Tíminn - 18.03.1922, Side 3

T I M I N N
41
W
hefir fyrirlyggjandi og útvegar kaupfélögum alls konar
Sláttuvólar, Milwaukee
Rakstrarvélar, Milwaukee
Snúningsvélar, Milwaukee
Brýnsluvélar fyrir sláttuvólaljái.
Plóga frá Kyllingstad Plogfabrik, er hlutu fyrstu viður-
kenningu á landbúnaðarsýningunni í Reykjavík 1921.
Garðplóga, Pinneberger.
Rótherfi, Pinneberger.
Tindaherfi, Pinneberger.
Arfaplóga, Pinneberger, með tilheyrandi hlújárnum, 'Hlutu
sórstaka viðurkenningu á fyrnefndri sýningu.
Rófna sáðvélar.
Forardælur.
Vagnhjól frá Moelvens Bruk.
Skilvindur, Alfa Laval.
Strokka, Alfa Laval. o. fl. o. fl.
Ennfremur vei-kfæraskápa með öllum algengum smíðatólum.
Tilbúinn áburð, gaddavír o. m. fl.
Flest verkfærin hlutu viðurkenningu á landbúnaðarsýning-
unni í Reykjavík 1921 og eru valin í samráði við Búnaðar-
félag íslands, sem einnig gefur upplýsingar um þau.
Bjargráð.
Jafnt og þétt syrtir í lofti, og
er nú allra veðra von. Dimt fyrir
stafni, og óvænlegt mjög um land-
töku. Útlitið afar ískyggilegt.
„Öll vinna þverr og vistasöfn,
volæði jafnt um land og dröfn,
og bönnuð öll bjargarráð“! —
„Nú er sultarhljóð í krumma“,
sögðum við smalastrákarnir í
vetrarharðindunum, er krummi
bar sig illa og varð oft að lúta að
litlu. Gleymdar voru þá haust-
krásirnar og óhófsveislurnar á
blóðvöllunum út um allar sveitir
og kauptún landsins. Samvisku-
bits. og iðrunarsvips varð hvergi
vart hjá krumma. Var grunt á
því góða meðal þeirra, og virtist
hver kenna öðrum um raunir sín-
ar. Sultarhljóðið varð að lokum
einasta bjargráð krumma í harð-
indunum. Smáþjófnaður og önn-
ur leyfileg óráðvendni voru eigi
teljandi tekjur, heldur aðeins
aukageta, sem gerði sultarhljóðið
ennþá sárara. —
pannig er nú einnig komið hjá
oss. Bókstaflega. Er átakanlega
sárt til þess að vita, að vér ís-
lendingar, sem best stóðum að
vígi allra Norðurlandaþjóðanna og
staðist höfðum verstu storma ó-
friðaráranna, skulum nú vera
komnir svona á knén sökum
barnalegrar fávisku og léttúðar
sjálfra vor. Sökkva dýpra og
dýpra, þegar nágrannaþjóðir vor-
ar eru heldur farnar að rétta við!
— Hér eru allir sekir. Auðvitað
eigi jafnsekir. En eigi tjáir að
fást um það! Ásakanir og afsak-
anir reisa ekkert úr rústum. Og
óþarfa barlómur er einkis nýtm-
og gerir ilt eitt. petta hefðu blöð-
in t. d. átt að athuga rækilega
fyrir löngu, ganga á undan til
hvatningar og framsóknar og
benda á leiðir út úr vandræðun-
um!
Stærsta og brýnasta nauðsynin
er nú öllu öðru fremur að vekja
og glæða kjark og hugrekki lands-
manna, og beina áhuga þeirra og
vilja öfluglega að einu og sama
takmarki: endurreisn þjóðarinn-
ar á öllum sviðum, — eigi aðeins
fyrir „munn og maga“, þótt nauð-
synlegt sé, heldur þjóðernis- og
þjóðmenningarlega, því aðeins á
þeim grundvelli er varanlegra og
farsælla framfara að leita! —
Öflug og heilbrigð þjóðemisvakn-
ing er fyrsta og nauðsynlegasta
skilyrði allra þjóðarframfara, eigi
síst verklegra og efnalegra! Er
sannreynd þessi venjulega of lít-
ið athuguð, — og þótt furðulegt
sé, fremur lítils metin hér á landi.
