Tíminn - 19.08.1922, Blaðsíða 4
110
T 1 M I N N
þá hjá „prívatfirma". Hvað sá mað-
ur hét, sem þar var á ferðinni, fylgdi
ekki sögunni. En hóf þarf að vera á
þeirri tegund seðlaútgáfu hjá hverri
stjóm.
í fyrri grein sinni játaði höf. óaf-
vitandi að lífskjör hafi áhrif á skoð-
anir flestra hversdagsmanna. Sést
það á höf. Honum er illa við sam-
vinnumenn. Honum er illa við lands-
verslun. Og hann lætur þessa
gremju í ljósi með klúrum illyrðum
og .dylgjum, eins og er háttur geð-
mikilla en mentunarlítilla manna. Af
hverju kemur þetta, nema að hann
lætur hagsmunahvötina hafa áhrif á
skoðanir sinar. Andlegt lífs þesskon-
ar manna er endurskin af þeim
peningum, sem þeir eiga, eða hafa
handa á milli, að láni. Hefir G. G.
þannig sannað lýsingu mína í „Kom-
andi árum“ bæði beinlínis 1 fyrri
grein sinni, og óbeinlínis með skoð-
unum þeim, er koma fram í verslun-
argreinum hans.
G. G. þykist vera dómhæfur um
landsverslun. Eftir því álítur hann
að dómarar megi vera hlutdrægir,
og er það ný kenning. Hitt mun flest-
um kunnugt, að kaupmannastéttin
(með sárfáum undantekningum) hef-
ir frá byrjun felt hlutdræga og rang-
láta dóma um landsverslunina. þar
sem allir óhlutdrægir menn viður-
kenna nú, að landsverslunin hafi á
stríðsárunum bjargað miklum hluta
Islendinga frá örbyrgð og hungurs-
neyð, þá hafa milliliðirnir, og þar
ekki síst G. G., jafnan litið á þetta
bjargráðafyrirtæki frá bæjardyrum
kaupmanna. Er sú saga alt of vel
kunn. G. G. kemst í vandræði vegna
útvegsmanna, sem selja sjálfir vöru
sina, og kaupa inn sjálfir. Ef engir
mættu versla nema kaupmenn, eins
og G. G., þá eru þessir menn (t. d.
Kveldúlfur) ekki í sínum rétti. þeir
eru þá jafnbrotlegir við Garðars út-
völdu milliliðahjörð, eins og sam-
vinnumennirnir. í aðra röndina finn-
* ur G. G. þetta, en mun þó vilja fyrir
gefa þeim af því að kaupmenn eiga
líka í útgerðinni, t. -d. i öllum tog-
urunum sem betluðu um ábyrgð
landssjóðs.
• Garðari er sérstaklega illa við Sam-
bandið. Finst jafnvel að kaupfélögin
hefðu mátt standa, ef þau hefðu að-
eins skift við heildsalana. Garðar má
muiva sinn fífil fagran, því áður en
Sambandið tók að sér innkaup og
sölu fyrir deildir sínar, skiftu mörg
félögin við hann. Og hvergi heyrist
þess getið, að þau sakni nú kjöt-
katlanna í Egyftalandi. í hverju ein-
asta siðuðu landi, þar sem kaupfélög
starf til muna, koma félögin sér upp
heildsölu. það þykir jafn sjálfsagt og
að setja þak á hús, þar sem veggir
eru fullgerðir. Að Garðari og fleiri
- íslenskum kaupmönnum finst sjálf-
sagt að félögin hafi hér enga sam-
vinnulieildsölu, sýnir annaðhvort' fá-
fræði á háu stigi, þ. e. algerðan
ókunnugleika á samvinnufélögum er-
lendis, eða þá að þessir menn eru
svo blindaðir af umhyggju fyrir per-
sónulegu gróðastarfi sinu, að þeir
geta ekki þolað að samvinnustefn-
an nái hér eðlilegum þroska, ef ein-
liver þeirra missir við það spón úr
aski sínum. Frh. J. J.
----o----
Kaupmenn og
samvinnufræðslan.
Kaupmönnum er nauðsynlegt að
hafa Verslunarskólann til að hafa úr
nógu mörgu og nógu ódýru starfs-
afli að moða. En þeir vilja helst ekki
kosta skólann sjálfir. Tíma því ekki
og vilja koma kostnaðinum á land-
ið. En fyrir landið er þarflaust að
fjölga kaupmönnum og búðarfólki.
