Tíminn - 22.04.1922, Blaðsíða 1

©jaíbferi
03 afijrei&slumatmr íimans er
Sigurgeir ^ri&rifsfon,
Sambanðsljúsinu, HeYfjauíf.
^.fgteibsía
(L i m ans er i Sambanbsbúsinu.
©pin baglega 8—\2 f. í?
Stmi 496.
ReykjaTÍk 22. apríl 1922
Opíð bréf
um kosníng landskjörínna
þingmanna.
YI. ár.
i ........- --—
Spánarmálið.
pögult hefir verið um Spánar-
málið um hríð, meðan samningar
hafa staðið sem hæst syðra. Nú
munu þaðan komnar fullar fregnir
og endalok " málsins ráðin á al-
þingi. Verður í þetta sinn látið
nægja að segja stuttlega frá
hversú málið horfir við.
I.
Gamla stjórnin skildi svo við
stórmál þetta, að komið var í hið
allra mesta óefni. Hún hafði engu
til leiðar komið öðru en bráða-
birgðafrestun og það með þeim
afarkostum að hún gekk óskorað
að kröfum Spánverja fyrir sitt
leyti og lagði fyrir þingið frum-
varp sem var sama og afnám
bannlaganna. Ekkert hafði hún
gjört til þess að afla markaðs
annarsstaðar en á Spáni. Aðstað-
an var því eins ill og verið gat.
Ennfremur gaf stjórnin það í
skyn, að málinu yrði að vera lok-
ið fyrir 15. mars, en það reynd-
ist einber fyrirsláttur, eins og
fram er komið.
þingið ákvað þegar eftir stjórn-
arskiftin að senda Svein Björns-
son sendiherra og Einar H. Kvar-
an rithöfund til Spánar. Leit svo
út alllengi að enginn árangur yrðl
af ferð þeirra. Var farið að bera
á því, er á leið, að sumir andbann-
ingar í þinginu voru að hælast
um að enginn yrði árangur, enda
töldu þeir þá málið svo vel rekið
af gömlu stjórninni, að ekki yrði
um bætt. Umsvifalaust vildu þeir
beygja sig undir spönsku kúgun-
ina, hverjar sem yrðu hinar marg-
víslegu afleiðingar, án alls tillits
til sóma landsins og sjálfstæðis.
En áður en lauk varð árangur
af förinni, og það allmikill árang-
ur, er litið er á það, í hvert óefni
málið var komið af hálfu gömlu
stjómarinnar.
Árangur samninganna er í því
fólginn að Spánverjar veita frest
í eitt ár um að það verði endan-
lega lögfest hér á landi að bann-
lögunum verði breytt, eins og þeir
kröfðust 1 fyrstu.
Hefir samvinnunefnd viðskifta-
mála alþingis einróma fallist á að
taka þessum kostum, hafnar með
öllu stjórnarfrumvarpinu og ber
fram nýtt frumvarp, og hljóðar
aðalgrein þess á þessa leið:
„Með konunglegri tilskipun má
ákveða, að vín, sem ekki er í
meira en 21% af vínanda (alko-
hol) að rúmmáli, skuli um eitt ár
undanþegin ákvæðum laga 14.
nóv. 1917, um aðflutningsbann á
áfengi, um bann gegn innflutn-
ingi, veitingu, sölu og flutningi
um landið. Ennfremur má í sömu
tilskipun ákveða, að með reglu-
gerð skuli sett ákvæði til varnar
misbrúkun við sölu og veitingar
þessara vína. pó mega ákvæði
þessi ekki ganga svo langt, að
þau geri að engu undanþágu vína
þessara frá ákvæðum aðflutnings-
bannlaganna. I reglugerðinni má
ákveða sektir fyrir brot á ákvæð-
um hennar. í tilskipuninni má og
einnig setja ákvæði um eftirlit
með innflutningi þessara vína og
annað þar að lútandi.“
það má telja víst að frumvarp
þetta verði samþykt.
ganga undir þrjú jarðarmen. þor-
steinn Vatnsdælagoði Ingimundar-
son skyldi eitt sinn ganga undir
þrjú jarðarmen fyrir svívirðing
er Jökull bróðir hans hafði gert
Bergi hinum rakka, systursyni
Finnboga ramma. Hið fyrsta jarð-
armen tók í öxl, annað í brók-
linda, þriðja í mitt lær. pá er
þorsteinn hafði gengið undir hið
fyrsta jarðarmen, mælti Bergur:
„Svínbeygða eg nú þann sent
æðstur var af Vatnsdælum“. Eft-
ir þau ummæli lét þorsteinn ógert
að ganga undir fleiri jarðarmen,
og fóru þessi mál fyrir vopná-
dóm.
