Tíminn - 24.06.1922, Blaðsíða 2

92
T 1 M I N N
Forstjórastaðan
við Kaupfélag Súgfirðinga er laus frá næsta nýári. Umsóknarfrestur
er til 1. október n. k.
Umsóknir sendist stjórn félagsins, er gefur nauðsynlegar upplýs-
ingar.
Suðureyri 20. júní 1922.
Stjórnin.
Auglýsing.
Vegna ákvæða laga nr. 40, 27. júní 1921 um einkasölu á tóbaki,
er þess hérmeð krafist, að allir hér í bænum, sem versla með tóbak,
hverju nafni sem nefnist, sendi Landsversluninni, í síðasta lagi 6. júlí
«. k. sundurliðaða skrá yfir tóbaksbirgðir sínar 30. júní n. k., keyptar
frá öðrum en Landsversluninni, með tilgreindu útsöluverði liverrar
tegundar um sig, og með árituðu drengskaparvottorði um að skýrsl-
urnar séu réttar. Af nefndum tóbaksbirgðum, sem eru til 1. júlí, ber
eiganda eða umráðamanni að greiða til ríkissjóðs 10°/0 af útsöluverði
varanna fyrir lok júlímánaðar.
Reykjavík 16. júní 1922.
Landsverslunin.
Sveifabsendur.
„Keflavíkurverslun“ í Keflavík hefir enn þá nokkrar tunnur af
velsöltuðum kinnum. Sömuleiðis nokkrar tunnur af ágætum söltuðum
kola. Leitið upplýsinga í síma nr. 5 í Keflavík.
Innilegar þakkir fyrir hluttekning-
una við útför Guðmundar prófasts
Helgasonar
frá börnum hans.
Hversvegna
styð eg samvinnulistann?
Svör úr þingeyjarsýslu:
I. Vegna þess:
1. að eg er bjartsýnn maður;
hefi þá lífsskoðun, að mennirnir
geti óendanlega bætt lífskjör sín
með réttlátara skipulagi á samlífi
sínu og samskiftum, en þejm hef-
ir enn auðnast að setja, skipulagi,
sem veiti öllum svo jafna aðstöðu
til lífsþarfanna, sem félagshæfi-
leikar, siðferðis og sjálfsábyrgðar-
þroski sjálfra þeirra framast
leyfa;, skipulagi sem engan mann
útiloki frá sinni réttu hlutdeild í
þeim guðsgjöfum og náttúrugæð-
um, sem öllum eru ætluð jafnt og
öllum eru jafn nauðsynleg til við-
halds lífsins, eðlilegs þroska og
réttmætra lífsnautna, né heldur
útiloki nokkurn frá að njóta ávaxt
anna af samstarfi mannanna.
2. a ð eg hygg að fleiri menn í
flokki samvinnumanna en í nokkr-
um pólitiskum flokik hafi eygt
þessi miklu lífssannindi og vilji
vinna fyrir þau og ryðja þeim til
rúms í þjóðfélagi voru, með bylt-
ingalausri, friðsamri og réttlátri
löggjöf.
3. a ð eg á ekki ráð á öðru lög-
legu og siðferðislega réttmætu
vopni en atkvæðisrétti mínum, til
þess að styðja lífsskoðun mína og
félagsstefnu, og verja hana fyrir
pólitiskum og þjóðskipulegum yf-
irgangi þeirra stjórnmálaflokka,
sem fylgja andstæðum lífSskoð-
unum og skipulagsstefnum, og
nota löggjafarvaldið til þess að
koma sínu fram.
Gamall samvinnumaður.
II. Vegna þess:
1. a ð eg hefi þá skoðun, að
frelsi án réttláts skipulags á sið-
legum grundvelli sé ekki sannar-
legt frelsi, heldur hnefaréttur,
sem valdi ánauð allra þeirra, sem
ekki hafi öðlast einhverskonar
sérréttinda aðstöðu í hinu svo-
kallaða mannfélagi.
