Tíminn - 01.07.1922, Page 1

0)aíb££ti
05 afereifcsluma&ur Cimaits cr
5 t g u r 5 c i r ^iiðrifsfo n,
5amban6sl)úsinu, Jvcvfjaiúf.
^fgreiböía
Cimans cr í Sambanbsfjúsimi.
®Vin baýlcaa 9—12 f. b
5ími 49<")
VI. ár.
Iíeykjavík
1. júlí 1922
27. blað
Grænlandsmálið.
Eftir
Einar Benediktsson.
III.
Þótt menn hljóti nú að kannast
við það hvorttveg-gja, að vér höf-
um að réttum lögum eignarheim-
ild til Grænlands, og eins hitt, að
það sé í einu bæði velferðar og
hagsmunamál fyrir Island að fá
viðurkendan þennan rétt vorn af
alþjóðum, þá munu menn spyrja:
Hvernig eigum vér að fá þessum
rétti vorum framfylgt ? Og til
þeirrar spurningar er góð og gild
orsök.
Vér höfum ekki erindreka til í
neinu því málefni út á við, þar
sem hagsmunir Dana fara ekki
saman með vorum eigin. — það
á að vísu að heita svo, að vér get-
um átt nokkra embættismenn
ytra, sem mættu Iíta eftir rétti
vorum og hag í þeim efnum, sem
varða ísland sérstaklega gagnvart
öðrum þjóðum. En hvað munu
menn t. d. halda um sendiherra
vorn í Höfn? Mundi nokkur ætla,
að hann gæti komið því minsta
til leiðar, þótt hann vildi, í slíku
efni sem þessu, þar sem þjóðar-
þótta Dana og ákaflega viðkvæmt
athugunarmál þeirra sjálfra er
um að ræða. Nei, einmitt í Höfn
erum vér ver farnir í þá átt, en
á nokkrum Öðrum stað. Erindis-
rekstur íslenskra mála erlendis
getur ekki náð til þrætuatriða
milli Dana og íslendinga. Og þetta
hlýtur þjóð vor að gera sér
glögga grein um.
En þótt þetta sé að vísu svo, og
flestir munu líta svo á, að vér get-
um enn sem komið er tæplega bor-
ið við að leggja meira fram til er-
indisrekstrar í öðrum löndum, er
ein mikil bót, einmitt í þessu efni,
sem mundi geta leitt til sigurs
fýrir sanngirni og réttlæti í
Grænlandsdeilunni. Svo er sem sé
mál með vexti, að öll þrætan velt-
ur hér á sögulegum atburðum,
sem gerast áður en Danir tóku
sér einir vald yfir Grænlandi
(1814). Að réttu lagi eigum vér
því við Norðmenn um aðalkjarna
þessa máls. Norðmenn segja, að
Danir eigi ekki Grænland, og það
er satt. Um það erum vér þeim
sammála. En verði það viðui’kent
af alþjóðum, er hitt eftir, að fá
réttlát endalok þessa máls milli
Noregs og íslands. — Hér liggur
fyrir skýr líking frá borgaraleg-
um rétti. Danir hafa eignarhald
á Grænlandi — en annarsstaðar
um Norðurlönd, og líklega einnig
hjá miklum hluta almennings í
Danmörku, mun það vera einhuga
álit, að þeir hafi ekki eignarrétt
yfir landinu. pað fyrsta, sem er
um að gera fyrir alla þá aðilja
þessa máls,er vilja fá réttlát úrslit
um þetta mikilvæga efni, er það
að fá létt af Grænlandi takinu,
sem Danir hafa nú á því. það væri
réttarfarslega eðlilegur vegur, að
það væri fyrst ákvarðað, hvort
Danir hafi rétt gagnvart samein-
uðum kröfum Islands og Noregs
til þess að loka Grænlandi og fara
með það sem sína eign.
