Tíminn - 02.09.1922, Blaðsíða 2

114
T 1 M I N N
Nýkomið:
yfírfrakkaefní og svört ög blá
fataeíní. Lægsta verð.
G. Bjarnason S> Fjeldsted.
V efnadarnámsskeið
verður haldið á Akureyri í vetur frá 20. okt. til 20. febrúar. Kenslu-
gjaldið 100 kr. greiðist fyrirfram, 50 kr. með umsókn. — Efni fæst
keypt á staðnum. Námsskeið fyrir vefara ráðgert í mars og apríl.
Kennarinn, Brynhildur Ingvarsdóttir, Akureyri, gefur frekari upplýs-
ingar. Heimilisiðnaðarféltíg Norðurlands.
Samband ísL
samvínnufélaga
útvegar beínt frá verksmíðjunní
híð víðurkenda, ágæta
Mc. Dougall’s
BAÐLYF.
starfssvið þeirra. þeir hafa gert
eins mikið fyrir Kanada og Kan-
ada hefir gert fyrir þá. ísland
getur nú látið þeim eins mikið í
té og nokkurt annað land undir
sólunni. Og meira til. Island get-
ur látið þeim annað og meira í té
en nokkuð annað land. Island get-
ur veitt friði inn í sálir þeiiTa. Eg
veit að eg fæ lítið lof fyrir þessi
orð hér. En mig skiftir það litlu.
Ef íslenskir bændur taka eftir
þeim, hirði eg fátt um annað.
Fyrir nokkram áratugum fóru
íslenskir bændur hundruðum sam-
an með alt sitt skyldulið til þessa
lands og Bandaríkjanna. það má
ekki lá þeim það. íslenskir bænd-
ur, er nú lifa, geta fátt fært sér
til afsökunar, ef þeir tækju upp
á slíku. Hættan er lítil. Islend-
ingar eni vel vakandi. En sé nokk-
ur snefill hættu til, langar mig
til að hrópa til íslenskra bænda:
íslenskir bændur! Mælið einum
munni: Aldrei aftur!
Winnipeg, þ. 2. ágúst 1922.
Axel Thorsteinsson.
----o---
Ásælni.
Ritstjóri Bjarma getur þess í
júlíblaði sínu, að hann hafi eitt
sinn komið ofan úr Svínaskarði.
Hafði hann verið á ferð með tveim
sonum sínum. þeir voru hraktir.
mjög og gistu þeir feðgar hjá sr.
Magnúsi þorsteinssyni á Mosfelli.
Viðtökur fengu þeir ágætar —
svo ágætar, að annar sonur rit-
stjórans spurði: ,,þetta er víst
trúaður prestur, pabbi“. Drengur-
inn hélt það, „af því að hann tók
svo vel á móti okkur í gærkveldi".
Margt er broslegt í Bjarma
litla, og eitt er þetta. það lítur
helst út fyrir, að drengurinn hafi
ekki búist við því, að prestar væru
yfirleitt trúaðir. þegar þess er
gætt, að þetta var sonur guðfræð-
ings, er þetta meinlega skynsam-
legur varnagli, ef honum hefir
ekki verið innrætt þessi skoðun
af þeim, er hann hefir treyst
mjög vel. Hvers vegna álítur pilt-
urinn að sr. Magnús hafi verið
trúaður? Af því að hann var
gestrisinn. það er sem hann eigi
ilt með að hugsa sér gestrisni eða
líka mannúð, nema hjá trúuðum,
eða að minsta kosti gengur hann
að því sem vísu, að trúin sé und-
irrót hennar.
þetta gefur bendingu um, hvern
ig lýsingarnar munu vera á þeim,
sem trauðla munu geta kallast
trúaðir. Er hér líkt og um fyrir-
máls lömbin. þeim er kent átið áð-
ur en þau eru látin út. Drengur-
inn þykist þekkja þá trúuðu úr.
