Tíminn - 15.05.1920, Síða 1

TIMINN
• um sextín blöð á ári
kostar tia krónixr ár-
gangurinn.
AFGHEIÐSLA
i Reykfavik Laugaveg
17, stmi 286, út itm
land i Laufási, simi 91.
IY. ár.
Reylyavík, 15. inaí 1920,
19 folaó.
Afengi til lyfja.
i.
% Nýjar »Reglur um sölu lyfja sem áfeugi er í« hafa nú loks verið
gefnar út, dagsettar 15. apríl, settar af landlækni »í samráði við dóms-
málaráðherrann og með hans samþykki«. Rar sem svo lítur út sem
ekki eigi að birta þessar reglur á neinum þeim stað, sem ahnenniugur
sér þær, eru þær hér prentaðar í heilu lagi, aðeins tveim siðustu grein-
unum slept, sem kveða á um hvað liggur við brotum, samkvæmt bann-
lögunum og lögum um lækningaleyö, og að reglurnar gangi í gildi 1.
júní þ. á.
1. gr.
1. Lyfsölum er heimill að flytja til landsins vínanda þann og ann-
að áfengi, sem skylt er að hafa til læknisdóma samkvæmt hinni al-
mennu lyfjaslcrá (2. gr. bannlaganna). En núgildandi lyfjaskrá er
Pharmacopoea Danica 1907, er leidd var í gildi hér á landi sem
Pharmacopoea Islandica með stjórnarauglý'singu 21. sept. 1908.
2. Ákvæði 2. gr. bannlaganna eru þó ekki því til fyrirstöðu, að
lyfsalar megi ilytja til landsins ólöggilt lyf (medicamenta), þótt eitthvað
sé í þeim af áfengi, ef samsetning lyfsins er kunn (lyfið ekki »arcan-
um«) og það óhæfl til neyslu sem áfengur drykkur.
Hinsvegar er lyfsölum með öllu óheimilt að ílytja til landsins vín
eða lyfjavín (vina medicata), eða bittera, eða aðra þá áfenga drykki,
sem ekki eru löggiltir í lyfjaskrá landsins sem sérstök læknislyf.
Vilji til nokkurt ósamræmi milli lyfjaslcrárinnar (Pharmacopoea)
og lyfsöluskrár (medicintaxt) þeirrar, sem breytt er um árlega, þá
ræður lyfjaskráin í einu og öllu, ef um það er að gera, hvaða áfenga
drykki eða annað áfengi lyfsölum sé heimilt að flytja til laudsins (2.
gr. bannlaganna).
3. Jafnframt ber lyfsölum að gæta þess, að samkvæmt 1. gr. laga
nr. 5, 12. jan. 1900, er hér á lðndi bannað að búa til vinandadrykki
og sérhverja aðra áfengisvökva, er ætlaðir séu til drykkjar, sbr. 3.
gr. í þessum reglum.
4. Rétt er að héraðslæknar afli sér allra löggiltra áfengislyfja,
jafnt og annara lyfja, úr lyfjabúðum hér á landi, og sendi þá lyfsala
skriflega, sundurliðaða kaupbeiðni, eins og ávalt heflr fiðkast. l’ær
kaupbeiðnir lækna, þar sem áfengis er beiðst, skal lyfsali geyma, til
samanburðar við áfengisbókina (sbr. 5. gr.).
5. IJá er smáskamtalæknum heimilt að kaupa áfeng smáskamta-
lyf og vínanda í lyfjaþynningar sínar hjá lyfsölum hér á landi, eins
og tíðkast hefir, og lyfsölum heimilt að selja þeim þær áfengu lyfja-
samsteypur og sömuleiðis vínanda (spiritus concentratus)-til að liafa
í þynningar smáskamtalyfja. Petta Ieyfi skal þó héðan af bundið því
skilyrði, að smáskamtalæknir afhendi lyfsala skriflega, sundurliðaða
kaupbeiðni um það áfengi (áfeng smáskamtalyf og vínanda), sem
hann vill afla sér til lækninga, og fylgi hverri slíkri kaupbeiðni með-
mæli frá hlutaðeigandi lögreglustjóra og sóknarpresti, og skýrt tekið
fram i þeim meðmælum, hvað þau eigi við og hve mikið — hve
mikið samtals af áfengum smáskamtalyfjum og hve mikið af vín-
anda, og má vínandaskamturinn ekki fara fram úr 3 lítrum á ári,
nema landlæknir gefi leyíi til.
