Tíminn - 13.05.1922, Blaðsíða 3

T 1 M I N N
69
messur 50 á ári. Kostar þá hver
prédikun 100 kr. Og þarf þá 100
tilheyrendur að jafnaði, ef að-
gangurinn á ekki að fara yfir 1
kr. þegar launin eru 3750 kr., og
5 messur á ári, þá kostar prédik-
unin 750 kr. Ef svo koma að jafn-
aði 15 áheyrendur (= 75), væri
goldinn inngangseyrir fyrir hvern
þeirra og í hvert sinn 50 kr.
Má ekki þetta kallast: að selja
aðganginn?
Allir vita, að þeir vildu ekki
borga 50 kr. úr sínum vasa, fyrir
að hlusta á eina slíka messu. Er
því auðskilið, að eitthvað er
þetta bogið, og öðruvísi en ætti
að vera.
4. Nú kemur ósvífni okurs-
inngangurinn til samanburðar: 25
messur, sæti 600 á 5 kr. = 3000
kr. Ef því væri eytt öllu, kostaði
messan 120 ki’., en inngangur í
hvert sinn 20 aura. Og það er
allur messukostnaðurinn. Nú er
kirkjuleigan, með hita og ljósi, og
söngflokksþóknunin orðin hærri
en þóknunin til prestsins (sem
satt að segja er við hæfi fátækra
tilheyrenda, en óboðleg andans
mikilmenni, fyrir aðra eins starf-
semi). Að frádregnu húsrúminu
og söngnum, eins og í fyrri dæm-
unum, verður þá prédikunarkostn-
aðurinn tæpar 60 kr., og ekki al-
veg 10 aurar á safnaðarmann í
hvert skifti.
þó ekki séu reiknuð nema um
600 sæti í fríkirkjunni, munu
venjulega troðast í sæti um 700
manns, og 100 má víst oft telja
standandi. Verður því árs áheyr-
endafjöldinn um 20000 manns, og
prédikunarkostnaður um 7 aurar
á hvern þeirra. (þeir eru þó lík-
lega til, sem ekki tíma að borga
þessa 7 aura).
Tölurnar þessar: 20 þúsund til-
heyrendur, og — 75, 7 aura og —
50 króna kostnaður, gefa vissu-
lega ótæmandi íhugunarefni — þó
hér verði ekki meira sagt.
Eitt vil eg þó enn segja — af
sannf æringu:
Ef próf. Haraldur heldur heilsu
og kröftum, og svo færi, að báð-
um kirkjum bæjarins yrði lokað
fyrir honum, þá mundi fljótt
verða reist viðunandi stór kirkja.
Ef þjóðkirkjan ræki hann úr
þjónustu sinni, þá mætti hún um
leið líta eftir legstað sínum.
Vigfús Guðmundsson.
----o----
Á víð og dreíf.
Biennivín og Akureyrarkaupmenn.
Vísir skýrir nýlega írá, að bann-
menn aí öllum flokkum í þinginu
hafi komið sér saman um að nota
ársfrest þann til samninga við Spán-
verja, sem sendinefndinni tókst að fá
síðustu þingdagana. En eftir frásögn
kaupmannablaðsins á Akureyri á
skólastjóri Samvinnuskólans að liafa
komið Spánverjum til að slaka til,
samið frumvarp fyrir heilan hóp af
fulltrúum kaupmanna á þingi, og
fengið það síðan samþykt af því nær
öllum þinglieimi. Ilvenær skyldu
milliliðirnir fá einhvern samherja,
sem þeir trúa til svo ótrúlegra stór-
virkja?
Enn um Akureyrarskólann.
Sig. skólameistari Guðmundsson
fer fram á það við bæjarstjórn Ak-
ureyrar, að hún leyfi ekki að reisa
ný hús eða mannvirki svo nærri
skólanum, að þrengt verði að hon-
um, eða spilt leikvelli nemenda.
Jjetta er vitaskuld alveg réttmæt
krafa. Ef Akureyri á að geta hald-
ið skólanum til lengdar, verður hún
að sýna trú sína í verkinu og þrengja
ekki kosti þessarar stofnunar af
tómum smásálarskap og fyrirhyggju-
leysi. Á næstu árum verður þessi
skóli sennilega langstærsti og mest
sótti lieimavistarskóli á landinu. þ>ar
verður að refsa nýjar byggingar
vegna kenslunnar, kennara og nem-
enda. þar verða að vera rúmgóðir
ieikvellir og ekki spilt útsýn eða um-
hverfi með óþörfum óviðkomandi
smábyggingum.
