Tíminn - 05.08.1922, Blaðsíða 1

Tíminn - 05.08.1922, Blaðsíða 1
©)aíb£eri oo, afgveií>sluma&uv Cimans ev 5 i 9 u r o, e i r ^riðrtfsfon, Sctmbanösíjúsinu, HeYfjamf. J2^fjgreibðía íímans er t Sambanösljúsinu. ©pin öaglega 9—12 f. b Sími 496- VI. ár. Reykjavík 5. ágúst 1922 32. hlað KjöMiirigin. L Morgunblaðið og Lögrétta hafa tekið það hlutverk að sér að berjast á móti því að sanngjarn- ar kröfur bænda í kjöttollsmál- inu nái fram að ganga. Tvent er það einkum sem blöð- in bera fram máli sínu til stuðn- ings. Annarsvegar gera þau alveg rangan samanburð á markaði og markaðshorfum saltkjöts og salt- fiskjar. Gera blöðin þann ranga samanburð til þess að réttlæta hina gerólíku aðstöðu sem þau hafa þegar um hagsmuni útgerð- armanna er að ræða annarsvegar og bænda hins vegar. þótt sjálfs- ákvörðunarréttur landsins væri í veði í Spánarmálinu, þótt vitan- legt væri að saltfiskurinn er hvar sem er prýðilega markaðshæf vara — vildu blöð þessi ekki einu sinni gera tilraun til að komast hjá því að láta undan kúgun Spánverja. En þegar afleiðing undanlátsseminnar verður hár kjöttollur í því eina landi sem hefir markað fyrir saltkjötið, heimta þau að bændur beri tjón- ið og benda á lifandi útflutning til Englands, sem öllum er vitan- legt að er ófær leið eins og nú er ástatt. Hinsvegar neita Morgunblaðið og Lögrétta því, að tollhækkunin geti stafað af undanlátsseminni í Spánarmálinu, eða yfirleitt af ráð- stöfunum sem gerðar hafa verið til þess að tryggja sjávarútveg- inn, t. d. að útlendingum er bann- að að salta síld í landhelgi. Og til stuðnings þessari staðhæfingu vitna þau í ummæli norska kon- súlsins hér í bænum og blaða- greina ' í einhverjum óþektum norskum blöðum. En slíkar heimildir eru með öllu gagnslausar, þar sem svo er ástatt sem í þessu máli. Eru blöð þessi virkilega svo barnaleg að halda að norski kon- súllinn hér í bænum færi að segja sendli þeirra frá því að Norð- menn hefðu hækkað kjöttollinn til þess að refsa íslendingum fyr- ir undanlátssemina við Spánverja, eða fyrir síldartollinn — þótt hann hefði vitað það að þetta væru ástæðurnar? það ér bein ókurteysi af Morg- unblaðinu og Lögréttu að beina slíkri fyrirspurn til norska kon- súlsins og hvernig sem í málinu lá, var það embættisskylda hans að svara eins og hann svaraði. Milliríkjaviðskifti fara ekki fram á sama hátt og þegar reið- ir drengir reka hnefa hvor fram- an í annan hótandi. Alveg sama gildir þessi norsku blaðaummæli sem týnd eru til. þau eru algerlega óhæf vitni í þessu máli af sömu ástæðu. En annað er það sem rétt er að veita athygli í málinu. það hefir að vísu hvergi kom- ið berlega fram að kjöttollurinn stafi af ráðstöfunum þeim er ís- lenska ríkið hefir gert fyrir sjáv- arútveg'inn. En kjöttollurinn var samþyktur í norska þinginu skömmu eftir þ'að að samningarn- ir voru strandaðir við Spánverja — og vitanlega strönduðu þeir fyrst og fremst af þeirri ástæðu, að Spánverjar ætluðu Norðmönn- um að fara sömu leið og Islend- ingar fóru. Bændaflokkurinn norski, sem um leið er aðalbann- flokkurinn í Noregi, var sá er að- allega réði kjöttollinum, en ann- ars var svo mikil eining um kjöt- tollinn, nálega hjá öllum flokkum, að það liggur afarnærri að álykta að einhver samtök hafi átt sér stað milli flokkanna á bak við tjöldin. Vitanlega er hér ekki um neitt annað að ræða en það sem altíðk- anlegt er í öllum löndum í við- skiftum þjóða í milli. Síðasta fréttin frá Noregi er sú að norska þingið hefir samþykt með miklum meiri hluta, tillögu