Tíminn - 25.02.1922, Blaðsíða 2

28
T 1 M I N N
Samvinnuskólinn
1922-23
Iimtökuskilyrði:
Fyrsta deild:
Hafa numið málfræði H. Briem, bæði heftin af dönskukenslubók
Jóns Ofeigssonar, enskunámsbók Gf. Zoega, í reikningi brot og tugabrot,
landafræði Karls Finnbogasonar, íslandssögu Jónasar Jónssonar, mann-
kynssögu Þorl. Bjarnasonar.
Önnur deild:
Sömu inntökuskilyrði og í fyrstu deild, nema að því er snertir
ensku. Kenslu tími í báðum þessum deildum 7 mánuði, frá byrjun okt-
óber til apríl loka. Kenslugjald fyrir hvern nemanda 100 krónur, greiðist
í byrjun október.
I»riðja og fjórða deild:
Hafa numið aðalatriði íslenskrar málfræði. skrifa læsilega rithönd.
Hafa numið í landafræði, íslandssögu og mannkynssögu sarna og fyrsta
deild.
Kenslutími í þriðju deild 6 máðuðir, frá byrjun október til mars-
loka.
Kenslutími í fjórðu deild 7 mánuðir frá byrjun október til apríl-
loka.
Kenslugjald 50 krónur fyrir hvern nemanda. Greiðist við inngöngu
í skólann.
Umsóknir og fyrirspurnir sendist undirriuðum.
Samvinnuskólinn 20. febr. 1922.
Jónas Jónsson.
Lesskrá Samvinnuskólans.
Um samvinnumentun
f ððrum löndum.
Nálega í öllum löndum, þar
sem samvinnan á nokkur ítök, er
með margvíslegum hætti unnið
að því, að útbreiða þekkingu á
sögu og séreinkennum stefnunn-
ar. Hið elsta kaupfélag, sem til
er, félag Rochdale-vefaranna,
lagði þegar í byrjun nokkuð af fé
því, sem félagsmenn spöruðu ár-
lega, í einskonar menningarsjóð.
Keyptu þeir fyrir féð, það sem
það hrökk, blöð og bækur um fé-
lagsmál. Á félag þetta nú ágætt
bókasafn, lestrarherbergi og fyr-
irlestrasal. Alt er þetta keypt og
reist fyrir örlítið brot af spari-
fénu. Fræðslusamband enskra
samvinnumanna, The Cooperative
Union, hefir árlega um 50—60
þúsundir manna sem nemendur á
námsskeiðum sínum, eða sem nota
bréfakenslu. Er sú aðferð allhæg,
þar sem samgöngur eru góðar.
Bretar hafa tvenskonar kenslu, al-
menna fræðslu um félagsmál, og
þó einkum um samvinnustefnuna,
fyrir félagsmenn og kenslu í
verslunarfræðum fyrir starfs-
menn félaganna. Fræðslusamband
Breta á stórbyggingu í Manchest-
er, sem heitir Holyoake House,
eftir sagnfræðingi félaganna. þar
er aðalbókasafn sambandsins,mik-
il útgáfa samvinnurita. þar hafa
farand-ræðumenn og kennarar fé-
laganna skrifstofur sínar, og þar
er haldinn skóli. Sækja þangað
menn hvaðanæva úr löndum. Tveir
íslendingar, fyrrum nemendur í
Samvinnuskólanum, hafa haldið
þar áfram námi. En Ilolyoake
House þykir þó ekki nógu stórt.
Er í ráði að reisa mikla höll, eða
kaupa gamla, handa samvinnu-
skóla Bretlands. Iiefir fjársöfnun
til þeirrar stofnunar verið haldið
áfram um nokkur undanfarin ár
og mikið safnast. Sum ár hefir
enska samvinnuheildsalan í Man-
chester lagt 200 þús. krónur í
byggingarsjóðinn. Á næstu miss-
irum verður háskóli þessi tekinn
til starfa. þykir fullvíst, að hann
verði í raun réttri alþjóðastofnun.