íslensku þjóðinni er nú líkt far-
ið og þorsteini Vatnsdælagoða að
því leyti, að Spánverjar hafa reist
henni jarðarmen er hún skuli
ganga undir.
Telja má víst að alþingi láti nú
þjóðina ganga undir hið fyrsta
jarðarmen. Geta þá Spánverjar,
með réttu sagt:
Svínbeygt höfum við nú þá
þjóð, er fyrst setti bannlöggjöf
gegn áfengi, til þess að keppa að
betri - efnahag, meiri mannúð og
siðgæði.
Við getum ekki neitað því, að
þeir hafa svínbeygt okkur. Og ef
gamla stjórnin hefði fengið að
ráða, hefðum við þar látið allan
sóma okkar.
það sem hefir unnist á er það
að ekki er gengið undir nema eitt
jarðarmenið af fleirum, og við
höfum ársfrest til þess að ráða
það við okkur, hvort við viljum
láta svínbeygjast til fulls, og get-
um undirbúið okkur undir þá úr-
slitaglímu.
Kúgunin sem orðin er, eða verð-
ur vissulega, er sú, að víni verð-
ur greiddur aðgangur að landinu,
þvert ofan í vilja okkar. Sé litið
á málið frá bannsjónanniði ein-
göngu, er því ávinningur nýju
samningatilraunarinnar lítill.
En með þessum hætti er ekki
bundinn fullur endi á samningana.
það má líta á þetta sem bráða-
birgða vopnahlé undir höfuðor-
ustu. Undanhaldið sem þingið
væntanlega gengur að, er því ekki
endanleg uppgjöf á þeim rétti
okkar að ráða sjálfir íslenskri
innanlandslöggj öf.
þessvegna hefir mikið unnist á
í þessu sjálfstæðismáli, ef við
berum þá giftu til þess íslending-
ar að gæta sjálfstæðis okkar þeg-
ar þessi ársfrestur er liðinn.
III.
það liggur beint við að líta enn
á mál þetta frá öðru sjónarmiði,
og má vera að þar blasi við mesti
árangurinn af þessari sendiför.
Af þessum nýju kostum sem
Spánverjar hafa gengið að, virð-
ist hiklaust mega draga þá álykt-
un, að þeir séu mjög hikandi um
að hálda kröfu sinni til streitu.
þetta undanhald Spánverja
styrkir mjög þá skoðun sem marg
ir hafa látið í ljós, að Spánverjar
hefðu fallið frá kröfu sinni ef
þeim hefði verið sýnd full festa
af íslendingum og einkaVtóga ef
Islendingar og Norðmenn hefðu
tekið höndum saman um að neita
að ganga að kröfunum.
þessi nýju tíðindi eru með öðr-
um orðum hin sterkasta hvatning
fyrir okkur um að koma betur
undirbúnir undir næstu samninga
og þau gefa von um að þá g°ti
fengist góður árangur. þá reynir
á dug okkar að nota þennan tíma
vel.
Vjer Christian hinn Tíundi, af
guðs náð konungur íslands og
Danmerkur, Vinda og Gauta, her-
togi í Slésvík, Holsetalandi, Stór-
mæri, þéttmerski, Láenborg og
Aldinborg,
Gjörum kunnugt: Með því að
þrír landskjöi-nir aðalþingmennog
þrír varaþingmenn eiga að fara
frá á þessu ári, sem sé aðalþing-
mennirnir 1. landskjörinn þing-
maður Hannes Hafstein, 4. lands-
kjörinn þingmaður Guðjón Guð-
laugsson og 6. landskjörinn þing-
maður Guðmundur Björnson, og
varaþingmennirnir Sigurjón Frið-
jónsson, Bríet Bjarnhéðinsdóttir
og Jón Einarsson, þá verður kosn-
ing nýrra landskjörinna þing-
manna að fara fram.
En jafnframt valda þau því,
þessi tíðindi, að enn þyngri dóm-
ur en áður, hlýtur að dynja yfir
gömlu stjórnina, og þá sérstak-
lega yfir Jón Magnússon fyrvei'-
andi forsætisráðherra.
