Tíminn - 09.09.1922, Blaðsíða 4

118
T 1 M I N N
Jörðm Bardsn.es
í Norðfjarðai'hreppi Suður-Múlasýslu, er til sölu og ábúðar í næstu
fardögum. Frekari upplýsingar hjá Sveini Stef'ánssyni Barðsnesi eða
Jóni Hermannssyni úrsmið Reykjavík.
Samband íslenskra
Samvinnufélaga
hefir fyrirliggjandi og útvegar kaupfólögum alls konar
landbúnaðarverkfæri
Sláttuvélar, Milwaukee
Rakstrarvélar, Milwaukee
Snúningsvélar, Milwaukee
Brýnsluvélar fyrir sláttuvélaljái.
Plóga frá Kyllingstad Plogfabrik, er hlutu fyrstu viður-
kenningu á landbúnaðarsýningunni í Reykjavík 1921.
Garðplóga, Pinneberger.
Rótherfi, Pinneberger.
Tindaherfi, Pinneberger.
Arfaplóga, Pinneberger, með tilheyrandi hlújárnum, Hlutu
sérstaka viðurkenningu á fyrnefndri sýningu.
Rófna sáðvélar.
Forardælur.
Yagnhjól frá Moelvens Bruk.
Skilvindur, Alfa Laval.
Sti'okka, Alfa Laval. o. fl. o. fl.
Ennfremur verkfæraskápa með öllum algengum smíðatólum.
Tilbúinn áburð, gaddavír o. m. fl.
Flest verkfærin hlutu viðurkenningu á landbúnaðarsýning-
unni í Reykjavík 1921 og eru valin í samráði við Búnaðar-
félag íslands, sem einnig gefur upplýsingar um þau.
Ymiskouar leður og skiun
fyrir skó-, söðla- og aktýgjasmíði fyrirliggjandi í
Södlasmídabúðinui Sleipnir, Klapparstíg 27,Reykjavík
Til taupfélaga!
H.f. Smjörlíkisgerðin i Reykjavík er stofnuð í
þeim tilgangi, að koma hér á smjörlíkisframleiðslu, sem geti fyllilega
jafnast á við samskonar iðn erlendis, bæði livað gæði og verð snertir.
Eflið íslenskan iðnað.
Biðjið nm íslenska smjörlíkið.
hvað lagt er til grundvallar, þeg-
ar ákveðin er gjaldhæð sú, er þeir
verða að standa skil á til hælis-
ins. Værí enda íhugunarvert,
hvort ekki væri rétt að leyfa sjúkl-
ingum aðgang að reikningum hæl-
isins til þess að kveða niður dylgj-
ur og söguburð.
Að öðru leyti skal fjárhagshlið
heilsuhælisvistarinnar ekki tekin
hér til meðferðar, en eg get tæp-
lega skilið svo við þetta mál, að
eg ekki minnist á þá tilfinnan-
legu vöntun, sem mér finst vera
á því, að hægt sé að fylgja sjúkl-
ingunum eftir fyrstu mánuðina
eftir að þeir koma af hælinu.
Finst mér vanta nokkurskonar
millibilsstofnun, sem taki við
sjúklingunum af heilsuhælinu,
venji þá við vinnuna og skili þeim
vinnufærum. Sem betur fer eiga
mjög margir heim til umhyggju-
samra vandamanna að hverfa,
þegar þeir losna af hælinu, en svo
eru líka alt of margir, sem hvergi
eiga höfði sínu að að halla, verða
undir eins að fara að vinna fulla
vinnu og koma svo jafnharðan til
baka aftur, þyngra haldnir en í
fyrra skiftið. Menn eru yfirleitt
óvorkunnlátir við þessa feitu og
veðurteknu menn, og skilja ekki
að heilsan er tæpari en útlitið
sýnir. Léttar vistir eru þeim að
jafnaði lokaðar, bæði af ótta við
sýkingarhættu og að ekki megi
treysta á heilsu þeirra og fulla
vinnu. Margskonar aðstoð mundi
þó mega veita sjúklingunum við
að útvega sér góða dvalarstaði
með hentugum vinnuskilyrðum, en
sumir þyrftu heimili, þar sem þeir
gætu fylgt reglum sínum undir
lækniseftirliti, meðan þeir væru
að venjast vinnunni eða læra
vinnu við sitt hæfi. Um fyrir-
komulag slíkra heimila skal þó
ekki fjölyrt hér, þar sem það er
utan við efni greinarinnar.