í Dublin er eitt hið besta sam-
vinnubókasafn í heimi, og hafa
þar verið ritaðar ágætar bækur
um sögu samvinnustefnunnar.
Hefir sú hreyfing átt afarmik-
inn þátt í viðreisn íra á síðasta
mannsaldri.
Danir hafa samvinnuskóla í
Stövring, en Svíar í Jakobsbergi,
skarnt frá Skokkhólmi. Finnar
hafa tveggja vetra samvinnuskóla
í Ilelsingfors, og geisimikla
fræðslustarfsemi út um alt land.
Norska Sambandið sendir fyrir-
lesara milli félagsdeilda sinna.
Auk þess hefirs „Selskabet for
Norges Vel“ sex ráðunauta, sem
ferðast um landið, og fræða fólk
um málefni samvinnunnar. Snúa
þeir sér einkum að sjómönnunum,
því að bændur og landverkamenn
eru komnir í hreyfinguna nú þeg-
ar. þýska Sambandið hefir sam-
vinnuskóla í Hamborg. Stýrir hon-
um þektur rithöfundur, próf.
Stauninger. Hollendingar, Belgir,
Frakkar og Svisslendingar hafa
fjölda námsskeiða og bréfskóla til
að fræða um samvinnuna. f einni
borg í Sviss er samvinnubóka-
safn, eitthvað 6000 bindi, sem
lánuð eru félagsmönnum, en hvert
kaupfélag ábyrgist skilsemi sinna
manna. ítalir hafa frægan félags-
málaskóla í Mílanó, og auk þess
marga fyrirlesara, sem starfa í
þjónustu samvinnufélaganna.
Hér er ótalin sú fræðsla, sem
flestar þjóðir veita í samvinnu-
efnum, með blöðum og tímaritum.
Aðeins bent lauslega á, að frá því
samvinnustefnan byrjaði hefir
hjá flestum þjóðum Norðurálf-
unnar verið unnið að mikilli og
margháttaðri fræðslustarfsemi af
hálfu samvinnufélaganna. Fer sú
starfsemi vaxandi með ári hverju.
----o---
Fyrsta deild.
Fyrri vetur.
Mannkynssaga. Fyrirlestrar og
samtöl.
Félagsfræði. Sögulegt yfirlit.
Kenningar helstu félagsfræðinga.
Samvinnusaga. Sögulegt yfirlit
um samvinnustefnuna á Islandi,
Norðurlöndum, Englandi, þýska-
landi, Sviss, Italíu og Rússlandi.
Hagfræði. Sögulegt yfirlit. Sam-
anburður á kenningum helstu hag-
fræðinga.
Siðfræði. Sögulegt yfirlit. Sam-
anburður á kenningum helstu sið-
fræðinga.
þegnfélagsf ræði. St j órnarskip-
un íslands. Stjórnarskráin, sam-
bandslögin, kosningalögin, skatta-
lögin, bankarnir.
íslensk málfræði. Ritæfingar.
Danska. Tala, lesa skrifa.
Enska. Tala, lesa, skrifa.
þýska (fyrir þá, sem óska).
Stærðfræði. Brot, tugabrot,
rentu-, prósentu- og félagsreikn-
ingur.
Síðari vetur.
Félagsfræði, hagfræði og sið-
fræði. Helstu niðurstöður þessara
fræðigreina, sem hafa hagnýta
þýðingu í nútímalífi. Fyrirlestrar,
samtöl, bókasafnsvinna, ritgerðir.
Samvinnusaga. Um hin marg-
víslegu verkefni, sem leyst hafa
verið með aðstoð samvinnunnar,
og framtíðarverkefni hér á landi.
Fyrirlestrar, bókasafnsvinna, rit-
gerðir.
Danska, enska, þýska. Fram-
haldsnám.
Stærðfræði. Flatar- og rúm-
málsfræði.
Verslunardeildin.
Bókfærsla, verslunarreikningur,
verslunarsaga, verslunarlöggj öf,
vélritun. Æfing í að rita verslun-
Samvinnufræðsla
á íslandi.
