Tíminn - 25.02.1922, Blaðsíða 1

©jaíbferi
Ctmans eu Sigurgeir § r i 6 =
r i f s f o tt, Sambattösíjúsinu,
He-ffjaDÍf.
VI. ár.
Yínöld
oii' kúgunar.
i.
Réttar hafa reynst spár þeirra
manna, er svartsýnastir voru um
afstöðu mála okkar íslendinga
gagnvart Spánverjum, að svo
miklu leyti sem landsstjórn Is-
lands hefir verið við riðin.
0g svo mikla launung hefir
landsstjórnin látið vera um mál-
ið, að öllum þorra þingmanna
kemur það alveg á óvart hversu
komið er af hálfu stjórnarinnar.
Á leynifundi í þingbyrjun gaf
forsætisráðherra bráðabirgða-
skýrslu um málið. Stjórnarfrum-
varpið um undanhaldið var þó
ekki borið fram fyr en í gær, og
kemur til fyrstu umræðu í dag.
Liggur sa orðrómur á, að þeim
drætti valdi það, að spánska
stjórnin hafi áskilið sér að líta
yfir frumvarpið og hefir ekki ís-
lensk landsstjórn fyr látið svín-
beygjast svo, ef satt er.
Aðalatriði hins nýja frumvarps
eru þessi:
Á pappírnum er látið líta svo út
sem ekki sé um afnám bannlag-
anna að ræða, heldur breytingu.
Eullkomlega frjáls innflutning-
ur á að vera á öllum vínum sem
ekki er í meira en 21%*) af vín-
anda að rúmmáli. Sömuleiðis er
afnumið alt bann um veitingu,
sölu og flutning slíks áfengis um
landið.
Um þau vín, sem eru enn sterk-
ari, eru gömlu binnlagaákvæðin
talin að gilda.
íslensku stjórninni leyfist að
setja „með reglugerð ákvæði til
vamar misbrúkun við sölu og
veitingar vína“ undir 21%. En sá
böggull fylgir skammrifi að „þó
mega ákvæði þessi ekki ganga svo
langt að þau geri að engu und-
anþágu vína þessara frá ákvæð-
um aðflutningsbannlaganna".
Hver úrskurðar um þetta? Vit-
anlega stjórn Spánverja. Og er
því augljóst að hér er um einkis-
vert ákvæði að ræða. Spönsku vín-
unum á að veita sem rækilegast
á nýtísku veitingakrær um alt Is-
land.
Lögin eiga að öðlast gildi þeg-
ar í stað.
Stuttar athugasemdir fylgja
þessum Bakkusar-Gleipni lands-
stjórnarinnar.
Segir þar berum orðum að
Gunnai- Egilson hafi verið um-
boðsmaður íslensku stjórnarinn-
ar og unnið með sendiherra Dana
í Madrid.
Ekki er vikið að neinu öðru sem
stjórnin hafi gert, en það borið
blákalt fram, að spánska stjómin
hafi verið ófáanleg til að falla frá
kröfu sinni. Hafi samningurinn
fengist endurnýjaður til bráða-
birgða með því skilyrði að ís-
lenska stjórnin skuldbindi sig til
að leggja fyrir alþingi slíkt frum-
varp. Vikið er aftur að því að ekki
megi gera þær ráðstafanir gegn
misbrúkun vína þessara, sem
gerðu undanþáguna þýðingarlausa.
Að lokum segir svo: „Við
safningsumleitanirnar var bygt
á því, að frestur til 15. mars þ.
á. væri nægur til að koma lögum
*) Nú er bannað að flytja inn vín
með 21/4 af vínanda að rúmmáli.
Rýmkunin er þvi nálega tiföld.
Címans cr þjá (5 u f> g c i r i
3 ó n s f y n i, íjucrfisgöiu 34.
Sími 286.
Reykjavík, 25. febrúar 1922
8. blað
í þessa átt í framkvæmd, og þarf
því að hraða afgreiðslu þessa
máls“.
— Svo mörg voru þau orð.
II.
Eru íslendingar þá miklum
mun meiri skapstillingarmenn en
forfeður þeirra, ef þeim er ekki
allflestum þungur hugur í brjósti
við þessi tíðindi.