Einasta ráðið við vandræðun-
umxer að finna hagkvæma leið og
auðvelda til framkvæmda, er
stefni að beinum bjargi’áðum.
Bönn og höft á ýmsum innflutn-
ingi koma væntanlega að haldi —
þótt seint sé — en þó aðallega ó-
beinlínis. þessi örþrifaráð styðja
nfl. eigi að því, sem mest er um
vert: beinni og bráðri framleiðslu
innlendra afurða. Og þess er ein-
mitt mest þörf nú sem stendur.
Ætti öllum að vera það sæmilega
ljóst, að eigi stoðar t. d. að banna
innflutning erlendrar nauðsynja-
vöru, svo sem kornmetis, þótt svo
hart syrfi að oss, að grípa þyrfti
til skömtunar. Samstundis verður
eðlilega að koma eitthvað í stað-
inn af innlendri framleiðslu. Ýrði
þá hagnaðurinn tvöfaldur og erf-
iðleikarnir minni. —
Meiri sparnaður, meiri vinna,
meiri ræktun og meiri fram-
leiðsla! það er takmarkið, sem
vér verðum að stefna að með ó-
bilandi kjark og trú á sigur! —
þjóð vorri — og þingi og stjórn
— má eigi lengur glepjast svo
mj ög sýn, að menn sjái eigi né
skilji, að undirstaða og aðal mátt-
arviðir framtíðar íslands liggja á
landi, — í sveitunum, — þrátt
fyrir glæsilegan árangur sjávar-
útvegarins á bestu árum hans. —
þarf hér hvorki að minna á stór-
gróða hans né hið hörmulega
hrun á ófriðarárunum og næst á
eftir. Hvorttveggja var það, að
atvinnurekstur sá var óheilbrigð-
ur, og afleiðingarnar því eðlilegar
og sjálfsagðar. — Islenskur sveita-
búskapur verður framvegis að
vera aðal atvinnuvegur lands
vors! — Sjávarútvegurinn þar
næstur! Milli þessara tveggja
„lífæða“ íslands verður að setja
rétt og eðlileg hlutföll, svo þar sé
hið fylsta og fegursta samræmi.
— þessa hefir því miður verið
illa og slælega gætt til þessa, eigi
síst á ófriðarárunum, þegar þörf-
in á þessu samræmi var sem allra
mest. — þetta tvent er — og á
framvegis að vera — aðal, at-
vinnuvegir íslands. þeir þurfa
hvor annars við. — þarf „hinu
opinbera" að skiljast þetta betur
en hingað til. — Myndi þá skjótt
hverfa hinn hörmulegi kritur og
reipdráttur milli „sjávar og
sveita“, sem nú er farið að bóla á.
Til hvatningar og uppörvunar
ætla eg nú að segja oíurlítið
„sögukorn“, sem eg þekki af
sjálfssýn og reynslu. Ætla eg að
kalla það:
þrekvirki norskra bænda árið
1918.
Síðan eg kom heim aftur 1920,
hefi eg þrásinnis minst á það í
fyrirlestrum víðsvegar um sveit-
ir, hvílíkt þrekvirki norskum
bændum var lagt á herðar vorið
1918, er þeim var gert að skyldu
að plægja og sá 1 miljón „mál“
nýjan akur (1 „mál“ — 1000 fer-
stikur), í viðbót við það, sem áð-
ur var. Var þá orðin all ískyggi-
leg kornekla þar í landi sökum
þess, að kornflutningar frá Ame-
ríku, Eystrasalts- og Svartahafs-
löndum höfðu legið niðri árum
saman vegna hafnbanns og ann-
ara erfiðleika, er ófriðurinn olli.