Sú stétt er nú þegar alt of stór. Frá
sjónarmiði þjóðarbúsins er þessvegna
hugsunarrangt að styrkja af landsfé
skóla, sem fjölgar búðum og milli-
liðum.
En kaupmönnum er e'kki nóg að
koma sínum skóla á landið. þeir vilja
líka eyðileggja Samvinnuskólann. Er
grein nýverið í Morgunbaðinu um
það efni og að skólarnir séu næsta
líkir. í Tímariti ísl. samvinnufélaga
er nú að birtast ræða um þetta efni,
sem haldin var á Sambandsfundi i
vor. Er þar sannað að Samvinnuskól-
inn er afar ólíkur kaupmannaskólan-
um. Tilgangur Verslunarskólans er að
fjölga sem mest búðum og kaup-
mönnum, hvað sem líður hagsmmn-
um þjóðarinnar. Tilgangur Samvinnu-
skólans er að fækka sem mest þeim
sem að verslun vinna. Starfsmanna-
hald kaupfélaganna er miðað við
þarfir félagsmanna. Með því móti er
ungt og hraust fólk ekki dregið frá
sjálfri framleiðslunni. Tilgangur
kaupmannskólans er að gera menn
duglega til að græða fyrir sjálfa sig,
á kostnað almennings.Tilgangur Sam-
vinnuskólans er að menta sem flesta
menn til að kunna að starfa saman
til sameiginlegra liagsmuna, án þess
að nota sér neyð annara.
Til að gera þetta enn ljósara skal
rifja upp muninn á skólunum.
í Verslunarskólanum er ekki kend
nein félagsfræði, engin samvinnu-
saga, og næstum engin hagfræði, bor-
ið saman við Samvinnuskólann.
þriðjungur kenslunnar í Samvinnu-
skólanum er þannig alveg frábrugð-
inn kenslu liins skólans.
í Verslunarskólanum er engin
áframhaldskensla i þessum greinum,
eins og í Sainvinnuskólanum.
í Verslunarskólanum er engin
kensla hliðstæð við eins vetrar deild
Samvinnuskólans, þar sem karlar og
konur geta fengið kenslu svipaða og
veitt er í kvennaskólum og gagn-
fræðaskólum, að viðbættri mikilli
kenslu i íslenskum bókmentum forir-
um og nýjum, listasögu og sam-
vinnufræðum.
í VerslunarSkólanum er engin
kensla hliðstæð tveim kvöldskóla-
deildum Samvinnuskólans, þar sem
fólk búsett í Reykjavík, eða aðkom-
ið, sem vinnur fyrir sér yfir vetur-
inn, getur fengið kenslu í tungu-
málum, reikningi, hagfræði, sam-
vinnusögu og islenskri bókmenta-
fræði.
Hvað finst kaupmönnum um mun
á skólunum og nytsemi? **
----o----
Eltírmælí.
Á síðastliðnu ári urðu þau
heiðurshjónin Tryggvi Pálsson
bóndi að Kirkjubóli í Skutulsfirði
og kona hans Kristjana Jónsdótt-
ir fyrir þeirri miklu sorg að missa
tvo unga, mjög mannvænlega syni
sína: Sigurð Pál og Guðmund.
Sigurður varð aðeins 17 ára
gamall. En þótt aldur hans yrði
ekki hár, duldist það engum er
þennan unga mann þektu, að
hann átti hvorttveggja: mikla
hæfileika og gott hjarta. Haustið
1920 gekk hann í unglingaskólann
á ísafirði og ávann sér þar traust
kennara sinna, enda töldu þeir
hann allir í hóp bestu nemend-
anna og hinn mannvænlegasta. En
eftir skamma stund var sætið
hans autt. Hann dó um vorið, 20.
júní. Banameinið var tæring.
Guðmundur var 2 árum eldri,
19 ára gamall. Var hann einnig
að búa sig undir lífið, hafði ver-
ið 2 vetur að heiman við nám í
bændaskólanum á Hvanneyri. Tók
hann fullnaðarpróf þaðan síðast-
liðið vor með ágætiseinkunn.
Fékk hann einnig besta orð kenn-
ara sinna, er fanst mikið til um
ástundun hans, siðprýði og gáfur.
Skömmu eftir prófið varð hann
að fara á Iieilsuhælið að Vífils-
stöðum og dó þar, einnig úr tær-
ingu, 27. sept. síðastl.