Þessar kaupbeiðnir skal lyfsali geyma vandlega lil samanburðar
við áfengisbókina (sbr. 5. gr.).
2. gr.
Þá er Iyfsalar, eða héraðslæknar eða smáskamtalæknar beiðast
áfengiskaupa til lækninga, skulu þeir jafnan senda Hagstofunni afrit
af hverri þeirri beiðni sinni um leið og þeir senda beiðnina.
3. gr.
Lyfsölum og læknum er ekki heimilt að selja ómengað áfengi
(vínanda, meðalaspíritus), hvorki óblandað né blandað öðrum efnum,
til neinna annara afnota en lækninga, sjúkdómsrannsókna og annara
iðkana á læknisvísindum. Er læknum stranglega bannað að láta af.
hendi læknisseðil (Recept) um áfengi í þeim tilgangi, að það verði
öðruvísi notað (18. gr. bannlaganna).
Sömuleiðis er smáskamtalæknum stranglega bannað að brúka
eða afhenda öðrum það áfengi, sem þeir fá keypt í lyfjabúðum (sbr.
1. gr. 5) til nokkurra annara afnota en lækningatilrauna.
Nú vilja lyfsalar flytja frá útlöndum áfengi til iðnaðarfyrirtækja
eða eldsneytis, og skulu þeir þá gæta þess, að gefa það til kynna
jafnframt pöntuninni, því að umsjónarmaður áfengiskaupa hefir ekki
lagaheimild til að menga (gera »óhæft til drykkjar«) fyrir þá eftir á
neitt af því áfengi, sem þeir hafa pantað og þeim verið afhent til
lækninga (4. gr. bannlaganna).
4. gr.
Ekkert áfengislyf, löggilt eða ólöggilt, sem í er meira en 21/i°/o af
vínanda að rúmmáli, má láta úti úr lyfjabúð nema eftir lyfseðli
(læknisseðli) (sbr. 6. gr.) og ekki nema einu sinni eftir sama lyf-
seðli og skal honum haldið eftir í lyfjabúðinni.
Þó mega lyfjabúðir selja án lyfseðils 10 cms i einu af aether
spirituosus og aether spiriluosus camphoralus og solutio jodi
spirituosa.
Ekki mega lyfsalar afhenda áfengi eftir eldri lyfseðli en viku-
gömlum.
Á ílát hvers áfengislyfs, sem látið er af hendi eftir lyfseðli, skal
jafnan, auk nafns lyfjabúðarinnar og fyrirsagnar um notkunina,
einnig rita sjálla forskriftina.
5. gr.
í hverri lyfjabúð skal vera til áfengisbók, sem færð er daglega.
Skal rita í þá bók alt áfengi, sem selt er (óblandað eða blandað öðr-
um efnum) eftir læknisseðli eða kaupbeiðni liéi-aðslæknis eða smá-
skamtalæknis; skal rita í bókina söludag, dagsetning lyfseðils, naín
læknisins, nafn, stöðu og heimili þess, sem lyfið er ætlað og vínanda-
skamtinn.
Pegar áfengisbók er útskrifuð, skal lyfsali senda hana landlækni,
er geymir hana í skjalasafni embættisins.
Lyfseðlana skal tölusetja í þeirri röð, sem þeir eru afgreiddir og
geyma þá vandlega.
Um hver mánaðarmót skulu Iyfsalar senda Hagstofunni skýrslu
um alt það áfengi, sem úti hefir verið látið undanfarinn mánuð og
láta fylgja til sönnunar afrit úr áfengisbókinni fyrir þann mánuð.
Jafnframt skulu lyfsalar senda Hagstofunni skýrslu um alt áfengi,
er þeir hafa fengið á mánuðinum.
Skýrslur þessar skal lyfsali staðfesta með undirskrift sinni.
Desemberskýrslunni skal fylgja nákvæm skrá um allar áfengis-
birgðir lyfjabúðarinnar um áramót.
Héraðslæknar, er lyfjaverslun hafa á hendi, skulu háðir öllum
sömu skyldum og lyfsalar, samkvæmt fyrirmælum þessarar greinar.
G. gr.
Þegar læknir gefur út lyfseðla, þar sem aðalefni lyfsins er áfengi,
samkvæmt 4. gr., skal hann rita þá á sjerstök eyðublöð, sem Iögreglu-
•stjóri hans lætur úti í heftum, með 25 tvöföldum tölusettum eyðublöð-
um hvert hefti, og má afhenda hverjum lækni í byrjun 2 hefti. Skal
læknir skrifa á hvern seðil auk nafns lyfsins og þyngdar nákvæma
fyrirsögn um notkun þess, útgáfudag seðilsins og nafn sitt, og nafn,
stöðu og heimili sjúklingsins.