þegar pöntunarfélög höfðu starfað
hér á landi 14 ár, rnynduðu þau með
sér, árið 1895 fræðslu- og kynningar-
samband. Að tilhlutun þess var gefið
út Tímarit kaupfélaganna hið fyrra,
mjög merkilegt rit. þá kom aftur-
kippur í fræðslustarfsemina um
stund. Fyrra Sambandið lognaðist út
arbréf á íslensku, dönsku og
ensku.
önnur deild. Einn vetur.
Mannkynssaga, samvinnusaga,
stærðfræði, íslenska, danska,
sama kensla og í fyrstu deild.
Fornbókmentir. Lesnar allar
helstu íslendingasögur. Samtal
um uppruna þeirra, efni og form.
Nýju bókmentimar.. Lesið hið
helsta úr bókmentum síðari alda,
verk IJallgríms Péturssonar og úr-
val úr íslenskum skáldskap síðan
í byrjun 19. aldar. Samtal um
uppruna, efni og form þessara
skáldrita.
Listasaga. Fyrirlestrar og sam-
töl um erlenda og íslenska list.
Sýndar myndir.
þriðja deild (kvöldskóli).
Samvinnusaga. Stutt sögulegt
yfirlit. Annars lögð mest stund á
að kenna um hin margháttuðu
viðfangsefni, sem samvinnunni
hefir tekist að leysa.
Félagsfræði og hagfræði. Lögð
mest áhersla á hina hagnýtu hlið.
þessar þrjár greinar kendar með
fyrirlestrum og samtölum.
þjóðfélagsfræði. Um stjórnar-
skipun landsins.
íslenska. Málfræði, ritgerðir.
Danska. Kent að skilja ritað
mál.
Reikningur og bókfærsla. Und-
irstöðuatriði í báðum þessum
greinum.
Fjórða deild (kvöldskóli).
Kent sama í samvinnusögu, ís-
lensku og dönsku eins og í þriðju
deild.
Reikningur.
Mannkynssaga. Fyrirlestrar um
hin helstu tímabil.
íslenskar bókmentir að fornu
og nýju. Samlestur og samtöl.
aí. En veturinn 1902 stofnuðu þrjú
félög í þingeyjarsýslu samband sín
á milli, sem síðan hefir stækkað, svo
að það er . nú stærsta verslun á ís-
landi, ef miðað er við tölu félags- og
viðskiftamanna. Fjórum árum síðar
byrjaði Sambandið að gefa út tíma-
rit, 3—4 hefti á ári. Og 1912—15 sendi
það fyrirlestramann, Sigurð Jónsson í
Ystafelli, um hin helstu héruð lands-
ins, þar sem einhver samvinnufélög
störfuðu. Félögin voru sem óðast að
fjölga um þetta leyti, og ganga í
Sambandið. En þar sem að mörgum
þeirra stóðu sjálfmentaðir menn,
sem að vísu rækt starf sitt með mestu
samviskusemi, en voru þó ekki vel
undir störfin búnir, að þvi er snerti
sérþekkingu, þá þótti stjórn Sam-
bandsins miklu skifta að bæta bók-
færslu sumra félaganna, en þó eink-
um að koma á meira samræmi milli
starfsaðferða félaganna. Var þá sett
nefnd í málið á aðalfundi 1913.
Lagði nefnd sú til, að halda skyldi
námsskeið fyrir starfsmenn félag-
anna, til að bæta úr þessum ann-
marka. þess má geta, að félögunum
hafa mjög sjaldan bæst heppilegir
starfsmenn úr skóla þeim, sem kaup-
menn hafa haldið uppi. Flestir þeir
menn farið aðrar leiðir. Hið fyrsta
námsskeið var haldið á Akureyri á
útmánuðum 1916. Kendu þar aðal-
lega tveir menn. Sigurður Jónsson i
Ystafelli tók félagsmálahliðina, en
Hallgrímur Kristinsson kaupfélags-
stjóri kendi reikning og bókhald.
Námsskeiðið stóð aðeins í sex vikur.
Engin tungumál voru kend, sem
varla var von, með svo stuttum náms-
tíma.