Allir sem þektu þessa menn
væntu sér mikils af þeim, eins og
af öllum börnum þessara hjóna.
þeir kostir prýddu þá báða, sem
einkum eru skilyrði þess, að
menn verði nýtir menn og góðir
synir þjóðar sinnar. Drenglyndi,
dugnaður og hæfileikar.
það er því sárt saknað við lát
þeirra bræðra en að Kirkjubóli.
það er söknuður með öllum sem
þektu þá. Og við gröf svo ungra
sona á þjóðin öll saknaðarefni.
S.
„Spunavélin mín“.
Svo heitir grein sem birtist í 17.
tbl. Timans þ. á., eftir hr. Albert
Jónsson frá Stóruvöllum. Af því að
mér finst að Albert væni Bárð Sig-
urðsson um að hann hafi byrjað að
smíða spunavélar i óleyfi, vil eg
biðja Tímann fyrir eftirfarandi línur.
Albert segir sem sé að Bárður hafi
gleymt að geta þess að liann (Al-
bert) sé höfundur aðaluppgötvunar-
innar í vélurn þessum. Mun það og
vera rétt að Albert hafi fyrstur
manna smíðað spunavélar hér á
landi. En hann hefir ekki uppgötvað
neitt nýtt, því að hann smíðaði vél-
ar sínar nákvæmiega eftir skoskri
spunavél sem Magnús heitinn þórar-
insson á Halldórsstöðum í Laxárdal
átti. Munurinn var aðeins sá, að vél
Magnúsar var stærri, spann 60 þræði,
en vél Aiberts 15 þræði. Eg veit ekki
hver hefir átt hugmyndina að smiða
vélarnar minni, en um líkt leyti og
Albert smiðaði þessar umgetnu vélar,
lét Magnús heitinn smiða tvær 15
þráða vélar. En þó að Albert hafi
fyr dottið í hug að smíða þær minni,
þá gat einkaleyfi ekki komið til mála
þar eð hann smiðaði eftir annari vél.
það er ekki aðalatriðið i þessu
spunavélamáli, hver smiðað hefir
fyrstu vélina, lieldur hitt að þær út-
breiðist sem fyrst og verði sem flest-
um að góðum notum.
Eg sé . ekki að Albert geti með
neinni sanngirni haldið þvi fram að
hann hafi meiri rétt tii að smíða
þessar spunavélar en hver annar.
Ekki mun hann hafa keypt réttinn
til að smíða eftir vél Magnúsar, og
hættur var hann að smíðá vélarnar
fyrir rúmum 20 árum. En nú auglýs-
ir hann að liann smíði spunavélar
ásamt hesputré og tvinningaráhaldi.
Veit hann þó vel að Bárður hefir
fundið upp tvinningaráhaldið og er
það ekki smíðað eftir neinu öðru.
Ilefir Albert gleymt að geta þess.
það gerir heldur ekkert til. Hann
má smíða svo mörg tvinningaráhöld
sem hann vill. það var aldrei til-
gangur Bárðar að biðja um einka-
leyfi að þvi, heldur það að gera vél-
ina fullkomnari, svo að hún yrði að
sem mestu gagni.
Eg hefi tekið svari Bárðar af því
að mér er málið nokkuð skylt, þar
sem liann er bróðir minn, og eg hefi
smiðað jafnmargar spunavélar á einu
á'ri og Albert á 12. Annars voru
fyrstu 10 vélarnar sem Bárður smíð-
aði gerðar að tilhlutun Heimilisiðnað-
árfélags Norðurlahds og á það
þakkir skilið hjá íslensku þjóðinni
fyrir að hrinda því þarfa máli i
framkvæmd. Hafa nú á tveim árum
verið smíðaðar rúmar 30 vélar.
Akureyri.
Kr. S. Sigurðsson.
-----O-----
Þrjú húsmál.
Austur-Húnvetningar hafa lengi tal-
ið sig setta hjá í lieilbrigðismálum.
Til að tryggja sér góðan lækni,
Kristján Arinbjarnarson, hafa sýslu-
búar meö frjálsum samtökum keypt
hús fráfarandi læknis, og tilheyrandi
land, fyrir 37 þús. krónur. Alt lækn-
ishéraðið stendur óskift um þessa
framkvæmd, þótt deilt sé um ýmis-
legt annað. Vonandi verður lands-
stjórnin við ósk sýslubúa, er þeir
sýna svo ákveðinn fórnarvilja.
