Tíminn - 07.01.1922, Blaðsíða 1
Ojaíbfeti
Ctmarts er 5 i g u v g e t r ^ r i 5 *
r i f s f o n, Sambartösþúsinu,
Heyfjamf.
^fcjreibsía
Címans er f>jd 0 u Í> g e i r i
3 ó n s f y n fjnerfisgötu 34.
Stmi 286.
VI. ár.
Reykjavík, 7. janúar 1922
1. blað
* Tíminn.
Frá áramótunum tekur
Sigurgeir Friðriksson frá
Skógarseli við öllum fjár-
málum Tímans. Eru inn-
heimtumenn blaðsins og
aðrir beðnir að snúa sér
til hans um alt sem við-
kemur fjármálum blaðsins.
Utanáskrift til hans er:
Sigurgeir Friðriksson,
Sambandshúsinu,
Reykjavík.
---o--
Utan úr heimi
Afvopnun.
Skoðanirnar eru rnjög skiftar
um það hver árangur verði að
Washingtonfundi Hardings for-
seta. Sumir telja hann öruggan
fyrirboða afvopnunar og friðar.
Aðrir telja hann stórfelda auglýs-
ingu um veldi Bandaríkjanna, en
muni engu þoka til bóta um mink-
un herbúnaðar. Tillögur Banda-
ríkjanna um minkun flotanna sé
grímuklædd tilraun til að gefa
Bandaríkjunum öll völdin á sjón-
um. Floti Englendinga, Frakka
og Japana sé svo gamall, en
Bandaríkjaskipin svo ný, að inn-
an fárra ára verði Bandaríkin
eina sjóveldið, þar eð ekkert megi
smíða af nýjum herskipum. —
Hitt hefir þó valdið enn meii’i ó-
ánægju, að Frakkar risu öndverð-
ir gegn því að takmarka herbún-
að sinn á landi. Vitna þeir í hætt-
una sem þeim sé æ búin af þjóð-
verjum. Hafa heyrst raddir af
hálfu Englendinga sem ótvírætt
gefa það í skyn að ofstopi Frakka
sé orðinn helst til mikill og jafn-
vel að Englendingum sé jafnilla
við franska eins og þýska yfir-
drotnunarstefnu. Jafnvel utanrík-
isráðherra Englendinga hefir lýst
óánægju sinni í opinberri ræðu.
í einu merkasta tímariti Englend-
inga, ritar ritstjórinn meðal ann-
ars á þessa lfeið: „Frakkar krefj-
ast þess að landher, sjóher og
lofther þeirra sé langtum meiri
en allra nábúanna. Stjórnmála-
stefna þeirra verður þar af leið-
andi heimtufrekari. þeir vilja
ráða lögum og lofum í miðhluta
og vesturhluta Norðurálfunnar,
vera einráðir í Miðjarðarhafinu
og láta Tyrkland verða franskt
lýðríki. Auk þess vilja þeir enn
ná undir sig landi og fjárbótum
frá þjóðverjum. Slíkri stefnu —
sem Briand hefir haldið fram í
Washington — getur hvorki Eng-
land né Italía orðið sammála. Af-
leiðingar slíkrar stjórnmálastefnu
hljóta að verða aukinn herbúnað-
ur bæði í Norðurálfunni og Asíu,
og þær hrundningar og þeir
árekstrar sem leiddu til nýrrar
styrjaldar."
N eðans jávarbátarnir.
Englendingar báru fram þá til-
lögu á Washingtonfundinum, að
neðansjávarbátar væru bannaðir
í hernaði. Slík tillaga gat ekki
komið fram frá öðrum en Eng-
lendingum. Minnast þeir reynsl-
unnar frá árinu 1917, er svo leit
út í bili, sem allur hinn mikli
floti Englands væri máttlaus
gagnvart neðansj ávarhernaðiþj óð-
verja. En þessi tillaga fékk eng-
an byr á Washingtonfundinum.
Engin þjóð var með henni nema
Englendingar. það er eðlilegt.