En það er auðsætt, að slík krafa
um ónýting eignarnáms Dana yfir
Grænlandi, verður því aðeins bor-
in fram með fullu afli, að íslend-
ingar og Norðmenn sæki það mál
sameinaðir, og liggja tvenn meg-
inrök til þess, sem greina mætti
þannig — svo að vér höldum
samlíkingunni við borgaraleg mál-
efni: Vér eigum vafalausan hlut-
legan rétt yfir Grænlandi — en
á hinn bóginn brestur oss tals-
mann fyrir þjóðadómi um þennan
rétt vorn, þar sem ríkisskipulegur
málsvari vor er í þessari sök aðili
máls á móti oss. Aftur á móti
stendur það í áheyrn alþjóða, fyr-
ir málsókn Norðmanna, að efninu
til, að þeir byggja ekki á rökum
frá sögu íslands um réttinn yfir
Grænlandi. Eg vil nefna eitt máls-
atriði til skýringar. Frændur vor-
ir eystra telja Eirík rauða Norð-
mann og byggja aðallega á því
um tilkall til landsins, en það get-
ur ekki fallið í góða jörð hjá þeim,
sem vita, að Eiríkur var alíslensk-
ur borgari og skilinn að lögum
frá allri þegnskyldu við Noreg,
þegar hann nam og bygði Græn-
land með íslenskum innflytjend-
um, nálægt hálfri öld eftir skip-
un alIsherjaiTÍkis á íslandi.
það eru raunveruleg rök, hygg-
indi og hagsýni einungis, sem
eiga að ákvarða afstöðu íslands
til kröfu Norðmanna — en þar á
móti sögulegi réttargrundvöllur-
inn einn, sem vér verðum að
standa á gagnvart Dönum. Norð-
menn geta unnið sér og Grænlandi
gagn með framtakssemi í rekstri
sjávarútvegs og landbúnaðar, en
Danir eru, og hafa jafnan verið,
ófærir til slíkra hluta. Á hinn bóg-
inn villv heimurinn ekki og gefur
ekki viljað sjá Grænland undir
yfirráðum neinnar þjóðar, sem
hugsanlegt er, að yrði aðili hern-
aðai’ á Atlantshafinu. ísland er
einasta vopnlausa ríki heimsins —
og þessvegna hljóta allar þjóðir,
þar með einnig taldir Norðmenn,
að óska þess, að nýlenda vor frá
fornu komist aftur til hins rétta
eiganda, frjáls og með mannúð-
legri lögskipun fyrir allar þjóðir,
undir yfirráðum íslands.
Fyrsta þrætan við Dani verður
að leiðast til lykta á vinsamlegan
hátt; með þjóðadómi, og þar á
Noregur, á grundvelli hinnar eldri
sögu vorrar að sækja um afhend-
ingu landsins. Síðan mundu þeir
auðveldlega geta komið sér saman
við oss, því að ótæmandi auðæfi
Grænlands og hin takmarkalausu
flæmi af verksviðum til lands og
sjávar knýja oss sjálfa til þess
að óska þess fyrst og fremst, að
Norðmenn sæki þar fram með
öllu afli, enda eru þeir efalaust
ásamt Islendingum, allra þjóða
best æfðir í skóla náttúrunnar til
þess að endurbyggja hið mikla
eyðiland og opna auðslindir þess
til hagsmuna fyrir alt mannkyn.
það var aðeins ætlun mín hér
að þessu sinni að gera tilraun til
þess að vekja athygli almennings
á þessu mikilvægasta málefni Is-
lands, síðan fullfrelsi þess sjálfs
vanst. En það verður óhjákvæmi-
lega nauðsynlegt að fara rækileg-
ar út í einstök atriði þess, ef
byggja skal upp rökstudda sann-
færingu um það, sem fyrir ligg-
ur, svo að áheyrn náist hjá stjórn
vorri og þingi og kemur þar í
fyrstu röð .fram til íhugunar: rétt-
lætiskrafa íslands um eign yfir
Grænlandi, samstarf Norðmanna
og Islendinga í þá átt að fá land-
ið frádæmt Dönum og hagsmunir
heimsins af því að láta Grænland
falla undir vopnlaust ríki með al-
þjóðavernd. Um öll þessi þrenn
aðalatriði vildi eg gjarna flytja
nokkrar skýringar á sínum tíma.