Honum getur ekki komið til hug-
ar, að prestur geri þetta af því
að hann sé svona gerður, svona
góður maður.
Ekki er að undra þótt þröng-
sýni og hleypidómar þróist.Frjáls-
hyggjumönnunum er ekki gert hér
hátt undir höfði. það er sem
mannúð og drenglyndi séu einka-
eðliskostir trúaðra manna. En
hafa ekki einmitt hinir trúuðu
sýnt af sér .mestu harðýðgina og
illmensku. Hversu oft má rekja
blóðferilinn og glæpasporin eftir
„hina trúuðu“, þar sem þröngsýni
og ofstæki hafa verið í essinu
sínu? Hafa ekki frjálshyggjend-
ur rutt mannúðinni mest og best
braut? Eða hvað segja menn um
mannúðina hér á landi ? Var meiri
mannúð meðan Jónsbókarlestrar
voru þuldir á sérhverju heimili?
Nú þyknar ryklag á postillu-
skruddunum, og að sama skapi
vex mannúð með þjóðinni. þetta
vita allir. þó er verið að læða því
inn hjá börnum, að gestrisni sé
ekki auðkenni á öðrum en „hin-
um trúuðu“, og líklega einna
helst fylgismönnum Bjarmastefn-
unnar dönsku.
það er sagt að sumir menn noti
sér jarðarfarir til þess að féfletta
aðra. þeir vita að syrgjendur
hafa fæstir skap til að þrefa um
verð, er þeir standa yfir moldum
vina eða vandamanna. Ritstjóri
Bjarma vefur þessu góðgæti inn
í dánarminningu sr. Magnúsar.
Er sem hann hafi hugsað sér að
ásælni „trúaðra“ mundi látin
óátalin, og það því fremur sem
hann breiðir blæju sakleysisins
yfir hana, með því að leggja hana
syni sínum í munn. Gestrisni og
mannúð eru engin sérkenni trú-
aðra manna. Menn eru góðir og
drenglyndir af því að það er eðli
þeirra, en ekki af því að þeir hafa
einhverja sérstaka trú. Valmenni
hafa verið til á öllum öldum og
í öllum löndum, hvað sem trú
þeirra hefir liðið. Sr. Magnús var
gestrisinn af því að það var eðli
hans. Hann mundi hafa hýst
hvern hrakinn mann, er að garði
bar, hverrar trúar sem hann hefði
sjálfur verið.
Getið e'r um einhvern Sadhu
Sundar Shing . í öðru tölublaði
„Bjarma". Sá á nú að vera á báð-
um buxunum. þeir eru fáir ment-
uðu „heiðingjarnir" svo nefndu,
er láta snúast til kristinnar trúar
fyrir fortölur trúboðanna, — sem
eðlijegt er. þessi maður mun þó
líklega bænabókarfær, enda er
sem rekið hafi hval á fjörur trú-
boðsins. Annars virðist þessi
maður vera orðinn nokkurn veg-
inn gagntekinn af þessum illkyhj-
aða trúarhroka, sem varpað hefir
svartari skugga á kirkjuna en
flest annað. „Bjarmi“_ segir, að
Sadhu kenni, að ekkert hjálpræði
né eilíft líf sé til nema fyrir
Krist. Er þá svo að skilja, að trú-
in á Krist eigi að breyta eðli lífs-
ins. þeir sem trúa á„Krist, eiga að
verða eilífir, en hinir ekki. Sadhu
vill reyna að sölsa undir hina trú-
uðu eilífa lífíð, en Ástvaldur gest-
risnina. Ekki vantar ásælnina. En
hvernig lítur þá út fyrir meiri
hluta mannkynsins? Forsjónin
hefir séð svo um, að rúmir tveir
þriðju hlutar mannkynsins fæð-
ist í „heiðhum“ löndum. þeir geta
því trauðlega kynst kenningum
Krists, sökum þess, að þeir hafa
oi'ðið fyrir þeirri ónærgætni af
guði. Hann hefir fyrirmunað þeim
að frelsast fyrir trúna. Er nokk-
uid vit í slíkum skoðunum? Gott
er að slíkar skoðanir eru fæddar
með feigðina um hálsinn, og eru
nú í andarslitrunum. Eða ef til
vill hafa „hinir trúuðu“ hugsað
sér að „heiðingjarnir" muni iðr-
ast eftir dauðann og taka „hinu
megin“ kristna trú; það væri ekki
svo vitlaust séð frá þeirra sjón-
armiði, þótt það væri þvert á móti
því, sem bæði Höfðabrekku-Jóka
og kirkjan kennir.
