Tíminn - 01.04.1922, Side 1

(ðjaíbf’erx
03 aftjvei&slumaíuir Slimans er
S i 3 u r 3 e i r ^riÖrifsfon,
Sambanbsljúsinu, Heyfjamf.
^f^reifesía
Címans er í Sambanbsfyúsinu.
©piu baglcga 8—\2 f. I?
Sími 496. '
VI. ár.
ReykjaTÍb 1. apríl 1922
13. blað
Efíirhreitqr.
pað var álit sumra manna, fyr-
ir stjómarskiftin síðustu, að til
þess mundu liggja einhverjar al-
veg sérstakar ástæður, hve stjórn-
in hélt dauðahaldi í völdin. Hún
myndi búa yfir einhverjum duld-
um syndum, sem hún myndi fyr-
ir hvern mun vilja láta dyljast í
skugganum sem allra lengst.
það er að koma á daginn að
þessi grunur hefir haft við nokk-
ur rök að styðjast. Og munu þó
ekki öll kurl komin enn til grafar.
Verður eitt einstakt dænji
nefnt að þessu sinni.
Erindi fiskiveiðahlutafélagsins
„Víðir“ í Hafnarfirði.
Á lestrarstofu Alþingis liggur
nú frammi erindi frá stjórn fiski-
veiðahlutafélagsins „Víðir“í Hafn-
arfirði: Magnúsi Einarssyni dýra-
lækni, Pétri Halldórssyni bóksala
og Guðmund Böðvarssyni umboðs-
sala.
Fer hér á eftir mefeinkafli er-
indisins.
*Árið 1920 var fiskiveiðahluta-
félaginu „Víðir“, eiganda botn-
vöipungsins „Víðir“, sem gerður
er út frá Hafnarfirði, gert að
skyldu að greiða í tekjuskatt til
ríkissjóðs 31,245 — þrjátíu og eitt
þúsund tvö hundruð fjörutíu og
fimm — krónur af tekjum félags-
ins 1918.
Meðan tekjuskattsskráin lá
frammi til athugunar gjaldend-
um, gerðum vér, stjórn h.f. „Víð-
ir“ engar ráðstafanir til að kæra
skatt þennan, þar sem vér töldum
skattinn réttilega lagðan á, að
því er upphæðina snerti, og litum
svo á, að sú skoðun skattanefndar
Hafnarfjarðar væri mjög senni-
leg, að hlutafélög líks eðlis sem
hlutafélag vort, værú öll skatt-
skyld til ríkissjóðs eftir lögunum
frá 191£.
Síðar á árinu komumst vér að
því að tekjuskattsnefnd Hafnar-
fjarðar hafði algerða sérstöðu í
áliti sínu um skattskyldu fiski-
veiðahlutafélaganna og að Hafxr-
arfjörður var eina lögsagnarum-
dæmið í landinu þar sem þessum
hlutafélögum var gert að greiða
tekjuskatt. Virtist því auðsætt,
að hér var framið misrétti, sem
eigi varð bætt úr á annan hátt en
þann, að stjórnarvöldin gæfu út
úrskurð um að skatturinn skyldi
ekki að því sinni krafinn af fiski-
veiðahlutafélögunum í Hafnar-
firði, því að hin leiðin til jafn-
réttis, að krefja öll hin félögin
til skatts fyrir það ár var ekki
lengur fær.
Vér snérum oss því til herra
forsætisráðherrans1), sem þá um
tíma fór með fjármálin í fjarveru
herra fjármálaráðherrans2) og
fórum þess á leit, að ráðuneytið
úrskurðaði að skattkrafan á hend-
ur h.f. „Víðir“ fyrir nefnt ár
skyldi niður falla þar sem þetta
væri að svo komnu eina leiðin til
að bæta úr misréttinu.
Forsætisráðhen-ann lét þá í
ljós að sér þætti krafa vor eðli-
leg og réttmæt, ef rétt væri skýrt
frá málavöxtum. Kvað þó ráðu-
neytið ekki geta gefið eftir skatt-
inn, en taldi sig fúsan til að
flytja málð inn á þing og leggja
með því, að þingið eftir atvikum
x) p. e. Jóns Magnússonar.
a) p. e. Magnúaar Guðmundssonar.
ónýtti kröfuna. Greiddum vér því
skattupphæðina til bráðabirgða.
