Tíminn - 14.12.1918, Qupperneq 2
246
TIMIN N
anlegu samþykki hlutaðeigandi
framleiðenda.
þarf ekki að því orðum að eyða,
því um það eru allir sammála,
að tjónið á að bæta. Hitt er álita-
mál, hvort þetta er hin rétta aðferð.
Væru allir bændur í samvinnu-
félógum, færi hvorttveggja saraan,
að hægt væri að ná þessu fé öllu
fyrirhafnarlítið, með einföldum
fundasamþyktum, enda kæmi þá
jafnt niður á alla kjöframleiðendur.
En nú er svo ekki og afstaða
margra kjötkaupmanna er sú, að
þeim er það lítt eða ókleyft að
taka þetta gjald eftir á. Má a. m.
k. segja það um alt það kjöt sem
keypt er á markaði og borgað út
í hönd. Til þess er ómögulegt að
ná. Og mjög víða mun samband
kaupmanns og bónda vera með
þeim hætti, að þessu verði alls ekki
komið við.
Afleiðingin virðist munu verða
sú, að þetta gjald lendi sem ein-
göngu á samvinnumönnum í land-
inu. Af því að þeir halda uppi
þjóðnýtum félagsskap fá þeir þetta
gjald á sig. Af því að hinir eru
utanvið — en hafa eigi að síður
gagn af félagsskapnum — sleppa
þeir við gjaldið.
Er þetta ekki sagt vegna þess
að horft sé í þetta gjald, því að
það er sáralítið, heldur vegna hins
að þetta kemur mjög ójafnlega
niður. Og mun það nægja — hver
veit hvað mikið þarf að bæta —
fari svo að töluverður hluti gjalds-
ins gelst ekki.
Annars atriðis ber að geta og
ber að sama brunni, að þessi leið
sé ekki heppileg.
Tilætlunin er að bændur beri
gjaldið og sem jafnast að sjálfsögðu.
En bændur í og kringum Reykja-
vík sleppa alveg. Afurðir þeirra eru
mestmegnis mjólk, en ekki kjöt.
Þá má bera saman þau héruð,
þar sem afurðir bænda eru sem
eingöngu kjöt og hin, þar sem
tekjurnar eru hlutfallslega allmiklar
af hrossasölu. Kemur gjaldið mis-
jafnt niður á þau.
Virtist hægurinn hjá að jafna
þetta með því að leggja svipað
hlutfallsgjald á selda mjólk og
seld hross í ár. Mjólkurfélag Reykja-
víkur ræður yfir nálega allri seldri
mjólk í Reykjavík. Það mun ekki
vera búið að borga út hestaverðið
að fullu.
Það er eingöngu aðferðin við
þessa fjársöfnun sem hér er fund-
ið að. Rétt er altaf rétt, þótt um
litlar upphæðir sé að ræða.
Og verði ekki aðhafst um að
gera grundvöllinn réttari hallast
Tíminn að því að þessi fjársöfn-
un ætti að falla niður, og bæta
tjónið af almannafé. Og er hitt þó
rétt hugsun að bændur taki þetta
sérstaklega á sitt bak — yrði því
réttlátlega fyrir' komið.
17 manns hafa dáið úr drepsótt-
inní á Vífilsstöðum og er það ærið
mikið. En nú er veikin sögð þar
i rénun.
Fóðurbirgðafélag.
Eftir
Jakob Líndal
á Lækjamóti.
Síðastliðinn vetur mun verða
talinn í flokki hinna hörðu vetra.
Ráðríkur harðstjóri var hann við-
ast um land, meðan nafnið helg-
aði honum völdin, en vægði líka
viðstöðulaust er sumarið með komu
sinni heimtaði sinn rétt. Vafalaust
mundi slíkur vetur hafa orsakað
tilfinnanlegan peniugsfellir fyrir
nokkrum áratugum, en nú stóðust
hann flestir, án þess að fella eða
verða fyrir verulegu tapi vegna
fóðurskorts. Bendir þetta meðal
annars á verulega framför í ásetn-
ingi alment. Stuðlar eflaust að
því vaxandi menning í landinu, af-
skifti hins dpinbera og ræður og
rit einstakra manna um tryggan
ásetning. En samt sem áður, spyrj-
um við í einlægni og viljum fá
afdráttarlaust svar, þá verður það
þetta: Með náverandi ásetningi get-
ur jóðurskortur og fellir með öllum
sínum voða afleiðingum dunið gfir
þetta land eda einstaka hluta þess
hvenær sem vera skal.