Sadhu þessi vfrðist sverja sig í
ætt við „Bjarma“. Kveðst hann —
að því er „Bjarmi“ segir — hata
spiritismann. Ofstækið hjarir á
hatrinu. Ef ofstækistrúboði hættir
að hata aðrar stefnur en hann
sjálfur fylgir, dregur úr honum
allan mátt. þeim er hatrið eins
nauðsynlegt og nátttröllunum
nætui'dimman. En það er broslegt
þegar þessir „liatendur" þykjast
vera að berjast fyrir kærleiks-
kenningum Krists. það -er til lítils
fyrir þá að reyna að villa á sér
heimildir. þeir eru auðþektir, hvar
sem þeir koma, á hatrinu. það
virðist fylgja þeim eins og skall-
inn geitunum.
þórður Sveinsson.
---o---
Dánaríreán.
þann 13. maí síðastl. andaðist
að heimili sínu, Eyri í Svínadal,
ekkjan Margrét Erlingsdóttir,
fædd 13. júní 1832 á þyrli á
Hvalfjarðarströnd. Skorti hana
því réttan mánuð á níunda ára-
tuginn.
Hún var dóttir Erlings hrepp-
stjóra, er lengi bjó á Geitabergi í
Svínadal, Erlingssonar frá Jörfa
á Kjalarnesi, Árnasonar Gests-
sonar prests, er þjónaði á Kjal-
arnesi yfir 40 ár og bjó að
Skrauthólum; hann druknaði á
Kollafirði 1742, á heimleið úr
Viðey. Faðir síra Gests var Árni,
er bjó í Örfirisey.
Móðir Margrétar, kona Erlings
á Geitabergi, var Guðrún Guð-
mundsdóttir frá Sviðholti á Áli'ta-
nesi, bróður Jóns kennara frá
Flekkudal í Kjós, föður Bjarna
rektors, en systir Guðmundar föð-
ur Björns Guðmundssonar kaup-
manns í Reykjavík og þeirra syst-
kina.
Sex ára gömul fluttist Margfét
með foreldrum sínum frá þyrli að
Draghálsi og þaðan að Geitabergi
12 ára; þar var hún svo 22 ár í
föðurgai'ði, uns hún giftist Ólafi
Ólafssyni á Eyri, er tók þar við
búi eftir föður sinn. Eignuðust
þau hjón tvQ sonu, Erling og
Ólaf. þau bjuggu á Eyri allan
sinn búskap og eftir 32 ára far-
sæla sambúð misti Margrét mann
sinn, og litlu síðar slepti hún jörð-
inni í hendur Ólafi syni sínum,
sem býr þar enn.
Heimili Margrétar og þeirra
hjóna var sannkölluð fyrirmynd
að þrifnaði, reglusemi og ráðdeild,
enda voru þau vel efnum- búin;
gestrisni var þar og góðvild við
alla sem að garði bar, án tillits til
mannvirðinga. Mun vandfundin
festumeiri og tryggari lund en
sú, er Margrét hafði. Neyð ann-
ara tók hana sárt, því hún mátti
ekkert aumt sjá; hjálpfýsi henn-
ar og góðhugur kom jafnt fram
við rnenn og málleysingja. Ilún
naut einnig óblandinna vinsælda
hjá. öllum, sem þektu hana, til
hins síðasta. Á. G. *
-----o----
Tvö „sannleiksvitni“.
