Tíminn - 22.07.1922, Blaðsíða 1

©jaíbí’eti
o§ afgreifcsluma&ur Cimarts er
5 i g u r g e i r ^riörifsfon,
Sambanösljúsinu, Kcyí'jaLnf.
^fereiböía
ÍL í m a n s cr í Sambanösfjúsinu.
(Dpiu öagíega 9—\2 f. b
Stnti 496.
YI. ár.
lteykjavík 22. jiilí 1922
30. blað
Kjöttollur í Noreéi
Samband íslenskra
Samvinnufélaga
hefir fyrirlyggjándi og útvegar kaupfélögum alls konar
landbúnaðarverkfæri
Sláttuvélar, Milwaukee
Rakstrarvélar, Milwaukee
Snúningsvélar, Milwaukee
Brýnsluvélar fyrir sláttuvélaljái.
Plóga frá Kyllingstad Plogfabrik, er hlutu fyrstu viður-
kenningu á landbúnaðarsýningunni í Reykjavík 1921.
G-arðplóga, Pinneberger.
Rótherfi, Pinneberger.
Tindaherfi, Pinneberger.
Arfaplóga, Pinneberger, með tilheyrandi hlújárnum, Iilutu
sérstaka viðurkenningu á fyrnefndri sýningu.
Rófna sáðvélar.
Forardælur.
Vagnhjól frá Moelvens Bruk.
Skilvindur, Alfa Laval.
Strokka, Alfa Laval. o. fl. o. fl.
Ennfremur vérkfæraskápa með öllurn algengum smíðatólum.
Tilbúinn áburð, gaddavír o. m. fl.
Flest verkfærin hlutu viðurkenningu á landbúnaðarsýning-
unni í Reykjavík 1921 og eru valin í samráði við Búnaðar-
/
félag Islands, sem einnig gefur upplýsingar um þau.
I.
Atvinnumálaráðuneytið hefir
sent blöðunum eftirfarandi til-
kynningu:
„Stjórnarráðinu hefir borist til-
k nning um að norska Stórpingið
iutii samþykt hækkun innflutn-
ingstolla á ýmsuni landbúnaðaraf-
urður, þar á meðal á kjöti, úr 10
aurum upp í 25 aura á hverju kg.
og nær sú tollhækkun einnig til ís-
lensks saltkjöts“.
Frétt þessi mun fáum koma á
óvart. En í þetta sinn skal ekki
fjölyrt um hvað valdi.
II.
það er alkunnugt hve markaður
er þröngur fyrir saltkjötið ís-
lenska. það má telja víst að ekki
verði útvegaður nýr markaður. Is-
lenska saltkjötið er — því mið-
ur — ekki fyrsta flokks matvara.
Síðustu árin hefir nálega alt ís-
lenska saltkjötið verið selt í Nor-
egi. I fyrra t. d. voru fluttar.út
um 24 þús. tunnur af saltkjöti. A.
m. k. 22 þús. tunnur af því munu
endanlega hafa verið seldar til
Noregs.
þar sem óhugsandi má telja að
afla nýs markaðs fyrir kjötið, og
nálega allur markaðurinn er í Nor-
egi, má telja það alveg víst að
þessi mikli tollauki í Noregi lækki
alt útflutta kjötið í verði um upp-
hæð tollsins — 15 aura á hverju
kg. eða nálega 17 kr. á hverri
kjöttunnu. því að vitanlega mið-
ast verðið á þeim litla slatta sem
selst utan Noregs við aðalmark-
aðsverðið í Noregi.
En þessi verðhækkun hlýtur og
að ná til þess kjöts sem íslensku
bændurnir selja hér heima. Innan-
landsverðið á saltkjöti hefir alla
tíð verið miðað við útlenda verðið.
þessi tolihækkun í Noregi hlýt-
ur því að hafa þær afleiðingar að
alt það kjöt sem íslensku bænd-
urnir selja burt af heimilum sín-
um á hausti komandi lækkar í
verði um 15 aura á hverju kg.
það eru ógurlega alvarleg tíð- -
indi fyrir landbúnaðinn íslenska,
ofan á alt annað. \
III.