Þar til má að eins benda á, að
varla kemur svo góður vetur, eða
vor, að ekki séu fleiri eða færri
tæpt staddir með fóður víða um
land. Og enn fremur. Þótt svo
ætti að heita að vér stæðumst
eldraun siðasta vetrar, þá mun þó
mörgum verða lengi minnistætt á-
standið um síðustu sumarmál.
Óttinn var almennur. Næst guði
ákölluðu menn lándstjórnina um
síldarmjöl til bjargar. Heyin voru
á þrotum víða, jafn vel á vissum
svæðum fellirinn óumflýjanlegur
innan fárra daga. Aðrir drógust
viku eða hálfan mánuð, hinir birg-
ari höfðu ef til vill þriggia vikna
forða. Og um krossmessu mundi
það skarð höggvið í mörgum syeit-
um, að lengi mundu þess menjar
eftir, ef harðindin hefðu haldist
svo lengi, hvað þá lengur, sem oft
vill verða, er ísrek er fyrir landi
langt fram á sumar. Hér bjargaði
því forsjónin, en ekki forsjá mann-
anna.
Þrátt fyrir aukinn áhuga og um-
bælur í ásetningi verður því reynsl-
an sú, að oss vantar enn allmikið
til þess að hafa allan búpening
vorn trggðan fgrir felli og fóður-
skorti hvernig sem árar.
Þetta er þó markið er vér þurf-
um að setja oss. Takmark er vér
þurfum að ná sem fyrst, sem fjár-
hagslega sjálfstæð menningarþjóð.
Þetta munu einnig nú orðið
flestir viðurkenna, álíta það rétt-
mætt og eftirsóknarvert. En efnd-
irnar verða mörgum erfiðar í fram-
kvæmdinni. Hér kemur svo margt
til greina sem striðir á móti og
örðugt er að yfirstíga.
Örðugur efnahagur sumra.' Þeim
finst sér nauðugur einn kostur að
setja djarft á. Eðlisfar annara.
Þeim er örygðin altof óbrotin.
Vogun vinnur og vogun tapar. Það
er aðdráttarafl og ánægja. Sumir
hafa erfiða aðstöðu, rýrar slægjur
en útbeit góða í ílestum vetrum,
en »bregðast krosstré sem önnur
tré«. Og loks eru ný vandræði að
skapast, kaupkröfurnar og fólks-
leysið, sem sumum leyfir lítið
meira en hálfan lreyskáp saman-
borið við það, sem bújörðin ber
og búið þarfnast.
Til þess að sigrast á öllu þessu,
þarf einbeittan vilja, meiri sjálfs-
afneitun og þrek en margur held-
ur, er aldrei hefir á þápn vettvang
komið.
Þótt mörgum framsýnum fyrir-
hyggjumanni hafi tekist þetta af
sjálfsdáðum og hafi myndað sér
forðabyrgðir sem flest standast,
nema ef til vill bænir nágrannana,
þá mun þó enn verða þess langt
að bíða að svo verði um allan
fjöldann.
En það sem einstaklingurinn
ekki megnar, megna oft margir í
sameiningu. Hér getur góður félags-
skapur komið að liði eins og svo
víða annarstaðar.
Það þarf að komast á fóður-
birgðafélagsskapur í sveitum. Hann
á að geta létt undir með efna-
minni bændum til þess að afla
sér fóðurtryggingar, dregið úr eðl-
ishvöt »lotterimanna« til þess að
voga, sætt menn við sameiginlega
fækkun, er svo ber undir, og greitt
fyrir um innkaup á aðkeyptu fóðri
fyrir þá sem rýrar slægjur hafa og
í grasleysis árum. Félagsskapur
þessi gæti verið með ýmsu sniði.
En bezt teldi eg þar eiga við sam-
vinnufélagshugmyndina, og á þeim
grundvelli var hugmynd þessari
fyrst hreift á aðalfundi Ræktunar-
félags Norðurlands 1916 og tillaga
þess efnis samþykt frá skólam.
Stefáni Stefánssyni. Sama ár ritaði
undirritaður nokkrar skýringar um
máli(L í Ársriti Ræktunarfélags
Norðurlands og skal ekki endur-
tekið hér það sem þar er sagt um
t
Gestur Einarsson
á Hæli.
