Tíminn - 23.09.1922, Síða 1

©jaíbfeti
og afgreiöslumaður Cimans er
5 i 9 u r 3 e i r ^riörifsfon,
5amban6st;úsinu, HcY?jauif.
2\fgretböía
C i m a n s er í Sambanbsíiúsimi.
©pin öaalcga 9—P f. b
Sírni
TI. ár.
Reykjayík 23. september 1922
40. blað
flfbragðs fegund
af
hreinum Yirginiu sigarettum.
Smásöluverð 65 aurar.
Frægar fypjp gazði.
4
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
íslenska
strandvarnarskípið.
Björgunar- og landvarnaskip
Vestmannaeyinga „pór“, átti litl-
um vinsældum að fagna hjá gömlu
stjórninni. Hún vildi í engu
styrkja þennan merka þjóðþrifa-
félagsskap Vestmannaeyinga. Hún
fékst ekki til þess með neinu móti
að nota þór til strandvama þann
tíma ársins sem hann er ekki
bundinn við starf sitt við Vest-
mannaeyjar.
Núverandi stjórn snerist öðru-
vísi í málinu. Hún réði þór til
strandvarna fyrir Norðurlandi um
síldveiðatímann. Fór þór norður
til starfsins um miðjan júlí og er
nú nýkominn aftur að norðan.
þykir vel við eiga að flytja nokkr-
ar íregnir af starfi hans.
Giskað er á að í þetta sinn hafi
80—100 norsk skip stundað síld-
veiði fyrir norðan. Sænsk skip
voru mjög fá. Gekk veiðin ágæt-
lega vel. Islensku skipin munu
hafa veitt alt að 230 þús. tunnur
og giskað á að Norðmenn hafi
veitt 100—120 þús. tunnur.
Verkefni þórs var einkum að
gæta ■ þess að útlendu skipin
veiddu ekki né söltuðu síldina í
landhelgi. Tólf skip norsk stóð
þór að brotum á síldveiðalögun-
um og kom sektum á þau. Vora
5 þeirra innan landhelgi með báta
og nætur í ólagi og fengu sektir
fyrif. Önnur 5 voru sektuð fyrir
verkun síldar í landhelgi, eitt fyr-
ir ólöglegar veiðar í landhelgi og
voru veiðarfæri þess skips gerð
upptæk, og loks var eitt skip sekt-
að fyrir vanrækslu og mótþróa við
yfii’vald. Munu sektarupphæðirnar
nema rúmum 10 þús. kr. auk veið-
arfæranna. Enn hefir þór inn-
heimt vitagjöld o. fl. sem nema
um 1000 kr. og væntanlega hafa
lögreglustjóramir tekið tollgjöld
af síldinni sem uppvíst varð um
að söltuð hafði verið í landhelgi.
Hefir reynslan sýnt að mjög
erfitt er að fá menn dæmda fyrir
ólöglega síldarverkun í landhelgi.
Lögin eru ekki nógu skýr. Vantar
ákvæði um sekt við því að hafa
iausa síld á þilfari og hálfsaltað
í tunnur, í landhelgi.
það sem nú hefir verið sagt er
talandi vottur um gagnsemi þórs
við landhelgisgæsluna. Og um leið
má geta þess, að þær fregnir ber-
ast að norðan að mikill munur
hafi verið á strandgæslunni í
sumar og undanfarið. Hin staka
samviskusemi þórs við gæsluna
hafi stórum dregið úr ólöglegu
veiðunum og verkun í landhelgi.
Eru það mikil gleðitíðindi að ís-
lenska strandvarnaskipið hefir
reynst svo giftusamlega. Vitan-
lega er það hin mesta hvöt um
að auka innlendu strandgæsluna
sem fyrst að efni leyfa. Og að
^sjálfsögðu er sú saga nú endan-
lega úti að íslenska stjórnin gangi
framhjá þór um strandgæsluna.