Varð í fyrstu kur nokkur meðal
b'ænda í Noregi út af þessu. þeir
voru því óvanir, að ríkisstjórn
ákvæði og takmarkaði vinnu
þeirra með lagaboðum. þó varð
það ofan á, að þeir beygðu sig í
hlýðni, af fúsum vilja. Nauðsyn
nýrra bjargráða barði hart að
dyrum, og var því tilgangur
stjórnarinnar auðsær og öllum
skiljanlegui’. —
Með þessari 1 nýræktun sinni
spöruðu bændur landinu innflutn-
ing á um 200,000 smálestum korns
haustið 1918, og auk þess var
þetta norska korn farið að bæta
stórum úr sárustu neyðinni, áður
en fyrstu kornfarmarnir fóru að
koma frá Ameríku (eftir jólin, og
fyrstu mánuði ársins 1919). —
Var talið bæði af stjórnmála-
mönnum og öðrum, að með þessu
þrekvirki sínul hefðu norskir
bændur bjargað landinu þegar
mest reið á! — Auk þess var
jarðeplarækt og garðyrkja öll í
mesta lagi þetta ár í Noregi.
Kauptún og sveitafélög leigðu út
gegn mjög lágu verði albúna jörð
til sáningar (plægða og blandaða
hæfilegum áburði til jarðepla-
ræktar og grænmetis). Alt var
þetta gert til þess að auka fram-
leiðsluna í landinu og gera ein-
staklinga og þjóðina sjálfbjarga!
Misbrestur varð á uppskerunni
í Noregi þetta ár sökum óþurka
um haustið, en þó varð þetta
þjóðinni hinn glæsilegasti sigur í
erfiðleikum þeim, er Norðmenn
höfðu af að segja síðustu ófriðar-
árin. Nýræktun þessi, starfsáhug-
inn mikli og árangurinn vöktu
hjá þjóðinni trúna á sjálfa sig og
einbeittan vilja á því að verða
sjálfbjarga! — Til þessara at-
burða á eigi hvað síst rót sína að
rekja sá hinn mikli kjarkur og á-
’hugi í búnaðarmálum, sem nú ein-
kennir norsku þjóðina. þar er nú
hafið landnám á ný víðsvegar um
sveitir. Og er æskulýðurinn víða
hugprúðustu landnámsmennirnir!
Til þess að girða fyrir allan
misskilning skal þess þegar getið,
að þó að ríkisstjórn í Noregi veitti
allmikið fé -til nýræktunar þessar-
ar 1918, var þó fjárstyrkur sá,
er hver einstaklingur fékk, svo
lítill, að hann gerði hvorki frá né
til efnalega. Áhugi, starfsþrek og
þrautseigja voru aðal fjársjóðirn-
ir. — Og dýrmætasta uppskeran
var þjóðvakning sú, er leiddi af
þessu! — ,
Fetum nú í fótspor þeirra!
þessa sömu leið verðum vér Is-
lendingar að ganga nú í vor. það
er einasta og besta bjargráðið í
bráð, og glæsilegasta framtíðar-
von þjóðarinnar.
Leggjum hönd á plóginn og
byrjum nú þegar! „Allir eitt“!
og mun þá vel duga. Á þessum
mánuðum sem eftir eru til vors,
er vel fært að undirbúa rækilega
starf það, sem hefja má þegar í
vor um land alt: Almenna og
aukna garðrækt með það fyrir
augum að gera landið sem mest
sjálfbjarga í þeirri grein!
Reynsla manna í ýmsum sveit-
um, áhugi þeirra og útlit með ár-
ferði verður að skera úr málum,
hverjar tegundir eigi að rækta
(t. d. rófur, jarðepli eða annað).
Og auðsætt er, að nú verður að
teygja sig sem allra lengst! —
Betri eru vonbrigði en vonar-
laus! — Og í ár spái eg góðæri
um land alt, og trúi að rætast
muni spádómar hinna gömlu
merkidaga Pálsmessu og Kyndil-
messu, sem voru í fegursta sam-
ræmi í ár. — En ekki er ráð nema
í tíma sé tekið. þurfa menn því
sem fyrst að snúa sér að undir-
búningi þessa máls: útvega sér
fræ og útsæði og tilbúinn áburð,
ef þess gerist þörf, og leita sér
fræðslu (t. d. hjá Garðyrkjufélag-
inu og Búnaðarfélagi íslands) um
alt, sem ábótavant kann að vera
í þessum efnum. —
þetta er auðveldasta og æski-
legasta leiðin til þess að létta af
þjóðinni einhverjum hluta þeirra
erfiðleika, sem nú þyngja og
þrengja að á allflestum sviðum.