Og væri hann ekki að steypast
úr stóli, maðurinn sem verið hef-
ir forsætisráðherra íslands undan-
farið, þá myndu nú á honum
dynja þyngri dómar, en yfirleitt
eru feldir samlendra manna i
milli.
Hér í blaðinu hefir mál þetta
verið svo rækilega rætt undanfar-
ið, að þess gerist ekki þörf að
rifja það upp. pað sem nú liggur
fyrir er það, hversu alþingi beri
að snúast við þessum tíðindum.
Skal vikið að fáum einstökum at-
riðum í því efni.
Er þá fyrst þess meginatriðis
að geta: að hingað til hefir ekkert
verið gert al' hálfu stjórnar Is-
lendinga um að bjarga málinu,
annað en það sem líklegast er að
verið hafi til hins mesta ógagns.
ííið fyrst sem alþingi og hin
nýja landsstjórn á að gera er það,
að kalla Gunnrr Egilson, ritstjóiu
andbanninga fyrverandi, heim
frá Spáni, og senda nefnd hæfra
manna suður þangað.
Sjálfsagðasta krafan sem þjóð-
in á til þings og stjórnar er sú,
að alt sé gert sem unt er til bjarg-
ar málinu. þeirri kröfu er ekki
fullnægt enn.
þingið hlýtur því að fella frum-
varp þetta og fela stjórninni —
nýrri stjórn — aðgerðir í'málinu..
Önnur sjálfsagða krafan sem
þjóðin á er sú, að ekki verði lát-
ið undan þessari kúgunai’tilraun,
nema þjóðin sjálf gjaldi því já-
kvæði með allsherjar atkvæða-
greiðslu. Iiér er um lög að ræða
sem þjóðin hefir sjálf heimtað
með alþjóðaratkvæði. það er ekki
hægt að svifta hana þeim, án
þess hún sé sjálf kvödd til ráða.
Að lokum aðeins þetta:
það þarf ekki að rifja upp það
sem áður hefir verið frá sagt hér
í hinar ágætu horfur um sigur í
máli þessu: um undanhald Spán-
verja gagnvart Norðmönnum, um
hina afleitu aðstöðu Spánverja
að öllu leyti, um hina miklu og
öflugu samúð og hjálp sem okk-
ur er vís hvaðanæfa að í heim-
inum, um alla möguleikana um
markað utan Spánar. þessi atriði
eru til hinnar mestu uppörfunar.
Deilumálið frá í sumar, um það,
hvort hér væri um kúgun að ræða,
eða ekki, er alveg úr sögunni. Hin
síðustu tíðindi hljóta að hafa
sannfært alla.
Niðurlagsorð athugasemda
stjórnarinnar um frumvarpið, að
samningum verði að ljúka fyrir
15. mars, reynast blekking ein, þá
er minst er hinnar opinberu til-
kynningar, sem birt var eigi alls
fyrir löngu, að samningurinn
væri framlengdur til þriggja mán-
aða, og þá mánaðar uppsagnar-
frestur.
Og nú stendur það fyrir dyr-
um að takmarka eyðsluna í land-
inu, með innflutningsbönnum á
erlendum ónauðsynlegum varn-
ingi, og að veita styrk hinni inn-
lendu verslunarstétt. því samhliða
ætti að opna víðar gáttir fyrir
víninu og vínbölinu og selja sig
undir kúgunarvald spánskra vín-
kaupmanna.
Hver er sá íslendingur, sem
réttir upp hönd til samþyktar
slíku að óreyndu viðnámi?.
---o---
Erlend
eða
innlend verslun.
það munu hafa fundið allir
verslunarrekendur, bæði kaup-
menn og kaupfélög, að verslunar-
aðstaðan hefir lengi undanfarið,
verið að mun óhagstæðari fyrir
hina innlendu verslunarstétt, en
fyrir þá útlendu kaupmenn, sem
hér hafa rekið verslun. Yfir-
færsluvandræði og tap og áhætta
af gengi, kemur að mun minna
niður á þeim kaupsýslumönnum,
sem hafa aðalbækistöð sína og
bankaviðskifti erlendis.