bannstj órnarinnar, um samninga- leið í Spánarmálinu á þeim grund- velli að halda bannlögunum. En Mörgunblaðið hafði hátíðlega spáð því að bannstjórnin norska myndi falla á málinu. Er það alt á eina bókina lært sem Morgunblaðið og Lögrétta leggja til þessara mála. II. Tíminn verður því að halda því fram alveg afdi’áttarlaust að þar sem fullvíst er að tollhækkunin á saltkjötið hafi í för með sér til- svar’Undi tjón fyrir íslensku bænd- úrna á öllu því kjöti, sem þeir selja, bæði innan lands og utan, og þar sem það verði að teljast líklegast að tolliiækkunin stafi af ráðstöfunum sem íslenska ríkið hefir leiðst til að gera af ástæð- um sem landbúnaðinum eru með öllu óviðkomandi og' nálega víst að það a, m. k. meðfram stafar af þeim ástæðum, — þá eigi íslensku bændurnir .siðferðilega réttlætis- kröfu til að fá hvern einasta eyri endurgoldinn af því tjóni sem þeir verða fyrir á aðalframleiðsluvöru sinni af þessum ástæðum. Á öllum sviðum hefir landbún- aðurinn verið hafður útundan á undanförnum árum, af stjórnar- völdunum. það væri hið hróplegasta rang- læti að þessum nýja skatti væri varpað á herðar bændanna, ofan á alt annað, eins og mál þetta er alt í pottinn búið. Framtíð íslensku þjóðarinnar, andleg og líkamleg hreysti ís- lensku þjóðarinnar, viðhald góðs kynstofns á íslandi, er fyrst og fremst undir því komið að land- búnaðurinn sé blómlegur, að sem flestir alist upp í sveitinni. En þetta getur ekki orðið nema því aðeins að ríkið veiti landbúnað- inum réttlátan stuðning. Verði nú horft á það að slíkur nýr skattur lendi á íslensku bændunum, ■ er stigið eitt sporið enn til þess að gera'ólíft í sveit- unum. þá er það nær en áður, sem virðist vera framtíðarhugsjön Morgunblaðsins og Lögréttu að ísland verði síldarverstöð og þorskveiða, en sveitirnar leggist í eyði og síldarspekúlantarnir geti riðið gandreið milli eyðibýlanna. —-—o----- pórður Tómasson, sonarsonur síra Tómasar Sæmundssonar, prestur í Iíorsens í Danmörku, hefir dvalist hér í bænum undan- farið. Ei’ hann einn helstu starfs- manna Dansk-íslenska félagsins og vinnur einkum að meiri sam- vinnu milli dönsku og' íslensku kirkjunnar. Síra þói'ður er frábær ræðuskörungur. IlllIZUll IjltS í íiorKai. Fregnin um hækkun kjöttolls- ins í Noregi kom öllum hér á óvart. Má óhætt fullyrða að eng- inn maður hér á landi vissi um málið fyr en alt var um garð gengið, enda má svo heita, að toll- hækkunin gengi í gegnum norska þingið án nokkurra undangeng- inna opinberra umræðna. Dönsk blöð geta ekki um málið fyr en tollhækkunai'frumvarpið var orðið að lögum. Er á þetta minst hér til að fyrirbyggja grunsemdir um það, að kæruleysi sé um að kenna, að elcki var hafist banda fyr en búið var að lögfesta toll- hækkunina. Enginn dómur skal á það lagð- ur að svo komnu, hverjar ástæð- ur eru fyrir þessari tollhækkun Norðmanna, en það er víst, að fyrir íslenska landbúnaðinn skift- ir mál þetta svo miklu, að ekki má láta reka á reiðanum um með- ferð þess. Er nú fyrirsjáanlegur grasbrestur víða um land, einkum á Norður- og Austurlandi, þar sem sáuðfj árafurðirnar eru því nær eina framleiðslan. Útlit með verð á saltkjöti var slæmt áður en tollhækkun þessi var lögleidd í Tsíoregi, og mun þá talt að 17 kr. tollhækkun á kjöttunnu gera það að verkum, að framleiðslu bænda er hinn mesti voði búinn. Við al- ment verðfall á heimsmarkaðinum getum vér ekki ráðið, að óreyndu má ekki ætla Norðmönnum það, að þeir bregðist illa við samninga- umleitunum um tollmálið laf vorri