Ráðgert var að halda annað náms-
skeið á Akureyri á sama tíma vet-
urinn eftir. En það varð ekki. Sig-
urður Jónsson var þá orðinn ráð-
herra, en Hallgrímur Kristinsson
byrjaður að undirbúa heildsölu Sam-
bandsins i Reykjavík. Veturinn 1918
var námsskeið haldið í Reykjavík.
Kendi sr. Tryggvi þórhallsson um
samvinnumálefni, Héðinn Valdimars-
son hagfræði, en ,'Jón Guðmundsson
frá Gufudal, endurskoðandi Sam-
bandsins, verslunarreikning og bók-
færslu. í þetta sinn var námsskeið-
ið þrir mánuðix-. Veturinn eftir, 1918
—19 var kenslutíminn fimxn mánuð-
ir. Kennai-ar voru hinir sömu að
mestu eins og veturinn áður, nema
að þá bættist við Jónas Jónsson, sem
tók við forstöðu skólans. Veturinn
1919—20 byrjaði skólinn að miða
kensluna við tvo vetur. þá bættust
við sem kennari í ehsku og dönsku
Ólafur Kjartansson, sem tekið hafði
kennarapróf við háskólann í Chicago,
og Einar Jónsson magister, auk nokkt
urra annara, sem kendu skemmri
tíma.
Haustið 1920 flutti skólinn í hið
nýja hús Sambandsins á Arnarhóls-
túni, austanvert við Reykjavíkur-
höfn. Er svo ráð fyrir gert, að skóla-
herbergin geti siðar orðið heppileg-
ar skrifstofur, þegar skólinn fær sína
eigin byggingu, sem sniðin er eftir
þörf komandi ára.
Samvinnuskólinn spratt upp, í lík-
ingu við samskonar stofnanir i öðr-
um löndum, af því að þörf félagnna
og vaxandi máttur samvinnustefn-
unnar gerði slíka miðstöð fyrir
fræðslustarfsemi um félagsmál alveg
óhjákvæmilega.
-----O----
Verkefni
Samvinnuskólans.
Eins og sjá má af yfirliti því um
fræðslustarfsemi samvinnufélaganna
í öðrum löndum, sem birt er hér á
undan, hljóta verkefni þessa skóla
hér á landi að vera tvö.
1. Að veita hæfilega mörgum mönn-
um sérfræðslu svo að þeir geti unn-
ið að verslunai-fyrirtækjum sam-
vinnumanna, eða öðrum framkvæmd-
um þessa félagsskapar, t. d. iðnaði,
húsagerð, lánsfélögum o. s. frv.
2. Að auka þekkingu manna á sögu,
séreinkennum og framtíðarmöguleik-
um þessarar umbótahreyfingar. þá
fi'æðslu má veita með mörgu móti,
með skólanámi, námsskeiðum, náms-
félögum, farandfyrirlesurum, bóka-
söfnum o. s. frv.
Frá því fyrst að Samvinnuskólinn
byrjaði, hefir þeim, sem mest unnu
að skólanum, verið það ljóst, að verk-
efnin eru tvö. Fræðsla fyi’ir starfs-
menn félagnna og fræðsla fyrir fé-
lagsmenn yfirleitt. Aftur á móti hafa
ýmsir aðrir, einkum andstæðingar
samvinnustefnunnar, álitið að skól-
inn væri og ætti aðeins að vera
verslunarskóli. Kaupmenn hefðu slíka
kenslu í sínum skóla, og þyrfti ekki
annam vitna við.
En þetta er bygt á tvöföldum mis-
skilningi. Fyrst alveg gengið fram
hjá hinni almennu félagsmálafræðslu.
í öðru lagi gert ráð fyrir að for-
stöðumenn samvinnufyrirtækja þurfi
ekki á öðru en kaupmannsvenjum og
þekkingu að halda.
Almenna hliðin verður jafnan
mesta og erfiðasta viðfangsefnið. Ef
samvinnan á að geta lyft íslensku
þjóðinni úr basli og niðurlægingu til
andlegs og fjárhagslegs sjálfstæðis,
þá verður það eingöngu með þeim
hætti, að í landinu séu jafnan marg-
ir borgai’ar, karlar og konur, vel
mentir að því er snertir félagsmál.