Fróðlegt er að reyna að gera sér
grein fyrir hversu hár þessi skatt-
ur muni verða í heild sinni á
bændastéttinni íslensku. I því
skyni hefir ritstjóri Tímans leit-
að sér upplýsinga á hinum bestu
stöðum, hjá framkvæmdastjórum
Sambandsins og Sláturfélags Suð-
urlands.
Að meðaltali munu flytjast út
25 þúsund tunnur af saltkjöti ár-
lega. Hæstur hefir útflutningur-
inn orðið um 34 þús. tunnur,
lægstur um 20 þús. tunnur.
Sé miðað við 25 þús. tunna út-
flutning, nemur tollhækkunin um
425 þúsund krónum.
Erfiðara miklu er að gera sér
grein fyrir því hversu mikið kjöt
kjöt bændur muni selja til neyslu
innanlands.
Framkvæmdastj óri Sláturfélags-
ins vill álíta, að ef Reykvíkingar
á annað borð hafi lúð á að kaupa
kjöt, muni hér seljast alt að því
50 þúsund kroppar.*) En vitan-
*) Nautakjöti er alveg slept í þessu
yfirliti þar eð vart verður talið að
v.erð þess sé beinlínis háð útlenda
markaðsverðinu á sauðakjöti, það
lega er það mestmegnis dilkakjöt.
Og til þess að fara varlega má þá
áætla kroppinn 13 kg. Útkoman
verður þá sú að bændur selji
Reykjavík 650 þús. kg. af sauða-
kjöti. Ef gert er ráð fyrir 20 þús.
íbúum í Reykjavík, ætti eftir
þessu að koma 32Ú2 kg. af sauða-
kjöti á mann á ári — eða einn
meðalsauður. Verður það að telj-
ast mjög varlega áætlað. —
Árið 1910 lifði um það bil helm-
ingur íslendinga af landbúnaði.
það hefir mjög breyst síðan.
Fólksfjöldinn við sjóinn hefir vax-
ið stói'kostlega. það er því mjög
lágt áætlað að af um 100 þúsund
íbúum íslands, verði helmingur-
inn, eða alls 50 þúsund að kaupa
kjöt af bændunum. Samkvæmt
áætluninni sem áður var gerð —
meðalsauður 32 V2 kg. af kjöti á
mann — ætti því að mega áætla
að alls seldu bændui'nir 1625000
kg. af kjöti til neyslu innanlands.
Verðfallið sem því hlýtur að
lenda á íslensku bændunum, á því
af kjötinu sem þeir selja innan-
lands — 15 aui’ar á hvei’ju kg. —
er því eftir þessari áætlun
243750 kr.
Samanlagða verðfallið sem ís-
lenska bændastéttin bíður á aðal-
framleiðsluvöru sinni verður þann-
ig ekki áætlað minna en 680 þús-
und krónur.
því er hér haldið fram að um
mjög varlega áætlun sé að í’æða.
Og þar sem nú blasir við óvenju-
mikill grasbrestur um alt land ná-
lega undantelcningai’laust, og þess
vegna má gera ráð fyrir mikilli
förgun í haust, virðist það vel
geta komið til greina að verðfall-
ið á kjötinu, vegna norska tolls-
ins muni nema 700—750 þúsund
krónum.
IV.
Landsstjórnin gei’ir vitanlega
alt sem hægt er að gei’a til þess
að fá norsku stjói’nina og þingið
til að falla frá þessari tollhækkun
á íslenska saltkjötinu. Vitanlega
vei’ður reynt að bjóða einhver
fi’íðindi. Við erum hvort sem er,
illu heilli, Islendingar, komnir inn
á slíkar verslunarbrautir.
Sá er þetta ritar gei’ir sér eng-
ar glæsivonir urn að árangur fáist
af þeim sjálfsögðu tilraunum. En
ef það tekst, þá þarf ekki meira
um að ræða.
En fáist engar tilslakanir kem-
ur að því að skera úr um hversu
fara bei’i um þennan möi’g hundi’-
uð þúsund -ki’óna skatt sem lagð-
ur er á landbúnaðinn íslenska.
Og því er hér haldið fram alveg
skilmálalaust, að þessi rnikli skatt-
ur , eigi ekki að neinu leyti að
skella á bak íslensku bændanna.