Neðansjávarbátarnir eru varnar-
vopn þeirrar þjóðarinnar, sem er
minni máttar. þeir eru eina vörn-
in sem litlu þjóðirnar hafa gegn
snöggi’i árás frá sjó. Auk þess
eru þeir afaródýrir í rekstri, sam-
anborið við ofansjávarílotann. —
það væri og tilgangslaust með
öllu að banna neðansjávarhernað.
Væri stríð hafið og stæði um hríð,
myndi hvórum aðila um sig í lófa
lagið að koma sér upp neðansjáv-
arflota. þjóðverjar tífölduðu tölu
neðansjávarbátanna meðan á stríð
inu stóð.
----o----
H.f. Eimskipafélag íslands.
Aðailfundiix*.
Aðalfundur Hlutafélagsins Eimskipafélags íslands verður haldinn
í Iðnaðarmannahúsinu í Reykjavík, laugardaginn 17. júní 1922, og
hefst klukkan 9 fyrir hádegi. •
Dagskrá:
1. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og framkvæmdum á liðnu
starfsári, og frá starfstilhöguninni á yfirstandandi ári, og ástæðum
fyrir henni, og leggur fram til úrskurðar endurskoðaða rekstrar-
reikninga til 31. desember 1921 og efnahagsreikning með athuga-
semdum endui’skoðenda, svörurn stjói’narinnar og tillögum til úr-
skurðar frá endurskoðendunum.
2. Tekin ákvörðun urn tillögur stjórnarinnar um skiftiixgu ársarðsins.
3. Kosning fjögra manna í stjói’n félagsins í stað þeii’ra sem úr ganga
samkvæmt félagslögunum.
Með síðasta skipi fór hinn öt-
uli formaður Búnaðarfélagsins til
útlanda m. a. til að í’eyna að fá
sérstaka samninga um hagkvæm
kaup á sléttunai’vélunum nafn-
kunnu. En síðustu dagana leit út
fyrir að hann yrðx að hætta við
fei’ðina sökum þess að hvonigur
bankinn eða stjórnin taldi sig
geta látið hann fá útlenda pen-
inga í stað innlendra, í farai’eyri.
Að lokum mun stjórnin þó hafa
„di’ifið upp“ 1—2 þúsund handa
þessumí starfsmanni landsins.
Af þessu geta menn út um alt
land séð hvernig ástandið er.
Landið vantar gersamlega erlend-
an gjaldmiðil. Jafnvel lífsnauðsyn-
legar aðgerðii’, vegna atvinnuveg-
anna, eins og ferð S. S., geta hæg-
lega fallið niður sökum skorts á
erlendum gjaldeyri.
Fyrir tveim árum, þegar inn-
flutningsnefndin var skipuð, benti
stjórn Landsbankans J. M. á að
mestu skifti að sett yrði eftirlit
með því, hvað gei’t væri við and-
virði seldi’a íslenski’a afurða. En
Jón Magnússon þoi’ði þetta ekki,
líklega fyrir Fiskhringsmönnum.
Og rnikið af gjaldeyrinum hefir
síðan þá fai’ið í gamlar brask-
skuldir íslandsbanka ei’lendis, og
fyrir óþarfa glingur kaupmanna.
í fyi’ra um áramótin hóf M. Kr.
baráttu sína á Akureyi’i fyrir
þessum sömu aðgerðum: Ströng-
urn innflutningshöftum og því að
ríkið hafi eftirlit með því að
gjaldeyrisvörurnar hverfi ekki úr
landi fyrir óþarfa. Stjórnin þótt-
ist í fyi’stu fylgja þessu, en
sveikst um alt, og lét milliliðina
leika lausunx hala. Nú vofir yfir
alvarlegt harðindatímabil. Gömlu
hræðslu- og hugleysis-syndir Jóns
Magnússonar og hans samhei’ja
fara nú að hefna sín. Ef þjóðinni
á að verða lengra lífs auðið, vei’ð-
ur um næstu ár, líklega 2—3, að
banna stranglega innflutning á
öllu nema bi’ýnustu lífsnauðsynj-
um. Láta sérstaka nefnd fá yfii’-
ráð yfir öllum gjaldeyri, og að
hún bii’ti í opinberi’i skýi’slu, mán-
aðai’lega, útdrátt úr öllum um-
sóknum um „yfirfærslur“, og öll
leyfi, og til hvers gjaldeyrir er
leyfðui’. Með því eina móti fæst'
nokkur trygging fyrir því, að
gjaldeyrisvörui’nar gangi til að
bjarga þjóðinni úr voða. En all-
ar slíkar aðgerðir ei’u óhugsan-
legar ef J. M. á að framkvæma
þessi bjai’gi’áð. það skal endui’-
tekið einu sinni enn. **
-----o----
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess er frá fer, og eins vara-
endurskoðanda.
