Tíminn - 11.03.1922, Blaðsíða 1

)
(Sjaíbfcxi
Cimans er Sigurgeir ^ r i ð =
r i f s f o n, Sambanösljúsinu,
Keyfjauif.
^fgrexbsía
Ctmans er fjjá © u í> g e i r i
3 ó n s f y n i,, ffuerfisgðtu 34.
Stmi 286.
YI. ár.
Reykjavík 11. mars 1922
10. blað
Landsstjórnin
nýja.
Góð vinnubrögð.
Aðdraganda stjórnarskiftanna
var lýst í síðasta blaði. Andstæð-
ingar gömlu stjórnarinnar höfðu
haft fullan sóma af framkomu
sinni. Styrjaldar og tafalaust
höfðu þeir komið því í fram-
kvæmd að knýja gömlu stjórnina
til þess að segja af sér.
Nú hafa þeir komið í fram-
kvæmd því sem þá var ógert: að
skipa nýja landsstjórn í stað hinn-
ar fráfarandi. Og það var fram-
kvæmt með hraðari og betri
vinnubrögðum en áður hafði tíðk-
ast. Lausn fékk gamla stjómin
á fimtudag. Á laugardagskvöld
var það í rauninni fullráðið hverj-
ir tækju við. .Um miðjan dag á
þriðjudag kom útnefning hinna
nýju ráðherra frá konungi. En
þegar Jón Magnússon hafði það
starf á hendi síðast að mynda
stjórn, fór í það a. m. k. hálfur
mánuður og slökti niður þing-
vinnu á meðan.
Nýju ráðherramir.
Sigurður Eggerz forsætisráð-
herra er alkunnur maður vegna
afskifta sinna af opinberum mál-
um. Hann er fæddur 28. febr.
1875, stúdent 1895, kandídat í
lögum 1903. Var settur sýslumað-
ur og starfaði í stjórnarráðinu
næstu ár, en 1908 var hann skip-
aður sýslumaður í Skaftafells-
sýslu. Á alþingi 1914 var hann
skipaður ráðherra og gegndi því
starfi til næsta árs, er sjálfstæð-
isflokkurinn klofnaði. þá varð
hann sýslumaður í Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu og gegndi því
starfi fram í ársbyrjun 1917. J>á
tók hann við bæjarfógetaembætt-
inu í Reykjavík. þegar Björn
Kristjánsson lét af fjármálaráð-
herradæmi settist hann í sæti
hans og gegndi því starfi þang-
að til á alþingi í hitteð fyrra, er
Jón Magnússon myndaði ráðu-
neyti í síðara sinn. Síðan hefir
hann meðal annars haft á hendi
endurskoðun við Landsbankann.
þingmaður Skaftfellinga var hann
kosinn 1911 og landskjörinn
1916.
Klemens Jónsson atvinnumála-
ráðherra er eigi síður alkunnur
maður fyrir afskifti sín af opim
berum málum og langan embætt-
isrekstur. Hann er fæddur 27. ág.
1862, stúdent 1883 og kandídat
í lögum 1888. Varð árið eftir að-
stoðarmaður í íslenska ráðuneyt-
inu í Kaupmannahöfn. Settur
1891 og fékk veitingu 1892 fyrir
Eyjafjarðarsýslu og bæjarfógeta-
embættinu á Akureyri. Settur
amtmaður nyrðra og eystra á ár-
inu 1894. Var skipaður landritari
þá er stjórnin fluttist inn í land-
ið, 1904, og gegndi því embætti
uns það var lagt niður, í ársbyrj-
un 1917, er ráðherrum var fjölg-
að. Var skipaður formaður skatta-
málanefndarinnar 1907, formaður
fjármálanefndarinnar 1911 og var
í nefnd þeirri, er samdi við Banda-
menn af hálfu Islands 1918. þing-
maður Eyfirðinga var hann frá
1893—1903 og forseti neðri deild-
ar 1901—1903.
