Tíminn - 13.05.1922, Blaðsíða 1

©fctíbfeti
03 afgreiSsIumabur íEimans er
5 i 3 u r 3 e i r j r i & r i f s f 0 n,
Sambanbsbúsinu, H’éýfjainf.
^fgttibsía
Címans er í Sambanbsfyúsinu.
0piu ba^Ie^a 8—\2 „f. I)
Sími 496.
VI. ár.
Reykjavík 13. maí 1922
19. blað
B.
Framboðsfresturinn til land-
kjörsins er liðinn. Fimm listar eru
bornir fram. Listinn sem Fram-
sóknarflokkurnn ber fram af
hálfu íslenskra bænda og sam-
vinnumanna, hefir fengið lista-
bókstafinn B. J>að er gott að
muna að B-listinn er listi bænda
og samvinnumanna.
Efstir á þeim lista eru þeir
tveir menn, sem fengu langflest
atkvæði við prófkosninguna sem
fram fór í vetur og með þeim eru
á listanum fjórir alkunnir bænda-
skörungar.
Efstir á þeim lista eru tveir
mestu forkólfar samvinnustefn-
unnar á íslandi: Skólastjóri Sam-
vinnuskólans og ritstjóri Tímarits
samvinnufélaganna, sem mest
hefir ritað um samvinnumálin,
mest unnið að undirbúningi sam-
vinnulaganna og þar af leiðandi
orðið fyrir mestu aðkasti af
hálfu andstæðinga samvinnustefn-
unnar. Forstjóri Sambandsins er
annar maðurinn- á listanum, af-
kastamesti og áhrifamesti sam-
vinnumaðurinn á verslunarsvið-
inu, maður sem hefir haft á hendi
einhver ábyrgðarmestu störf þjóð-
félagsins, enda mun leitun á
þeim manni íslenskum sem nýtur
meira trausts alþjóðar á Islandi.
þriðji maður á listanum er þraut-
reyndur þingmaður, gamall for-
maður Framsóknarflokksins af
mörgum talinn besti þingmaður-
inn, sem nú á sæti á Alþingi, svo
alkunnur maður í stjórnmálun-
um, að meðmæli með honum eru
óþörf. Hinir þrír eru allir þjóð-
kunnir bændur af miklu starfi í
landbúnaðar- og samvinnumálun-
um og öðrum opinberum málum
sveitar og héraðs.
Er það bæði eðlilegt og sjálf-
sagt að sameiginlegur listi komi
fram af hálfu bænda og sam-
vinnumanna, því að samvinnu-
stefnan hefir hingað til mest-
megnis átt fylgi sitt í sveitun-
um og starfsemi samvinnufélag-
anna eiga bændur mest að þakka
viðreisn sína.
Listi þessi hlýtur að fá lang-
mest fylgi við þessar kosningar.
Markmiðið er það að allir menn-
irnir á listanum verði kosnir:
þrír til þingsetu þegar og þrír
til vara.
það er hægur leikur fyrir
bændur og samvinnumenn að
vinna svo fullkominn sigur við
þessa kosningu, því að andstæð-
ingarnir eru margklofnir.
Aðalatriðið er það að enginn
sitji heima við kosningarnar.
Gáfu þingeyingar hið besta dæmi
nýlega og var þá þó miður vetur.
----0---
Minningarhátíð var haldin síð-
astliðinn mánudag í katólsku
kirkjunni í Landakoti um Jeanne
d’Arc — „mærina frá Orleans".
Hefir hún öldum saman verið á-
trúnaðargoð frönsku þjóðarinnar
og fyrir fáum árum tók katólska
kirkjan hana í tölu dýrlinga
sinna. Franskt herskip var hér
um þessar mundir. Önnuðust her-
menn og foringjar um sönginn.
Fór athöfnin fram með prýði og
mestu viðhöfn, eins og tíðkast
hjá katólskum mönnum. Eru nú
fjórir prestar í Landakoti, enda
mun katólska trúboðið ætla að
reisa nýja kirkju í Hafnarfirði.
LandlýörsUmir.
í gærkvöldi var útrunnin fram-
boðsfrestur til landkjörsins.Hafði
þá formaður kjörstjórnar fengið
í hendur fimm lista, er fengu
bókstafaheiti sem hér segir:
A-listi:
þorvarður þorvarðarson, prent-
smiðjustjóri, Reykjavík,
Erlingur Friðjónsson kaupfé-
lagsstjóri, Akureyri,
Pétur Guðmundsson bókhaldari,
Reykjavík,
Jón Jónatansson afgreiðslumað-
ur, Reykjavík,
Guðmundur Jónsson kaupfélags-
stjóri, Stykkishólmi,
Sigurjón Jóhannsson bókhald-
ari, Seyðisfirði.
