Tíminn - 16.10.1919, Blaðsíða 3

TIMINN
327
fyrir kaupstaði.
Við tökum að okkur að gera mælingar á vatni, áætla
og byggja rafstöðvar fyrir kaupstaði, hvort heldur með
vatns- eða mótor-aíli.
Sé ekki um vatnsafl að ræða, mælum við með
Diesel-mótorum, sem eru olíusparastir allra olíuvéla.
Skrifið eftir tilboðum og upplýsingum, sem veitast
öllum ókeypis.
Hf. Hafmagnsfél. ÍXiti Ljós.
Sími 176 B.
Vonarstræti 8.
383.
gefið óbeinlínis til verðlauna fyrir
óhóf, ráðleysi og slæpingsskap.
Ef rétt er að taka verulegan hluta
af því, sem menn hafa með súrum
sveita dregið saman til að lifa af
á elliárum. Er þá rétt að leggja
ekkert á hina, sem öllu eyða og
ekkert hugsa fyrir morgundegi, þó
þeir geti ef til vill, aflað daglega
margfalt meira en hinir? Eg held
að svona löguð gerbreyting á fáum
árum reyndist afar hæltuleg til
þjóðþrifa. Hún væri síst löguð til
að örfa sparneytni manna. Og eg
held, að nú þegar sjáist svo mikið
af eyðslusemi og óhófi hér á landi
— hjá lausingjalýð í kaupstöðum
a. m. k. — svo ekki liggi allra
mest á því, að auka þetta og verð-
launa.
Það er höfuðkostur tolla á að-
keyptum vörum, sérstaklega mun-
aðarvörum, að þeir sem ekkert
loðir við hendur, geta þó ekki
komið alveg öllu sem þeim fer
handa á milli, undan almennings
þörfum.
Hér mun hyggilegra að fara hægt
og gætilega með breytinguna —
eins og á fleiri sviðum. Afnema í
fyrstu tolla af matvörum og brýn-
nstu lífsnauðsynjum að eins. Og
byrja hinsvegar á hækkandi skatti
af stórgróða tekjum, og verðhækk-
unarskatti á fcród-hækkandi fast-
eignum.
Hér vil eg enn drepa að eins á
tvö stórvægileg þingmál, sem ekki
eru á fyrnefndri stefnskrá.
Ríki og kí?kja.
Kirkjan hefir verið nálega eina
fræðslu og mentastofnun fyrir al-
þýðu í landinu öld eftir öld. Hún
hefir því, þrátt fyrir gallana, unn-
ið meira gagn en með tölum verð-
ur talið. Og hún hefir notið ríkis-
verndar yfir hálfa 4. öld samfleytt.
Pó yfirborðsfræðslumálin séu nú
að mestu skilin við kirkjuna og
orðin yfirgripsmeiri en áður, hefir
kirkjan þó enn veglegasta verkið að
vinna, fyrir alla æðri og lægri:
leiðsöguna að siðferðisbata, sann-
leiksgæðum og sálarfrelsi.
Ríkið getur látið kirkjuna ná til
þeirra, sem eru afskektir, og yrðu
útundan án aðstoðar þess.
Eg hefi þá trú að kirkjan hér á
landi geti ekki lengi hér eftir, lok-
að gluggum fyrir Jjósinu sem
streymir að úr öllum áttum, eða
hæðst að nýjum opinberunum og
sannleiksgæðum reynslunar. Eg vil
þvi ekki hrapa að skilnaði ríkis og
kirkju. En svo gæti kirkjustjórnin
hagað ráði sínu, að eg breytti
þeirri skoðun.
Ef kirkjan yrði dæmd til þess
að vera ekki minna en einni öld
á eftir tímanum. Ef prestarnir gerðu
sig ánægða með það, að sitja
heima þegjandi, eða tala yfir tóm-
um kirkjubekkjum og tíræðum sál-
um — í yngri líkama — þá vildi
eg alveg hætta að launa þeim úr
ríkissjóði. l?á gæti ríkið ekki not-
að kirkjuna lengur.