því að ástæðan til þessa skatts
er alveg tvímælalaust sú, að ís-
lenska ríkið hefir látið leiðast til
að gera ráðstafanir sent landbún-
aðinurn eru óviðkomandi — án
þess berar sé talað í þetta sinn.
Bændurnir íslensku eiga því
hinn allra sti-angasta rétt til þess
að fá hvern einasta eyri endur-
goldinn annarsstaðar frá af því
verðfalli kjötsins, bæði á útlend-
um og innlendum markaði, sem
orsakast af þessum ástæðum.
þessi krafa er svo réttlát og
flyst einkum til bæjarins síðari hluta
vetrar og íyrri part sumars.
sjálfsögð, að af henni verður ekki
slegið. I þetta sinn verður ekki
nánar í’ætt um framkvæmdina, og
önnur einstök atriði.
-----o----
Opið bréf
til kjötútfiytjenda og undirmatsmanna
Samkvæmt bréfi til mín fi’á at-
vinnu- og samgöngumálaráðuneyti
Stjórnari’áðs Islands, sem dagsett
er 18. maí þ. á. og með skýrskot-
un til þingsályktunartillögu síð-
asta Alþingis, læt jeg eigi hjá líða
að láta yður vita, að hér eftir er
stranglega bannað að nota nerna
nýjar, vandaðar tunnur undir
kjöt það, sem sent er á ei’lendan
mai’kað.
Samkvæmt auglýsingu Stjórn-
ai’ráðsins í Lögbii’tingablaðinu 29.
júní þ. á. er alvarlega varað við
að nota annað salt í útflutnings-
kjöt, en tegundir þær, sem hér
eru taldar:
Ibiza-salt,
Liverpool-salt,
Santa Pola salt, og
Trapani-salt.
Tvær hinar fyrstnefndu saltteg-
undir eru best fallnar til kjötsölt-
unar, en hver þeirra fjögra salt-
tegunda, sem notaðar eru, þá er
einkar ái’íðandi, að saltið sé hér-
umbil helmingi smámuldara en
venjulegt fisksalt.
það er því nauðsynlegl; að geta
þess, þegar saltkaupin ei’u gerð,
að saltið eigi að vera smámalað.
Samkvæmt þeim fyi’iiTnælum,
sem þegar er getið um, bið jeg
alla kjötútflytjendur og undir-
kjötmatsmenn að gæta þess
stranglega: að ekki séu notaðar
gamlar,gallaðar eða óhreinar tunn
ur; heldur aðeins nýjar, ógallað-
ar tunnur, sem eru vel lagheldai’.
Ennfremur verður stranglega
að gæta þess, að aðeins séu notað-
ar áðurgreindar salttegundh- í út-
flutningskjöt og að saltið sé hreint
og smágei’t.
Að endingu má geta þess, að
mér er skylt að ganga rnjög ríkt
eftir að gefnum reglum um út-
flutningskjöt vei’ði fullnægt í öll-
urn greinum.
Jón Guðmundsson
yf irkj ötmatsmaður.
----o----
Brot úr þingsögunni
1922.
VII.
þá er komið að síðasta viðfangs-
efni þingsins, uppgjöfinni fyrir Spón-
verjum og afnámi bannlaganna.
Fréttin um afnám bannlaganna
kom í þinglokin eins og þruma úr
heiðskíru lofti, yfir þann liluta þjóð-
arinnar, sem fyrir alvöru liafði vilj-
að vinna móti áfengisbölinu. þeir
menn trúðu varla sínum eigin aug-
um er þeir lásu skeytin fró Reykja-
vík, um að bannið liefði verið drep-
ið, aðeins einn rnaður ó móti, málið
ekki borið undir þjóðina, heldur
flaustrað af með vinnubrögðum eins
og þegar hey er ^ifið saman undir
skúr.
Hér verður leitast við að skýra
þetta fyrirbrigði. En þá kemur ekki
einungis til greina saga málsins nú í
þinginu, heldur saga bannlaganna
síðan 1ÍX)9. Sarna veilan sem olli end-
anlegu hruni bannlaganna nú i vor,
hafði verið átumein í áfengislöggjöf-
inni og framkvæmd hennar síðustu 12
órin.