Listi þessi er borinn fram af
jafnáðarmönnum, og verður
studdur af blöðum þeirra: Al-
þýðublaðinu í Reykjavík og
Verkamanninum á Akureyri.
B-listi:
. Jónas Jónsson skólastjóri Sam-
vinnuskólans, Reýkjavík,
Hallgrímur Kristinsson for-
stjóri Santbands íslenskra sam-
vinnufélaga, Reykjavik,
Sveinn Ólafsson alþingismaður,
bóndi í Firði í Mjóafirði,
Jón Hannesson formaður Bún-
aðarsambands Mýra- og Borgar-
f jarðarsýslu, bóndi í Deildar-
tungu,
Kristinn Guðlaugsson formað-
ur Búnaðarsambands Vestfjarða,
bóndi á Núpi í Dýrafirði,
Davíð Jónsson bóndi á Kroppi
í Eyjafjarðarsýslu.
Miðstjórn Framsóknarflokksins
ber lista þennan fram af hálfu
bænda og samvinnumanna. Hann
verður studdur af Tímanum og
Degi á Akureyri, enda eru þau
blöð gefin út af bændum og
samvinnumönnum.
C-listi:
Ingibjörg H. Bjarnason skóla-
stjóri Kvennaskólans í Reykja-
vík,
Inga Lára Lárusdóttir ritstjóri,
Reykjavík,
Halldóra Bjarnadóttir formað-
ur Iieimilisiðnaðarfélags Islands,
Akureyri,
Theódóra Thoroddsen ekkjufrú,
Reykj avík.
Listi þessi er borinn fram af
Bandalagi kvenna.
D-listi:
Jón Magnússon fyrverandi for-
sætisráðherra, Reykjavík,
Sigurður Sigurðsson búfræð-
ingur, Reykjavík,
Sveinn Benediktsson kaupmað-
ur, Fáskrúðsfirði,
Páll Bergsson kaupmaður í
Hrísey á Eyjafirði.
Sigurgeir Gíslason verkstjóri,
Hafnarfirði.
Sigurjón Jónsson kaupmaður,
ísafirði.
Listi þessi er borinn fram af
kaupmönnum og embættismönn-
upt, einkurn í Reykjavík. Flestir
eindreginna andbanninga munu
og kjósa þennan lista. Listinn
verður studdur af blöðum kaup-
manna og andbanninga: Morgun-
blaðinu. og Lögréttu í Reykjavík,
íslendingi á Akureyri og vafa-
laust einnig af Fram á Siglufirði.
E-listi:
Magnús Bl. Jónsson prestur í
Vallanesi,
þórarinn Kristjánsson hafnar-
stjóri, Reykjavík,
Sigurður Sigurðsson lyfsali
Vestmannaeyjum,
Sigurður E. Hlíðar dýralæknir
á Akureyri,
Eiríkúr Stefánsson prestur á
Torfastöðum í Árnessýslu,
Einar G. Einarsson útgerðar-
maður í Grindavík.
Listi þcssi er borinn fram af
útgerðarmönnum og Sjálfstæðis-
flokknum. Listinn verður studd-
ur af Vísi í Reykjavík og senni-
lega Austurlandi á Seyðisfirði.
----o-----
Strandferðirnar.
Sterling var eitt sinn besta skip
sem sigldi hér við land. það var
traust skip og að mörgu leyti vel
íallið til að þola erfið ferðalög með
ströndum fram. En nú er þetta skip,
aðalfarkostur íslendinga, að liðast
sundur á klettunum utanvert við
Seyðisfjörð.
þetta er óhapp. En því má snúa i
happ. Sterling var vátrygður fyrir
eitthvað einni miljón króna. Fyrir
það fé má fá tvö skip til strandferð-
anna, og þess hefir lengi verið þörf.
í stað Sterlings verður að kaupa
tvö skip. Um það eru allir sammála.
En það má ekki flana að málinu.
það er vandasamt, og af fáum ger-
hugsað.
Fyrir fjórðungi aldar gerðist bóndi
í Vatnsdal, sem þá var þingmaður,
Björn Sigfússon á Kornsá, brautryðj-
andi í strandferðamálunum. Fyi’ir á-
hrif og aðgerðir lians voru Hólar og
Skálholt leigð til strandvarna. Siðar
komu Austri og Vestri og stund. Fyi’-
ir skammsýni þings og stjórnar voru
þeir ekki keyptir. Síðan þeirra báta
misti við, hafa strandferðir verið
verri hin síðustu ár lieldur en þær
voru eftir aldamótin. En nú má stíga
stórt spor í samgöngumálum þjóðai’-
innar. Annað í röðinni. Eimskipafé-
lagið var hið fyi’sla. Járnbrautin vei’ð-
ur hið þriðja.
