Tíminn - 16.10.1919, Blaðsíða 4

328
TIMIN N
<Œófi6anósstofa
éHuðcjeirs úónsaonar
er flutt á
JBaugaveg 1Z (BaRRúsié). Sími 266.
SGf Greið og góð viðskifti.
ur hefir verið fundinn á framkomu
hans.
Vigfús Guðmundsson mun hvar
sem hann kemur verða mikismet-
inn maður, til hins mesta sóma
og gagns þeim er trúa honum
fyrir umboði sinu, og mun starfa
þannig að hafa eingöngu fyrir
augum heill ættjarðar sinnar og
kjördæmis. Fyrir kjördæmi, eins
og Strandasýslu, sem skipað er
kjósendum sem langflestir eru
áhugasamir samvinnumenn og
framsæknir bændur, heilbrigðir
menn í hugsunarhætti og athöfn-
um — fyrir það kjördæmi er Vig-
fús Guðmundsson sjálfsagður og
tilvalinn fuiltrúi, því að hann er
af hinum sama anda, stefna hans
og skoðanir eru hinar sömu og
þeirra, þeir geta borið fult traust
til hans og hann til þeirra.
Hann er eins og ímynd hinnar
gætnu, staðföstu og frjálsmannlegu
íslensku bændastéttar.
Að öðru leyti mun hér vísað til
»Ávarps« hans, sem birt er á öðr-
um stað í blaðinu og þar sem
hann gerir grein fyrir skoðunum
sínum í stórum dráttum.
Magnús Pélursson er og þjóð-
kunnur maður, hefir átt miklu
trausti að fagna í kjördæmi sínu,
sem að miklu leyti, eða a. m. k.
meðfram, mun af því stafa að hann
er ótrauður og góður læknir og
hefir að verðleikum aflað sér mik-
illa vinsælda fyrir það.
En bæði vegna skoðana hans og
vegna þess hversu hann hefir notað
sér aðstöðu sina sem þingmaður,
hefir hann eignast mótstöðumenn
í héraði sínu og sömuleiðis fengið
þetta blað á móti sér og þá öflugu
hreyfmg sem að því stendur um
alt land.
Skoðana hans skal hér að eins
gelið í stórum dráttum. Hann er
einn þeirra manna, sem aftur vilja
veita viniuu inn í landið og jafn-
framt höfundur lœknabrennivínsins
svonefnda, sem orðið er þjóðinni
til stórtjóns og háðungar. Hann
fullyrti, þá er hann kom því máli
í gegn um þingið, að það yrði
ekki misnotað, og að refsa ætti ef
misnotað yrði. Nú hefir reynslan
ósannað mál hans gersamlega, og
í stað þess að standa við orð sín
og heimta bót og refsing flytur
hann tillögu, sem stefnir að því,
að veita víninu aftur inn í landið.
— Hann er einn þeirra manna,
sem slofna vildu /egfó/a-embæltið
með öllu því tildri. — Hann vildi
afnema þjóðkirkju landsins. —
Hann er í flokki þeirra manna,
sem vildi svifta menn eignarrélii á
vatni. — Hann vildi leggja niður
samvinnuskólann. — Hann er ein-
hver allra mesti eyðslumaður á
landsfé, en hreyfði þó hvorki hönd
né fót til þess að láta landbúnað-
inn fá þann fjárstyrk, sem fulltrú-
ar hans kröfðust og hafði hann
þó manna besta aðstöðu til þess.
Hvilir á hans herðum mjög mikið
af ábyrgðinni um það hversu
hörmulegt fjárhagsástand landsins
er nú. — Hann var og einn þeirra
manna, sem fastast stóð gegn
bjargráðaviðleitni landsstjórnarinn-
ar og þingmeirihlutans á stríðs-
árunum, og er það þvert ofan í
vilja hans, að það var gert, sem
aliir eru nú sammála um, að hafi
orðið landinu til óumræðilegrar
blessunar.