Tveir af lífverði Jóns Magnús-
sonar, bræðurnir sr. Arnór og
Árni frá Höfðahólum, eru byrj-
aðii' að „vitna“ á mjög frumleg-
an hátt. Árni vitnar um hvað
bróðir hans segir og étur ofan í
sig á Sambandsfundi, þar sem
Árni er fjarstaddur, en klerkur
sjaldan alls gáður. Aftur hefir
héyrst að sr. Arnór eigi að „vitna“
að Árni hafi aldrei stungið af
með part af hreppssjóði Vindhæl-
ishrepps, og aldrei verið rekinn úr
sýslunefnd Húnvetninga fyrir þær
sakir. Báðir eru góðir, og virðu-
legir þjónar síns herra. X.
Vífilsstaðahælið. Grein frá Páli
Jónssyni kennara í Einarsnesi, um
Vífilsstaðahælið birtist í næsta
blaði.
Dr. John G. Wolley, einn hinna
frægustu bindindis og bannfröm-
uða Bandaríkjanna er nýlega lát-
inn, á ferð suður á Spáni. I þrjá-
tíu ár samfleytt starfaði hann fyr-
ir bindindis og bannmálið í
Bandaríkjunum og flutti fyrir-
lestra um þvert og endilangt land-
ið. Hann var orðinn rúmlega sjö-
tugur og var því hættur fyrir-
lestraferðum að mestu. En engu
að síður kom hann hingað til Is-
lands í vor, til þess að kynnast
gangi Spánarmálsins. Mun óhætt
að fullyrða að hann muni hafa ætl-
að sér að beita áhrifum sínum
okkui' til gagns í Bandaríkjunum
í þessu máli. Dr. Wolley fór héð-
an til Englands og var honum þá
haldið stórvirðulegt samsæti í
Lundúnaborg. Voru þar saman
komnir helstu fulltrúar bindindis-
og bannhreyfingarinnar á Eng-
landi, margir höfuðklerkar ensku
kirkjunnar og þingmenn. Má af
því ráða hversu mikillar virðingar
Dr. Wolley naut. Er orðið mikið
sþarð fyrir skildi er hann er fall-
inn frá og megum við Islending-
ar ekki síst sakna þessa manns.
Árni frá Höfðahólum ritar nú
svo oft í Morgunblaðið að helst er
ætlandi að hann sé orðinn meðrit-
stjóri við blaðið. Færi vel á því.
I gær kastar hann hnútum að rit-
stjóra Tímans og hafi hann sæll
gert. Árni neitar því afdráttar-
laust að síra Amór í Hvammi hafi
orðið að „éta ofan í sig“ unnnæl-
in sem hann hafði um Tímann á
Sambandsfundinum. Mundu menn
furða sig á því ef það væri ein-
hver annar en Árni sem tranaði
sér þannig fram sem vitni um þá
atburði sem þeir hvorki hafa
heyrt né séð. Enda mun leit að
þeim manni íslenskum sem ólík-
legri væri' til en Árni að vera á
þeim vettvang staddur þar sem
samvinnumenn ræða mál sín.
þann mikla mun bræðranna, Arn-
órs og Árna, gerir Tíminn fúslega,
að sr. Arnór kannaðist við það að
hann hefði ofmælt og tók að
mestu þegjandi áminningum fund-
arstjóra og fundarmanna.
Fyrirlestrar þorvalds Guðmunds-
sonar um ýms efni úr Islands-
sögu eru sérstaklega ánægjuleg
alþýðubók. Kosta 15 kr. í fallegu
bandi og fást í öllum bókaversl-
unum.
Atkvæðagreiðsla fór fram í
Svíþjóð nýlega um aðflutnings-
bann á áfengi. Óvenjulega mikil
Karlmannshattar
gerðir upp að nýju.
Vatnsstíg 3 (þriöju hæð),
Reykjavík.