Hin síðustu ár hefir óvenju mik
ið sópað að einum ungum sunn-
lenzkum bónda. Kringum hann
voru alt af einhverjar nýungar á
ferðinni. Stundum hafði hann gert
meiri jarðarbætur enn nokkur ann-
ar, efnt lil pólitískra hreifinga, gef-
ið út blað í höfuðstaðnum, en átt
sjálfur heima langt uppi í sveit,
framkvæmt stórfelda sölu af ein-
hverju tagi o. s. frv. Þessi niaður
var Gestur á Hæli. Nú er hann
fallinn í valinn, á þeim aldri, þeg-
ar góðir meðal menn eru að byrja
að lifa.
Mörgum þeim sem þektu Gest
fer nú eins og Norðmönnum eftir
orustuna við Svoldur. Þeir gátu
ekki trúað því að maður sem var
afbragð annara að hreysti og Qöri
væri alt í einu kipt burtu á önd-
verðum þroskaaldrinum. Þeir
tilgang þessa félagsskapar og fyrir-
komulag.
En til gleggri skýringar í sem
stytstu máli, set eg hér í laga-
formi aðal ákvæðin, er eg álít að
félagsskapur þessi þurfi við að
styðjast. Fer eg þar eftir lög-
um Fóðurbirgðafélags Þorkelshóls-
hrepps í Víðidal, sem nú er ný
stofnað.
1. Tilgangur félagsins er samvinna
og samhjálp um tryggan á-
setning og góða meðferð á bú-
peningi.
2. Félagi getur hver sá orðið sem
búpening hefir undin höndum*
undirskrifar og undirgengst fé-
lagslögin í öllum greinum.
3. Lágmark fóðurbirgða að haust-
inu af góðu heyi eða tilsvar-
andi af öðrum fóðurefnum skal
vera:
Fyrir kýr 40 hestar af töðu
eða nautgæft hey eftir mati,
fyrir geldneyti 15—30 hestar
af töðu eða nautgæfu heyi eftir
mati, fyrir ær og lömb 2]/s hest-
ur af góðu heyi (matið), fyrir
hrúfa 6 hestar af góðu heyi
(matið), fyrir folöld 6 hest-
ar af góðu heyi (matið), fyrir
tryppi vetrarg. til 3 v. 6—8
hestar af góðu heyi (ínatið),
fyrir fullorðin hross 5—7 hest
ar af góðu heyi (matið), fyrir
brúkunarhross, haust eða vetur^.
10—20 hestar af góðu heyi
(matið).
Ásetningur er allur eftir mati
og skulu 2 teningsálnir af vel
signu sinulausu og smáu heyi
í tóft teljast forðamáls eining
eða hestur, en hlutfallslega
meira af lausara og lakara heyi
eftir því sem sanngjarnast verð-
ur talið af forðagæslumönnum.
4. Félagið velur 2 menn til þes&
að framkvæma hinar lögboðnu
ásetnings og búpeningsskoðanir
er fram fari. 1. Ásetningur að
reyndu í lengstu lög að telja sér
trú um að dánarfregnin væri röng.
Gestur gæti ekki verið dáinn. Og-
ó var það satt.
Það sem gerði Gest að einum
merkasta manni sinnar samtíðar
voru afburða gáfur hans, hug-
kvæmd í orði og athöfn. Hann óx
upp við svipuð kjör eins og títt er
um flesta efnilega sveitapilta hér á
landi. Vann alt sem fyrir kom og
las bækur sem hann náði í. Um
fermingaraldur var hann stuttan
tíma til náms hjá nafnkendum
presti, sem kent hefir fjölda manna.
Sá maður þykist aldrei hafa haft,
fyr eða síðar, svo glæsilega skarp-
gáfaðan lærisvein. Gesti lá alt í
augum uppi. En liann var ekki
við eina fjöl feldur. Og fjörið og
lífsþrótturinn meiri en svo að lík-
legt sé að hann' hefði getað haldist
til lengdár á nokkrum skólabekk.
Gestur var bráðþroska. Um tví-
tugt var hann orðinn formaður
fyrir stóru verzlunarfélagi í Árnes-
sýslu. Fjöldi af efnuðustu og bezt
mentu mönnunum í héraðinu voru
i þessu félagi. Þeir voru hrifnir af