Leið þessi er greiðfær og bein.
Samtök og einbeittur vilji, trú á
málefninu og traust á sjálfum oss
er nauðsynlegt frá vorri hálfu.
Helgi Valtýsson.
Komandi ár.
Samgöngur (frh.).
Akvegirnir éru enn sem komið er aðeins sundurlaus-
ir spottar, ef frá er talið vegakerfið á Suðurláglendinu og
Reykjanesskaga. Ný samgöngutæki, bifreiðarnar, hafa
komið til sögunnar, en ekki komið að fullum notum, af
tveimur ástæðum. Vegirnir eru illa gerðir og haldlausir.
Og í öðru lagi samhengislausar byrjftnir.
í næstu löndum eru flutningabifreiðar sumstaðar
farnar að verða hættulegir keppinautar járnbrautanna.
Séu vegirnir með grjótlagi undir efstu malarhuðinni,
þola þeir ágætlega umferð þungra bifreiða, ekki síst í
löndum, þar sem holklakinn gerir ekki hin sömu spjöll
og á íslandi. Hér verða bifreiðar sennilega framtíðar-
flutningatæki á landi, meðan auð er jörð, í þeim héruð-
um, þar sem of dýrt er að leggja og starfrækja járn-
braut. Sumir lcynnu að halda, að hægt væri líka að kom-
ast af með bifreiðarflutninga milli Suðurláglendisins®og
Rvíkur. En svo er ekki. Eftir að útséð er um að hafnar-
gerð við suðurströndina er ókleif, sökum kostnaðar, er
óhjákvæmilegt að hafa þann farkost milli. Rvíkur og
bygðanna austanfjalls, að halda megi uppi daglegum
ferðum yfir fjallgarðinn, líka að vetrinum. En það er
ekki hægt nema með járnbraut. Ræktun Suðurláglendis-
ins verður ekki að fullum notum, nema afurðirnar kom-
ist daglega á markaðinn, innanlands, og áleiðis til út-
landa.
Að frátöldu Suðurlandi, sem þarf járnbraut, og
Reykjanesskaga, sem fengið hefir sæmilega akvegi, kem-
ur að því, sem gera þarf til að tengja saman á landi, inn-
byrðis og við höfuðstaðinn, hin önnur höfuðláglendi
landsins: Borgarfjörð, Snæfellsnes, Dali, Húnaþing,
Skagafjörð, Eyjafjörð þingeyjarsýslur og Fljótsdalshérað.
Skaftafellssýslur verða út undan, af því að verkefnin
eru þar ofvaxin mannlegum mætti, enn sem komið er.
Svo og Vestfirðir og Austfirðir, sem sökum landshátta
verða jafnan að treysta á sjósamgöngurnar.
Viðfangsefnið er það, að tengja saman með akfærum
vegi Reykjavík, Stykkishólm og Reyðarfjörð. Ákbrautirn-
ar frá kauptúnunum yrðu hliðarálmur í þessu kerfi. þá
yrði akfært um öll hin helstu undirlendi á landinu, og
milli þeirra. Fjai’lægðirnar minkuðu. Einstaklingarnir
færðust nær hver öðrum. þjóðin ætti Hægra með að ferð-
ast og sjá og njóta íegurðar landsins. Átthagagorgeirinn
bráðnaði i ljósi aukinnar þekkingar. '
En er þetta fært? Rís þjóðin undir þessari byrði? Eng-
inn getur svarað þessum spurningum með fullri vissu.