Magnús Jónsson fjármálaráð-
herra er fæddur 17. júlí 1878, stú-
dent 1898, kandídat í lögum 1904
og kandídat í hagfræði 1907. Var
fyrst við málfærslustörf, einkum
í þjónustu fjármálastjórnar
Kaupmannahafnar og á stríðsár-
unum við dýi'tíðax-ráðstafanir í
Danmörku. Árið 19Í3 fei'ðaðist
hann um Frakkland með styrk frá
Kaupmannahafnarháskóla. Var
ritari dönsku sambandslaganefnd-
arinnar 1918. Var í sendinefnd
Dana á alþjóðafundinum í Genevé
1920. Fékk veitingu sama ár fyrir
prófessorsembætti í lögum við há-
skólann hér í bænum og hefir
gegnt því embætti síðan.
Er það ljóst af því sem nú hef-
ir vei’ið sagt, að hinir nýju ráð-
heiTar hafa til bi'unns að bera
hina mestu reynslu og þekkingu
um að takast nú á hendur stjórn
Islands.
Stuðningur og stefna.
það voi’u Framsóknar- og
Sjálfstæðisflokkarnir á þingi sem
fyrst og fremst ullu stjómarskift-
unum. það eru og þeir flokkar
sem bei'a ábyi’gðina fyx-st og
fremst á hinni nýju landsstjórn.
Fullyrða má það, að yfir-
leitt hafi hinni nýju stjóm verið
vel tekið af almenningi og hinir
næsta fáir sem harma fall gömlu
stjórnarinnar. Mun nálega eins-
dærni að landsstjóm hafi átt svo
fáa formælendur. Heldur hefir
andað kalt til nýju stjómarinnar
fi'á tveim aðiljum: blaði jafnaðar-
manna í Reykjavík, Alþýðublað-
inu, og Morgunblaðinu. En hvor-
ugt er þó enn bert orðið að harðri
andstöðu.
í ræðu forsætisi’áðheri’a, sem
birt er á öðrum stað í blaðinu, er
vikið að því sem hin nýja stjói’n
telur aðalverkefni sitt. Fjárhags-
leg viði’eisn þjóðarinnar er það
viðfangsefni sem alt verður að
snúast um. Leiðarnar sem fax-n-
ar verða, munu jí aðalatriðum vei’a
í samræmi við það sem borið hef-
ir verið fram af fjölmennari
flokknum sem að stjórninni stend-
ur: Fi-amsóknarflokknum.
þess hefjr áður verið getið hér
í blaðinu, að hina nýju lands-
stjórn bæri að skipa eingöngu með
tilliti til þess máls, sem nú yfir-
gnæfir öll önnur. Fortíðin kæmi
ekki við mál að öðru leyti. Er það
alkunnugt a. m. k. um suma þá
sem ei’u í og standa að hinni nýju
stjórn, að þeir hafa um einstök
mál verið andstæðingar Fram-
sóknarflokksins og þessa blaðs.
En nauðsynin bauð Jxað að þeir
ynnu saman sem líklegastir voru
til að sameinast um leiðirnar til
þess að leggja grundvöllinn að
fjárhagslegri viðreisn þjóðarinnar
og með það fyrir augum er hin
nýja landsstjórn skipuð. Framtíð-
in sker úr því hversu lengi sú
samvinna getur tekist.
Eins og málefni standa nú hlýt-
ur Tíminn að heita stuðningi sín-
um hinni nýmynduðu landsstjói’n
til þessara mála.
Framtíðin sker og úr um það
hversu sú aðstaða getur haldist.
Eins og áður mun Tíminn dæma
þessa landsstjórn af verkum henn-
ar, en fyrst um það hversu henni
tekst að framkvæma það aðalmál,
sem á hei’ðum hennar hvílir.
En af alhug vill Tíminn óska
þess, ættjörðinni til handa, að
hin nýja landsstjóm megi bera
giftu til að reisa traustan grund-
völl að fjárhagslegri viðreisn ís-
lensku þjóðarinnar.
----o-----
Ur utanför.