Nú leið og beið þar til fjár-
málaráðherra kom heim úr utan-
för sinni. Fórum vér þá á fund
hans til að ræða við hann um
málið, og tjáði hann oss þá, að
um málið gæti og ætti ráðuneytið
eitt að taka endanlega ákvörðun,
og þyrfti það því ekki að koma
til Alþingis kasta. Virtist oss
hann þá taka þannig málaleitun
vorri, að fremur væru líkur til að
oss yrði endurgreiddur skattur-
inn, þótt ekkert segði hann um
það, og létum við þá um hríð við
svo búið standa.
Nú fór þingið (1921) í hönd og
fengum vér ekki svar frá ráðu-
neytinu. Og svo leið á þingið og
þingi sleit að vér fengum ekki
svar, þrátt fyrir munnleg tilmæli.
Loks fengum vér svarið eftir
þinglausnir með bréfi dags. 26.
maí 1921 og á þá leið að ráðu-
neytið sæi ekki fært að endur-
greiða hinn umrædda tekjuskatt
og færði þær ástæður fyrir „að
stjórnarráðið fær eigi séð, eftir
þeim upplýsingum sem fyrir
liggja, að hér að lútandi lagafyr-
irmæli hafi að neinu leyti verið
misskilin af skattanefnd Hafnar-
fjarðari), og þótt svo kynni að
vera, að réttum reglum hafi eigi
alstaðar verið fylgt, getur það út
af fyrir sig eigi gefið rétt til end-
urgreiðslu, en þess má geta, að
a. m. k. sum fiskiveiðahlutafélög
hér í bænum virðast hafa greitt
samskonar skatt hér í bæ umrætt
ár“.
Með þessu er sögð saga máls-
ins og síðan rökstyður félags-
stjórnin það, að hún getur ekki
unað við þessi málalok. Hún seg-
ist alls ekki hafa haldið því fram
að félagið væri óskattskylt frem-
ur en önnur slík félög. En í um-
mælum stjórnarráðsins „felist ó-
bein ákæra á hendur ráðuneytinu
sjálfu fyrir að hafa vanrækt að
sjá um að lögunum væri réttilega
fi-amfylgt. Hafi skattanefnd
Hafnarf jaiðar gert rétt, þá hafa
aðrar skattanefndir gert rangt að
þvi er þetta atriði snertir, og
sýnist það lítt verjandi, að stjórn-
in láti það ráðast eins og verk-
ast vill, hvort sumum, öllum eða
engum er gert að greiða skatt-
inn.“i)
Loks sýnir félagsstjórnin fram
á það með óyggjandi rökum að
því er virðist, að „ekkert þeirra
níu starfandi [ togai'aútgerðar]
félaga hafi borgað skatt 1920
nema Hafnarfjarðarfélögin „Víð-
ir“ og ,,Ýmir“.“i)
Er það talið upp að þetta ár
voru starfræktir auk Hafnarfjarð-
artogaranna níu togarar í Reykja-
vík og enginn þeirra var látinn
borga þennan skatt. En „Víðir“
borgaði kr. 31,245, eins og áður
er sagt, og Ýmir kr. 15,100.
Vanræksla f jármálastjórnarinnar.
Mál þetta liggur svo ljóst fyr-
ir, að þess gerist ekki þörf að
fjölyrða um það.
það er með öllu vafalaust, enda
játað af Magnúsi Guðmundssyni
fjármálaráðherra, að á árinu 1920
áttu öll þessi togarafélög að
greiða þennan skatt af gróða sín-
um árið 1918.
Aðeins tvö félög greiða skatt-
inn.
Ábyrgðin á þessum gríðarlegu
vanheimtum á tekjum í ríkissjóð-
J) Leturbreyting hér.
Til kaupfélaga!
H.f. Smjörlíkísgepðisi í Reykjavík er stofnuð í
þeim tilgangi, að koma hér á smjörlíkisframleiðslu, sem geti fyllilega
jafnast á við samskonar iðn erlendis, bæði hvað gæði og verð snertir.
Eflið íslenskan iðnað.
Biðjið um íslenska smjörlíkið.
Algreiðsla Tímans
er flutt í Sambandshúsið á Arnarhólstúni.
Opin frá 8-12 f. h. Sími 4%.