það sem fyrst þarf að gera er að
setja bráðabirgða farrými i Villeinoes,
og rná gora það með litlum kostnaði.
Nota það skip til strandfei’ða svo
sem eitt ár.
En fyrir vátryggingarfé Sterlings
ætti að kaupa- lítið, sterkt vöruflutn-
ingaskip, með iitlu einföldu farrými,
sem einkurn yrði notað milli hafna.
þetta skip færi hægar hringferðir um
landið. Kæmi á hverja smáhöfn. Yrði
sennilega mánuð í hverri fei’ð. Um-
skipun á vörum úr millilandaskipun-
um í þetta skip ætti fram að fara á
hinum góðu höfnum fyrir vestan,
austan, eða á Akureyri, þar sem
flytja mætti með litlum kostnaði milli
skipa. þegar búið er að sameina Eim-
skipafélágið og landssjóðsútgerðina,
eins og gert er ráð fyrir í „Komandi
árum“, yi'ði sama farmgjald til lak-
ari hafna, þótt þannig yrði umskipað.
í þessu liggur eina von manna, sem
eiga sókn að lakari liöfnum um skap-
leg farmgjöld.
Samhliða þarf að láta smíða hent-
ugt mannflutningaskip til strand-
ferða. það þarf að vera sterkt, fara
vel i sjó, geta bi’ætt af sér ís, hafa
sterka vél, og rúmað 200 farþega á
tveim farrýmum. Fremur lítið, en
mjög vel útbúið fyrsta farrými, og
stórt, látlaust, en þrifalegt annað far-
rými.
þetta skip ætti að ganga ái’ið um
kring umhverfis landið, oftast hrað-
fcrðir, koma við á 1—2 stöðum i
sýslu, þar sem hafnir leyfa. Flytja
farþegja og póst. Hringferðir land-
pósta legðust niður, nema á Suður-
landi. Annarsstaðar yrði póstur flutt-
ur frá aðalhöfnum um næstu bygðir.
Póstferðum myndi fjölga um helm-
ing. I-Iætt yrði að flytja fólk í lest,
eins og nú er alsiða.
þessi litla breyting, sem hér er far-
ið fram á, yrði til hins mesta menn-
ingarauka. Ferðalög fljótari og ódýr-
ari. Aðbúð betri. Farmgjöld á smá-
hafnir lægi’i. Póstferðir örari og ör-
uggari. Margföld tækifæri að ltoma
íslenskum .afurðum fljótt á markað
til útlanda. Hér er sannarlega til mik-
ils að vinna. J. J.
---O---
1914-1922.
þegar pjóðverjar sögðu Frökk-
um stríð á hendur í byrjun ágúst
1914, héldu þeir áfram að telja
stjórn Belgíu trú um, að þeir
myndu virða hlutleysi landsins og
gerða samninga. Samt var það
yfirvarp eitt. Herferð gegnum
Belgíu var löngu ráðin. Skyndi-
lega kemur hersagan. Sendiherra
þjóðverja í Bryssel segir við
stjórn Belgíu: Við þurfum gegn
um land ykkar með þýska her-
inn. Ef þið leyfið okkur hindrun-
arlausa för skulum við engu
spilla. Borga fullu verði hvers-
konar varning, greiða og aðstöðu,
sem okkur er veittur. Skila land-
inu eins og við tökum við því að
ófriðnum loknum. En ef för yfir
landið verður ekki leyfð, munum
við brjótast með valdi og hvergi
vægja.
Belgir höfðu skamman um-
hugsunartíma.Ráðherrai’nir komu
á fund í skyndi. peir skildu full-
vel mismuninn. Ef þeir létu und-
an kúguninni, myndi landi og
þjóð hlíft. Yfirleitt myndi slík
breytni leiða af sér margskonar
peningalegan hagnað. Hin leiðin
var þyrnibraut. Voldugasta og
hergjarnasta þjóð álfunnar myndi
fara um landið með eldi og járni.
Ilermennirnir myndu falla eins
og hráviði fyrir ofureflinu. Borg-
ir verða skotnar niður, akrar
brendir, hús rænd. Konur og
börn líða hungur, harðrétti, land-
flótta og misþyrmingar.
Ef stjórnin hefði litið á málið
frá fj ármunalegri hlið, hefði hún
hlotið að láta undan. Mismunur-
inn var svo gífurlegur. Annars-
vegar fyrirsjáanlegur gróði og
velgengni. Hinsvegar hið mesta
hörmungarlíf og eyðilegging, sem
hugsanlegt er á þessari jörð.