-----0----
Járnbraut og
UICL533Unt
íossamál.
Mbl. ætlar að reyna að afla J.
M. fylgis á þeim tveim málum.
Hefir annars ekki þorað að svara
samanburði Tímans um aðstöðu
samvinnumanna og kaupmanna-
sinna til almennra framfaramála.
Stendur samanburður Tímans þar
óhaggaður.
Til að byrja með verður Mbl. að
stikla fram hjá vatnsráninu. Tel-
ur það frumhlaup aukaatriði. þýð-
ir ekki að neita því, að þar var
röksemdafölsun af lakasta tæi. Al-
þjóð manna hefir fordæmt vatns-
ránið, og fyrir utan höfundana,
meiri hluta fossanefndar, á sú
kenning nær því enga aðra for-
mælendur nú orðið. Stefna Sveins
í Firði og Tímans um eignarétt
á vatni hefir unnið fullnaðarsigur
fyrir dómi almenningsálitsins.
þá þykist Mbl. hafa viljað
koma hér upp stóriðnaði við foss-
ana. Með hvaða fjárafla"? Með
peningalausu erlendu féiagi, ís-
landsfélaginu, sem kom með sínar
ósvífnu kröfur til alþingis, sem
enginn . góður íslendingur vildi
sinna? Grobb Mbl. í fossavirkjun
er þessvegna ekki bygt á öðru en
því, að þetta óþelcta og aðgerða-
lausa félag var hér á árunum
að kalsa það að virkja hér
fossa. Enginn nema fífl gátu sint
svo staðlausu hjali, meðan engin
vatnalöggjöf var til. Svo að frægð
Mbl. og J. M. af fossavirkjun í
sambandi við útlendinga er held-
ur smá.
þar næst er J. M. þökkuð fram-
ganga í járnbrautarmálinu, vegna
Sunnlendinga. þetta á að vera agn
fyrir bændur á Suðurláglendinu.
Járnbrautin kemur altaf upp, þeg-
ar Jón þorláksson eða Jón Magn-
ússon þurfa að leita kjörfylgis í
Rvík eða Suðurláglendinu. þegar
Jón Magnússon var þingmaður
Vestmannaeyinga, sagði hann fátt
um járnbraut. Jón þorláksson
hefir fengið járnbrautaráhuga
sinn við hverjar þingkosningar,
þar sem hann hefir boðið sig
fram á járnbrautarsvæðinu. Aft-
ur nær ekki þessi áhugi til J. M.,
þegar hann heldur fund á Eyrar-
bakka, eins og á dögunum. þá
minnist hann ekki á þetta mál.
Líklega veit hann, að á þeim stöð-
um er járnbrautin vafasamt kosn-
ingaflesk.
En hverju geta þeir nafnar J.
M. og J. þorl. komið fram í flokki
sínum til að ýta fram brautinni.
Lítum á samherja þeirra. Fyrstur
er B. Kr., maðurinn sem mest hef-
ir barist móti brautinni. Ottesen,
sem engu landsfé vill eyða, nema
nokkur hundruð krónum í laxa-
stiga fyrir einn kjósanda sinn.
Nærri má geta hvað þingmenn
• Vestfirðinga, Proppé, Jón Auðunn
og Vigurklerkur kæra sig um að
gera fyrir bændur á Suðurláglend-
inu. þeir sem lifa og hrærast í
fiski og innflutningi spánskra
vína. Jón Auðunn hefir meir að
segja í þingræðu talið eftir þá
hjálp, sem útibúið á Selfossi hefir
veitt bændum á Suðurláglendinu
(,,hengingarvíxlarnir“). Um þór-
arinn á Hjaltabakka og þingmenn
Skagfirðinga er ekki kunnugt um
nokkurt fylgi við járnbrautina.