Að endingu skal það tekið
fram, að eg hefi áður við ýms
tækifæri mælt með heilsuhælinu á
Vífilsstöðum, og það geri eg enn.
Mjög margir fá þar heilsúbót,
sem þeir mundu ekki fá annars-
staðar. Ýmsir rétta við, sem
koma þangað sárþjáðir, og verða
jafnvel allvel vinnufærir. En alt
of margir vanrækja einmitt að
leita sér heilsuhælisvistar í tíma,
á meðan enn er hægt að bjarga
þeim, en enginn kemur of snemma.
Ótti við heils.uhælið álít eg að
sé með öllu ástæðulaus, eins og
ástandið er nú á heimilunum, þar
sem eg þekki til. Hitt er annað
mál, að batinn yrði sennilega
fljótfengnari, ef heilsuhælisvist-
in bæri meira af og lagfært væri
það, sem heilsuhælinu með réttu
er áfátt í.
Einarsnesi 29. ágúst 1922.
Páll Jónsson.
II.
Eg hefi lengi undrast, hve þag-
að hefir verið yfir óvinsælli hjúkr-
unarstarfsemi á Vífilsstöðum.
Loks var þó þögnin rofin í Tím-
anum. það er eins og enginn hafi
þorað að hafa hátt um gallana á
þessari dýru og fínu stofnun þjóð-
arinnar. það er löngu kominn tími
til að fletta ofan af ósómanum, að
gera eitthvað til þess, að Vífils-
staðahælið komi að þeim notum,
sem menn hafa vænst.
Eg hefi kynst nokkrum sem ver
ið hafa á Vífilsstöðum, bæði sjúkl-
ingum og starfsfólki, og hefir
þeim öllum borið saman um það
tvent, að lagt væri þar vel til
alls og ekkert sparað, en samt
vildu þeir ekki vera þar sem
sjúklingar. þeir hafa ekki borið
hælinu góðan vitnisburð. pað er
engu líkara en þeir sem þar eru
ráðandi, skoði hælið sett á lagg-
irnar til þess að veita sér at-
vinnu og góð laun, en ekki til þess
að bjarga lífi fólksins sem þangað
er sent. pað er ekki nóg að sjúkl-
ingum sé ætluð nóg fæða og heil-
næm, ef hún er geymd þangað til
hún er orðin úldin og mygluð
þegar svo farið er að búa til úr
henni kryddaða rétti til þess að
minna beri á skemdinni. Af þessu
matarhæfi hafa mai-gir sjúkling-
ar veikst. þetta er ein af ákærum
manna á hælið. þeir sem borga
fæði sitt fullu verði, hafa heimt-
ingu á.að fá þann mat, sem ekki
spillir heilsu þess. það er sjálf-
sagt, að ráðskonan á Vífilsstöð-
um er vel að sér í matargerð. En
hún þarf líka að vera skylduræk-
in. Hún má ekki hugsa mest um
að eiga sjálf rólega og góða daga.
Hún á að sjá um að starfsfólkið
sem vinnur undir hennar stjórn,
leysi verk sín vel af hendi. pað
er ekki heldur nóg að láta hjúkr-
un sjúklinga vera á yfirborðinu
eftir réttum spítalareglum og
hafa alt fágað og slétt á heim-
sóknartímunum, ef á öðrum tím-
um er mörgu ábótavant. það dug-
ar ekki, þó að hjúkrunarkonurn-
ar séu liprar og tungumjúkar við
gesti, ef þær eni stirðar og ónær-
gætnar við sjúklinga. Enginn
hlutur er nauðsynlegri og sjálf-
sagðari en að hjúkrunarkonur
séu alúðlegar og nákvæmar við
sjúklinga, því það kemur meiru
góðu til leiðar en frekja og ónær-
gætni. pað kalla eg frekju og
ónærgætni, að þröngva 'barni til
að eta þann mat, sem það með
engu móti hefir lyst á, og hætta
ekki fyr en það selur matnum
upp. Er sagt, að ekki alls fyrir
löngu hafi barn, sem þessi aðferð
var höfð við, fengið ákafan blóð-
spýting og dáið eftir sólarhring.