En belgiska stjórnin leit ekki
á fjármunahliðina, heldur á hvað
manndómi og virðýigu þjóðar-
innar væri samboðið. Og hún valdi
þyrnibrautina. Fram undan voru-
óheyrilegar hörmungar. En þjóðin
bar þær með stöðuglyndi. Og að
lokum rann upp launastundin.
Belgía var dáð af öllum heimin-
um, og lijálpað af öllum heimin-
um, af því hún verðlagði ekki
manndóm sinn og mannorð.
Ilvað skyldu íslendingar hafa
gert, ef þeir hefðu lent í sömu
raun og Belgir? J. J.
----0-----
Á fundi landskjörsstjórnar í
dag' voru alir fimm listarnir tekn-
ir gildir.
Prestsvígðir verða á morgun
Ingimar Jónsson á Mosfeli í
Grímsnesi og þorsteinn Gíslason
aðstoðarprestur til Steinness.
----0-----
Öllum þorra lesenda Tímans
mun það kunnugt, að snemma á
síðastliðnum vetri stofnaði Tím-
inn til prófkosninga um land alt,
til þess að vita hug samvinnu-
manna og bænda um hverja þeir
vildu fá á lista við hið væntan-
lega landkjör.
Prófkosningaseðlarnir voru lítt
sendir í kaupstaðina en í lang-
flestar sveitir landsins, eftir því
sem kunnugleiki entist til.
Verður því ekki neitað, að ef
nokkur þátttaka fæst í slíkri
prófkosningu,. er ekki önnur að-
ferð betri til en þessi um að fá
að vita vilja almennings og þar af
leiðandi er þetta sú aðferð, sem
best samrýmist lýðfrjálsu stjórn-
skipulagi.
þátttaka varð m'ikil í prófkosn-
ingunni. Og úrskurður hennar var
skýr: Jónas Jónsson skólastjóri og
Ilallgrímur Kristinsson forstjóri
fengu langflest atkvæði. Næstur .
þeim var Halldór Vilhjálmsson
skólastjóri á Hvanneyri og því
næst margir aðrir nokkuð jafn-
háir, sem ekki vei'ða taldir að
sinni.
Var það því alveg sjálfsagt að
leita fyrst til þessara manna um
að fá þá til að vera á listanum.
Vegna vetrarþinganna færðist
Halldór skólastjóri undan því að
vera á listanum. Hinir urðu við
beiðninni um að vera efstir á listan
um. Um hina fjóra sem á listan-
um ei’u, verður ekki deilt, að
trauðla hefðu fengist betri og ör-
uggari fulltrúar landshlutanna úr
hóp bænda og samvinnumanna:
einn af suðaustur, annar af suð-
vesturlandi, einn af norðvestur,
annar af norðausturlandi.
Morgunblaðinu hefir orðið skraf-
drjjúgt um undii’búning þessara
lista, en þetta er sannleikurinn.
Enginn listanna hefir fengið
rækilegri undirbúning en bænda-
listinn og samvinnumanna. Sá
listi, einn allra listanna, er fram
borinn á grundvelli almennrar at-
kvæðagreiðslu meðal bænda og
samvinnumanna, sem veitti ótví-
ræðan úrskurð.
----0----
„Allra flokka listinn". Skýring
er til á því, hversvegna Sigurður
búfræðingur vill kalla kaup-
mannalistann „allra flokka lista".
það stafi af því að Sigurður hefir
sjálfur verið í nálega öllum pólit-
iskum flokkum á Islandi, bæði
gömlum og nýjum. Alkunnugt er
það að meðan Heimastjórnar og
Sjálfstæðisflokkarnir börðust um
völdin, var Sigurður sitt árið í
hvorum, eftir því sem honum
þótti hagkvæmt í hvert skifti.
Sama verður upp á teningnum
um nýju flokkaskiftinguna. Sig-
ui’ður var einn frumkvöðullinn
að því að stofna verkamannafélag-
ið Dagsbrún í Reykjavík. Að því
leyti má telja hann meðal forvíg-
ismanna j af naðarmannaf lokksins.
pá hefir hann starfað mest meðal
bænda og meðal annars unnið að
stofnun rjómabúanna á samvinnu
grundvelli, þó hefir hann aldrei
gengið í Framsóknarflokkinn né
tekið neinn þátt í samtökum sam-
vinnumanna. Loks leyfir hann
það nú að nafn hans sé notað á
kaupmannalistanum, vitanlega í
því skyni að villa bændum sýn.