þrátt fyrir alt undanhald gömlu
stjórnarinnar, þrátt fyrir alt und-
irbúningsleysið, eru þó Spánverj-
ar fáaníegir til að láta þannig
undan síga.
það getur ekki hjá því farið að
hver einasti Islendingur varpi
fram þeirri spurningu •
Hversu langt hefðu Spánverjar
sígið undan, ef málið hefði þegar
verið sæmilega flutt af íslendinga
hálfu, ef einhver undirbúningur
hefði verið gerðut um að eiga a.
m. k. að einhverju leyti í annað
hús að venda?
þeirri spurningu getur hver'
svarað fyrir sig.
En þessi bráðabirgðamálalok
eru langþyngsti dómurinn sem
enn hefir verið kveðinn upp yfir
stjórn Jóns Magnússonar, um
framkomu hans í mesta sjálfstæð-
is, mannúðar og siðferðismáli
þjóðarinnar. það eru sjálfar stað-
reyndirnar sem kveða upp þann
dóm.
Reiðin, hin réttláta reiði, allra
íslendinga, sem hafa fullan skiln-
ing á því, hversu mikið er hér í
húfi, hlýtur fyrst og fremst að
ríða að höfði hans. Iláðungin að
láta svínbeygjast, þótt ekki sé al-
veg til fulls, veldur hverjum góð-
um Islending óuntræðilegs sárs-
auka, einkanlega er gera má ráð
fyrir að urn sjálfskaparvíti sé að
ræða — þar eð það var kjörinn
fulltrúi íslands sem með málið
fór.
—---0-----
Úr austurvegi.
Margir hafa viljað spá því, að
ekki myndi líða á löngu, áður en
breyta mætti nafni hins stærsta
hafs heimskringlunnar. Ófriður-
inn milli voldugustu þjóðanna
hvoru megin hafsins, Bandaríkj-
anna og Japana, væri yfirvofandi.
Sumir vildu jafnvel spá því að ó-
friðurinn hæfist þegar upp úr
W ashingtonf undinum.
Sem betur fer virðist nú horfa
það er allramildilegast vilji
Vor, að landskosningar fari fram
á hinum þremur nýju aðalþing-
mönnum og hinum þremur nýju
varaþingmönnum laugardaginn 8.
júlí 1922.
Fyrir því bjóðum Vjer og skip-
um allramildilegast, að hinar um-
getnu kosningar skuli fram fara
nefndan dag.
Eftir þessu eiga allir hlutaðeig-
endur sér að hegða.
Gefið á Amalíuborg 21. apríl
1922.
Undir Vorri konunglegu hendi
og innsigli.
Christian R.
(L. S.)
Sig. Eggerz.
svo, að friðvænlegra sé en áður.
þing Bandaríkjanna hefir sam-
þykt gjörðir Washingtonfundar-
ins. En þar voru samþyktar ýms-
ar greinar, aðrar en minkun her-
búnaðarins á sjó, sem draga úr
ófriðarhættunni. En þar sem um
7000 sjómílna vegur er milli
Bandaríkjanna og Japans, er það
eitt nægilegt til þess að minka
stórum ófriðarhættuna, að flot-
arnir minka og mega ekki stækka.
Hinna greinanna verður hér stutt-
lega getið.
Japanar hafa skuldbundið sig
til að láta af hendi við Kínverja
borgina Kiautschau, sem þjóð-
verjar höfðu hremt frá Kína fyrir
stríð, en Japanar unnu í stríðinu
og hafa haldið síðan. En það var
Bandaríkjunum mjög á móti skapi
að Japan fengi þá fótfestu í Kína.
þá hafa JSnglendingar og lofað
því að afhenda Kínvei-jum aftur
Wei-hai-Wei.
þá hafa öll helstu ríkin við
Kyrrahafið bundið það fastmæl-
um að semja skuli um öll deilu-
mál sem upp koma.
Loks hafa ríkin sett ströng á-
kvæði um það hvar þau megi
hafa víggirta staði við Kyrra-
hafið. Bandaríkin mega ekki víg-
girða aðra staði en þá sem liggja
1 sjálfum Bandaríkjunum, í Al-
aska, við Panamaskurðinn eða á
Hawaj i-eyj um.Englendingar mega
ekki stofna til víggirðinga nema
í Kanada, í Ástralíu eða Nýja-
Sjálandi. Og Japan má ekki víg-
girða annarsstaðar en í sjálfu
heimalandinu.