----o----
— það voru atkvæðin í Stokk-
hólmi sem ollu því fyrst og
fremst, að bannið var felt í Sví-
þjóð. þátttaka var þar geysimik-
il og 87 % atkvæða féllu móti
banni. Utan Stokkhólms var tölu-
verður meiri hluti með banninu.
Yfirleitt er norðurhluti Svíþjóðar
með banninu, en t. d. suður -á
Skáni eru andbanningar í miklum
meiri hluta.
Kvittun.
N
Sigurður Magnússon læknir á
Vífilsstöðum sendir mér kaldar
kveðjur í grein er hann. hefir
ritað í Morgunblaðið til varnar
starfskonum Vífilsstaðahælisins.
Hann segir, að eg hafi „þjónað
mínu eðli“ er eg tók til birtingar
greinina er hóf umræður um Víf-
ilsstaðamálið, nafnlausa, án þess
að hafa getað sannfærst um sann-
leik hvers einstaks atriðis er í
henni stóð. S. M. álítur að þetta
lýsi mjög illu eðli.
Eg kannast við að eg hafi
„þjónað mínu eðli“ er eg tók að
mér að birta greinina. það er
sannfæring mín að eg hefði brugð-
ist skyldu minni sem ritstjóri, ef
eg hefði neitað greininni um rúm,
þótt nafnlaus væri, því að eg
vissi að höf. hennar gat átt það
yfir höfði sér að þurfa aftur áð
leita lækningar á Vífilsstaðahæli.
Mér var kunnugt um að sjúkl-
ingar á Vífilsstöðum höfðu árang-
urslaust reynt að fá rúm fyrir
kvartanir um Vífilsstaðahælið í
hinum blöðunum. Svo fastur stóð
samábyrgðarmúrinn kringum Víf-
ilsstaðalæknirinn. En eins og allir
aðrir hafði eg heyrt óánægju-
raddirnar frá sjúklingunum hans.
Mig mun aldrei iðra þess að ®g
leyfði einum hinna berklaveiku,
þótt nafnlaus væri, að bera fram
kvartanir sínar, því að það er
mildu hættara við því að berkla-
veiki sjúklingurinn sem leitar til
Vífilsstaða, nái ekki rétti sínum,
en yfirlæknirinn, sem situr þar
nálega eins og einvaldi. Ein æðsta
skylda ritstjórans er sú að gæta
réttar lítilmagnans.
Eg hefi sannfrétt, að síðan
fyrsta greinin birtist í Tímanum
hafi mjög skift um til hins betra
á Vífilsstöðum. það er mikið gleði-
efni.
það ætti að vera herra Sigurði
Magnússyni gleðiefni að þær
fréttir bærust af hælinu að öll-
um sjúklingum liði þar vel, miklu
meira gleðiefni en hitt að vita um
óánægjuna í hverju horni — en
sjúklingarnir væri svo kúgaðir, og
samábyrgðarhringurinn um lækn-
irinn svo þéttur, að enginn fengi
að láta í ljós skoðun sína opin-
berlega. /
Verði þessi árangurinn af um-
ræðunum um Vífilsstaðamálið, þá
má herra Sigurður Magnússon
vera mér þakklátur fyrir að eg
„þjónaði mínu eðli“ er eg birti
greinina. Tr. þórhallsson.
—•—o——
Vínsala landssjóðs.
Vikið var að henni í síðasta
blaði. Stofnunin ér hneikslunar-
hella sérhverjum góðum manni.
Er það eitt fyrir sig nógu sví-
virðilegt að íslenska ríkið skuli
gerast vínkaupmaður, þótt ekki
bætist það ofan á að í stofnunina
er hrúgað miklu fleiri mönnum
en- þörf er fyrir. Fullefldir karl-
rnenn eru látnir dunda við að líma
miða á flöskur o. s. frv. Er ekki
nema tvent til: annaðhvort að
koma þessu vínfargani undir
stjórn forstjóra landsverslunar-
innar, sem reyndur er að góðri
stjórn, eða . að ríkið verður að
kasta þessu öllu frá sér. Ástandið
eins og það er nú er þjóðarháðung.
