Tíminn - 18.02.1922, Qupperneq 1

©jaíbtei
Cimans er Sigurgeír ^ r i t> =
r i f s f o n, Sambanösljúsinn,
HeyfjamB.
2KfQZZÍh&íá
Cimans er íjjá (S u & $ e i r i
3 ó n s f y n i, fperfisgötu 34.
Sími 286.
VI. Ár.
'Reykjavík, 18. febrúar 1922
I
7. blað
Stjórnarstefna
Frakka.
Á stríðsárunum voru Frakkar
vinsælasta bandamannaþjóðin. Nú
hefir þetta nokkuð. breyst og
liggja til þess mörg rök. Kólnað
hefir vinátta Breta og Itala til
Frakka. Og Rússar og þjóðverj-
ar telja Frakka mestu og harð-
snúnustu andstæðinga sína.
Bandaríkjamenn og Pólverjar
munu helstu vinir Frakka nú sem
stendur, og gengur þó misjafnt
til.
Fyr er skýrt frá, hversu hið
lága gengi og iðnaðarsamkepni
þjóðverja hefir sett Breta í
vanda, svo að þeir vilja fremur
hjálpa þjóðverjum en þola sam-
kepni þeirra. Rússar voru stór-
skuldugir Frökkum frá keisara-
tímanum. Áttu íniljónir franskra
borgara sparifé í Rússlandi.Höfðu
hjálpað Rússum til að efla þá til
bandalags móti væntanlegum
hernaði þjóðverja. Nú vildi stjórn
Lenins ekki viðurkenna þessar
skuldir, heldur láta þær falla.
þótti alþýðu manna í Frakklandi
þetta harðir kostir, enda hafa
Frakkar gert flest sem í þeirra
valdi stóð til að brjóta vald Bolse-
vika á bak aftur. í vetur hafa
Rússar látið líklega að viður-
kenna skuldirnar og borga það af
þeim, sem þeir væru menn til,
en ekki hefir þetta aukið mikið
trúnað milli hinna gömlu sam-
herja.
Stríðið var háð í Frakklandi.
Mörg af bestu héruðum landsins
voru gereyðilögð, en fólkið drep-
ið eða stökt á flótta til annara
héraða. þessi héruð eru enn í.
rústum, og verða að miklu leyti í
rústum um mörg ár. Franska
þjóðin, sem var ríkust allra þjóða
fyrir stríðið, er nú í óbotnandi
skuldum, með lamaða atvinnuvegi,
gífurlega skattabyrði, óhagstætt
gengi, og helming karlmanna á
besta aldri lagða í gröfina. Um
þetta böl alt, um allar hörmung-
ar stríðsins og afleiðingar þess,
kenna þeir þjóðverjum. Og nú
hafa þjóðverjar ’tapað stríðinu og
orðið að játa að bæta skaðann, a.
m. k. að nokkru leyti. Mest af
sárasta tjóninu verður ekki bætt
með fé.
En ofan á þetta bætist uggur
Frakka við hefndarstríð frá
hálfu þjóðverja. þeir segjast
þekkja af langri reynslu hugarfar
nábúans austan Rínar. þeim sé
aldrei að treysta. þeir trúi á vald-
ið, og beygi sig eingöngu fyrir
valdi. þessvegna sé ekki um ann-
að að gera én láta þjóðverja bæta
skaða þann, er þeir hafi gert.
þessvegna verði að.afvopna þjóð-
verja og einangra þá. Annars
komi þeir með nýjan og eyðileggj-
andi ófrið eins og 1914.
Frakkar hugsa allra manna
ljósast. Kemur það fram í ræðu
og riti og líka í gerðum. þeir
vilja að Versalafriðurinn sé efnd-
ur, hvorki meira né minna. Og
þeir vilja að bandamenn þeirra úr
stríðinu, einkum Bretar, styðji þá
þar að málum. Frakkar hugsa nú
eins og 1918—19. þeir sjá enga
ástæðu til að breyta um skoðun.
Gerðar sættir og samninga verði
að halda. En Bretar hafa skift
um skoðun, og Italir líka, og mjk-
ið af hlutlausu þjóðunum. Yfir-
gangur þjóðverja er fallinn í
gleymsku, eftir að herveldi þeirra
er brotið. Almenningsálitið er
gleymið, og dómar þess ekki
haldgóðir. Frökkum verður að því.
þeir hafa ratað í þungar raunir.
þeir hafa haft með sér árnaðar-
óskir flestra hlutlausra þjóða
meðan þeir börðust fyrir lífinu.