Sigurður Sigurðsson forseti
Búnaðarfélags íslands kom heim
úr utanför um miðja þessa viku.
Fór ritstjóri Tímans á fund hans
til þess að fá fregnir af förinni
og kom ekki að tómum kofunum.
Forsetinn lagði af stað í ferð-
ina á nýársdag og fór fyrst til
Kaupmannahafnar. Hitti hann
þar meðal annai’s að máli góð-
vin okkar frá í sumar sem leið,
dócent Anton Christensen. Hefir
hann ekki gleymt dvöl sinni hér
og þeim kynnum, sem hann hafði
af íslenskum landbúnaði. Hefir
hann undanfarið haldið marga
fyrirlestra um Island og íslensk-
an landbúnað víðsvegar um Dan-
mörku og um alt gætt hinnar
mestu velvildar í okkar gai’ð.
Dvöl forseta var stutt í Kaup-
mannahöfn og fór hann þaðan til
Svíþjóðar, meðal annars til þess
að gei’a upp sakir um „Frás“-
vélina.
I Stokkhólmi átti hann langt
tal við ritara í Landbruksakade-
míi Svía, Dr. Hellström. Var sá
maður foi'maðúr búnaðarfélags-
ins í Norðui’botnum, nyrst í Sví-
þjóð fyrir 20 árum og kyntist
forseti honum þá, er hann var á
fei’ð í Svíþjóð.
Sagði maður þessi margar og
mei’kar fréttir um búnaðarfram-
kvæmdir norður þar, sem mikið
má af læi’a. Einkum má mikið af
því læra hvernig þeir Norðbotn-
ungar hafa farið að því að rækta
mýrarnar. Hefir ríkið veitt hina
mestu aðstoð til þess og stofnað
þar til nýbýla í stórum stýl. Hef-
ir verið samin stói’mei’k löggjöf
um nýbýlin og settar reglur um
ræktunina. þótti forseta mikill
munur um undii’búning þess máls
og Flóaáveitunnar hér, sem hlið-
stæð er að mörgu leyti. Hefir
allur jarðvegurinn verið nákvæm-
lega rannsakaður. Landinu því-
næst skift í hæfilegar spildur fyr-
ir nýbýlin. Lætur ríkið grafa
alla helstu skurðina og leggur
vegi heim á hvert býli. Síðan er
gerð sérstök lýsing á hverri jörðv
og nákvæm áætlun um hvernig
eigi að koma landinu í rækt. —
Alt er, með öðrum orðum, ná-
kvæmlega fyrii’sett frá byrjun.
Svíar hafa nýlega stofnað nýtt
allshei’jarbúnaðarfélag fyrir alt
ríkið. Fékk forseti upplýsingar
fi’á formanni þess og má vera að
verði til fyrirmyndar um skipu-
lag búnaðai’mála okkar.
— þá átti forseti tal við menn
bæði í Svíþjóð og Danmörku um
Gi’áðaostagerðina íslensku. Hefir
hún vakið mikla athygli. Maður
sá er tekið hefir að sér að selja
þingeysku ostana frá því í sum-
ar, lýkur á þá hinu mesta lofs-
orði. Telur þá jafnvel betri en
Roquefort-ostana frönsku. Megi
það ef til vill helst að þeim finna
að þeir séu of bragðmiklir. Mætti
bæta það með því að blanda
sauðamjólkina eilítið með kúa-
mjólk. Hefir maður þessi fengið
til sölu 4 smálestir af íslenska
ostinum, en telur sig eins vel hafa
getað útvegað markað fyiir
100. — Sama var að heyra á for-
manni hinnar miklu osta- og
smj.örtilraunastöðvar Svía. Hann
taldi það vafalaust að ótakmark-
aður markaður fengist fyrir ost-
inn og hátt verð, væri osturinn
nægilega vandaður.