Verður því ekki neitað að með
þessum samningum er mjög dreg-
ið úr ófriðarhættunni við Kyrra-
haf, og virðist ekki verða gert
öllu betur, nema með fullkomnu
afnámi herbúnaðarins. Hlýtur
þetta og að tryggja heimsfrið-
inn að töluverðu leyti.
Miklum byrðum verður létt af
þjóðum þessum, er svo mjög verð
ur dregið úr herbúnaðinum. En
hin hættan vofir altaf yfir, sem
af því stafar að altof þröngt er
um Japana, og útflutningur fólks
er nauðsynlegur þaðan. En öll
hin löndin leggja miklar hömlur
á þann innflutning.
----0----
16. blað
Hugleiðing
um votheysgerð.
Veturinn, sem kvaddi í gær, var
einmuna góður. Langa kafla var
frostvæg stilla, og aðeins þrem
sinnum á öllum vetrinum snjóaði
svo teljandi sé. Rigningar hafa
einnig verið með minsta móti. I
fæstum orðum sagt: Veturinn hef-
ir verið einmuna góður.
Margir óttast að ekki fáist tvö
missiri í senn úrfellalítil. Sjálf-
sagt styrkist þetta hugboð
manna, er sumarið byrjar (hér
sunnanlands) með hráslaga vindi
og miklu regni.
Ilörmulegt væri ef rigningar
breyttu þessa nýbyrjaða sumri í
óár, svo bændum nýttist ekki hey
sín, þó einkum vegna þess, að
hægt er að koma í veg fyrir þetta.
Ráðið fyrir bændur til þess að
koma í- veg fyrir slæma nýtingu
heyja sinna, til að verða þess
megnugir að bjóða rigningunni
byrginn, er að búa til vothey úr
grasinu, sem þeim gefst eigi þurk-
ur á. Sé grasið verkað í vothey,
þarf minni vinnu en að þurka það
í meðal nýtingu, bændur losna við
að fóðra pening sinn á svo hrökt-
um og' skemdum heyjum, að hann
hafi hvorki þrif né heilsu. Með
votheysgerð er hægt að blanda
fóðrið, svo það líkist sumarfóðr-
inu — grængresinu. þjóðverjar
— búhygnasta þjóðin sem við
þekkjum — hafa sannað með
margra ára reynslu, að hyggilegt
er að verka aldrei minna en hálft
hey sem vothey, hvernig sem
viðrar. Rökin, sem þeir færa fyrir
því, eru:
Að fóðrið verði betra.
Að fóðrið verði ódýrara.
Að skepnurnar verði hraustari
og gefi meiri afurðir.
I 40 ár hafa ýmsir af framtaks-
mönnum þessa lands verkað vot-
hey. I byrjun gekk það misjafn-
lega, en nú eru þeir búnir að fá
reynslu í þessu, svo engum þarf
að mistakast það, ef hann vill
þyggja reynslu þeirra. Allir, sem
hafa verkað vothey í nokkur ár,
bera því sama vitnisburð og þjóð-
verjar.
(Ágætar ritgerðir um votheys-
gjörð eru í Búnaðarritinu, má
sérstaklega benda á ritgerð skóla-
stjóra Halldórs Vilhjálmssonar í
3. hefti, 30. ár, og í 4. hefti, 35.
ár.). '
því heiti eg nú á alla bændur,
þó allra helst þá, sem búa á ó-
þurkagjörnustu héruðum landsins,
að láta þetta vor ekki enda svo,
að þá vanti gryfjur til að súrsa
í það af heyjum sínum, sem þeim
er haganlegast nýtingar vegna og
afurða búfjárins.
Allar þær upplýsingar, sem
Búnaðarfélag Islands getur veitt
í þessum efnum, er þeim til reiðu,
sem það vilja nota. Allir ráðu-
nautar félagsins eiga meðal ann-
ars að leiðbeina í þessu efni. Not-
ið aðstoð þeirra, þegar þeir eru
á ferðum út um land. Bæði um
það, hvernig best er að byggja
gryfjurunar og gera vothey.
Sýnið nú, bændur, að þið vilj-
ið standa af ykkar eigin þrótti,
viljið bjóða erfiðleikunum byrg-
inn, viljið ekki láta kúgast af
rigningunni, dagana sem sólin
dregur sig í hlé.
Á sumardaginn fyrsta.
Sigurður Sigurðsson, forseti.
----0----
II.
það var forn siður að „eftír
stórar afgerðir“ skyldu menn