það er tvímælalaust að innlendu
verslunarstéttinni í heild sinni
stendur af þessu hin mesta hætta.
það sjálfstæði, sem hin innlenda
verslunarstétt hafði aflað sér,
gagnvart dönskum kaupmönnum
sérstaklega, er í hættu.
Sú nýja verslunarstefna, sem
flutt hefir verið hér í blaðinu
undanfarið, og á a. m. k. töluverðu
fylgi að fagna á alþingi, miðar að
vísu fyrst og fremst að því að
minka eyðsluna í landinu og skapa
möguleika til þess að gjaldeyri
landsins sé fyrst og fremst varið
*til þess að standast brýnar þarfir.
Hún er að þyí leyti liður í fjár-
hagslegri viðreisnarbaráttu þjóð-
arinnar.
En þessi verslunarstefna felur
og meira í sér. Iiún er og, verði
henni rétt beitt, liður í þjóðlegri
og fjárhagslegri, viðreisnarbar-
áttu, að því leyti að hún á að
styrkja hina innlendu verslunar-
stétt í heild sinni í hinni óhag-
stæðu baráttu við útlendu kaup-
mennina.
Liggur það svo beint við, að
þessu má á þann veg beita, og
hlýtur að verða á þann veg beitt,
að ekki þarf nánari greinargerð-
ar.
þetta hefir a. m. k. töluverður
hluti kaupmannastéttarinnar skil-
ið réttilega, ekki síst á þeim svæð-
um landsins þar sem útlenda kaup
mannavaldið er mest. Og jafn-
framt hafa margir hinna best
mentu kaupmanna fallist á þessa
verslunarstefnu, af því að hún sé
eina leiðin út úr ógöngunum.
Væri þá vel ef meginþorri ís-
lenskra verslunarrekenda gæti
staðið saman um; að rétta hag
innlendrar verslunar gegn á-
gengni útlendu kaupmannanna.
Nýlátin er hér í bænum frú
Margrét Magnúsdóttir Ólsen,
ekkja Ólafs læknis Guðmundsson-
ar á Stórólfshvoli, en systir
Björns Ólsens prófessor. Var hún
hin mesta merkis- og rausnar-
kona um alla hluti. Sópaði eink-
um að henni í starfi hennar fyrir
bindindis- og llannmálið, meðan
hún var á léttasta skeiði eystra.
Mikið af fréttum, bæði frá al-
þingi og öðru, verður að bíða
næsta blaðs.
----o—-—
Tekjur þjóðarinnar.
Eftir Sigurjón Friðjónsson.
þá áætlun um tekjur þjóðár-
innar, sem hér fer á undan, má
prófa með samanburði við tekjur
einstakra manna. Eg er ekki svo
kunnugur högum sjávarútvegs-
manna, að eg treystist til að gera
áætlanir um afkomu einstakra
manna í þeirri stétt. Á hinn bóg-
inn get eg farið nærri um tekjur
bænda, að minsta kosti í mínu eig-
in héraði. Ei-u hér á eftir tilfærð
nokkur dæmi, sem benda í þá átt,
að tekjur af landbúnaði muni
ólíklega vera minni yfirleitt en
áætlað er hér að framan. Er A-
liður í hverju dæmi bygður á
sama hátt, þ. e. eftir sömu regl-
um og aðaláætlunin, en B-liður á
raunverulegum verslunarreikning-
um að nokkru leyti, en að öðru
leyti á framtalsskýrslum og áætl-
unum, og gerir að auki nánari
grein fyrir afkomunni. Dæmin eru
tekin af árinu 1920.