„Milli þúfna".
Iiagyrðingur fyrir austan fékk
nokkur liundruð króna skáldastyrk
fyrir að ferðast til Rviku í vbtur
og hitta að máli skiftingarnefndina.
Eru slikar veitingar vcl fallnar til
að styðja þá menn, sem cngu vilja
fórna til eflingar góðum skáldum.
þeir geta vitnað i, að skáldið, sem
liggur „milli þúfna" í sinni bestu
sögu (í nýútkominni Iðunni) sé einn
af þeim, sem fengið liafa opinbera
viðurkenningu. Og svo gjalda nýtir
menn, eins og Davíð Stefánsson,
Jakob Thorarensen og Stefán í Hvíta-
dal, þessara aumkvunarverðu flat-
rímara. þeir sem skifta heiðurslaun-
um milli listamanna og skálda, verða
að gæta þess, að það er fullkomið
trúnaðarbrot, að nota hinn litla
styrk, sem þeir hafa handa milli,
handa tilþrifalausum, útþyntum hag-
yrðingum.
----o----
Eftirmælí.
Fyrir liðlega hálfu öðru ári and-
aðist að heimili sonar síns, Eiði á
Langanesi, konan Arnþrúður Jóns-
dóttir, 92 ára að aldri. Banamein
hennar var blóðeitrun í hendi.
Arnþrúður var af góðu bergi brot-
in, komin i báðar ættir af vænu og
veigamiklu bændafólki. Foreldrar
hennar voru Jón bóndi á Syðralóni,
ættaður frá Skálum á Langanesi, og
kona hans Guðlaug, ættuð frá Laxár-
dal í þistilfirði.
Arnþrúður giftist ung Jóni Daníels-
syni frá Eiði. Bjuggu þau við góð
efni, lengst af á Eiði og Ytri-Brekk-
Klæðaverksm. „Álafoss“.
Við viljum vekja athygli allra viðskiftamanna vorra, er ekki geta
náð til umboðsmanna okkar, að merkja sendingarnar vandlega til þess
að útiloka vanskil, og skal þá merkja þannig: Klæðaverksm. Álafoss,
Reykjavík, á 'framhlið merkisins, en nafn eigenda heimilisfang og hvað
vinna skal úr ullinni, á hina hliðina, jafnframt skal eigandi (sendandi)
ullarinnar, senda verksmiðjunni bréf, þar sem liann getur um hvernig
hann vilji láta liaga afgreiðslunni, og vinna sendingarnar. En best er
og tryggast, viðskiftanna og afgreiðslunnar vegna, að snúa sér til um-
boðsmanna vorra sem eru nærri í hverju kauptúni á landinu.
Virðingarfyllst.
r
Klæðaverksmiöjan Alafoss,
Laugaveg 30. Rcykjavík,
Tíl taupfélaga!
H.f. Smjörlíkisgerðin í íleykjavílt er stofnuð í
þeim tiigangi, að koma liér á smjörlíkisframleiðslu, sem geti fyllilegá
jafnast á við samskonar iðn erlendis, bæði hvað gæði og verð snertir.
- V
Eflið ísienskan iðnað.
Biðjið urn íslenska smjörlíkið.
um. þeim hjónum varð margra
bárna auðið, og komust þau flest til
fullorðinsára. Seinna fluttust mörg
þeirra til Ameríku, en tvö lifa hér
heiina, Daníel bóndi á Eiði og Guð-
laug, er átt hafði Sæmundur lirepp-
stjóri á Heiði. Maður Arnþrúðar var
nú fyrir föngu dáinn, og síðan hafði
hún dvalið hjá syni sínum. Margt
hafði drifið á dagana, sem að líkind-
um lætur ó svo langri æfi. Barna-
hörnin, á þessum bæjum tveim, voru
flest dáin, en barnabarna-börnin
skiftu þó tugum. Daníel liafði verið
tvígiftur, en báðar konur lians voru
löngu dánar.