2. að eg tel, að í því skipulagi
sem samvinnumenn viðhafa, sé
fólgið meira réttlæti og mann-
jöfnuður, en því skipulagi á sam-
lífi og samskiftum mannanna,sem
ríkisvaldið hingað til hefir vernd-
að og viðhaldið með lögum.
Jónas Jónsson,
skóiastjóri frá Hriflu.
Uppruni og mentun.
Hér verður ekki rituð æfisaga
Jónasar frá Hriflu, Leldur aðeins
getið hins helsta í æfi hans og
störfum. Jónas er fæddur og upp-
alinn í Hriflu í þingeyjarsýslu.
Hann er af góðu en fátæku for-
eldri kominn. I æsku þótti hann
snemma hneigjast fremur til bók-
legra en verklegra starfa, en var
hægfara og stiltur og ekki svo
bráðger, sem margur mundi nú
ætla að verið hefði. Hann gekk í
gegnum Gagnfræðaskólann á Ak-
ureyri og skaraði þá þegar fram
úr, bæði í námi og félagslífi. þar
tók hann hæstu einkunn, sem við
skólann hefir verið tekin. Undir-
búningsfræðslu hafði hann hlotið
hjá barnakennara einum sunn-
lenskum, öldruðum manni og gáf-
uðum, og hefii' sá barnakennari
sagt þeim, sem þetta ritar, að
Jónas hafi skarað langt fram úr
öllum sínum mörgu nemendum,
bæði að greind og næmi. Að loknu
námi á Akureyri fór Jónas til
Askov. Um þær mundir var skól-
inn þar rómaður mjög og dirfðist
enginn á móti að mæla. En nú brá
svo við, að Jónasi líkaði skólinn
ekki allskostar og ritaði allítarlega
3. a ð eg af þessum ástæðum
tel það bæði rétt og skyldu sam-
vinnumannanna að taka þátt í lög-
gjöf þjóðfélagsins.
Daglaunamaður.
III. Vegna þess: að eg hefi kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að hin-
argrátlegu misjöfnur, sem eru á
kjörum mannanna hér á jörðu,
sem með örbyrgð, áþjá'n og and-
legum vanþroska gerspilla lífi
fjöldans, en með óverðskulduðum
auði, iðjuleysi og taumlausum of-
nautnum eitra líf annara og allra,
sé fyrst og fremst sprottið af því,
hve ójafna aðstöðu núverandi
þjóðskipulag veitir hverjum ein-
um þegar við fæðinguna, og lætur
þá lifa við alla æfi.
Ilugsjón samvinnumanna er, að
jafna aðstöðu mannanna, en ekki
að sjálfsögðu öll kjör þeirra, með
svo réttlátu skipulagi og löggjöf,
að hver fái sem best notið sinna
verðleika og hæfileika.
Hverjum þeim, sem vinna vill
fyrir þessa hugsjón, og sýnir það
í verki, honum greiði eg atkvæði
mitt hvenær sem eg á kost á og
til hverra starfa sem er að al-
menningsmálum.
Handverksmaður.
IV. Vegna þess: að samvinnu-
menn eiga náttúrlegan rétt á því
og heimtingu, að landslög og rétt-
ur verndi þeirra friðsama sam-
vinnustarf fyrir pólitiskum yfir-
gangi þeirra manna, sem eru
hræddir við samvinnuhugsjónina
vegna þess, að framkvæmd henn-
ar muni svifta þá sérréttinda að-
stöðu þeirra; verndi þá gegn lög-
gjöf, sem þröngvar kosti sam-
vinnumanna, en verndar einka-
réttindi og efnalegan yfirgang
einstakra stétta og „atvinnurek-
enda“. — þetta jafnrétti og þessa
vernd fá samvinnumenn aldrei
fyrri en þeir eiga mikilhæfa og
einlæga talsmenn á löggjafarþingi
þjóðarinnar, eins og þá, sem nú
eru í kjöri. — Bóndi.
