Tíminn - 06.05.1922, Qupperneq 1

©|aíb£erx
og, afgreifesluma&ur Cirnans er
Sigurgeir ^riðrifsfort,
Sambanösíjúsinu, HeYfjamf.
VI. ár.
Reykjavík (5. maí 1922
í
Fundurinn var settur í Sam-
bandshúsinu á Arnarhóli, stundu
eftir hádegi hinn 29. f. m. af vara-
formanni Sambandsins, Sigurði S.
Bjarklind, kaupfélagsstjóra á
Húsavík. 1 upphafi fundarins
mintist Hallgrímur Kristinsson
forstjóri hins látna formanns
Sambandsins, Péturs Jónssonar
ráðherra. Vottuðu fundarmenn
hinum látna formanni virðing
sína og þakkir, fyrir vel unnið og
göfugt æfistarf, með því að
standa upp.
Fundarstjóri var kosinn Sigurð-
ur S. Bjarklind, en Jón bóndi
Jónsson í Stóradal til vara. Fund-
arskrifarar voru kosnir: Ingólfur
alþm. Bjarnason í Fjósatungu og
Sigurður bóndi Jónsson á Arnar-
vatni.
Komnir voru á fundinn 40 full-
trúar, frá 32 samvinnufélögum,
hvaðanæfa að af landinu. Auk
þeirra öll stjórnarnefndin, for-
stjóri Sambandsins, tveir fram-
kvæmdastj órar þess, báðir endur-
skoðendurnir og fjöldi gesta.
Hallgiúmur Kristinsson forstjóri
flutti langa og merkilega ræðu
um fjárhagsástæður Sambands-
ins eins og þær voru um síðasta
aðalfund, til samanburðar við á-
stæðumar nú. þá skýrði hann frá
verslunarframkvæmdum Sam-
bandsins í stórum dráttum, eink-
um sölu útfluttra vara. Hafði
mjög mikið verið unnið að því að
útvega markaði á nýjum stöðum,
og má vænta árangurs af því
starfi. pá gat hann þess að Sam-
bandið hefði sent mann til Ame-
ríku til þess að læra skinnaverk-
un. Ennfremur gerði hann ljósa
grein fyrir rekstursreikningi Sam-
bandsins. Loks mintist hann á hið
almenna fjárhags- og viðskifta
ástand, bæði hér á landi og er-
lendis, og lét þó skoðun í ljós og
rökstuddi, að samvinnumennirnir
íslensku og Sambandið stæði vel
í samanburði við aðra, um afkomu
og viðskiftahag. þakkaði fundur-
inn ræðuna með lófataki. — Kafl-
ar úr þessari merku ræðu verða
birtir hér í blaðinu innan skamms,
og því er hehnar ekki nánar getið
^ !
nu.
Að lokinn skýrslu forstjóra
gerði Jón Ámason framkvæmda-
stjóri nánari grein 'fyrir sölu
hinna innlendu afurða. Lagði
hann fram skriflegar skýrslur um
sölu hverrar gjaldeyrisvöru fyrir
sig í jafnmörgum eintökum og fé-
lög þau eru sem fulltrúa áttu á
fundinum. Urðu síðar nokkrar
umræður um skýrslurnar og born-
ar fram fyrirspurnir, sem fram-
kvæmdastjóri svaraði.
þá voru lagðir fram reikning-
ar Sambandsins fyrir liðið ár, á-
samt athugasemdum endurskoð-
enda. Skýrði forstjórinn reikning
ana, einkum fjárhagsreikn-
inginn. Síðan lagði hann til að
kosin yrði 7 manna nefnd til þess
að kynna sér reikningana sem
best og allan hag Sambandsins.
Var nefndin kosin og bar fram
álit sitt síðar á fundinum. Segir
svo í nefndarálitinu meðal annars:
,,þar eð vér sjáum ekki annað, en
að útistandandi skuldir Sambands-
ins megi teljast tryggar, og fast-
eignir þess verið lækkaðar mjög
í verði, með tilliti til hins óvið-
ráðanlega verðfalls, verðum vér
að telja hag Sambandsins og
deilda þess betri en vænta mátti
eftir ástæðum“. Urðu síðan all-
miklar umræður um málið og ráð-
stöfun félagsstjórnarinnar á árs-
arðinum, og reikningarnir í heild
sinni samþyktir í einu hljóði.