Bannlðgin.
Bannlögin vildi eg ekki láta
samþykkja fyr, en »mikill meiri-
hluti« kjósenda vildi styðja þau.
Mér þótti meirihlutinn þá við
atkvæðagreiðsluna, ekki nógu mik-
ill. Andstæðingarnir hafa líka —
eins og vænta mátti — reynst þung-
ir í skauti. bað var ill verk, þá er
þeir náðu að spilla lögunum stór-
kostlega. Það væri ósvinna, að
biðja þjóðina nú þegar að ganga
á bak orða sinna og greiða at-
kvæði gegn banninu. — Líkt og
borið væri undir fund að afsegja
það, er hann hefði samþykt rélt
áður. — Og hneyxli vekti það
heimsenda milli, ef landi »þurk-
aða« — sem stórþjóðirnar hafa nú
að leiðarsteini — sykki í sjóinn
aftur.
Hvað gerðu Hollendingar, ef
óhlutvandir menn færu að brjóta
skörð í flóðgarðana?
Dettur nokkrum í hug, að þeir
færu á stað, rifu garðana og opn-
uðu allar flóðgáttir? Nei. En þeir
hlypu til, hlæðu í skörðin, og
hegndu sökudólgunum svoleiðis að
þeir léku sér ekki að hinu sama
næsta daginn.
Hollendingum væri það þó
minna tjón, að missa nokkuð af
landi sínu undir sjó, en íslending-
um að missa marga nýta starfs-
menn sina, löngu fyrir tímann, og
mesta fjölda manna ofan í hyldýpi
örbyrgðar, lasta og spillingar. Ef
víninu yrði veitt inn aftur, yrði
afturkastið — aldan — svo afar
mikil, að fjöldi æskulýðsins mundi
farast. Á síðustu árum hefir æsku-
lýðnum aukist mjög skotsilfur og
nautnaþrá, og kaupmönnum Qár-
græðgi. Hverjir vilja sameina þetta
við áfengiskranann?
Vigfús Guðmundsson.
Pingmannaeíiii Strandamanna.
Eins og menn sjá á öðrum stað
í blaðinu munu Standamenn eiga
kost á öðrum þingmanni en nú-
verandi þingmanni sínum, Magnúsi
Péturssyni. Fyrir tilmæli kjósenda
úr Strandasýslu og fyrir tilmæli
manna viðsvegar að af lándinu,
hefir Vigfús Guðmundsson, áður
bóndi í Haga og í Engey, orðið
við tilmælum um að gefa kost á
sér til þess starfa.
Gengur enginn maður þess dul-
inn, sá er lesið hefir þetta blað,
hverri áskorun það muni beina til
Strandamanna, þá er þeir eiga að
velja á milli svo þjóðkunns sæmd-
ar og atorkumanns, sem Vigfús
Guðmundsson er — og núverandi
þingmanns þeirra.
Vigfús Guðmundsson er maður
sem mikið hefir fengist við opin-
ber mál, starfað mikið í þágu hins
opinbera og ritað fjölmargt um
þjóðmál, hafa honum verið nær-
stæðust samvinnumálin og land-
búnaðarmálin. Á öllum sviðum
hefir hann komið fram með rögg,
gætni og vitsmunum. Enginn Ijóð-
Ef svona útibú hefði verið á
Vopnafirði um aldamótin, þá hefði
útlenda verslunin aldrei getað
bundið hraustleikamönnum okur-
klafa að hálsi. Má af því sjá hve
mikla þýðingu það hefir að greind-
ir menn og þjóðhollir séu fulltrúar
á þingi.
Hitt atriðið er það hvernig út-
lendu versluninni ferst við mann-
inn. Hann leggur lífið og heilsuna
á vogarskálina til að bjarga þjón-
um hennar. Hún launar lífgjöfina
með engu öðru en samningnum
nafntogaða.
Ef til vill geta nú greinagóðir-
menn skilið hve miklu munar á
stefnu Tímans manna og t. d.