hálfu. Að hafast ekkert að í tollmál- inu, en treysta því að hægt verði í einni svipan að ná nýjum mark- aði fyrii' saltkjöt eða lifandi sauð- fé, er fásinna ein, enda hafa bæði útflytjendur og stjórn unnið að því rnáli mörg undanfarin ár, án þess verulegur árangur sé enn fenginn. Af því vér sjáum ekki ■annað líklegra ráð, til að afstýra yfirvofandi hættu fyrir kjötfram- leiðslu landsins, en að leita samn- inga um rýmkun á tollkjörum fyr- ir íslenskt saltlcjöt í Noregi, leyf- um vér oss að skora á stjórn ís- lands: 1. Að bregða nú þegar við og senda menn til Noregs til samn- inga um afnám tollhækkunar á ís- lensku saltkjöti. 2. Að þeir sem sendir verða hafi sem fylst umboð til samninganna og að lögð verði rík áhersla á, að málið verði leitt til lykta áður en kjötútflutningur byrjar í haust. Jafnframt þessu væntum vér að aðrir kjötútflytjendur geri það sem í þeima valdi stendur til að brýna fyrir landsstjórninni nauð- syn þessa máls, og yfirleitt láti í té alla þá aðstoð, sem orðið get- ur til þess, að vér náum sem bag- feldustum tollkjörum við Norð- menn. Reykj avík 5. ágúst 1922. f. h. Sambands ísl. samvinnufél. Ólafur Briem. Jón Árnason. Látinn er hér í bænum Gunnar Gunnarsson húsgagnasmiður, son- ur Gunnars kaupmanns Gunnars- sonar, ungur dugnaðarmaður og vel látinn. m ílrsii prófastur á Gilsbakka. Síra lVIagnús Andrésson á Gils- bakka andaðist hér í bænum 30. f. m. og var þá nýlega orðinn 77 ára að aldri. Kom hann hingað suður til þess að leita sér lækn- inga á augum. Hafði fengið góð- an bata á sjón er hann lagðist banaleguna. Síra Magnús var sonur Andrés- ar bónda á Syðra-Langholti í Ár- neásýslu sonar Magnúsar bónda Andréssonar hins kunna þing- manns Árnesinga. Hann útskrif- aðist úr latínuskólar.um 1875, úr prestaskólanum 1877 og var þá um hríð skrifari hjá Pétri bisk- upi. Árið 1881 fékk hann veitingu fyrir Gilsbakka. Yar þar alla sína prestskapartíð, sagði af sér fyrir fáum árum vegna sjóndepru, en bjó áfram á Gilsbakka, enda hafði hann fengið jörðina keypta er Gilsbakkaprestakall var lagt niður. Prófastur Mýramanna var hann 1884—1892. þingmaður Ár- nesinga 1881—1885 og Mýra- manna 1901—1907 og 1912—1913. Forseti neðri deildar var hann á þingunum 1912 og 1913. Enn átti hann sæti í milliþinganefnd í fá- tækramálum 1905. Síra Magnús á Gilsbakka var i röð hinna. allra fremstu presta, maður prýðilega látinn og virtur af öllum sem af honum höfðu kynni. Maður þéttur í lund, sem hvergi mátti vamm sitt vita. Voru þeir göfugir fulltrúar presta- stéttarinnar íslensku, er þeir sátu, báðir lengi, á sögustöðun- um, efstu brauðunum í Mýra-'og Borgarf j arðarsýslu, f rændurnir, síra Magnús á Gilsíiakka og síra Guðmundur í Reykholti. Og svona fáar urðu vikurnar milli þeirra. Síra Magnús var kvæntur Sig- ríði Pétursdóttur frá Höfn í Mela- sveit, sysfur Sigurðar P. Sívert- sens prófessors. Áttu þau möi'g börn, og er Pétur hæstaréttar- málaflutningsmaður einn sona á lífi, en dætur margar, þar á með- al Steiirunn kona síra Ásmundar skólastjóra á Eyðum og Ragnhild- ur kona Guðmundar bónda Jóns- sonar á Slceljabrekku. VIII. Bannlögin höfðu mikið meiri hluta í'ylgi ahnennra kjósenda, einkum upp á síðkastið, éftir að konur fengu at- kvæðisrétt. En tiltölulega lítill hópur manna, sem stóðu að innflutningi vara, sumir læknar, sumir eftirlits- menn laga og réttar, hindruðu fram- kvæmd þeirra. Einstaka menn prédik- uðu að ekki þyrfti að hlýða þessum lögum, og bráut þar með grundvöll réttarmeðvitundarinnar í landinu. Að