Skoðanir hr. M. P. ^ættu að vera
ærin sök til þess, að Strandamenn
sendu hann ekki á þing, því að
um lang-flest þessara mála mun
allur þorri þeirra honum ósam-
mála.
En það bætist og annað ofan á
sem er landskunnugt, sem sé að
hr. M. P. hefir notað aðstöðu sína
sem þingmaður til þess að auðga
sjálfan sig, sem frægast er orðið
af sildarkaupum hans og sildarsölu,
einhverju mesta hneikslismáli sem
komið hefir fyrir í þingsögu ís-
lands. Er það mál svo þrautrætt
hér í .blaðinu, að endurtekningar
eru óþarfar.
Milli þessara manna eiga Stranda-
menn að velja og augu alþjóðar
hvíla á þeim.
Annarsvegar er þrautreyndur
heiðursmaður, sem ekki vill vamm
sitt vita, maður sem hugsar fyrst
og fremst um hag ættlands síns,
maður með heilbrigðum skoðun-
um, festu og vitsmunum, ímynd
óspiltrar bændastéttar.
Hinsvegar Magnús Pétursson,
góður íæknir, þarfur í sínu héraði
— en reyndur að því á þingi að
hafa ekki nægilegan næmleika fyr-
ir því, hvers siðgæðis verður að
krefjast af þingmanni, maður með
skoðanir sem líklegar eru til þess
að leiða þjóðina til glötunar.
JBVjál® ver®lun.
Það er einkennileg kórvilla, sein
blöð og menn miljónarfjórðungsins
bera út, að Tíminn og samvinnu-
menn séu á móti frjálsrí verslun.
þetta er skemtileg vitleysa. Ef
þetta væri satt, þá ætti það að
vera stefna blaðsins, að koma á
allsherjar landsverslun með alla hluti.
Það fyrirkomulag myndi uppræta
jafnt bæði kaupmenn og kaupfélög.
En svona er heimskan mikil. Þessir
menn ímynda sér, að kaupfélögin
œtli meö lögum, að deyða sig sjálf.
Nei, það er öðru nær. Samvinnu-
menn vilja hafa frjálsa verslun,
af því að þeir vita, að í skjóli
frelsisins geta þeir sigrað kaup-
menn í samkepnisbaráttunni. En
ef kaupmenn hverfa úr sögunni,
af því að þeir geta ekki kept
við félögin, þar mega ^ieir sjálf-
um sér um kenna og sínu skipu-
lagi. Kaupfélögin eru nú búin að
ná yfirtökum á verslun sveitanna,
og brátt færist leikurinn að sjón-
um. Alla sína sigra hafa samvinnu-
félögin unnið á grundvelli frjálsar
samkepni. Það er því síður en svo,
að kaupmenn hafi nokkuð að kæra
á því sviði. En hitt sýnir afleita
fáfræði, að halda því fram, að
samvinnufélögin vilji koma á var-
anlegri allsherjar landsverslun.
Þess er engin þörf, afþvíaðkaup-
félagsformið er fullkomnara skipu-
lag, og hollara þjóðunum, nema
þegar alveg sérstaklega stendur á.
Og þær ástæður hafa verið hér
á landí síðan stríðið byrjaði.
Grundvöllur frjálsrar samkepni var
þá ekki til, af því að viðskifta- og
siglingateppan skapaði versluninni
ótal hömlur. Allar þjóðir neyddust
til og neyðast til þess að takmarka
frjálsa verslun. Það var þjóðunum
lífsskilyrði, eins og þá stóð á. En
væntanlega breytast þær kringum-
stæður, þegar í náinni framtíð.
Að eins á einu sviði hugsa sam-
vinnumenn, og allir aðrir skyn-
safnir menn, að halda landsverslun
til langframa. Það er á þeim svið-
um, þar sem gróðabrallsmenn eru
búnir að mynda okurhringi, og
koma einokun á einhverja vöru-
tegund. Sem betur fer eru þessar
vörur ekki mjög margar enn. Og
kaupmannastéttin má þakka sjálfri
sér fyrir þær aðgerðir ríkisvaldsins.