Á síðasta aðalfundi hafði verið
rætt um stofnun afurðatrygginga-
sjóðs og verið vísað til stjómar-
innar. Nú bar stjórnin fram til-
lögur um málið, sem allar voru
samþyktar. Er meginefni þeirra
það, að þau félög, sem stofna
vilja slíkan sjóð, fá styrk til þess
hjá Sambandinu í eitt skifti fyr-
ir öll, sem nema má V2% af sölu-
verði þeirra vara, næsta ár á und-
an, sem tryggja á, með ýmsum
nánari skilyrðum.
þá flutti Sigurður Sigurðsson
Búnaðarfélagsforseti mjög fróð-
legt erindi um ræktun landsins,
og vék einkum að því, hvílík nauð-
syn væri á að almenningur ætti
sem greiðastan aðgang að því að
fá heritug og góð landbúnaðar-
verkfæri, tilbúinn áburð, fræ og
kjarnfóður. Leiddi hann rök að
því, að eins og stæbi væri útveg-
un þessara vara mjög ábótavant
og taldi ákjósanlegt og eðlilegt að
Sambandið tæki að sér öfluga for-
göngu í þessum efnum. Urðu mikl
ar umræður um málið og var
nefnd kosin til þess að bera fram
tillögur. Nefndin bar síðar fram
rækilegt nefndarálit og tillögu,
sem samþykt var í einu hljóði.
Var aðalefni tillögunnar það, að
Sambandið skyldi útvega þessar
vörur samkvæmt pöntunum og að
því leyti sem það nyti aðstoðar
Búnaðarfélagsins um vöruval og
viðskiftasambönd. Að öðru leyti
undirbúi stjómin málið fyrir
næsta aðalfund í samráði við
stjórn Búnaðarfélagsins.
þá flutti Jónas Jónsson skóla-
stjóri langt og ítarlegt erindi um
samvinnuskólann. Sýndi fram á
hina miklu nauðsyn þess, fyrir
samvinnustarfsemina, að hafa
sem bestan skóla. Væri þekking-
arskorturinn á félagsmálum eitt
mesta meinið í samvinnustarfsem-
inni og leiddi af sér tortrygni. því-
næst gerði hann grein fyrir fjár-
hagshlið skólamálsins, eins og nú
standa sakir. Taldi hann unt að
halda skólanum uppi næsta vetur
með ríkissjóðsstyrknum og nokk-
uru skólagjaldi, ef Sambandið
legði skólanum til ókeypis hús-
næði, ljós og hita, eins og að und-
anförnu, enda hefðu nokkrir á-
hugasamir menn lofað ókeypis
kenslu við skólann. Var samþykt
í einu hljóði tillaga stjórnarinnar
að Sambandið legði skólanum til
ókeypis húsnæði, ljós og hita. Enn
fremur tillaga frá Friðbert Frið-
bertssyni að skólinn njóti þess
sem inn kunni að koma í húsa-
leigu fyrir húsnæði það, er hann
hefir.
þvínæst flutti Jónas Jónsson
skýrslu um útgáfu Tímarits sam-
vinnufélaganna og hvernig hann
hugsaði sér að Tímaritið starfaði
framvegis.
Hallgrímur Kristinsson forstjóri
benti á hina brýnu nauðsyn að
stofna banka fyrir samvinnu-
menn. Hvatti hann fundarmenn
að vinna að því, hver í sínu hér
aði, að málið yi'ði stutt, þegar til
kæmi. Urðu umræður um málið,
sem lýstu almennum áhuga. Var
loks samþykt yfirlýsing um að
Fr amkvæmdastj órastaðan
við Kaupfélag. Vestur-Húnvetninga er laus frá næsta nýári. Kaupfé-
lagið hefir með höndum bæði innkaup og útsölu á vörum fyrir Vestur-
Húnvetninga. Umsóknarfrestur um stöðuna er til 15. ágúst n. k.
Umsóknin sendist stjórn Kaupfélags Vestup-Húnvetninga sem gefur
allar nauðsynlegar upplýsingar.
Félagsstjórnin.
í. s. í.
í. S. í.
Sunnudaginn 9. júlí n. k. verður Álafosshlaupið háð og hefst kl.
2 e. m. frá Klæðaverksmiðjunni Álafoss, en endar á Iþróttavellinum
í Reykjavík. Vegalengdin er 18 rastir (tæpar).
Kept verður um Álafossbikarinn (handhafi Þorkell Sigurðsson úr
Glímufélaginu Ármann). Keppendur gefi sig fram við Gruöm. Kr. Guð-
mundsson, Njálsgötu 15 Rvík, fyrir 1. jvulí n. k. Þátttökubeiðni fylgi
læknisvottorð.