Allir efu þeir þröngir kjördæma-
umhyggjumenn. Svona er þá
Skagfirðinga er ekki kunnugt
inu, alt saman með hugann á
öðru, sundrað og niðurrífandi.
Einmitt Mbl. verður aðalhindrun
járnbrautarmálsins. þeir hafa sett
landið í stórskuldir, tekið stórlán
erlendis, sem hvarf í braskskuld-
irnar, veðsett erlendum stórgróða-
mönnum tolltekjurnar. Vegna að-
gerða Mbl.flokksins á landið erfitt
með að talca lán til nokkurs stór-
fyrirtækis. Ótrúin á landið, sem
skapaðist á stjórnarárum J. M. er
ein aðalhindrunin fyrir framgangi
j árnbrautarmálsins.
Mbl. reynir að halda því fram,
að Framsóknarflokkurinn hafi ver
Lð móti járnbraut. Hitt er sann-
ara að hann hefir ekki borið ráð-
um flokksmenn sína á Suðurlandi.
það er alkunnugt, að um það leyti
sem Framsóknarflokkurinn mynd-
aðist, vildu flestir helstu öndveg-
ishöldar bænda austanfjalls frem-
ur höfn í þorlákshöfn og járn-
braut þaðan um láglendið, heldur
en járnbraut frá Reykjavík. Sunn-
lensku bændurnir vildu fá járn-
braut og höfn, en þeir kærðu sig
ekki um að binda bagga með
Reykvíkingum fremur en verkast
vildi.Á stríðsárunum var rannsak-
að hafnarstæðið í þorlákshöfn.
Kopi þá í Ijós, að höfn þar yrði
svo dýr, að ekki yrði í það ráðist
fyrst um sinn.
þegar ■ þetta varð kunnugt,
hvarf Framsóknarfl. allur og
óskiftur að því að skoða járnbraut
frá Reykjavík austur um láglend-
ið óhjákvæmilega framkvæmd,
vegna fólksins á Suðurláglendinu.
Sunnlendingar eiga að líkindum
ekki erfitt með að átta sig á því,
hvort Framsóknarfl., sem er
stærstur, sterkastur og áhuga-
mestur um framfarir af öllum
flokkum í landinu, muni vera lík-
legri til að hrinda járnbraut í
framkvæmd, eða Mbl.flokkurinn,
sem aldrei stendur saman nema
til að rífa niður, þar sem allur
þorri þingmannanna er annað-
hvoi-t áhugalaus um málið eða
andstæðir því, og þar sem helstu
fetuðningsmennirnir.Jónarnir tveir,
muna varla eftir járnbraut, nema
þegar á að kjósa þá, og helst ekki
á Eyrarbakka og Stokkseyri. það
er þessvegna alveg sama fyrir
Mbl.flokkinn, hvort sem honum er
hælt fyrir vatnsrán, fossavirkjun
eða járnbraut. Alt er þetta á
sörnu bókina lært. A.-fB.
----o----
áílsherjarinót í. S. í.
17.—25. júní 1922.
þetta er fimta mótið, sem hefir
verið haldið fyrir alt land. Glímu-
félagið Ármann hafði fram-
kvæmdir mótsins að þessu sinni.
Hér fer á eftir stutt yfirlit yfir
íþróttir og árangur keppenda á
þessu móti.
Laugardaginn 17. júní.
I. Kringlukast. (Öll köst á
þessu móti voru beggja handa
samanlagt). ísl. met ekki til.
Tryggvi Gunnarsson úr Ármann
Rvík kastaði 52,48,5 m.
Ólafur Sveinsson úr Iþróttafél.
Rvíkur 50,01 m.
Magnús Sigurðsson úr Árm.