Furðumikið hefir að visu áunnist á einum mannsaldri,
með því að nota þó því nær eingöngu líkamlega orku,
en ekki vélamátt, við vegagerðina. Líklega yrði mjög
erfitt að leggja sæmilegan akveg norður um land, ef
notuð yrðu sömu vinnutæki og vinnubi’ögð, eins og hing-
að til. í vegagerðinni verða framkvæmdirnar áreiðan-
lega alt af hægfara á næstu mannsaldri, ef máttur vél-
anna kemur þar ekki a'ð miklu leyti í stað mannsork-
unnar.
það sem íslendingum liggur lifið á í þessu máli, er
að fá, og það sem fyrst, hin bestu erlendu vinnutæki,
einskonar þúfnabana, til vegagerðar. Slíkar hreyfanlegar
vélar, sem moka frá báðum hliðum mold og sandi í
veginn.
Flutningatæki til að flytja ofaniburðinn á sem ódýr-
astan hátt, og mulningsvélar til að slétta og þjappa möl-
inni saman. Dálítil byrjun hefir verið gerð með véla-
notkun við vegagerð síðustu missirin. En betur má ef
duga skal. íslendingar þurfa að leggja og halda við
óhemjulöngu vegakerfi. það er eitt af þýðingarmestu
velfei’ðarmálum landsins, að vinnubrögð og verklag á
því sviði taki stórlcostlegum stakkaskiftum.
þá skal minst lauslega á hina helstu höfuðvegi milli
undirlendanna. það þarf að leggja veg framan við Esj-
una, inn fyrir Hvalfjörð, yfir Svínadal og Skorradal, að
brú yfir Hvitá hjá Hvitárvöllum. þar skiftast nú aðal-
línurnar. Vegui’inn vestur yfir Mýi’arnar er kominn í
Ilnappadalssýslumar, en þarf að leggjast vestur eftir
hinu frjóa sléttlendi sunnan fjallgarðsins, alt að Búð-
um, með álmu norður yfir Kerlingarskarð, til Stykkis-
hólms. Annarsvegar er nú þegar komin góð akbaut
inn eftir láglendinu að Kláffossbrú og inn Reykholts-
dal. Neðan við Noi’ðurárbrú skiftist vegurinn. Á vestur-
bakka árinnar er verið að gera akveg upp dalinn, ón
komið skamt. Venjulega gei’a menn ráð fyrir, að aðal-
línan norður lægi yfir Holtavörðuheiði. þar er búið að
brúa flestar ár, og myndi auðveldara þar en víða annars-
staðar að gera ódýran veg með mokstui’svélum. Dalina
má tengja við Borgarfjörð á tvennan hátt, annaðhvort
með því að gera akveg á póstleiðinni, yfir Dalsmynni,
eða með vegi frá Ilaffjarðará, inn Hnappadalinn og
norður að Breiðafirði, síðan yfir hina mörgu frjósömu
dali, innan vert við Hvammsfjörð, og halda síðan áfram
yfir Laxárdalsheiði til Borðeyrai’. Með þessum hætti yrði
enginn akvegur nauðsynlegur yfir Holtavörðuheiði, en
þjóðleið á landi milli Norðurlands og Borgai’fjarðar legð-
ist yfir hjarta Dalasýslu. Yrðu athuganir og rannsóknir
að skera úr, hvort betra væri, Dalsmynni, eða leið um
Hnappadalinn. Allgóðir vegkaflar eru nú víða eftir Húna-
vatnssýslu, og brúaðar hinar stærstu ár. þó þyrfti þar
allmiklu um að bæta, og halda síðan áfram yfir Vatns-
skarð, bi’úa Héraðsvötnin, leggja veg' á Öxnadalsheiði og
niður Öxnádalinn til Akureyrar. þar kemur brátt brú
á Eyjafjarðará, og er fremur auðsótt að gera góðan sum-
arveg um Ljósavatnsskai’ð og Einarsstaði til Húsavíkur.
þaðan lægi leiðin yfir Reykjaheiði, fram hjá Ásbyrgi,
yfir Jökulsái’brú, Axarfjai’ðarheiði til þórshafnar. þar
næst kæmi vegurinn yfir Vopnafjörð, inn að Jökulsár-
brú, og er þá komið á einn hinn besta akveg landsins,
frá Reyðai’firði að Lagarfljótsbi’ú.
-----O----