Þær eru sem sé nauðvörn þjóð-
félagsins, vegna undangenginna
misgerða. ¥ ¥
Hinni frægu aðför þeirra vatns-
ránsmanna lauk sem kunnugt er
á þá lund, að þingið vísaði vatna-
málunum í hendur stjórnar, sein
ÖIl hafði áður lýst yfir pndftöðu
sinni við meirihluta fossanefndar-
innar, vatnsránsmenn.
Fyrir þetta er þjóðin þinginu
stórþakklát.
Má það af mörgu marka.
Fyrst og fremst af spurnum þeim
sem menn hafa af afstöðu lands-
manna til þessa kynlega nýmælis,
að eignarréttur einstaklinga hafi í
þessu landi aldrei náð til þessarar
tegundar náttúrugæða. Og berast
þær enganveginn frá þeim mönn-
um einum sem vatn eiga, heldur
engu síður frá hinum sem ekki
eiga skildari góða gripi en skrjáf-
þurra mölina sem höfð hefir verið
til fiskþurkunar eða skip á sjó.
Er sami sónninn í öllum um þetta
lánlega brot á eignarrétti einstak-
lingsins, a. m. k. frá þeim öllum
sem eitthvað eiga eða geta hugsað
sér að þeir einhverntíma eignist
eitthvað.
Enn fremur er það til marks,
að svo einhuga eru Árnesingar um
að kjósa ekki Einar Arnórsson á
þing, að vísast er að hann hætti
ekki á að gefa þeim tækifæri á að
sýna það í verkinu, hvað þeim
er þetta mikið alvörumál. Þá er
og fullyrt að Bjarni frá Vogi hafi
»dalað« hjá Dalamönnum, og þótt
ýmsar gætu verið orsakir til þess
að báðir þessir menn sætu hjá,
þegar valið yrði á þing, þá myndi
þó vatnsránið einna þyngst á met-
unum.
— En hvernig skilst nú stjórnin
við þessi mál?
Næsta þing vinnur þarft verk
ef það greiðir vel fram úr þessu
eina máli. Enda ætti það ekki að
hafa fleiri járn í eldinum en svo,
að þetta mæiti takast. En því að
eins telcst það, að stjórnin villist
ekki í hinu »þykka moldviðri«
meiri hlutans, en leggi verk Sveins
Ólafssonar til grundvallar er hún
semur frumvörp sín. Hún má ekki
blanda blóði við hinn sjúka og
dauðadæmda meirihluta.
Er sérleyfislaga-frumvarp þing-
nefndarinnar sælu eftirminnileg
dæmisaga um það, hvernig fer
þeim sem það gera.
Mjólknrverðið í Reykjavík hefir
nú hækkað upp í 90 aura líterinn.
Ællar Mjólkurfélagið að taka upp
þá reglu að hafa hærra verð á
mjólkinni á haustin, fyrst og fremst
vegna þess, að það er að mun
dýrara að framleiða mjólk á þeim
tíma árs. Er það og hið mesta ó-
lag, og til tjóns bæði fyrir mjólk-
urneytendur og framleiðendur, að
áfram verði, svo sem líðkast hefir,
að á haustin flytjist ef til vill þris-
var sinnum minni mjólk til bæj-
arins en t. d. síðari hluta vetrar.
Er það því bæði sanngjarnt og
nauðsynlegt að gefa framleiðendum
hvöt til þess að breyta framleiðsl-
unni þannig, að framleiða meiri
mjólk á haustin. Og bæjarbúar
munu mega eiga von á að mjólk-
urverðið verði lækkað þá er kem-
ur fram á vetur. — Mjólkurfélagið
á von á nýtísku vélum til þess að
gerilsneyða mjólk til þess að verða
við öllu búið ef grunur félli á að
sýkingarhætta í einhverri mynd
stafi af mjólkinni einhversstaðar að.
Ritstjóri;
Tryggvi Þórhalisson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiöjan Gutenbarg.
I
I
t