— þá leitaði forseti hófanna
um það hvoi’t tiltækilegt myndi
að fá mai’kað fyrir íslenska hesta
í Svíþjóð. Mundu Svíar að vísu
vel geta notað hestana. En vafa-
samai’a að nægilega hátt verð
fengist. Stóru sænsku hestarnir
ganga nú kaupum og sölum á
6—800 kr. Verðið á okkar hest-
um, þangað komnum, yrði vart
meira en 2—300 kr. danskar.
— Alstaðar á Noi’ðurlöndum
voru frosthörkur miklar og snjó-
kyngi. Svíar kvai’ta mjög undan
ástandinu hjá sér. Gengi er hátt,
svo dýxd er að lifa og ilt að selja
afurðir úr landi.
— Frá Svíþjóð fór forseti aft-
ur til Hafnar og þvínæst til
þýskalands. Dvaldist hann þar í
mánaðartíma. Stóð yfir járn-
bi’autax’mannavei’kfallið rneðan
hann dvaldist í Berlín. Var þá ó-
mögulegt að kornast leiðai- sinn-
ar. Ekkei't vatn var að fá og ekk-
ert ljós. En fólkið tók því öllu
með mestu ró.
Mestar upplýsingar fékk hann
þar hjá aðalbúnaðarfélagi þjóð-
vei’ja sem hefir aðsetur í Berlín
og fékk allsstaðar ágætar viðtök-
ur. Starfar félagið í ótal deildum
'g fór hann frá einni deild til
annarar.
Hittist svo á, að um þetta leyti
var haldinn búnaðai’málafundur í
Berlín fyrir alt þýskaland —
„búnaðarvika“, sem þeir kalla.
Voru þar saman komnir 6—800
bændur hvaðanæfa að af þýska-
landi. Var það hin gjörfulegasta
samkunda. Var þeim það og vel
ljóst, þýsku bændunum, hvað þeir
vildu. þóttist forseti hvei’gi hafa
orðið var við eins mikinn áhuga
og kraft um að komast áfram.
Umi’æðurnar á fundinum voru af-
ar fjörugar. Rauði þráðurinn í
þeim þessi: þýski búnaðurinn er
lífsskilyrði fyi’ir framtíð þýsku
þjóðarinnai’. Verkefnið að koma
mýrunum í rækt og bæta búnað-
inn svo að landið verði alveg
sjálfbjarga.
Fyrir 14 árum síðan var for-
seti á fei’ð á þýskalandi og kynt-
ist þá þýsku bændunum. þótti
honum fi’óðlegur samanbui’ður-
inn t. d. að einu leyti. þá var
það fastur siður þá er hlýtt var
á fyrirlestra, að borð var fyrir
framan hvert sæti og þar á voi’u
ölkollurnar og var óspart drukk-
ið meðan á fundunum stóð.
Nú voru borðin fai’in og bænd-
urnir sátu klukkutímum saman
án þess að kaupa sér nokkra
hressingu. En hitt var alsiða og
hvar sem var, að menn tækju
brauðsnúða upp úr vasa sínum til
snæðings, sem þeir höfðu haft
með að heiman. Og þetta var
eins á leikhúsum og járnbrautar-
lestum. Svo er þýska þjóðin far-
in að ganga næri’i sér um sparn-
aðinn.
— Forseti átti tal við þýska
hestakaupmenn um sölumöguleika
þar á íslenskum hestum. Vildu
þeir fá ca. 20 hesta til reynslu.
Töldu sennilegt verð 12—15000
mörk, sem svara mundi 3—400 kr.
eftir gengi því sem bá var.
— þá fór hann á fund Mýra-
ræktarfélagsins þýska og átti tal
við foi’mann félagsins og aðalvei’k-
fi'æðing þess. Var honum þar á-
gætlega tekið. Spui’ðist sérstak-
lega fyrir um skurðgröfur. Hefir
félagið skurðgröfur miklar sem
notaðar voru síðasta stríðsárið til
þess að grafa skotgrafir. Ætluðu
Bandamenn í fyrstu að gera þær
upptækar vegna þess að þær
heyi’ðu til hernaðai’tækjunum, en
hurfu þó fi’á því ráði og eru
skurðgröfurnar nú í eign Mýra-
ræktarfélagsins sem notar þær
við í’æktunina. Skurðgröfur þess-
ar grafa 2—3 metra breiða skurði,
1—2 metra á dýpt. Vinnur vélin
alt að skurðinum í einu. Hún hef-
ir um 80 hestöfl. Hún á að grafa
100 tenir.gsmetra á klukkustund.