Áttatíu þúsund krónur úr lands-
sjóði eru á góðum vegi með að hverfa
til einkis i húskofa hjá Eyrarbaklca.
Nokkrir menn á Eyrarbakka og
Stokkseyri réðust í að byggja spítala
4—5 sinnum stærri en þörf er á fyrir
sýsluna. Kostnaður orðinn um 120
þús. að gera húsið fokhelt. Skuld
fyrirtækisins 80 þús. kr. Eru nú þeir,
sem að fyrirtækinu standa, að reyna
að koma þessum 80 þús. á landið.
Kunnugir telja að þurfa muni 100—
120 þús. enn til að fullgera húsið. Og
svo ■ er ekkert með það að gera sem
sjúkrahús á þessum stað. Rangár-
vallasýsla hefir sjúkrahús með 6—8
rúmum, sem fullnægir henni. Sýslu-
nefnd Árnesinga hefir hingað til stað-
ið móti þessu fargani. Vonandi setur
hún metnað sinn hærra en svo að
hún flæki sig i þessu vandræða-
fyrirtæki.
Landið heíir nú alt að því 20 skrif-
stofur hér og þar um Reylcjavík, og
eyðast drjúgir peningar í alla þá húsa
leigu. T. d. má nefna að landinu var
nýlega boðin til leigu búð og geymsla
fyrir Spánarvínið, fyrir 18,000 kr. árs-
gjald. í stað þess lætur stjórnin gera
skrifstofu og geymslu fyrir vínið í
vörugeymsluhúsi landsins, Nýborg,
sem Sig. Jónsson lét reisa í sinni
ráðherratíð. Er það um 80 álnir að
lengd og 20 á breidd, vel vandað. Nú
er stungið upp á að gera þetta hús
að skrifstofum fyrir landið, og flytja
þangað allar þær skrifstofur, sem
landið þarf að reka, og ekki komast
fyrir í stjórnarráðinu. Kunnugir full-
yrða að með þessu mætti spara land-
inu marga tugi þúsunda árlega, bæði
beint og óbeint. J. J.
-----0-----
Upplýsingaskrifstofa stúdentaráðs-
ins veitir öllum námsmönnum, hvar
sem er á landinu allar nauðsynlegar
upplýsingar um skólavistir, bæði inn-
anlands og utan, um utanfarir, kostn-
að af skólagöngu o. s. frv. Upplýsing-
arnar eru allar veittar ókeypis. Ættu
námsmenn að nota sér*svo gott boð.
Skrifstofan er opin tvisvar í viku og
er í Mensa Academica í Lækjargötu.
Látin er 7. þ. m. á Hólmavík við
Steingrímsfjörð frú Sigurbjörg Bene-
diktsdóttir kona Sigurjóns Sigurðs-
sonar kauplelagsstjóra. Eiga þau
hjónin 3 börn, öll á lífi. Sigurbjörg
heitin var rúmlega þrítug, greind
kona og prýðilega látin og er að
henni mikil eftirsjá fyrir héraðið og
ástvini hennar. Brjóstveiki varð henni
að bana og bar hún þann langvinna
sjúkdóm með sérstakri hugprýði og
stillingu.
Útlagaljóð. Axel Thorsteinsson send-
ir heim frá Vesturheimi lítið ljóða-
safn með þessu nafni. Verulega mikil
tilþrif eru ekki í þessu ljóðasafni,
vantar Axel lipurð og léttleik, en
hann er ungur. En þetta ljóðakver er
þó mjög kærkominn gestur. því að
það eru liðin mjög mörg ár síðan
út hafa komið ljóð, sem látið hafa í
Ijós jafn fölskvalausa og heita ást til
íslands og jafn viðkvæma heimþrá.
Nafnið á við, í allra bestu merkingu.
þessar tvær stökur eru aðeins lítið
sýnishorn:
Eins og rifin upp með rótum
reynitré
íslendinga erlendis
jeg alla sé.
þú er vegleg Vínlandssól
vildi eg þér ei gleyma.
En fslendingar eiga’ ei jól
annarsstaðar en lieima.
Bækur Axels, bæði tímaritið Rökkur
og þessi ljóð, fást í bókaverslun Ár-
sæls Árnasonar.