Meiri hluti kjósenda óskaði eftir
banni. En innan starfsmannahrings
landsins var meiri hluti á móti lög-
unum, einkum meðal lækna, dómara
og lögreglustjóra. Sama mátti segja
um ýmsa kennara við embættaskól-
ana og undirbúningsstofnun þeirra,
mentaskólann. Heill hópur af þessum
mönnum liafði bundist í félagsskap
móti banninu. Blað var gefið út til
að rífa bannið niður. Lögin voru köll-
uð þrælalög. Menn úr þessum hóp,
sem þóttust vera vitrir, prédikuðu þá
kenningu, að ekki þyrfti að hlýða
bannlögunum. þau brytu grundvallar-
roglur almenns frjálsræðis. Kaup-
mannastétt landsins og stærri útvegs-
menn voru flestir andvigir banninu.
Hættan með framkvæmd bannlag-
anna lá i því, að hinir „vitru“ eyði-
lögðu réttargrundvöllinn með þvi að
halda fram, að ekki þyrfti að hlýða
lögunum. þeir sem mest stóðu að
innflutningi á vörum, höfðu mest
tækifæri til að flytja inn óleyfilega, ef
þeir vildu neyta þess. Læknarnir
gátu gefið ávísun á vínið, og dreift
þvi út frá sjálfum sér og lyfjabúðun-
um eftir vild. Rétt er að taka það
fram, að allstór hluti læknastéttar-
innar, líklega meir en helmingur, þar
á meðal allir manndómsmenn stétt-
arinnar, misnotuðu þetta ekki. En
hinir veittu áfenginu því meira. Loks
komu sýslumenn og lögreglustjórar.
Ýmsir þeirra voru vínlineigðir sjálf-
ir, og stóðu höllum fæti gagnvart lög-
unum. Sverð laganna var ekki altaf
á lofti þegar ástæða var til. Jafnað-
arlega dæmt í lægstu sektir, sem
smyglararnir gerðu gys að, og unnu
aftur upp á einum degi.
þótt undarlegt sé, með þessari
framkvæmd, óx bannlögunum svo
fylgi, að nálega enginn frambjóðandi
náði kosningu nema telja sig bann-
inu fylgjandi. Jón þorláksson konist
að lokum það nærri markinu, að
hann hét að „spilla" þeim ekki. Mál-
inu horfði þannig við í lok stríðs-
ins, að yfirgnæfandi meiri hluti kjós-
enda taldi sig fylgja banninu. En fá-
mennur flokkur kaupmanna, útgerð-
aníianna, lækna, lögfræðinga og lög-
brota-vitringa, gátu hindrað þann
meiri hluta frá að korna fram vilja
sinum. Fræðimaður frá Bandaríkjun-
um, sem dvaldi hér einn vetur, sagði,
að hér á landi væri ekki til neins
að lögbjóða neitt sem embættismenn-
irnir ekki fylgdu, þar sem þeir væru
óafsetjanlegir nema fyrir stór afglöp.
Kjósendur og þing var þannig í fram-
kvæmdinni máttlaust gagnvart hinum
tiRökdega fámenna vinalióp Bakkus-
ar. Og sjálft þingfylgi bannlaganna
var í raun og veru að talsverðu leyti
augna- og varaþjónusta. Hreinir
ákveðnir bannmenn hafa aldrei ver-
ið í meiri hluta á þingi, ekki einu
sinni 1909. þessvegna voru altaf sett
„göt“ í bannlögin. Einstakir menn
máttu eiga vin og veita það heima.
Ekkert eftirlit var með þessum vín-
birgðum. Sektir fyrir brot voru aRaf
svo lágar, að söludólgunum munaði
ekki um þær. íslensku skipunum voru
leyfðar vínveitingar. Ekki voru gefn-
ar út opihb.erar skýrslur um vínútlát
lælcna og lyfjabúða á ári hverju, svo
að þungi almenningsálitsins gæti
dregið úr vínaustrinum. Að löggjöf-
inni var ekki breytt í þetta liorf kom
af því, að allmikill hluti þingmanna,
sem töldust með banni, var það ekki
áhugamál. þeir vildu ekki vera nógu
nógu mikið með banni til að fá at-
kvæði bannmamm, án þess að fylgja
málinu svo fast fram, að þeir töpuðu
til fulls trausti andbanninga.
Frh. J. J.