Læknir skal jafnan, þá er hann gefur út slíkan lyfseðil, skriia
afrit af honum á viðfesta blaðið í heftinu. Læknirinn fær þvi að eins
ný hefti, að hann sendi lögreglustjóra sínum með beiðninni jafn
mörg útnotuð hefti sbr. 1. málsgrein, með öllum afritunum í.
Héraðslæknar, sem lyfjaverslun hafa, skulu jafnt og aðrir læknar
fara eftir fyrirmælum þessarar greinar.
7. gr.
Ekki má læknir ávísa neinum meira i einu, hvorki sjálfum sér
né öðrum en sem svarar 200 grömmum af spíritus concentratus eða
300 grömmum af konjaki eða 670 grömmum af öðrum vínum, sem
í lyfjaskrá standa, og ekki aftur sama viðtakanda fyr en liðnir eru
3 dagar frá þvi að afgreiðslan gat ált sér stað.
II.
Ósanngirni væri að neila þvi, að
mikil bót geti orðið á þvi regin-
hneiksli sem nú hefir viðgengist
svo furðulega lengi um lækna-
brennivínið, verði þessum reglum
framfylgt með festu og nákvæmni.
Mörg atriði eru í reglunum, sem
miða til mikilla bóta og ættu að
geta dregið mjög úr misnotkuninni.
Má þar fyrst nefna það atriðið
sem mest er um vert sem er það,
að þar sem allar skýrslurnar um
notkunina á að senda til Hagstof-
unnar, þá er þar með að sjálfsögðu
gengið út frá því, að hún gefi
jafnharðan út opinberar skýrslur
um þetta i Hagtíðindunum, vænt-
anlega mánaðarlega og sjálfsagt
eigi sjaldnar en ársfjórðungslega,
auk aðal skýrslu um áramót. Ríð-
ur mikið á að þær skýrslur verði
sem gleggstar og nákvæmastar í
einstökum atriðum, til þess að að-
haldið af hálfu almennings og
stjórnar geti orðið sem styrkast.
Munu blöð bannmanna telja það
skyldu sína að hjálpa til í því efni.
Eftirlitið með innkomnu og útförnu
áfengi hjá lyfjabúðum og læknum
sem hafa lyfjasölu á hendi, kemur
og af sjálfu sér með þeirri skýrslu-
gerð og opinberu birtingu sem nú
hefst. Enda má telja víst, að þá
er reglurnar ganga í gildi verði
fenginn hreinn grundvöllur að
byggja á.
Reglurnar um lyfseðlagjöfina eru
og líklegar til bóta, og takmarkan-
ir um hversu mikið megi veita
hverjum einstökum, eru stórkost-
leg framför vegna þess ástands
sem ríkt hefir, en vitanlega er
hægt að misnota, þó ekki sé eins
og áður.
Ýms smærri atriði reg'anna geta
orðið til töluverðra bóta frá því
------ *
ástandi sem er, en hinu má ekki
gleyma, að á reglunum eru mjög
lilfinnanlegir gallar, sem úr verður
að bæta hið alira bráðasta og er
hart til þess að vita, að í því
máli, sem er eitthvert alvarlegasla
siðferðis og siðbótarmálefni þjóð-
arinnar, skuli æ ofan i æ eiga sér
mistök stað, urn framkvænul ör-
uggs þjóðarvilja og slafa eingöngu
af vilja og fesluleysi þeirra sem
framkvæma eiga. Par sem loks
var hafist lianda um að bæta þetta
mikla hneikslismál, er það mjög
sorglegt að ekki var lireinsað lil
svo að fullviðunandi væri, og þar
af leiðandi von um að veruleg og
endanleg bót væri á ráðin.
Af þeim ákvæðum, sem mjög
bagalega vantar í reglurnar, skulu
tvö sérstaklega nefnd:
Annað er ákvæði um það, að
Iyfjabúðir megi ekki afgreiða lyt-
seðla frá öðrum en læknum í því
héraði sem lyfjabúðin er í. Er það
alkunnugt hér i Reykjavik, að þeir
eru ekki fáir lœknarnir utan Reykja-
víkur, og það sumir i fjarlœgum
héröðum, sem gefa mönnum hér i
bœnum miklu fleiri og stœrri vínlyj-
seðla, en sumir þeir lœknar hér i
bœnum sem mest haja að starfa.