En sigurinn, og það að fram-
fylgja gerðum samningi hefir
rænt þá miklu af sigurlaununum.
Réttlætistilfinning þeirra hefir
orðið til að svifta þá vinum.
---o——-
„Sparaaðarlokkur".
Morgunblaðið tilkynnir það há-
tíðlega í gær að í neðri deild sé
stofnaður „sparnaðarflokkur“.' En
a. m. k. fyrst um sinn færist
hinn nýi flokkur ekki meira í fang
en það „að kjósa í nefndir“.
því skal ekki neitað um suma
þeirra manna sem þennan flokk
skipa að þeir vilji í raun og veru
vera sparnaðarmenn á fé ríkis-
ins. þeir tala hátt um það sum-
ir. þeir eru öruggir um það sum-
ir að greiða atkvæði á móti ein-
stökum fjárveitingum sem eru
sérstaklega óvinsælar af sparnað-
armönnum.
En meginkjarninn í þessum
svokallaða spainaðarflokki eru
þeir þingmenn sem bei-a ábyrgð
á stjórn Jóns Magnússonar og
athæfi hennai' og munu sumir vera
reiðubúnir, ef þeir væru þess
megnugir, að styðja enn til valda
þessa eyðslusömustu stjórn sem
setið hefir á íslandi.
það eru mennirnir sem bera á-
byrgð á hinni gegndarlausu fjár-
eyðslu til konungskomunnar.
það eru mennirnir sem bera á-
byrgð á þeim þúsundum króna
sem snarað var út í hinar fánýtu
og skaðlegu orður og krossa.
það eru mennimir sem í raun
og veru bera ábyrgð á hinum al-
óhæfilegu fjárlögum og fjárauka-
lögum síðasta þings, því að það
voru þeir sem beinlínis studdu og
styðja enn þá landsstjórn sem lét
sér vel líka að taka við slíkum
fjárlögum.
það eru mennirnir sem bera á-
ábyrgð á ensku lántökunni og því
hversu hörmulega því láni var
varið.
það eru mennirnir sem bera á-
byrgðina á því að stjórnin van-
rækti gjörsamlega á liðnu ári að
gera nokkuð til að hindra inn-
flutning eyðsluvara í landið.
það væri sannarlega gleðilegt
að þeir bættu ráð sitt. Og — eins
og áður er sagt — efast Tíminn
ekki um vilja sumra þeirra til
að spara.
En hvað er það sem mestu varð
ar um sparnað?
það er ekki það að kjósa menn
í nefndir — þó t. d. kosning í
fjárveitinganefndir skifti miklu
máli.
það sem mestu skiftir er það
að skipa þá menn í landsstjórn
sem stjórni landinu með hagsýni
og sparnaði.
þessvegna er nafnið „sparnað-
arflokkur“ í raun og veru arg-
asta skrípanafn á meginþorra
þessara þingmanna — því að þeir
bera ábyrgðina á eyðslusömustu
stjórninni sem setið hefir á Is-
landi.
Minnir þetta á það að fyrir
styrjöldina miklu töluðu engir
Norðurálfumenn háværara um
friðinn en þeir Nikulás Rússa-
keisari og Vilhjálmur þýskalands-
keisari. En það var yfirdrotnun-
arstefna þeirra beggja sem olli
friðslitum. Æ
Mjög sterk alda er vakin í
þinginu um það að skipa nú nýja
og styrka landsstjórn sem treyst-
andi sé til að reka stjórnina með
hagsýni og sparnaði, sem beitist
fyrir heilbrigðri verslunarstefnu
sem geri hvorttveggja að minka
eyðsluna og ná versluninni úr
klóm Dana, sem gæti hagsmuna
íslendinga gagnvart Islandsbanka.
þetta er hinn sanni sparnaðar-
flokkur í þinginu.
þess ættu þeir að minnast, sem
í alvöru vilja efnalega viðreisn
þjóðarinnar. -
Tekjur
þjóðarínnar.
eftir
Sigurjón Friðjónsson.
I.
I Iðunni III., 1.—-2. 1917 er rit-
gerð eftir Indriða Einarsson um
tekjur íslensku þjóðarinnar árið
1915. Er þar gerð áætlun um tekj-
urnar, sem að vísu er mjög í
lausu lofti, en þó til talsverðrar
leiðbeiningar um hag þjóðarinnar
og leiðarvísir að því marki, að
finna hinar sönnu tekjur hennar.