Keppendur skulu vera fullra 18 ára og i félagi innan Iþróttasam-
bands Islands.
• r
Stjórn Glímufélagsíns Armaim.
Reykjavík, Pósthólf 516.
Framboðslistar
*
við landskjör til alþingis 8. júli þ. á. afliendist formanni íandskjör-
stjórnar, Magnúsi Sigurðssyni bankastjóra.
í landskjörstjórn, 2. maí 1922.
Magnús Sigurðsson Björn Þórdarson.
©lafur Lárusson.
fundurinn teldi málið mesta nauð-
synjamál og stjórninni falið að
vinna að framgangi þess.
Fulltrúi Kaupfélags Reykvík-
inga, Héðinn Valdimarsson, flutti
erindi um það, hversu mikil nauð-
syn væri að börn fátækra for-
eldra í Reykjavík gætu fengið
vist á sveitaheimilum um sumar-
tímann og beindi því til fulltrúa
sambandsdeildanna að taka slíkt
mál að sér. Var gerður mjög
góður rómur að þessari málaleit-
un og tillaga samþykt í einu
hljóði um að skora á stjórnir og
framkvæmdastj óra félaganna að
leitá fyrir sér meðal bænda um
hvé möi'g börn þeir vildu taka
endurgj aldslaust til sumardvalar.
Létu síðan framkvæmdastjóra
sjávardeildanna vita, sem gengj-
ust fyrir málinu hjá aðstandend-
um barnanna.
Síra Sigfús Jónsson kaupfélags-
stjóri á Sauðárkróki bar fram
tvær tillögur, sem báðar voru
samþyktar í einu hljóði: „Fund-
urinn felur stjórn S. í. S. að beit-
ast fyrir því, að opna markað í
útlöndum fyrir lifandi sauðfé héð-
an, og það sem allra fyrst“. —
„Ennfremur felur fundurinn
stjórninni að leitast fyrir um sölu
á íslenskum hestum í útlöndum á
þessu sumri, ef hrossasalan verð-
ur gefin frjáls“.
Formaður Sambandsins til
tveggja ára var kosinn Ólafur
Briem fyrv. alþingisforseti frá
Álfgeirsvöllum. Varafoi’seti var
endurkosinn Sigurður S. Bjark-
lind kaupfélagsstjóri. Meðstj órn-
endur voru endurkosnir til
þriggja ára: Ingólfur Bjarnason
og Sigui'ður Kristinsson kaupfé-
lagsstjórar. Varameðstjórnendur
til þriggja ára voru endurkosnii'
Stefán Stefánsson á Varðgjá og
Tryggvi þórhallsson ritstjóri.
Endurskoðandi var kosinn Guð-
jón Guðlaugsson alþm. og Sigur-
geir Friðriksson til vara.
Fundinum var slitið síðari hluta
dags hinn 2. þ. m. Um kvöldið
komu fundai-menn saman til kaffi-
drykkju á fundarstaðnum og
skemtu sér hið besta fram eftir
nóttinni við ræður og söng.
Svarræða
porsteins M. Jónssonar við framsögu-
rreðu Bjarna Jónssonar frá Vogi um
frestun á framkvæmd fræðslu-
laganna.
Niðurl.
Hæstv. landsstjórn lagði í byrjun
þessa þings fram frv. um fræðslu
barna, sem samið var af þessari
nefnd, og liafa háttv. meðlimir fjár-
veitinganefndar — sem aðrir * þing-
menn — fcngið i hendur álit milli-
þinganefndai'innar um barnafræðsl-
una. Milliþinganefndin sendi út um
alt land iyrirspurnir um það, hvern-
ig fræðslulögin hcfðu gefist, og leit-
aði álits um barnafræðsluna hjá öll-
um skólanefndum, kennurum og
t
prestum. Samnefnari af áliti allra
þessara manna er frv. það, sem
stjórnin lagði fyrir þingið. Engir
þeirra, sem svöruðu fyrirspurnum
þessum vildu láta afnema skólaskyld-
una, eins og ætlast er til með þessu
frv. fjárveitinganefndar, og allir
vildu þeir láta bæta barnafræðsluna.
Að mínum dómi hefir milliþinga-
nefndinni tekist mætavel í tillögum
sínum um barnafræðsluna. þær eru
að vísu allar bygðar á þeim grund
velli, sem þegar var lagður, auk
þeirrar reynslu, sem fengin er, en
þær horfa allar til bóta. Og þær hafa
einn kost, sem eg hugði að háttv.
fjárveitinganefnd metti mikils, og
hann er sá, að af þeim leiðir enginn
kostnaðarauki fyrir ríkissjóð. Eg ef-
C í m a n s cr í Samþanðsþúsiuu.