Pessi misnotkun getur áfram átt sér
slað þrátt jyrir reglurnar og munu
fáir geta skilið á liverju slík lin-
kind er bygð, þvi að það stríðir
beint á móti heilbrigðri skinsemi.
Hitt ákvæðið er eigi síður baga-
legt að vanta skuli, sem er um að
eigi megi aðrir læknar gefa út vin-
lyfseðla en þeir sem stunda lækn-
ingar eða læknavísindi sem aðal-
starf. Mun slíkt ákvæði vera í öll-
um bannlöndum nerna íslandi og
er öldungis sjálfsagt. Er það og
alkunnugt að lil eru i Reykjavik
lœknislœrðir mcnn sem löngu eru
hœttir að stunda lœkningar sem
aðalstarf, en sem hata misnotað
vínlyfseðlaheimildina stórkostlega og
gert sér að féþúfu. Sú misnotkun
getur átt sér stað þrátt fyrir regl-
urnar og gerir vafalítið.
Smærri atriði eru ýms sem bet-
ur mættu fara, en fram lijá þeim
verður gengið að þessu sinni.
Reynslan sker nú úr, hversu
mikil bót reynist að reglum þess-
um og hversu margt annað kem-
ur í ljós, en það setn hér hefir
verið talið um ágalla á þeim. Töl-
urnar í Hagtíðindunum segja til
þegar i stað um árangurinn. Mun
Tíminn telja það skyldu sína að
birla þá lærdóma sem ráða má af
þeim tölum, og reyna að hafa vak-
andi auga á þvi yfirleitt, hver fram-
kvæmdin verður.
En í svo alvarlegu máli sem
þessu, er óhugsandi að sætta sig
við annað en fullkomlega eindregna
reglusetning og heiðarlega og sam-
viskusama framkvæmd, hvort sem
í hlut eiga æðri eða lægri.
Héraðsskólarnir.
Björn Jónsson kennari í Vest-
mannaej'jum festi í haust sem leið
kaup á Hjarðarholti í Dölum. Þar
hafði síra Ólufur Ólafsson haft
myndarlegan unglingaskóla um
nokkur ár, en að síðustu orðið aö
gefast upp fyrir skort á stuðningi
þings og stjórnar. Hefir þessu ver-
ið vel lýst í grein Jóns í Ljárskóg-
um: »Nú á Dalasýsia bágt«. En
síðan sú grein var rituð, liefir ver-
ið haldinn sýslufundur í Dölum
og samþykti fundurinn einróma að
styðja skólann í Hjarðarliolti af al-
efni, meðal annars með því að
sýslan ábyrgðist andvirði jarðar
og skólahúss. Með þessu hefir
sýslan trj'gt líf skólans, þ. e. að
hann verði opinber eign áður en
mörg ár líða, og að mentastofnun
starfi í héraðinu.
Samskonar áhuga verður vart
hjá bændum víðar á landinu. í
Suður-Pingeyjarsýslu hefir verið
safnað miklu fé til héraðsskóla með
samskolum. Nú þykir áhugamönn-
unum þar fjársöfnunin ganga of
hægt og farið að tala um 1000
króna framlög lil skólabyggingar-
innar á hvert heimili, sem ein-
hverju vill fórna. Hafa fleiri en
einn óríkir bændur tjáð sig fúsa
til þess. Er þá vitanlega um full-
komna gjöf að ræða, því að aldrei
geta skólar borið sig hér á landi
fyrir þá sem starfrækja þá.
En héraðsskólarnir bera sig að
öðru leyli. Peir varna fólkssti aurnn-
um úr sveilunum. Ef unglingarnir
eiga kost góðra skóla í áttliögun-
um, draga verstöðvarnar þá síður
frá æskuheimilunum. Og í öðru
lagi verður skólavistin ótrúlega
mikið ódýrari í sveit en í Reykja-
vík. Á Hvanneyri mun meðaleyðsla
skólapilla í vetur hafa verið 500
kr. 1 Reykjavik jafnlangan tíma
1500 kr. Takist Hjarðarholtsskól-
anum að menta 30 nemendur á
ári, og það munu húsakynni leyfa,
sparar það héraðinu 30 þús. kr.
árlega, miðað við skólasókn til
kauptúnauna, auk þess sem starf-
semi skólans ælti að vinna móti
burtstreymi æskulýðsins.