Móðir lians liafði þá tekið við húi
lians og ungum börnum, og annast
það ekki síður en hún hefði átt það
sjálf. Nú naut hún í ellinni hins
mesta ástríkis. Oftast hafði hún fóta-
ferð. Hún sat þar við rokkinn sinn og
spann, alt fram að síðustu dögunum.
Og sálarkraftarnir voru ekki síður ó-
bilandi. Hún hafði verið óvenju þrek-
mikil kona að öllu leyti, óvenju góf-
ug og eftir því var hún góð. Ef þú
hefðir komið inn í baðstofuna á Eiði,
hver sem þú hefðir verið, tiginn eða
ótiginn, umkomulaus eða- Alexand-
rína drotning, mundi hún hafa tekið
þér með sama látleysinu en hlýjunni,
eins og þú værir bróðir líennar eða
systir. ]Jað er ekki víst að hún liefði
liætt að spinna, en hún hefði boðið
þér að setjast lijá sér og spjallað við
þig um heima og geima. Iiún var
víða lieima. Og ef það hefði legið illa
á þér, eða þú hefðir átt eitthvað bágt,
liefði hún lagt þér liðsyrði. Hún
mundi hafa reynt að leiða huga sinn
smáfsaman að einhverju því, sem vak
ið hefði aftur vonina og traustið í
brjósti þér. — Vel er það, ef þjóð
okkar ber gæfu til að eignast marg-
ar svo góðar konur. ' þ. V.
,Ful|trúi kiitjunnar1.
I 11. tölublaði Tímans frá 18. mars
þ. ú. er grein með þessari yfirskrift.
Er grcin þessi allófyrirleitin ádeilu-
grein til sr. Sigurðar Stefánssonar frá
Vigur. Virðist tilefm greinarinnar
gera skoðanamunur á tollsamnings-
máli voru við Spánverja.
það mál skal ekki gert að umræðu-
efni hér, því eigi kunnum vér kjós-
kjósendur sr. Sigurðar að lasta fram-
komu hans í því máli. En niðurlag
greinarinnar er a þá leið, að vér
sóknarbörn sr. Sigurðar getuni eigi
látið því ómótmælt.
Niðurlagið er á þcssa jeið:
„Frægir verða þeir hver að sínu
leyti Einar þveræingur, Jón skrá-
veifa og Sigurður Stefánsson.
Eigi kirkjan íslenska marga slíka
fulltrúa, er hún dauðadæmd.
]Já er óhugsandi að þjóðin trúi
lienni fyrir mannúðar- og siðferðis-
málum sínum.“
Jafn klunnalegum og ósönnum um-
mælum og þessum ætti í rauninni
ekki að þurfa að svara, en hinsvegar
má ekki láta það óvítt, að slík árás
sem þessi sé gerð á prestaöldung,
scm að maklegleikum nýtur einna
mestrar virðingar í söfnuði sínum af
öllum prestum þessa lands. Allra síst
þegar áráin kemur frá prestvígðum
manni, sem afrækt hefir málefni
kirkjunnar, til þess að gefa sig við
aurkasti blaðamenskunnar, slíkri,
sem, sjá má í hinum tilfærðu um-
mælum.
Sóknarbörn sr. Sigurðar geta full-
vissað almenning um það, að þau
trúa Vigurklerkinum allra manna
best fyrir siðferðis- og mannúðarmál-
um s í n u m, eins og öðrum þeim
málum, er varða heill almennings;
og telja þeim án efa betur borgið í
hans höndum en í höndum Tíma-
kierksins.
[Undirrituð eru 54 nöfn kosninga-
bærra sóknarbarna sr. Sigurðar.J
Aths.
Mér þótti rétt að neita ekki um-
mælum þessum um rúm i blaðinu,
enda þótt þau séu mjög á misskiln-
ingi bygð, eins og sýnt verður. En
fyrst skal þess getið, að aðkastið til
min tek eg mér létt, end& veit eg, að
þau ummæli eru lögð undirritendum
i munn af öðrum.