1. Eg lít svo á, að heilbrigði á
þjóðmálasviðinu náist því aðeins,
að mönnunum takist að þurka út
að svo miklu leyti sem auðið er,
eigingirnina úr hugsun og starfi.
Hætti því að heyja blóðuga bar-
daga út af brauðbita og beini, og
fremja hverskonar myrkraverk í
eiginhagsmunaskyni, á kostnað al-
þjóðar. — En tel líklegt, að þessu
marld nái menn helst í gegnum
máske fleiri ættliði þess fólks,sem
alist hefir upp við og lært að gera
að sínu, kjarnann úr hugsjónum
forkólfa samvinnustefnunnar:
og mjög rökstudda ádeilugrein um
hann. Mörgum, sem kynst höfðu
skólanum, opnaðist þá nýtt sjón-
arsvið út yfir það mál, svo að
sundur raknaði og varð ljóst, það
sem fyrir þeim hafði vakað sjálf-
um. þótti þeim strax, sem meira
en meðalmaður væri hér að verki,
þar sem Jónas var.
Eftir dvölina í Askov gekk Jón-
as í skóla í Kaupmannahöfn. Síð-
an dvaldi hann í París og í Ox-
ford til þess að læra mál þeirra
þjóða, kynnast háttum þeirra,
mentun og menningu. Las hann
jafnan af miklu kappi og mun
óhætt að fullyrða, að honum hafi
orðið dvalir þessar og ferðalög
notadrýgri til þroskunar og sann-
mentunar, heldur en þó hann
hefði gengið í gegnum háskóla.
Enda vita þeir gerst, sem þekkja
Jónas best, skilningsgáfu hans,
gerhygli og víðsýni, hversu ágæt-
lega mentaður maður hann er og
víðlesinn.
Störf.
Eftir heimkomuna fékk Jónas
fljótt embætti við Kennaraskól-
ann og starfaði þar í nokkur ár.
Um svipað leyti valdist hann til
forustu í Sambandi ungmennafé-
laga íslands; gerðist formaður
þess og ritstjóri Skinfaxa. þótti
blaðið þá þegar svo vel ritað, að
af bar flestu í íslenskri blaða-
„Einn fyrir alla og, allir fyrir
einn1. — •
2. þeim mönnum, sem bjóðast
til opinberra starfa,og ótvírætt og
hiklaust lýsa yfir stefnuskrár-
málum sínum, er venjulegra betra
að snúast beint við, annaðhvort
til fylgis eða andstöðu. — Sannir
samvinnumenn koma ætíð ótví-
rætt og hiklaust fram, sakir þess,
að góður og göfugur málstaður
freistar ekki til að fela neitt.
Merki samvinnustefnunnar er
þegar reist á orustuvelli íslenskra
þjóðmála. pá menn, sem bjóðast
til að standa undir því kýs eg, og
svo lengi sem þeir bera það í birt-
unni, styð eg þá. P. S.
Vegna þess, að eg tel starfsemi
samvinnumanna siðbætandi og
betur fallna til almennra þjóð-
þrifa en aðrar fjármálastefnur
sem eg þekki; og vegna þess, að
ekki mun önnur leið til þess að
öðlast jafnrétti og réttláta lög-
gjöf, en að efla þingflokk með
mensku um það leyti. Lét blaðið
sig marga hluti skifta og þótti
taka heldur ómjúkum tökum á
ýmsum meingöllum í íslensku
þjóðlífi. Kennaraskólinn var í sín-
um nokkuð föstu skorðum og ekki
auðvelt að beita þar vaxandi
kröftum afburðamannsins. Svipað
mátti og segja um ungmennafé-
lögin, sem eftir eðli sínu hlutu að
halda sér innan ákveðinna tak-
marka í afskiftum sínum af þjóð-
málum og voru auk þess að
mestu hugræns eðlis. í hvorugu
starfinu fann Jónas anda sínum
fullnægju né kröftum sínum hæfi-
legt viðfangsefni. Hann óx upp úr
báðum. pá fer hann að gefa sig
við stjórnmálum. En um leið dofn-
ar smátt og' smátt yfir starfsemi
hans í þágu ungmennafélaganna
og má með nokkuð miklum rétti
segja, að úr því yrði hún honum
ekki til álitsauka. þess verður þó
að gæta, að á því verður ekki
bygður sá dómur, að Jónas hafi
verið athafnalaus og tómlátur um
velferðarmál. Fremur má segja að
starf hans og ástundun yxi, en
hvorttveggja var beint inn á svið
stjórnmálanna, þarsem beið ótæm-
andi verkefni, að byggja upp úr
rústunum.