5. Unxræður og atkvæðagreiðsla unx önnur mál sem upp kunna að
verða boi’ixx.
Þeir einir geta sótt fundinn seixx hafa aðgöngumiða. Aðgöngumiðar
að fundinunx verða afhentir hluthöfum og uniboðsmönnunx hluthafa á
skrifstofu félagsins í Reykjavík, eða öðrum stað, senx auglýstur verður
síðar, dagana 14. og 15. júní næstkomandi, að báðum dögum með-
töldum. Memx geta fengið eyðublöð fyrir umboð til þess að sækja fund-
inn hjá hlutafjársöfnurunx félagsins um alt laixd og afgreiðslumönnum
þess, svo og á aðalski’ifstofu félagsins í Reykjavík.
Reykjavík, 3. janúar 1922.
Stjórnin.
Sjá, önnur var móðii’in, heitmey ’ans hin,
og húsið að sogast í eldsvoðans gin.
Og vitfirrings hvínaixdi, vargsoltinn eldur
þar veifaði til hans: Hó, stíginn skal feldur,
og hirtu nú hvora, sem kýstu þér heldur.
því viðhorfið bauð þetta úrræði 'eitt:
Tak a ð r a, um báðar er talsmál ei neitt.
Sko, feigðar þær berast að boðanum svarta;
þú brýtur ei sál þína’ í hnífjafna parta.
Greiddu’ atkvæði’ í skyixdi, seg úi*skurð þíns hjarta.
þá augun til skilnings hann opnaði fyrst,
lxann átti sem blómstur í sólskini vist,
hans, dagarnir allii’ jafn indælisgóðir,
og ylurinn vís við þær mildinnar glóðir,
sem barninu geymh’ hin göfuga móðii’.
Hún gladdist af öllu, sem efldi hans lán,
en æli hún grunsenxd um blett eða smán
í fylgsnum hans sálar, er sér ætti í'ætur,
þá samdi’ ’ún við drottinn um gráthöfgar nætur.
Sko, hamfarir eldsins! — Ei h a n a þú lætur.
Um fegurð og tign hafði ’ann djai*fhuga dreymt,
en draumanna sýnir að tvöföldu heimt
þann daginn er vann hann hinn vorfagra svanna,
hve vafði’ hann að brjósti sér hamingjan sanna.
þann dag var hann sælastur dauðlegra manna.
Að ferðast með brúður um framtíðarlönd,
senx félli ekki svipstund það verkið úr hönd,
sem sixjókomum lífs getur snúið í gæði,
— hún sniði og saumaði’ hans farsældar klæði.
Nei, lítt þú á mökkinn og eldhafsins æði!
Ó, vorgyðja lífs míns, þú ferð ekki fet,
sú fórn er það bjarg, sem ég valdið ei get.
Ég sæki þær báðar mót svíðandi gjóstu,
skal sigra í brennandi forlaga róstu.
Eix hlæjaixdi logamir hvískruðu: Kjóstu!
Hann sveif inn í bálið á síðustu stund
með sviðnandi hári, en eldmóði’ í lund.
þó dauðimx þar legði á herðar hans hramma
og hvíslaði: Eigðu hér viðdvöl ei skamma,
hann hljóp gegn um reykinn og hrópaði: „Mamma“.