það er fullkominn misskilningur að
tilefni greinar minnar hafi verið
„skoðanamunur á tollsamningsmáli
voru við Spánverja". Tilefni greinar-
innar var atkvæðagreiðsla sr. Sigurð-
ar, eina þjónandi prestsins sem sæti
á á alþingi, um atriði, sem snerti
eitthvert mesta og alvarlegasta mann-
úðar og siðferðismál íslensku þjóðar-
innar — útrýming vínbölsins úr land-
inu. Einn allra alþingismanna
greiddi hann atkvæði gegn því að
gerð væri tilraun til þess að komast
hjá því að vínflóðið kæmi aftur yfir
landið. Einn allra alþingismanna
lokaði hann alveg augunum fyrir
sjálfstæðishlið málsins. Eg ætla mér
að standa við það, að eg trúi ekki
þeim fyrir mannúðar- og siðferðis-
málum þjóðarinnar, sem þannig fer
að. Einmitt vegna þess að eg er 'prest-
vígður maður hlýt eg að leggja meg-
ináherslu á þessa hlið málsins. Eg
legg það óhikað undir dóm almenn-
ings hvor okkar sr. Sigurðar liefir
„afrækt málefni kirkjunnar" í þessu
efni: hann, .sem ekki einu sinni vill
gera tilraun til að losna við vinflóð-
ið og vínbölið, eða eg, sem vil láta
gera alt sem unt var til þess.
Tr. p.
-----o----
AJlra flokka listi. það er haft
eftir Sigurði búfræðing að kaup-
mannalistinn sem þeir eru á sam-
an Jón Magnússon og hann, sé
„allra flokka listi“. Hefðu margir
furðað sig á þeim meðmælum með
lista, ef komið hefðu frá öðrum.
En eftir því sem hermt er, átti
sagan að vera lengri. Sigurður á
að hafa bætt því við, að þess
vegna þyrfti hann ekki að vera
rígbundinn við kaupmennina,
heldur gæti hann við og við stokk-
ið yfir í hóp bændanna. Hver vill
treysta á það fyrirheit frá
manni sem fyrst stofnar verka-
manna og kaupkröfufélagið Dags-
brún, starfar þvínæst meðal
bænda, en endar á því að láta
setja sig til höfuðs bændastéttar-
innar og samvinnumannanna á
lista kaupmanna? — Glæsilega er
hún hafin þessi kosningabarátta.
Látinn er nýlega merkisbónd-
inn Jón Einarsson í Hemru í
Skaftártungu í Vestur-Skaftafells-
sýslu.
-----o----
melgræðslan. þannig má ekki einungis stöðva fram-
sókn sandsins, lieldur líka vinna ný lönd. Melakr-
arnir eru betri flestu öðru beitarlandi. það land, sem
er vaxið mel, er litlu verðminna en starengi. En þar að
auki er melurinn hinn mesti landvörður. Hann getur
stöðvað sandgárana frá öræfunum. Hann verður þeim
ekki að liindrun, heldur sigrar hann þá. í fangi mel-
breiðunnar druknar og hrotnar sandbreiðan, og bygðinni
er hlíft við áföllum. En til þess að slík landvöi’n geti
notið sín, þarf hún að verða þjóðmál. það þarf að taka
á móti sandhættunni með föstum handtökum og góðu
skipulagi. Ilingað til liafa einstakir menn um of verið
látnir eiga þar ójafnan leik. Fyrsta boðorðið í ræktun-
inni er að vernda arfinn, áður en byrjað er að sækjast
eftir nýjum gróða. Skynsamlegar varnir móti fokhætt-
unni eru eitt af fyrstu stigunum á þeirri braut.
Fyrir tæpri öld, á dögum Fjölnismanna, byrjaði vor-
ið í hugum íslendinga. í sumum af bestu kvæðum skáld-
anna frá þeim tíma kemur fram, hversu sárt hinir
fyrstu viðreisnarmenn fundu til hnignunar landsins frá
þeim tíma, þegar Markarfljót rann fram í fögrum skóg-
ardal, þar sem nú eru blásnir melar, eða þar sem „akrai'
liuldu völl“, en nú er liulið undir straumhroti þverár.
Jökulárnar flestar, einkum á Suðurlandi, hafa vald-
ið gífurlegum spjöllum. Einna mestu munar um eyðing
þá, sem Markarfljót og þverá liafa valdið. þar bíður
komandi ára eitt hið mesta landvarnarverk, sem unt
er að gera á íslandi. J>að er að stífla þverá, og fella
hana i farveg Markarfljóts fram í sjó. Jafnframt yrði
áin brúanleg, og Landeyjar, Eyjafjöll og Mýrdalur yrði
með góðum samgöngum tengt við höfuðstað landsins.