Baguhildur Runólfsdóttir.
Ný söluaðferð.
Ársæll Árnason bóksali í
Reykjavík hefir byrjað með nýja
aðferð við bókasölu, og er þegar
fengin reynsla fyrir því, að hún
muni gefast ágætlega vel. Hún
gerir fátækum mönnum kleift að
eignast bækur, jafnvel heil bóka-
söfn, með mjög auðveldum hætti.
Aðferðin er þessi: Bóksalinn og
kaupandinn gera með sér samn-
ing, sem bóksalinn hefir tilbúinn
prentaðan, aftan á hann er ritað
nöfn og verð bókanna, kaupandi
tiltekur hvað hann vill greiða við
móttöku og svo mánaðarlega eða
ársfjórðungslega, eftir því sem
best hentar honum. Bækurnar fær
hann strax í sínar hendur. Af-
borganasamningui' þessi er lög-
formlegt skjal, sem tryggir rétt
seljanda meðal annars með því
að kaupandinn eigi ekki bækurnar
fyr en hann er búinn að boi-ga
þær.
þessi nýja söluaðferð hefir
stórkostleg þægindi í för með sér,
sérstaklega fyrir kaupanda. Tök-
um til dæmis íslendingasögurnar.
þær kosta nú ób. um 117 kr. með
þáttum, Eddum og Sturlungu, í
skinnbandi 235—250 krónur. það
má að vísu kallast tiltölulega auð-
velt að kaupa þær eina eða fleiri
í einu, eftir ástæðum; en svo
skemrnast þær eða týnast áður
en búið er að ná þeim öllum; og
svo er að fá hæfilegt band á þær,
sem kostar rúmlega annað eins,
og eru ekki allir sem geta borgað
það í einu. Eftir þessari nýju að-
ferð fær -kaupandinn allar bæk-
urnar í vönduðu skinnbandi strax
og borgar fyrir þær t. d. 10 kr.
á mánuði. Líkt er um fleiri rit,
t. d. þúsund og eina nótt, Sögur
herlæknisins, Menn og mentir, o.
s. frv. o. s. frv. Ársæll hefir eigin
bókbandsstofu og útvegar því
bækur í hvaða bandi sem óskað
er, enda þótt þær séu ekki til í
bandi á markaðinum.
Bókaverslunin selur með þessu
móti jafnt einstakar bækur sem
heil ritsöfn, jafnt útlendar sem
innlendar bækur, og jafnt hvort
kaupandinn er 1 Reykjavík eða
úti á landshorni.
þátttaka var í kosningunni. Eru
ekki komnar fullnaðarfréttir um
úrslitin, en telja má víst, að bann-
ið sé felt. Síðasta fréttin var sú
að 897521 atkvæði voru greidd
með banninu en 937423 á móti.
Orðabálkur.
árið (-s, -rið), kl., áband á öngli.
Súgf.
ármóða (-u, vantar flt.), kvk.,
hrannir af jurtatrefjum, sem ár
skola upp á bakka. Súgf.
árrnóði, kk„ — ármóða. Súgf.
(að því er hann minnir).
át <-s, vantar flt. ?), kl„ harð-
æti. Vestf.
ástaða (-u, -stöður), kvk., það
að standa á engjum; einkum tíðk-
að í flt.: andskotans ástöður eru
þetta. Húnav.s. Eyf.
áttflaka (-u, -ur), kvk„ lúða,
sem skerandi er í átta flök
(stærsta lúða, sem veiðist). Vestf.
bakdyr, kvk. flt.: e-m er gjarnt
til að ganga um bakdyrnar, e-m
er gjarnt á að vera bakmáll. Tíðk-
að af manhi einum í Fljótshlíð.
baukur: fá á baukinn, fá ræki-
lega ofanígjöf eða líkamlegan
áverka. Rvík.
Ritstjóri:
Tiyggvi þórhaJJsson
Laufási. Sími' 91.
Prentsmiðjan Acta.