En á meðan ekki er hægt að gera
sér sæmilega grein fyrir því,
hverjar þær eru, má segja, að
með stjórnmál hennar, og einkum
fjármálin, sé farið að mestu leyti
í blindni. Á meðan alt er í vafa
um það, hverjar skattaálögur þjóð
in getur borið, og hve miklu varið
til sameiginlegra útgjalda, hve
miklu til embættislauna, hve
miklu til andlegrar og líkamlegrar
menningar sinnar, hve miklu til
verklegra framkvæmda o. s. frv.
Að vísu má segja, að kaupþol
þjóðarinnar sé altaf til nokkurrar
leiðbeiningar um skattþol hennar.
En á því er sá hængur, að kaup-
þolið notar venjulega lánstraustið
út í æsar, áður en það lætur á
sjá, eins og skýrt hefir komið
fram síðustu ár. þar sem nú svo
er ástatt, að til lánstraustsins
hefir verið gripið meira en góðu
hófi gegnir, er ekki úr vegi að
reyna að gera sér sem ítarlegasta
grein fyrir því, hverjar tekjur
þjóðarinnar muni vera í raun og
veru, og hvernig sá stakkui' vei'ð-
ur að vera sniðinn, sem er við
hennar hæfi.
Indriði Einarsson byggir áætl-
un sína um tekjur þjóðarinnar að-
allega á áætlun um tekjur hinna
einstöku stétta í landinu, og verð-
ur lítið úr því annað en ágiskun:
Miklu eðlilegri vegur að markinu
er sú leið, sem hann fer til stuðn-
ings aðaláætluninni, aukaáætlun-
in um tekjur sjávarútvegs og land
búnaðar. Á þessa tvo aðalatvinnu-
vegi koma mestöll útgjöld lands-
manna niður að lokum. Tekjur
útgerðarmanna og kaupsýslu-
manna eru að mestu leyti aðeins
hluti af tekjum þessara atvirínu-
greina, og svo er og um laun em-
bættismanna og tekjur ríkissjóðs
yfirleitt. þegar fundnar eru tekj-
ur af landbúnaði og sjávarútvegi,
má því segja, að tekjur þjóðar-
heildarinnar séu fundnar.
I. E. telur það tiltölulega létt
verk að finna tekjur sjávarút-
vegsins vegna þess, að hann flytji
mestan hluta afurða sinna út úr
landinu; að finna tekjur landbún-
aðarins virðist honum erfiðara.
Eg lít alt öðruvísi á þetta. Eg lít
svo á, að tekjur af landbúnaði
megi áætla nærri sanni, en að
tekjur sjávarútvegsins sé mjög
erfitt að finna, að sumu leyti
vegna þess, að með útfluttum ís-
lenskum sjávarafurðum er altaf
talið töluvert, sem framleitt er af
útlendingum (einkum síld og síld-
arlýsi), og að sumu leyti vegna
þess, að það, sem notað er innan-
lands, af sjávarvörum, er hvergi
tölum talið. Að vísu má segja
hið sama um neyslu landbúnaðar-
afurða, en um hana má gera
sennilega áætlun eftir skýrslum
um tölu kvikfénaðar í landinu, og
þeirri reynslu, sem fengin er um
afurðir hans.
Samkvæmt hagskýrslum ríkis-
ins 1915—18 voru útfluttar sjáv-
arvörur þessi 4 ár sem hér segir:
a. Fiskur (þar með talinn lax) . . . alls urn kr. 99,887,708,00
b. Lýsi (að undanteknu livallýsi) . . „ „ „ 10,578,700,00
c. Selskinn, lirogn, sundmagar ... „ „ „ 495,071,00
Samtals um kr. 110,961,479,00
Að meðaltali á ári......................„ kr. 27,740,370,00
En útfluttar landbúnaðarvörur:
alls um kr. 1,813,239,00
„ „ „ 13,401,869,00
„ „ „ 9.285.055,00
„ „ „ 4,583,566,00
Samtals um kr. 29,083,729,00
. . . „ kr. 7,270,932,00
a. Lifandi skepnur................
b. Kjöj og feiti (þar með rjúpur)
c. Ull óunnin (og tuskur) .
d. Gærur (og lambskinn)
„ Að meðaltali á ári
Auk, þess, sem hér er talið, eru
fluttar út nokkrar vörur (tófu-
skinn, prjónles o. fl.), sem nema
litlu verði, og er því slept.