„Nei, sonur minn, þigg mína síðustu gjöf,
eig sólskinið, vorið, en leyfðu mér gröf“.
Og meynni og sveininum saman hún þrýsti,
af svip hennar elská og fói'ngleði lýsti.
þau björguðust. — Eldurinn ellina hýsti.
Jakob Thorarensen.
Eina leiðin.
Svo eru skuldii’nar vaxnar ís-
lensku þjóðinni yfir höfuð, að
verði eigi gripið til alveg sér-
staki'a ráðstafana, þarf ekki að
búast við að hún sjái sólina fyrst
framan af næsta mannsaldri.
Og þessar sérstöku ráðstafanir
verða að vera þæi’, að eyða minna
en aflað er.
þetta mundu flestir vilja —
andinn er í’eiðubúinn, en ósýnna
um framkvæmdina, verði menn
látnir sjálfi’áðir, því holdið er
veikt.
Eina hugsanlega hjálpin er að
taka þvert fyrir allan innflutning
á því sem ekki er bi'ýn nauðsyn
til lífsfi-amfæris.
Um þetta munu ýmsir kald-
lyndari fyrir það, hvernig þingið
fór að ráði sínu í fyrra, enda var
slíkt æi’in ástæða til þess að ætla
að þjóðin væri ófáanleg til þess
að láta bjarga sér í þessu efni.
En trúir þegar á tekur.
Nú sjá allir skynbærir memx, að
betra er stundar mótlæti en æfi-
langt böl.
Samvinnunxenn munu einkum
hafa oi’ðið fyrir vonbi’igðunum af
ráðstöfunum þingsins í fyiTa. Og
þeir munu hafa hugsað sér að
leggja innflutningshöftin á sig
ótilneyddii'.
En almenn lögskipuð höft eru
þeinx æskilegri af tveim mikilvæg-
um ástæðum.
þeirri fyrst, að miklu verður
hægari franxkvæmdin í spamaði
þegar eitt gengur yfir alla.
Og önnur hin, að þótt sam-
vinnumönnum tækist sæmilega
sjálfsafneitunin, og þótt þeir
réttu við efnalega,.þá mundi slíkt
eigi nægja, því verði eigi almenn
nxannbjörgin út úr fjárhagsvoð-
anum, þá mai’gfaldast sveita-
þyngsliix svo, að þau gerðu meira
en að éta upp það sem ynnist við
ólögbundin samtök einstaklinga.
Eina leiðin er því að bjarga
öllum. G. M.
-----o----
Yfirklór.
Morgunblaðið er búið að verja
mörgum dálkum í það að reyna
að verja hneikslisi’áðstöfunina
unx Flóaáveituna. Hampar blaðið
þeim, sínum í hvorri hendi, Jóni
þoi'lákssyni og atvinnumálaráð-
herranuixx. Blaðið hefði getað
sparað öll þau löngu skrif. það
er ekki hægt að sannfæra hungr-
aðan nxann unx það að hann sé
saddur. Hver einasti skynbær
maður á íslandi veit það að eina
ástæðan til þess að þetta var gert
er sú að Jón hjálpaði til að láta
stjórnina sitja á síðasta þingi.
Til þess að geta gext þetta JLítils-
virðir atvinnumálaráðherra Bún-
aðai’félag íslaixds, virðir það ekki
eiixu sinni svai’s. Hann sama sem
kastar í sjóinn 30 þús. krónum.
— Svarti blettui’inn í þessu máli
verður aldrei að eilífu burtu þveg-
inn. það gildir um hann hið sama
og um blóðið sem Lady Macbeth
þóttist sjá á höndum sér í sam-
viskubitskvölunum. Blóðið var alt-.
af á höndunum, hversu mjög sem
hún í'eyndi að þvo það af.
Sigurður Sigui’ðsson foi'seti
Búnaðarfé^igs íslands fór utan
með Gullfossi á nýársdag. Er
væntanlegur aftur í febrúar. Fer
meðal annars til þýskalands, á
fund vei’ksmiðju þeirrar senx bú-
ið hefir til Frás-vélina.