Vinna m. ö. o. um 100 dagsverk
á 10 tímum. Hún leggur það sem
upp kemur til beggja eða annai’-
ar hvoi’rar hliðar, eftir vild. Vél-
ar þessar eru feikna stórar, um
22 smálestir á þyngd. En þær eru
smíðaðar eins og „tankai’nir“ og
komast því yfir alt og hjólin eru
svo breið, að þyngslin sem koma
á hvern fersentímetra eru ekki
nema um 1 kg., en þyngsli „Frás“-
vélarinnar eru um 8 kg. á fer-
sentímeter. Vélar þessar myndu
nú fást fyrir 12—15000 kr.
danskar.
— Formaður Mýraræktarfé-
lagsins spui’ði að því, meðal ann-
ars, hvort mikið væri um mýrar
á Islandi, og sagði síðan frá stór-
merkum tih'aunum sem hann hef-
ir sjálfur unnið að, með öðrum, í
8 ár, um notkun mýi’anna til
í'æktunar og iðnaðar. Telur hann
þær tilraunir hafa þegar borið
fullan árangur og er nýbyi’jað að
fi’amkvæma þær.
Ti’éefnum mýranna er breytt í
sykur. þarf ekki til þess annað
en nógu mikla orku, t. d. raforku.
Giskaði maður þessi á, að úr 1
hektar (ca. 3 dagsláttur) af
mýrajörð á íslandi mætti vinna
svo mikinn sykur sem Islendingar
hafa þöi’f fyrir í eitt ár. — Sam-
tímis þessari vinslu er eldiviður
unninn úr jörðinni, og gengið frá
honum í smástykkjum og getur
alveg komið í stað kola. Ágiskun
að eldsneytið borgi allan vinnu-
kostnaðinn. En landið vel hæft til
ræktunar á eftir.
— Auk þessa vinna þjóðverjar
mikið af pappír, teppum og jafn-
vel fatnaði úr mómoldinni.
— Frá Berlín fór forseti loks
til Mannheim til þess að finna að
máli verksmiðju þá, sem smíðað
hefir „Frás“-yélina. Er það afar-
mikil verksmiðja. Hefir 6—7000
verkamenn og 5—600 ski’ifstofu-
menn. Býr hún til allskonar land-
búnaðaráhöld. Var forseta tekið
þar hið besta og fékk að sjá alt.
Er vei’ksmiðjan fús til að gera
þær bi’eytingar á vélinni, sem
nauðsynlegar eru okkur, til
styrktar í þýfinu. En Svíar hafa
því miður náð umboði fyrir öll
Norðui’lönd og þar á meðal ís-
land og verður ekki fram hjá
þeim komist. Fann forseti þessa
sænsku menn aftur á heimleið-
inni og buðu þeh’ nú vélina lægra
verði en áður. Er líklegt að fá
megi hverja vél á 30—32 þús.
kr. sænskar, verði þrjár keyptar
og þá lagaðar eftir íslenskum
kröfum og með varahlutum.
— Stutt þótti forseta dvölin á
þýskalandi, en þóttist sjá, að af
þjóðvei’jum gætum við lært ótal
marga hluti um búnað. þykist
hann mest hafa lært í þessari ut-
anförinni. Og er gott til þess að
vita, að einhversstaðar sjái nú
sólskinsblett í heiði.
Landbúnaðinum íslenska væri
nú sannarlega þörf ötulla fram-
kvæmda. Og gefst Tímanum tæki-
færi til þess bráðlega að vikja
nánar að ýmsu í þessari fróðlegu
ferðasögu forsetans.
----o----