Einstöku mjenn afla sér góðrar og
jafnvel ágætrar þekkingar í, þeim
efnum með sjálfsnámi. En sú leið er
samt ei’fið öllum þorra manna. Til
að létta fyrir slíku námi þarf að
vera til í landinu félagsmálaskóli,
með mismunandi deildum, þar sem
tekið sé tillit til misjafnra hæfileika
og fjárhags, þ. e. styttri námstíma
fyrir þá, sem ekki geta sint skóla-
göngu nema i hjáverkum.
Með reynslu þeirri, sem nú er feng-
in, er nú gert ráð fyrir að auka nýj-
um deildum við skólann, og breyta
lítið eitt kenslunni í aðalskólanum,
þannig, að kenslan i félagsmálum sé
aukin, en kensla í verslunarfræðum
aðeins í síðari deild, fyrir takmark-
aða tölu manna. Fer tala þeirra ár-
lega eftir því, hve álíta má að sam-
vinnuhreyfingin þurfi við margra
nýrrá starfsmanna. Síðar, þegar
kreppunni léttir, verður "verslunar-
deildin að þriðja bekk, bætt ofan á
tveggja vetra kenslu í félagsmálum
og tungumálum. En til að gera náms-
fólki léttai’a fyrir meðan dýrtíðin er
sem mest, verður fyrst um sinn látið
sitja við tveggja vetra nám, líka fyr-
ir tilvonandi starfsmenn samvinnu-
félaganna.
----o-----
Kenslugreinarnar
í Samvinnuskólanum.
Svo sem sjá má af yfirlitinu um
kensluna, gengur ein námsgrein eins
og rauður þráður gegnum allar deild-
ir. það er samvinnusagan, eða sam-
vinnufi’æðin. Alt annað sem kent er
í skólanum, eru stuðningsgreinar.
Tungumál næstu þjóðanna eru óhjá-
kvæmileg, af því að bókmentir okk-
ar ei’u svo fábreyttar og að kalla
má algerðir öreigar að því er snertir
félagsmál. I þeim fræðigreinum er
ómögulegt fyrir Islending að nenm
nokkuð til muna, ef hann getur ekki
lesið eitt eða fleiri mál. þeir sem
taka styttri námsskeiðin, kvöldskól-
ann eða aðra deild, sem fyrst um
sinn starfar ekki nema einn vetur,
eiga að geta lesið norðurlandamálin
sér til gagns. Hinir, sem ganga 1
fyrstu deild, og eru tvo vetur, hafa
auk þess ensku, og þýsku ef þeir
óska.
Túngumálanámið er aukabyrði á
smáþjóðunum. því minni sem þjóð-
in er, því þyngri er þessi byrði. í
enskum og þýskum skólum af sama
tægi er lítið um kenslu í útlendum
málum. Félagsmálabókmentir þessara
landa eru svo auðugar, að hver þjóð
getur í því efni verið sjálfri sér nóg.
Til að geta skilið félagslif nútím-
ans, og þar með þá möguleika, sem
samvinnustefnan hefir til að bæta
kjör almennings, þarf að taka fleiri
fræðigreinar til stuðnings. Koma þar
helst til greina maiinkynssagan, fé-
lagsfræðin, hagfræðin, siðfræðin og
þegnfélagsfræði, þ. e. lýsing af stjórn-
arskipún og stjórnarháttum lands-
ins. þessar greinar eru, að viðbætt-
um samvinnufræðunum, aðalatriðin í
kenslu skólans, engu síður fyrir
verslunarstarfsmenn félaganna. Verð-
ur vikið að því í öðru sambandi,
hversvegna einmitt þeim er óhjá-
kvæmilegt að fá félagslega mentun.
Kenslan í mannkynssögu er bygð
á því, að nemendur hafi áður lesið
stutt ágrip. Verður síðan kent með
fyrirlestrum um helstu timabil sög-
unnar, og vakin eftirtekt á sérein-
kennum þeirra. Án þess að hafa nokk