Jóns á Hvanná og annara
slíkra manna. Annarsvegar er unnið
að því að koma upp heilbrigðum
velferðarstofnunum, sem gera ráð-
vöndu og dugandi fólki kleiít að
lifa siðmennilegu lííi hér á landi.
Tveir þættir á stefnuskrá Tímans
manna eru að koma upp samvinnu-
verslunum, sem allar standi i inn-
byröis sambandi, við hverja ein-
ustu höfn á landinu, og útibúum
frá þjóðbankanum alstaðar, þar
sem þörf er fyrir peningabúð.
Gagnstætt þessu er »ideal« Jóns
á Hvanná. Hann er þingfulltrúi
Vopnafjarðar m. a. Þar hefir
einokunir herjað. Wulffs versl-
un er dauð. En í hennar stað
hafa komið upp stofnanir sem
líkja eftir henni, að því leyti
sem samtíðarkringumstæður leyfa.
Og með því fólki er Jón á Hvanná.
Hann rekur erindi reykvískra
kaupmanna, þegar hann er þar en
austfirskra heima. Þess vegna á
hann lika aðalkosningastyrk sinn
hjá kaupmannaliðinu þar i sveit.
Jón sveik sinn yfirmann og flokks-
foringja, Sig. Jónsson, þegar hann
hafði komið landsversluninni á
sem bjargráðaverki, meðan stríðið
stóð. Það verk S. J. hefir sparað
lif hundraða ef ekki þúsunda af
ibúum landsins, og alinenningi
miljónir. En Jón þoldi það ekki.
Hann var einn þeirra manna sem
setti skör hærra hagsmuni fáeinna
manna (milliliða) heldur en allrar
þjóðarinnar. Jón má þess vegna
ekki skoða þjón almennings. Hann
vill ekki vera það. Þess vegna var
hann einn af þeim sem vildu halda
»galda laginu« í Landsbankanum,
fella núverandi atvinnumálaráðh.
svo að honum ynnist ekki tími til
að fela stjórn bankans þeim mönn-
um sem höfðu vit og vilja til að
friða bankann, stækka hann, og
fjölga peningabúðunum í landinu,
eftir því sem þörf er á.
Samvinnumenn landsins vilja
ekki að svona óhöþp þurfi að
koma fyrir dugandi drengi á kom-
andi árum. Þeir ætla vitanlega
ekki að reka kúgunarverslanir.
En þeir bjóða þjóðinni betra skipu-
lag fyrir verra. Kaupfélagsaðferð-
ina handa þeim sem hana vilja.
Hinir fara til kaupmanna, sem
ekki hafa vit eða mátt til að vilja
bjarga sér sjálfir. í landsmálum
beita samvinnumenn sömu sjálf-
bjargaraðferðinni. Þeir hafa sýnt
hvernig þjóðin getur komið í lag
fjármálum sínum, fræðslu, sam-
göngum á sjó og landi, bankamál-
um bæði dreifðum peningabúðum
og lánsfélögum, heilbrigðismálum
og byggingum. í »prógrami« sam-
vinnumanna styður hver liðurinn
annan. Mörgum óskyldum þráðum
haldið samhliða. En þegar þeir
koma saman mynda þeir eina
heild. Allir þeir þræðir til samans
mynda þáð skipulag sem andlega
og efnalega sjálfstæð þjóð getur
búið við og verið ánægð með.
En yfir þvera götu þessara
manna liggja mannrolurnar, sem
altaf eru að hugsa um að fylla
vasa sína með gulli, þó að það
kosti líf og lán annara inanna.
Aldrei hafa landamerki milli þess-
ara tvennskonar manna verið jafn
glögg og nú. Kosningarnar sýna
þroska þjóðarinnar, hvort hún vill
heldur lán sitt eða ólán.
Bergönundur.
Tíðin er ljómandi góð nú á
hverjum degi, stillur og hreinviðri
og dálítið næturfrost.
Einar Arnórsson hefir sótt um
að verða leystur frá prófessorsem-
bæfti sínu við háskólann frá 1.
nóv. n. k. að telja.