Kjöttollurinn. Norski konsúll-
inn hér í bænum hefir sent blöð-
unum eftirfarandi tilkynningu:
„Frumvarpið um hækkun á kjöt-
tollinum er ekki borið fram af
norsku stjórninni. pað kom frá
meiri hluta tollmálanefndarinnar
í Stórþinginu og ástæðan til þess
að það kom fram, var sterk krafa
frá fylgismönnum landbúnaðar-
ins um meiri tollvernd á ýmsum
landbúnaðarafurðum. Frumvarp
þetta og hækkun sú á eggjatoll-
inum, sem samþykt var um leið,
mun að því er virðist vera talin
sem nokkurskonar uppbót fyrir
tollhækkanir þær á fáeinum iðn-
vörum, sem lagt var til að tollur
yrði hækkaður á“. Er það, eins
cg gengur, að fleiri hvatir en ein
liggja til athafna manna.
Eitt dagblaðanna finnur að því
að landbúnaðarráðherra skuli fara
.utan til þess að leitast við að
vinna það á við Norðmenn að
kjöttollurinn falli niður. Mætti
blaðið þó vita, að annar aðalat-
vinnuvegur þjóðarinnar á afar-
mikið undir því að slíkir samn-
ingar geti tekist. Munu því marg-
Til barnakennara.
í október n. k. kemur, að öllu
forfallalausu, út kenslubók í dýra-
fræði með myndum, eftir Jónas
Jónsson frá Hriflu. Kennarar sem
kynnu að vilja nota bókina nú í
vetur, eru beðnir að tilkynna
Ársæli Árnasyni bóksala hve mik-
ið þeir halda að senda þurfi í
þeirra hérað.
Prestakragar
eru saumaðir og stífaðir
á Smiðjustíg 5.
Takið eftir.
Nýkomið: Munnhörpur á
1 krónu og einf. harmonikur
á 34 kr., tvöfaldar á 60 kr.
Hljóðfærahús Reykjavikur.
ir segja að þetta hafi verið grá-
lega mælt. Enda getur hið sama
blað þess næsta dag að mjög
væri æskilegt ef ráðherrann gæti
um leið í utanförinni, orkað því,
sem áður hefir verið rætt hér í
blaðinu, að íslensku skjölin í
Kaupmannahöfn yrðu flutt heim.
Sigurður Guðmundsson skóla-
meistari dvaldist hér í bænum um
hríð og fór norður með Botníu um
síðustu helgi. Á að gera ýmsar
bráðnauðsynlegar umbætur á
skólahúsinu fyrir haustið, mála
innan, koma fyrir miðstöðvarhit-
un og raflýsa.*
Mikill síldax-afli hefir verið
nyrðra undanfai’ið.
pýsk söngkona hefir dvalist í
bænum undanfarið og haldið
söngskemtun.
Kort Kortsen heimspekingur
frá Kaupmannahöfn er hér á ferð
til að kynnast hér og rita um
menn og málefni fyrir Kaup-
mannahafnarblaðið Nationaltid-
ende. Flutti hann ei’indi um
spiritismann.
Markaðsleit. Stjórnarráðið hefir
falið Pétri Ólafssyni útgerðar-
manni að leitast fyrir um fisk-
markað erlendis samkvæmt fjár-
veitingu alþingis. Mun för hans
einkum heitið til Vesturheims.
/
s
Sti-and. Tvö norsk skip strönd-
uðu við Langanes í fyrradag.Menn
björguðust, en búist við að skip-
unum verði ekki bjargað.
-----o----
Orðabálkur.
ábót (-ar, vantar flt. ?), kvk.,
viðbætir: „Vill sýslumaðurinn
ábót?“ V.-Skaft.
ábúðarlegur, 1., þykkur í lofti
og úrkomulegux*. Hrútf. Isfj.djúp.
ágos (-s, vantar flt. ?), kl., það
að hleypur á e-n, hann fær niður-
gang. Árness.
áhlaup (-s, vantar flt. ?), kl., =
ágos. Árness.
ákast (-s, -köst), kl., það að
kasta e-u (t. ,d. sjóvetlingi) á
fiskihlut, til þess að ákveða hverj-
um beri þessi og þessi hlutur:
gera ákast. Súgf.
ár: veia svo og svo á ár koni-
inn, vei’a fæddur á þessum og
þessum tíma árs: þú ert fyr á ár
kominn. Hvar?
ár: vera svo og svo í ár kom-
inn = vera svo og svo á ár kom-
inn. Vestf.
----o-----
Ritstjóri:
Txyggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.