Við útfluttar sjávarafurðir er
nú það meðal annars að athuga,
að talsverður hluti þeirra er
framleiddur af útlendingum, eins
og áður er tekið fram. Á það eink-
um við um síldina og síldarlýsið,
sem gera að verðhæð um 8V2
milj. króna að meðaltali þessi til-
teknu ár. í hagskýrslum ársins
1915 er sagt svo frá, að meiri
hluti síldarinnar sé framleiddur af
útlendingum, og er það að vísu
nokkuð óákveðið. Sé gengið út frá
því, að 2/3 hlutar síldai-verðsins
hafi verið eign útlendinga þessi
ár, þ. e. 1915—18, og heildarverð
útfluttu sjávarvaranna lækkað að
sama skapi, verða eftir rúmar
22 milj. króna árlega að meðal-
tali. Og sé neysla sjávarvara inn-
anlands talin um 50 kr. á mann
(sem er mjög lausleg ágiskun),
gerir það um 4% milj. kr. og inn-
lendar sjávarvörur verða þá alls
um 26% milj. kr. virði á ári.
Samkvæmt búnaðarskýrslum
ársins 1918 var tala sauðfjár
landsmanna í fardögum það ár
um 645 þús. (644.971), þar af ær
nálægt 448 þús. (447.778), tala
nautpenings rúm 24 þús. (24.311),
þar af kýr og kefldar kvígur rúm
18 þús. (18.204), og tala hrossa
um 53 þús. (53.218). Sé gengið
út frá þessari tölu, fjölgun mið-
uð við tölu kvendýra (1 á móti 1)
og förgun sömuleiðis, en verð af-
urða við meðalverð þeirral915—
18, má áætla tekjur af kvikfén-
aði landsmanna á þessa leið:
1. Af sauofe.
a. Ull af c. 645 þús. kindum
1 kg. af hverri á s/60
b. Sláturfé c. 440 þús.
kindur 26/00
2. Af nautgripum.
a. Mjólk úr 18 þús. kúm
c. 2000 pt. úr hverri á °/
b. Nautgr. til slátrunar á
ýmsum aldri c. 3 þús. 200
c. Kálfar til slátrunar
c. 15 þús. 10/00
3. Af hrossum.
a, Utflutt hross samkvæmt
skýrslum c,
b. Ilross til slátrunar
Vænleiki sláturfjár er hér mið-
aður við það, sem gerist í Suður-
þingeyjarsýslu og er það sjálf-
sagt yfir meðallag. En líklegt er,
að talsvert fleira sé slátrað en
hér er talið, bæði vegna þess, að
altaf mun di'egið nokkuð undan
í framtali og að fleira sé tvílembt
en þarf fyrir vanhöldum. Mjólk
úr ám er ekki talin og miðað við
að engu sé fært frá, eða mjólkin
komi til frádráttar sláturafurð-
anna að öðrum kosti. Grundvöllur
áætlunar um sláturafurðir 'Stór-
gripa er vandfundnari og einkum
afurðir hrossanna, sem líklegt er
að hér séu metnar of lágt. Kúa-
mjólkurverðið er miðað við mjólk-
urverð í Suður-þingeyjai'sýslu
fyrir stríðið, hækkað því sem næst
hlutfallslega við annað matvöru-
verð.
Samkvæmt þessari áætlun reikn-
kr. 2,322,000,00
„ 11,000,000,00
----------------- 13,322,000,00
kr. 14,400,000,00
„ 600,000,00
„ 150,000,00
———---------—— 15,150,000,00
kr. 450,000,00
„ 300,000,00
-------t--—-— 750,000,00
Samtals kr. 29,222,000,00
ast þá tekjur þjóðarinnar þannig:
1. Tekjur af sjáv-
arútvegi . . ca. 26.750 þús. kr.
2. Tekjur af land- * V k,, *
búnaði ... ca. 29.200 þús. kr.
3. Aðrar tekjur ca. 550 þús. kr.
Samtals ca. 56.500 þús. kr.
En við þetta er enn það að at-
huga, að að réttu lagi þarf að
draga frá tekjuupphæðinni verð
fyrir kol og salt o. fl„ sem að er
keypt til framleiðslunnar. Mun
því hæpið að telja þjóðartekjurn-
ar yfir 50 milj. króna að meðal-
tali, þessi tilteknu ár, sem líka
er rúmum 14 milj. kr. ofai' en
Indriði Einarsson áætlaði þær
1915 — sem þó var einna besta
árið. Eru þá tekjurnar ca.526 kr.
á mann árlega (ef mannfjöldinn
er talinn um 95 þús.), og á dag
kr. 1.44.
-o-