Um þetta leyti voru íslensk
stjórnmál að færast nær og nær
merkilegum tímamótum. Afburða-
þeim mönnum, sem treysta má til
þess að setja réttlát lög.
Einmitt vegna þess, að sam-
vinnustefnan er siðbótarstefna,
krafa um meira réttlæti og fyllri
mannréttindi, þá hefði eg helst
kosið, að hugsjón hennar hefði
náð að þróast í sálum mannanna,
ósaurguð af hinu pólitiska aur-
kasti, því sagan sýnir, að þegar
ríkisvaldið hefir tekið siðbótahug-
sjónir á sitt vald og í sína þjón-
ustu, þá hafa þær jafnan spilst
og saurgast. En nú er um sjálfs-
vörn að ræða fyrir samvinnufélög-
in, og það ríður baggamuninn.
S. Bjaiklind.
Af því að eg álít grundvöllinn
undir aðalmálum þess flokks, er
þann lista styður, vera þann
besta, sem vér ' eigum völ á.
Treysti jafnframt þeim mönnum,
er á listanu standa, til að byggja
á þessum grundvelli með dreng-
skap, dugnaði, heillavænlegri út-
sjón og þrautseigju, svo af því
menn undanfarandi áratuga voru
búnir að slíta kröftum sínum í
lajigstæðri og seinunninni stjórn-
málabaráttu við Dani. Öll útvígi
voru unninn. Aðeins var eftir að
semja um uppgjafarskilmála
Dana. Deilan var komin inn fyrir
umgerð hárfínna ríkisréttarskýr-
inga, sem alþýða manna botnaðí
lítið í. Áhugi manna var að dofna.
Löng togstreita með smásigrum
sló fölskva á eldinn í hugum
manna og nam burtu úr sjálfum
úrslitunum því nær alla sigur-
gleði.
Stjórnmálabaráttan við Dani
hafði beint hugum manna að
langmestu leyti út á við. Jafnvel
þó á þeim árum væri unnið slíkt
þrekvirki sem bygging landsím-
ans, má að mestu þakka það frá-
bærum dugnaði eins afreksmanns,
I-Iannesar Hafsteins. En innan-
landsmálin lágu að mjög miklu
leyti óhreyfð. þannig er ástandið
í landinu," þegar Jónas grípur inn
í. Ilann sér þegar, að tími er kom-
inn til þess að snúa huga þjóðar-
innar inn á við og beita afli henn-
ar á viðreisnarmálin innanlands.
Jafnframt var honum það Ijóst,
að hinir eldri flokkar voru um of
bundnir sínu viðfangsefni; for-
ingjar þeirra voru um of gengn-
ir upp í sínum afreksverkum, ti.l
þess að hægt væri að vænta í
geti leitt lands og þjóðar framför
í víðtækum skilningi.
Borgfii’skur bóndi.
Mér hefir fyrir löngu skilist
nauðsyn þess, að hér á landi
mynduðust stjórnmálaflokkar á
líkum grundvelli og í öðrum þing-
ræðislöndum, borgararnir skift-
ust í afturhaldsmenn (hægri),
hóflega framsókn (vinstri) og
gj örbreytingamenn (socialista).