ínn hlýtur að lenda á þáverandi
fjármálaráðherra Magnúsi Guð-
mundssyni.
það er eitt æðsta hlutverk fjár-
málaráðherrans að hafa eftirlit
með því að þær tekjur séu goldn-
ar í ríkissjóð sem Alþingi hefir
mælt fyrir um með lögum.
það er óhugsandi að ráðherr-
ann geti skotið sér á bak við
skattanefnd Reykjavíkur. Eða:
hvað bæri fjármálaráðherra nú
að gera ef t. d. skattstjóranum í
Reykjavík þætti það viðeigandi
að sleppa t. d. öllum togarafélög-
unum? það væri á ábyrgð ráð-
herrans að láta slíkt ekki líðast.
Enda getur vart hjá því farið
að ráðherranum hafi verið kunn-
ugt um að svona var gert,
Er hér ekki um neina smáupp-
hæð að ræða.
þessi tvö Hafnarfjarðarfélög
greiða í skatt rúmlega 46 þús. kr.,
eða að meðaltali rúmlega 23 þús.
krónur.
Sama árið eru starfræktir níu
togarar í Reykjavík, sem ekki
borga skattinn, Sé gengið út frá
meðalskattinum 23 þús. kr. á
hvern togara, myndi upphæðin
hafa numið
207,000 krónum
— tvö hundruð 0g sjö þúsund
krónum.
Ríkissjóðinn íslenska munar
um minna en að missa slíkar tekj-
ur á hinu erfiða reikningsári
1920.
Og eigi nú réttlæti að eiga sér
stað hlýtur tekjumissirinn að
verða ennþá meiri. því að hvaða
réttlæti er í því að láta eingöngu
Hafnarfjarðarfélögin tvö greiða
þennan skatt?
Verði þessum félögum goldinn
skatturinn aftur er tekjumissir
ríkissjóðsins rúmlega
253,000 krónur, eða meir en
fjórði partur úr miljón króna.
það verður ekki hjá því kom-
ist að skjóta slíku máli undir dóm-
stól þjóðarinnar.
Slíka fjármálastjóm getur þjóð-
in með engu móti þolað.
þjóðin á að eiga það víst að sá
maður sem er fjármálaráðherra
gangi eftir því að lögboðnar tekj-
ur séu goldnar í ríkissjóðinn.
það er óþolandi ranglæti að
sumir skattþegnar fái að sleppa
við borga skatta en aðrir, sem al-
veg eins er ástatt um verði að
borga skattana.
En því miður er þetta ekki eina
dæmið sem upp kemur eftir á um
fjármálastjóm hins fráfarandi
f j ármálaráðherra.
----o----
Samákyrgð
þjódanna.
í nýkomnu skeyti frá útlöndum
er sagt frá því, að stjórn Bret-
lands ætli að gangast fyrir því, að
allar hernaðarskuldir innbyrðis,
milli bandaþjóðanna verði látnar
falla niður. Sömuleiðis að skuld
þjóðverja við Bandamenn verði
færð niður um tvo þriðju hluti.
Sagt er að stjórn Bandarikjanna
sem er aðili fyrir hönd stærsta
lánveitandans, sé samþykk þess-
um tillögum.
þetta eru vafalaust þýðingar-
mestu tíðindin, ef úr verður, sem
síminn hefir borið hingað til lands
um mörg missiri undangengin.
Hver er ástæðan til þess að
tvær ríkustu þjóðir heimsins,
Bandaríkjamenn og Bretar, vilja
ganga inn á það að gefa upp ó-
tölulegar miljónir í útistandandi
skuldum ?
Ástæðan er einföld. þessar
skuldir eru svo miklar, að þær
liggja eins og farg á öllum þjóð-
um heimsins. þær stöðva fram-
leiðsluna, þær gera peninga
sumra þjóða verðlausa, þær valda
atvinnuleysi, hungri, kyrstöðu og
afturför.
Sigurvegararnir gefa upp hin-
um sigruðu. Lánardi’otnar gefa
upp hinum skuldugu. Neyðin hef-
ir kent hinum voldugu að sjá og
skilja samábyrgð þjóðanna.
Bandamenn hafa sigrað Miðrík-
in. Bandaríkin sitja yfir ógnar-
auði, og því nær alt gull verald-
arinnar hefir dregist til þeirra.