©pin ðaglega 8—\2 f. þ
5ímt 496.
18. blað
ast að vísu urn það, að allir þeir,
sem skipa fjárveitinganefnd, hafi les-
ið tillögur og nefndarálit milliþinga-
nefndarinnar, þvi að þá hygg eg, að
þeir liefðu- ekki komið fram með ann-
að eins vansmiði eins og frv. það er,
sem nú er rœtt um. Slík liroðvirkni,
hugsunarleysi og hringlandi í löggjöf
sem það sýnir, er þinginu til lítils
sóma. Eg vil nú með fáum orðum
minnast á lögin um skipun kennara.
Samkvæmt þeim eru kennararnir
starfsmenn rikisins og settir í störf-
in af ríkisstjórninni. Eg efast um að
ríkið hafi rétt til að segja þeim upp
og skuldbinda sveitarfélögin til þess
að gjalda þeim. þessi lög eru nú
tæpra þriggja ára gömul, en með
þeim er kennurum lofað æfilöngu
starfi, ef þeir reynast nýtir og staða
þeirra verði eigi óþörf. í þeirri trú,
að ríkið stæði við gerðan samning,
hafa þeir tekið að sér þessi störf.
Ekki munu sveitarfélögin þakka
fulltrúum. sínum það, ef þeir þyngja
svo byrðar þeirra, sem ætlast er til
með frv. þessu, og síst allra munu
mæður í þessu* landi þakka það, að
numin verði úr lögum hjálp sú, er
rikið hefir áður lofað þeim til fræðslu
og uppeldis barna þeirra. — Menta-
málanefndin hefir nú frv. stjórnarinn-
ar til athugunar. Virðist mér, að fjár-
veitinganefndin hefði átt að bíða með
sínar tillögur þangað til það var
komið inn i þingið aftur.
Eg er ekki trúaður á það, að þing-
ið samþykki frv. þetta, sem nú er
rætt um, því ef það yrði að lögum,
mundi leiða af því aukinn kostnað-
ur fyrir þjóðfélagið. Kraftarnir
mundu sundrast, heimiliskennarar
myndu vei’ða fjöldamargir og kensl-
an mundi yfirleitt kosta miklu meira
en nú, en fátæk börn yrðu út undan
hvað fræðslu snertir.
Eg ætla ekki að ræða um einstak-
ar greinar þessa frv. pað bíður sam-
kvæmt venju til 2. umr., ef það ann-
ars lifir svo lengi. Eg teldi rétt-
ast að deildin stytti því stundir nú
þegar, til að eyða ekki tíma þingsins
í langar umræður um það.
Slikar stökkbreytingar, sem þær, er
hér er ætlast til að gerð verði á
fræðslulöggjöf þjóðarinnar veit eg að
þingið felst ekki á. Væri ekki hægt
að gera þær nema eftir rannsókn og
ýtarlega athugun, enda mun flaustur
og tiðar brcytingar í löggjöf hvergi
vera óheppilegri en í skólalöggjöf-
inni. —
Einn liinn allra fróðasti maður um
kenslumál, sem hefir kynt sér
fræðslumál bæði utanlands og inn-
an, og er auk þess prófessor við há-
skóla vorn, hefir kallað þetta frv.
„frv. til laga um útburð barna“.
(Bjarni Jónsson: Hvaða prófessor?).
Eg vona að háttv. þm. Dala. (B J.)
verði aldrci svo þjóðlegur, að hann
vilji halda slíkum lögum til streitu.
Eg held að liann hafi verið hræddur
um að þetla þing yrði stutt og ekki
væri nægilega margt til að tala um,
og hafi þessvegna samið frv. þetta.
Enda mun hann ekki geta ætlast til
þess, að þingið semji langa laga-
bálka, sem það rifur niður næsta ár,
að það láti landsstjórnina setja menn
til starfa svo hundruðum nemi og
lofa þeim æfilöngu starfi, og segja
þeim upp vistinni þegar á næsta ári,
eða skipa einhverjum öðrum að
gjalda þeim laun. Eg trúi þvi ekki
heldur að ljóminn frá miðri 18. öld
sé svo mikill i augum lians, að hann
vilji í alvöru rífa það niður, sem reist
var á 20. öldinni í landi voru, að
því er viðkemur fræðslumálum. —
pað hlýtur annars að vera fnikil að-
dáun hans á húsvitjunartilskipuninni
I og húsagatilskipuninni frá 1746.