lokum voru þingmenn allmargir augna og varaþjónar. Vildu lialda við banni, en ekki gcra landið „þurt“. Vildu lágar sektir, læknabrennivín, skipabrennivín o. s. frv. Svo kom krafa Spánverja. Spán- verja munar ekkert um vínsölu hing- að, og hafa líklega aldrei selt hingað neitt að ráði. En þeir vilja með blind- um ofsa berjast móti bannhreyfing- unni i heiminum. Við stórþjóð eins og Bandarikin þora þeir ekki að etja kappi. Frakkar, sem þó eru meiri vínyrkjuþjóð, beita hvergi slíkri hörku eða ódrengskap. Veldur því mentun þeirra og riddaraskapur. Ef hér hefði setið manndóms stjórn að, völdum, sem hefði verið ant um að landið væri ekki kúgað, og' viljað halda fast við þá stefnu að útrýma áfenginu, hefði formaður stjórnarinn- ar, í stað þess að eyða mánuðum í Kaupmannahöfn, farið tif annara bannþjóða, Finna, Norðmanna og Bandaríkjanna, og reynt að fá sam- vinnu i þessu máli. Sömuleiðis að leita aðstoðar þjóðabandalagsins. Ekkert af þessu var gert.' Vesalings Island stóð eitt sór, og með tals- mann á Spáni, sinn heitasta andstæð- ing, brennivínsblaðsritstjórann Gunn- ar Egilsson, sem meir hafði óvirt. bannlögin á prenti en nokkur annar Islendingur. Goodtemplarar reyndu eftir föngum að vilma fyrir málið. þeir -sendu inann á alþjóðafund í Sviss, og síðar fi! Englands. þó vantaði þann mann (E. H. Kvaran) stjómarumboð til að geta komið fram fyrir landsins liönd þar. J. M. neitaði þvi. En um likt Ieyti var G. Gíslason með stjórnai’- meðmæli upp á vasann út í löndum, svo að fordæmi var til. Laust fyrir jól ætluðu templarar að senda Kvar- an og fiskkaupmann úr Reykjavík tii Bapdaríkjanna, i liðsbón og mark- aðsleit. En er þeir voru að undirbúa ferðina, fréttist frá hærri stöðum, að sagt vai', að Spánverjar færu sér hægar. Var þá hætt við vesturförina. Annars var öllu haldið lcyndu fyrir þjóðinni um gang málsins. En við útlend blöð talaði J. M. seint á ár- inu, mjög opinskátt um, að varla myndi annar.kostur en að láta und- an. En þegar þing kemur saman, er eitt stjórnarfrumvarpið afnám bann- laganna. Og talið var að það yrði að gera á hálfum mánuði. Ef sagt er, að tveir fyrstu þættirn- ir í þessum sorgarleik hafi verið leiknir af nokkrum iiluta valdsstjórn- aririnar, ]?. e. framkvæmd bannlag- anna, og af landsstjórninni, að því er snerti samningana út á við, þá var nú komið að þinginu. það lék þriðja og síðasta þáttinn. Búast hefði mátt við, að þegar J. M. lagði þetta plagg sitt fram, hefði verið haldnar lieitar ræður, að til- finningar liefðu borið kaldan útreikn- ing ofurliði. En svo var elcki. Bann- menn þingsins voru þegar á reyndi svo fáir, að þeir gátu ekki visað þess- um óburði frá umræðum. Nú kom það fram, að þeir þing- mcnn, sem liöfðu lofað að „spilla" ekki lögunum, eða fylgt þeim af ótta við kjósendur, þóttist lausir allra mála. Föðurlandið var í hættu. Hinir fáu opinbei'u andbanningar, eins og Vigurklerkur og Proppé, höfðu nú fengið liðsauka sem dugði. Ilið eina som bannmenn gátu komið til lciðar, var að gera síðustu tilraun á Spáni. Tveir menn, Sveirin Björnsson og Kvaran, voru sendir þangað. Annar þeirra hefir skrifað ferðasögu sína í Mbl. Er liún eins og smámynd af málinu í heild sinni. í þinglokin var svo endi bundinn á rnálið, með af- brigðum frá þingsköpunum, eins og vant er um öll hin stærstu mál. Frh. J. J. ----0----- Verslunarmenn gengust fyrir almennu hátíðahaldi 2. þ. m. á Árbæ. Voru meðal annars þreytt- ar kappreiðar á hjólhestum.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.