Öðru barni var skipað að borða
brauðsúpu, sem það hafði enga
lyst á, en var þröngvað til þess
grátandi. petta er engin nærgætni.
pá er sögnin um þriðja barnið,
sem læknir hælisins talda enga
lífs von. Samt er það tekið og bað-
að, þótt það væri svo veikt, að
það þyldi ekki að láta snerta sig
og bað grátandi um vægð, né held-
ur þótt það eyddi sínum síðustu
kröftum sér til varnar, það var
baðað og skift á því hljóðandi af
kvölum. Er þetta nokkur hjúkr-
un eða mannúð? Af fjórða barn-
inu er sögð sagan sú, að það hafi
dáið um hánótt án þess nokkur
væri hjá því. Eldra barn, minna
veikt, vaknaði og heyrðist eitt-
hvað óvanalegt væri að gerast,
hringdi því á vökukonu, en þeg-
ar komið var að, var barnið búið
að gefa upp öndina.
Væri ekki sjálfsagt, að undir
slíkum kringumstæðum væri sér-
stök vökukona, hvort heldur börn
eða fullorðnir eiga hlut að máli.
pað er ekki há tala, af mikið
veikum sjúklingum á hælinu, ef
ein vökukona getur veitt þeim
næga hjálp frá því klukkan 9 á
kvöldin til kl. 614 að morgni, að
starfstími byrjar. Til hvers er
hælið stofnað? Ilefir það náð til-
gangi sínum, eða er það á réttri
leið til þess, með þeirri hjúkrun,
sem þar er.
Eg á 9 börn. En fyr mundi eg
láta skera úr mér hj artað, en láta
nokkurt þeirra á Vífilsstaðahælið.
Kona.
Fleiri greinar um þetta mál
koma í næsta blaði. Ritstj.
--------------o----
Tvær kenslubækur.
1. Jónas skólastjóri frá Hriflu
ætlar í haust að gefa út fyrsta
hefti af náttúrufræði handa barna
skólum. Verður það um dýrin, og
munu síðar koma út hgfti um
fugla, fiska o. s. frv. Er gott til
þess að vita, að eignast þessa bók,
því kenslubók í náttúrufræði við
barna hæfi hefir enn ekki verið
gefin út á íslensku. Hefir Jónas
sýnt með Islandssögu sinni að
honum er sýnt um að skrifa
kenslubækur, enda er það alkunn-
ugt, aðí ágætir rithöfundar, sem
fróðir eru um efnið, rita betur
kenslubækur en miklir fræðimenn,
sem eru litlir rithöfundar.
2. Steingrímur kennari Arason
gefur í haust út lesbók, sem ætlast
er til að verði notuð við byrjunar-
kenslu í lestri í stað stafrófs-
kvers. Einnig má nota bókina
næst á eftir stafrófskveri. í henni
verða létt og barnalég æfintýri og
kvæði og fjöldi mynda. Letrið
stórt og skýrt. Ætlast er til að
lestur verði kendur á þessa bók
með öðrum hætti en tíðkast hefir
og gefur Stgr. út sérstakt kver
til leiðbeiningar um notkun henn-
ar. Bókin verður 8 arkir og verð-
ið lægra en á nokkurri jafnstórri
bók frá síðari árum, sennilega 2
ki’ónur og 50 aurar.
Báðar þessar* bækur verða síð-
búnar, og er ráðlegt að kennarar
láti bömin bíða þeirra.
Árni frá Höfðahólum hefir ekk-
ert ritað í Morgunblaðið þessa
viku — undir nafni a. m. k.
"Niðurlag á svari til Garðars
Gíslasonar verður að bíða næsta
blaðs.
Eggert Stefánsson símritari á
Akureyri hefir verið skipaður
stöðvarstjóri við ritsímastöðina á
Borðeyri.
----o---
Orðabálkur.
bálkur (-s, -ar), kk., gildur kað-
all (um-2 álnir að lengd), sem
festur er í járn, er umlykur vað-
stein á hákarlafæri og tengir
hann við neðri enda færisins.
Norðl.
bátsi (-a, vantar flt. ?), kk.,
einskonar gælunafn á báti. Langa-
nes. Vestf.
beita: beita í bjóð, beita lóð
þannig, að önglar og niðrilega eru
jafnótt lögð í bjóðin. Vestf.
Ritstjóri:
Tryggvi pórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.
ari samböndum fyrir eitt land eða fleiri. Að því leyti
sem allir menn eru neytendur, geta þeir starfað saman,
sem vinir og stallbræður. En að því leyti sem þeir eru
framleiðendur, geta þeir, frá sjónarmiði hversdagsþröng-
sýni, litið hver á annan sem keppendur um sama
takmark.