Og það hefir glatt mig, að nú virð-
ist helst vera að rofa fyrir þeirri
skiftingu. Fyrir því eru engir
menn mér ógeðfeldari en þeir,
sem jafnfúsir fylla hvern þennan
flokk sem er. Eftir eðli sínu get-
ur enginn maður á vissu æfi-
skeiði átt heima nema í einhverj-
um einum. flokki. Sigurður ráðu-
nautur . Sigurðsson hefði ekki
haft á móti að verða á lista Fram-
sólcnarflokksins, hefði hann haft
trauts manna til þess. þegar út-
séð var um það, mun hann hafa
leitað fyrir sér hjá jafnaðarmönn-
um um að komast á lista, og vitn-
að til þess, að hann hefði verið
aðalstofnandi verkamannafélags-
ins Dagsbrún. En heldur eigi þar
átti Sigurður traust. Kom honum
þá að haldi, að hann var eigi við
eina fjöl feldur, og bauð sig fram
hjá þriðja flokknum til sömu
kosninganna, og hafnaði sig hjá
þeim málstaðnum, sem í mestri
andstöðu er við þau mál öll, sem
atvinna Sigurðar hingað til hefir
verið að styðja.
Skil eg nú fyrst til hlítar skör-
ungsskap ráðunautsins, þegar
hann í Frey hér á árunum kvað
upp svofeldan dóm:
Fallegastur litur á kúm er rauð-
ar kýr, gráar kýr, svartar kýr,
hvítar kýr, skjöldótt^r kýr, og
svo framvegis, og svo framvegis.
Læknir.
----o----
Strandferðirnar.
Eina verulega stórmálið sem
hægt er að leysa vel og svo að
frambúðargagn verði að, eru
strandferðirnar. Fyrir andvirði
Sterlings má fá tvö hentug skip
og koma strandferðunum í mjög
viðunanlegt hoi*f. Áreiðanlega
verða tvö skip keypt eða bygð.
En þó undarlegt sé, geta orðið
svo mikil mistök á fyrirkomulag-
inu, að í stað þess að þessi skipa-
auki á að geta orðið að ótrúlega
miklu gagni, má vel vera, að ein-
mitt þau ráð sem nú verða ráðin,
hindri rétta framför í samgöngu-
málunum. Vegirnir -eru tveir:
þeim hópi ákveðinna stefnuskifta
og æskilegs harðfylgis í viðreisn-
arbaráttunni innanlands. Úrlausn-
in var sú, að byggja upp nýjan
stjórnmálaflokk, en láta hið
horfna hirða .sína' menn. pá er
það sem hann fer að vinna að
því, að sameina unga menn og
eldri um alt land og undirbúa
stofnun Tímans. Takmarkið er að
fylkja liði ungra manna í hæg-
fara framsókn og byggja upp öfl-
ugasta þjóðmálablað, sem út hafi
komið á Islandi til þess. Hvorugt
var áhlaupaverk, og þegar óhlut-
dræg Saga lætur Jónas njóta
sannmælis, mun hún ekki telja
það smámuni, sem honum hefir
áunnist á þessum árum, enda þótt
aldrei verði skrásettir þeir tugir
bréfa, sem hann langtímum sam-
an sendir með hverjum pósti, öll
næturvinna hans, allir þeir pening
ar, sem hann í fátækt sinni varði
til framgangs hugsjón sinni. Árið
eftir að Tíminn byrjaði að koma
út, brá Jónas sér hingað til Ak-
ureyrar og stofnaði Dag.
það er engin tilviljun að Jónas.
lendir ekki á þessum árum í hópi
gerbreytingarmanna. Hann var
nógu víðsýnn og gerhugull til þess
að sjá, að í bændastétt landsins
býr kjarni þjóðarinnar, en jafn-
framt að íslenskir bændur eru
ekki líklegir til þess að verða