Samt geta sigurvegararnir og
lánardrotnar heimsins ekki notið
ávaxtanna af aðstöðu sinni, nema
þvf að eins að hinir.sem tapað
hafa í leiknum, þeir sigruðu og
skuldugu verði réttir við úr falli
sínu.
Fyrir stríðið mundi engum hafa
komið til hugar að hvert land
væri svo háð ástandi annara
landa eins og raun ber nú vitni
um. Sama var sagan við friðar-
samningana. þá héldu Englend-
ingar að þeir gætu látið þjóð-
verja borga allan hernaðarskað-
ann, þó að það tæki nokkra
mannsaldra. Nú er raunin önnur.
Samhjálp þjóðanna er eina lífs-
vonin. Ekki sundrung, samkepni
og fjandskapur,
----o--
Afbragðsafli hefir verið undan-
farið í flestum veiðistöðvum.
----0---
é
og
fjánreitingavaldið.
það dylst engum að landbúnað-
urinn íslenski er staddur í mikilli
hættu. Annars vegar hafa undan-
farin harðæri lamað bændastétt-
ina fjárhagslega. Hinsvegar eru
horfurnar mjög illar um verð fyr-
ir framleiðsluvörur bænda.
það dylst engum að þrátt fyrir
þetta bólar á meiri framsóknar-
hug af hálfu forkólfa landbúnað-
arins en nokkru sinni áður. Allra
síðustu árin hefir verið lagður
margvíslegur og merkur grund-
völlur að viðreisn landbúnaðarins,
einkum að forgöngu Búnaðarfé-
lags íslands. Af mörgu má aðeins
nefna: búsáhaldasýninguna„frás‘-
vélina, hinar auknu áveitur, vot-
heysgerðina o. s. frv. Á öðrum
stað í blaðinu ritar forseti Búnað-
arfélagsins í stórum dráttum um
verkefnið sem fyrir liggur.
Sakir standa því þannig: Bún-
aðarforkólfar Islands ætla að
snúa erfiðleikum landbúnaðarins
í nýja framsókn. þeir eru að
hefja viðreisn landbúnaðarins ís-
lenska á nýjum grundvelli, sem
er í samræmi við nútímann.
Sú viðreisnarbarátta verður
ekki háð nema með öflugum
stuðningi þings og stjómar.
Gamla stjórnin svaraði þessari
viðleitni með þvi að leggja það
til að lækka stórkostlega styrkinn
til Búnaðarfélags Islands.
Ekki á einu einasta sviði sáust
þess merki á fjárlögunum, að
gamla stjórnin vildi hjálpa til
um viðreisn landbúnaðarins.
Ekki einum einasta eyri af
hinu fræga, enska miljónaláni
vildi hún veita til styrktar
bændastéttinni, eða til aukinnar
ræktunar í landinu.
þingið bregst öðru vísi við. A.
m. k. að nokkru leyti vill það
styrkja þessa viðreisnarbaráttu.
En styrkur þings og stjórnar
verður að vera heill og óskiftur.
þegar fulltrúar landbúnaðarins
bera fram vel rökstuddar kröfur
um þann styrk sem atvinnuvegur-
inn þarfnast, á enginn að skoða
hug sinn um að veita þann styrk
þegar í stað.
Spamaðaröld er hafin og á að
hefjast betur.
En sparnaður um að styrkja
atvinnuvegina er hin allra hættu-
legasta eyðsla.
Hvaðanæfa á landinu munu
kjósendur dæma þing og stjórn
eftir því hversu bmgðist er við
málaleitununum um að styðja
undirstöðuatvinnuveg landsins.
——0------
Fjárhagurinn. Svo undarlega
ber nú við að þeir keppast hvor
við annan, Magnús Guðmundsson
og Bjami Jónsson frá Vogi, um
að telja sjálfum sér og öðram trú
um að fjárítagur landsins sé hinn
glæsilegasti. Gengur Magnúsi það
til, vitanlega, að reyna að breiða
yfiF hversu hörmulega hann hefir
skilist við fjárhaginn. Fáir munu
þeir vera sem láta blekkjast af
þessum fagurgala, enda hafa
menn séð fyllilega veilurnar á
fjáiTnálaræðu M. G. í þingbyrjun-
inni. Vikið er að einu atriði fjár-
málareksturs M. G. á öðrum stað
í blaðinu. Og fleira mun á eftir
fara.