Eins og eðlilegt er, hefir þessi munur á eðli og
starfsháttum djúptækar afleiðingar. Neytendafélögin í öll-
um löndum stefna hærra og starfa meir að andlegum
framförum og auknu bræðralagi, heldur en framleiðslu-
íélögin. par sem hvorttveggja er samtengt, eins og víð-
ast livar hér á landi, verður andi neytendasamvinnunn-
ar yfirsterkari. pá er og vel farið. pá hittast borgararnir
á þeim grundvellinum, sem lætur bestu eiginleika þeirra
njóta sín.
Til að taka nokkur dæmi úr sögu íslenskrar sam-
vinnu, er einsætt, að hrein framleiðslufélög iiafa aðal-
lega myndast í þeim liéruðum, þar sém meira gætti anda
samkepni en samvinnu. í öðru lagi hafa framleiðslufélögin
nálega ekkert gert til að auka samvinnumentun í land-
inu. Alt sem hefir verið gert til gagns af því tægi, er
að þakka leiðandi mönnum neytendafélaganna.
Framleiðslufélögin hafa -vitaskuld mikla þýðingu, þótt
þau starfi ein sér. pau geta bætt efnahag félagsmanna
sinna, og þar með valdið óbeinlínis andlegum framför-
um. En þau eru lægra stig en neytendafélögin, af því
þau byggja að miklu leyti á samkepnis- en ekki samein-
andi eiginleikum manna. Fyrir þjóðfélagið og almenna
menningu er það lieppilegast, að neytendafélögin séu aðal-
atriðið, hinn sterki stofn, sem allar aðrar greinar sam-
vinnunnar byggjast á. pað er mikið lán fyrir Islend-
inga, að þeir liafa í þessum efnum bygt samvinnu sína
á traustum grundvelli. í köflum þeim, sem hér fara á
eftir, verður leitast við að sýna fram á, hver verk bíða
samvinnunnar hér á landi og hversu framleiðendasam-
tökin geta notið sín, innan þeirra vébanda, sem þörf
þjóðfélagsins markar þeim. En til að skýra betur hver
munur er á þessum tveim vegum, skal tekið til athug-
unar einfalt dæmi.
íslendingar framleiða mikla ull, sem selst fyrir lítið
verð úr landi. í annan stað eru keypt feiknin öll af út-
lendum fatnaði og fataefnum. Hér gæti verið mikill ullar-
iðnaður, og hann myndast hér væntanlega innan skamms.
Hér er þörf fyrir mikið af dúkum. Hér er til ull, nóg
vatnsafl til að hreyfa vinnuvélar, og fjöldi atvinnulausra
manna, sem einkis óska og einkis þurfa fremur en fasta
vinnu. Hér vantar ekki nema verksmiðjurnar og eitthvað
af sérþekkingu. Um þetta eru allir sammála. En hvort
er betra fyrir þjóðina að þessar verksmiðjur séu rekn-
ar eftir kröfum neytenda eða framleiðenda?
Segjum að bændur í hálfri sýslu myndi hlutafélag,
reisi og reki ullarverksmiðju, sem fullnægi að miklu leyti
dúkaþörí iandsmanna. peir láta vinna úr ull sinni, það
sem hún nær, og lcaupa ef til vill eitthvað i viðbót, með
sama verði og algengt er á þeirri vöru. En dúkana selja
þeir með því verði, sem hægt er að fá, alt að því eða
alveg eins og útlendir dúkar á sama tíma. Ef alt er með
feldu, græða þeir sem eiga verksmiðjuna töluvert, og
það er gott. En aðrir landsmenn græða ekki neitt, nema
það að ganga í fatnaði, sem búinn er til í landinu. Dýr-
tíðin minkar ekki til muna, þótt öll íslensk klæði væru
unnin á þennan hátt.
Sambandið er félag íslenskra neytenda fyrst og
fremst. í því eru V? hlutar allrar þjóðarinnar. Segjum
að Sambandið reisti slika verksmiðju. pað væri í sam-
ræmi við fordæmi annara samvinnuþjóða. pá fá allir
félagsmcnn dúkana með sannvirði. Og hver sem. vill
getur orðið félagsmaður. Slikt fyrirtæki hefði bæði þjóð-
lega og þjóðbætandi þýðingu. pað minkaði dýrtíðina. pað
lækkaði verð á fatnaði. Flejri menn og fleiri konur gætu
aflað sér hlýrrá og nauðsynlegra klæða. Með sama hætti
og sama árangri má best leysa fjöldamörg af verkefn-
um samtíðarinnar, þau sem einna mestu skiftir um að
verði leyst á réttan hátt.
----0-----