48,83 m.
II. 100 metra hlaup; ísl. met
12 sek.
1. þorkell þorkelsson úr Ár-
mann 12,2 sek.
2. Tr. Gunnarsson úr Ármann
12,3 sek.
3. Kristján L. Gestsson Knatt-
spyrnufél. Rvíkur 12,3 sek.
III. Stangarstökk; ísl. met 2,66
metrar.
1. Ólafur 'Sveinsson stökk 2,50
metra.
2. Axel Grímsson úr íþróttafél.
Kjósarsýslu 2,33 m.
3. Sigurliði Kristjánsson úr
íþróttafél. Rvíkur 2,23 m.
IV. 200 metra hlaup; ísl. met
26 V5 sek.
1. þorkell þorkelsson, Ármann
25 sek.
2. Tryggvi Gunnarsson, Ármann
243/s sek.
3. Kristján L. Gestsson Knatt-
spymufél. Rvíkur 243/5.
Tryggvi og Kristján náðu betri
tíma er þeir keptu um önnur og
þriðju verðlaun.
V. 1500 metra hlaup; ísl. *met
var 4,28,6 mín.
1. Guðjón Júlíusson úr Iþrótta-
fél. Kjósarsýslu 4,254/5 mín.
2. Ingimar Jónsson úr Ármann
4,31 mín.
3. Jón þorsteinsson úr Ármann
4,3D/5 mín.
Sunnudaginn 18. júní.
I. Spjótkast; ísl. met ekki til.
1. Tryggvi Gunnarsson úr Árm.
62,49 m.
2. Ólafur Sveinsson, Iþróttafél.
Rvíkur 58,68,5 m.
3. Sigurliði Kristjánsson úr
Iþróttafél. Rvíkur 51,73,5 m.
II. Boðhlaup 4X100 metrar;
ísl. met var 504/5 sek.
1. Glímufél. Ármann 484/5 sek.
2. Knattsp.fél. Rvíkur 492/5 sek.
3. Knattsp.fél. Víkingur 504/5
sek.
III. 5000 metra hlaup; ísl. met
var 16,20 mín.
1. Guðjón Júlíusson, íþróttafél.
Kjósarsýslu 16,6 mín.
2. Magnús Eiríksson, Iþróttafél.
Kjósarsýslu 17,5 mín.
3. þorkell Sigurðsson, Ármann
17,15 mín.
þriðjudaginn 20. júní.
Flokkaglíma.
a. Drengjaflokkur; keppendur 7.
1. Jón Guðmundsson úr Hörður
Hólmverji, Akran. 6 vinninga.
2. Ragnar Kristinsson, Ármann
5 v.
3. Sigurður Jóhannsson,Ármann
4 v.
b. 2. flokkur, 60—70 kg.; kepp-
endur 6.
1. Hjalti Björnsson, Ármann 5
vinninga.
2. Sveinn Gunnarsson, Ármann
4 vinninga.
3. þorgeir Jónsson, Iþróttafél.
Kjósarsýslu 3 vinninga.
C. 1. flokkur, yfir 70 kg. Kepp-
endur 5.
1. Magnús Sigurðsson, Ármann
2 vinninga.
2. Stefán Diðriksson, U. M. F.
Biskupstungna, 2 vinninga.
3. Eggert Kristjánsson, Ármann
1 vinning.
Miðvikudaginn 21. júní.
I. Kúluvai-p; ísl. met ekki til.
1. Tryggvi Gunnarsson, Ái-mann
18,80 m. v
2. Sigurður Greipsson, U. M. F.
Biskupstungna 18,52,5 m.
3. Magnús Sigurðsson, Ármann
17,94 m.
II. 800 metra hlaup; ísl. met
2,8 mín.
1. Guðm. Magnússon, Iþróttafél.
Rvíkur, 2,122/5 mín.
2. Guðjón Júlíusson, íþróttafél.
Kjósarsýslu 2,13 mín.