Nú er þverá og Markarfljót hin versta hindrun á veg-
inum.
Móti ágangi jökulvatnanna,- eða ef breyta á stefnu
þeirra, er ekki þekt nema eitt ráð: Að verja landið með
hallamiklum, sterkum göi'ðum, klæddum með stórgrýti
straunmiegin. Fyrir nokkrum árum var lítil á undir
Eyjafjölfum að brjóta niður eitt hið fegursta gróður-
land, sem til er á landinu, Holtshverfið. Var þar stefnt
í voða prestsetrinu og mörgum smájörðum, sem landið
útti. Presturinn í Holti, Kjartan Einarsson, tók karl-
mannlega á móti, og með forustu iians, atfylgi sveitung-
anna og stuðningi landsins tókst að koma upp vörslu-
garði, sem heldur ánni í skefjum. Býlin i Holtsliverfinu
eru nú ekki lengur í neinni hættu. Og í stað þess að
eyða bygðinaí, er Holtsá nú oi'ðin líf- og gróðurgjafi, sem
veitt er yfir rennislétt engjaflæmi, sem væru ótrúlega
mikils virði, ef unt væri að koma afurðum þessara hér-
aða fljótt á hentugan markað.
Fyrir nokkrum árum rannsakaði einn af verkfræð-
ingum landsins fyrirhleðsluskilyrði við þverá og Mark-
arfljót.. Hann gerði áætlun um að kostnaðurinn yrði
minni heldur en við sumar stórbrýrnar, sem bygðar
hafa verið síðustu árin. Hver einasti leikmaður, sem
séð hefir staðinn, þar sem gera verður þetta mannvirki,
og liugsar um undirstöðuatriði málsins, sér að slík áætl-
un er ekki eins mikils virði og pappírinn, sem hún er
skrifuð á. Fyrirhleðsla við Markarfljót hlýtur að verða
geysilega dýrt og erfitt verk. En það er engu að síður
óhjákvæmilegt fyrir þjóðina, að vinna þetta verk, svo
fijótt sem liún getur risið undir því. J)á verður hinn
breiði dalur milli Seijalandsmúla og Fljótshlíðar, fagur
og gróðurmikill, eins og Eyjafjörður framan Akureyrar.
Nú eru það urðareyrar, sundurskornar af kolgráum jök-
ulkvíslum. Landeyjarnar eru meira og minna í stöðugri
hættu, bæði af landbroti þverár, Markarfljóts og kvisla
þess. Mikil sandíokshætta stafar frá öllum þessum
margkvísluðu, sandauðugu árfarvegum. Við stokkun
þverár og Markarfljóts myndi þessari hættu að mestu
leyti afstýrt. Farvegirnir yrðu að ræktuðu áveitulandi.
Býlunum fjölgaði og hin eldri yrðu betri. það sem Holtsá
gerir nú fyrir hverfið kringum Ilolt undir Eyjafjöllum,
myndi Markarfljót þá gera fyrir Landeyjar og vestur-
hluta Eyjafjallasveitar.
Landvörn íslendinga móti sandfokinu er fólgin í
friðun, og melgræðslu, þar sem þjóðfélagið alt beitir
mætti sinum, til að afstýra sameiginlegri hættu fyrir
heil bygðarlög. En móti skemdum af jökulvötnunum eru
sterkir garðar, sem hindra einveldi þessara vatnsfalla,
eina ráðið. í þeim efnum þarf víða liendi til að taka
hér á landi, og glæsilegasta, en jafnframt erfiðasta verk-
efnið er stokkun Marlcarfljóts. í stað þess að þetta
vatnsfall hefir brotið niður láglendið framanvert við
Fljótshlíðina, gert stór landflæmi að aur og sandi, og
vofir eins og vágestur yfir heilum sveitum, getur fljótið
orðið einskonar Níl fyrir allan austurhluta Rangárvalla-
sýsiu. Ekki einungis hætt að gera tjón, heldur verið
hin áhrifamesta hjálp í viðreisnarstarfseminni, þegar ís-
lendingar fara að fegra og bæta landið, í stað þess að
ræna það gæðum og spilla því.