I. dæmi. 8 menn í heimili.
A. 1. Mjólk úr 4 kúm áætl. 8000 pt. 0.40...................kr. 3200.00
2. Ull af 150 kindum áætl. 150 kg. 3.60 kr. 540.00
110 kindur til slátr. áætl. 25.00 . . . . — 2750.00
--------------- 3290.00
3. Aðrar tekjur........................................— 200.00
Samtals kr. 6690.00
Á mann koma að meðaltali á ári.....................— 836.25
B. 1. Mjólk úr 4 kúm áætl. 8000 pt. 0.40 ...............— 3200.00
2. Sauðfjárafurðir samkv. verslunarreikningi . . .. — 4025.00
3. Sauðfjárafurðir lagðar til heimilis áætl..........— 500.00
4. Vextir af sjóðeignum um........................ .. — 450.00
5. Aðrar tekjur áætl.................................— 200.00
Samtals kr. 8375.00
þar frá dregst:
a. Opinber gjöld (auk tolla) um . . .. kr. 300.00
b. Vinnulaun gi'eidd út úr búinu um .. — 300.00
c. Sj úkrakostnaður o. fl„ sem ekki heyrir
til ársútgjalda......................— 1400.00
---------------- 2000.00
Eftir verða kr. 6375.00
Reikningshagur versnaði á árinu um ca........— 1500.00
Heimiliseyðsla virðist þvi hafa verið ca.....— 7875.00
þ. e. á mann á árinu kr. 984.38, en á dag um kr. 2.70
II. dæmi. 7 menn í heimili.
A. 1. Mjólk úr 2 kúm áætl. 4000 pt. 0.40.................kr. 1600.00
2. Ull af 108 kindum 108 kg. 3.60 . . kr. 388.80
85 kindur til slátr. 25.00 ............— 2125.00
-----------------2513.80
3. Aðrar tekjur áætl.................................— 200.00
Samtals kr. 4313.80
Á mann koma að meðaltali á ári....................— 616.25
B. 1. Mjólk úr 2 kúm áætl. 4000 pt. 0.40................kr. 1600.00
2. Sauðfjárafurðir samkv. verslunarreikn............— 3250.00
3. Sauðfjárafurðir lagðar til heimilis áætl.........— 850.00
4. Vextir af sjóðeignum um...................\.. . * — 300.00
5. Aðrar tekjur um..................................— 1100.00
Samtals kr. 6600.00
þar frá dregst:
a. Opinber gjöld um......................kr. 200.00
b. Utgjöld, sem ekki teljast til árskostnað-
ar um.................................— 1000.00
---------------- 1200.00
Eftir verða kr. 5400.00
Reikningshagur batnaði á árinui um ca............— 750.00
Heimiliseyðsla virðist því hafa verið............— 4650.00
þ. e. á mann á ári um kr. 664.30, en á dag um kr. 1.82
III. dæmi. 8 menn í heimili.
A. 1. Mjólk úr 3 kúm áætl. 6000 pt. 0.40...................kr. 2400.00
2. Ull af 100 kindum 100 kg. 3.60 . . kr. 360.00
70 kindur til slátrunar 25.00 .. .. — 1750.00
------------------2110.00
3. Aðrar tekjur áætl...................................— 100.00
Samtals kr. 4610.00
Á mann koma að meðaltali.........................kr. 576.25
B. 1. Mjólk úr 3 kúm áætl. 6000 pt. 0.40..............kr. 2400.00
2. Sauðfjárafurðir samkv. verslunarreikn. um .. .. — 2150.00
3. Sauðfjárafurðir lagðar til heimilis áætl.........— 300.00
4. Aðrar tekjur um..................................— 100.00
Samtals kr. 4950.00
þar frá dregst:
a. Opinbér gjöld um......................kr. 150.00
b. Skuldarentur um.......................— 70.00
----------------- 220.00
Eftir verða kr. 4730.00
Skuldir uxu á árinu um ca..........................— 2000.00
Heimiliseyðsla virðist því hafa verið um . . .. kr. 6730.00
þ. e. á mann á ári kr. 841.25, en á dag um kr. 2.30
IV. dæmi. 7 menn í heimili.
A. 1. Mjólk úr 2 kúm áætl. 4000 pt. 0.40.................kr. 1600.00
2. Ull af 110 kindum 110 kg. 3.60 .. . . kr. 396.00
80 kindur til slátrunar 25.00 .. .. — 2000.00
----------------- 2396.00
3. Aðrar tekjur áætl..................................— 100.00
Samtals kr. 4096.00
Framh. á 4. síðu.