\
____!fU.,__ ,
Þorsteinn Qíslason
damír
yJBjörn Kristjánsson.
I.
Björn Kristjánsson kaupmaður
hefir erm einu sinni dregið að sér
athygli almennings með pésa sín-
um. urn samvinnufélögin. það var
sú tíðin að B. Kr. var alkunnur
maður um land alt fyrir stjórn-
málamensku sína. En síðari árin
hefir mjög lítið á honum borið.
það má segja að hann hafi sest
í helgan stein. þessvegna er hætt
við því að allmargir núverandi
blaðlesendur viti ekki full deili á
manninum, er hann nú kastar elli-
belgnum. það er því mjög æski-
legt að á því fáist nokkuð nán-
ari skilgreining.
Efnið í lýsingar á B. Kr.', ná-
lega alhliða lýsingar á alh’i fram-
komu B. Kr. er yfiríljótanlegt í
ræðum og riti fyrri ára. Ætti að
tína það alt til, entist ekkert blað
til að birta.
það verður því að velja úr. Og
þar sem slíkar lýsingar eiga að
varpa ljósi yfir núverandi hei’ferð
B. Kr. gegn samvinnufélögunum,
væri ósanngjarnt að leita að um-
mælum samvinnumanna í garð
hans. þessvegna skulu hér alls
ekki nefnd orð t. d. Péturs heit-
ins Jónssonar, Jóns heitins frá
Múla, Sigurðar frá Ystafelli,
Torfa í Ólafsdal og Benedikts frá
Auðnum, sem þeir kunna að hafa
látið falla um B. Kx.
En nóg er úr að moða fyrir því.
Jón þorláksson verkfræðingur,
Einar H. Kvaran rithöfundur —
tveir síðustu frambjóðendur
Morgunblaðsflokksins — Sveinn
B j örnsson sendiherra, Hannes
Hafstein ráðherra, Jón heitinn Ól-
afsson ritstjóri — allir þessir
menn hafa látið orð falla um B.
Kr. sem gefa mjög „sláandi“ lýs-
ingar af honum. Mundi það og
alls ekki teljast hlutdrægni að til-
færa ummæli þeirra um B. Kr.
En það yrði líka of langt mál að
taka það’með.
En af mörgum ótöldum er einn
ótalinn, sem er alveg sérstaklega
til þess fallinn að bera vitni í
þessu máil. það er sjálfur ritstjóri
Morgunblaðsins þorsteinn Gísla-
son, fulltrúi þess flokks, sem nú
stendur á bak við herferð B. Kr.
gegn samvinnufélögununt.
það er næsta mikilsvert að heyra
hvað einmitt þessi maður segir
um B. Kr. þorsteinn Gíslason er
sá maður sem Morgunblaðsflokk-
urinn hlýtur að taka sem fullgilt
vitni í þessu niáli fram yfir alla
aðra. þessvegna er hann og val-
inn til ao „vitna“ um B. Kr.,
fremur öllum öðrum.
þau ummæli sem hér fara á
eftir verða öll tekin orðrétt eftir
þorsteini Gíslasyni og til þess að
hver og einn geti sannfærst um
að þau séu rétt, fylgja jafnan til-
vitnanir. þorsteinn Gíslason var í
blóma lífsins þegar hann sagði
þessi orð og nákunnugur B. Kr. af
langri pólitiskri sambúð.
II.
1. Tíminn hefir ásakað B. Kr.
mn laumuspil í sambandi við hinn
nýja pésa hans móti kaupfélög-
unum. Kemur það vel heim við
ummæli þorsteins Gíslasonar um
skjal eitt, sem B. Kr. sendi . út
ásamt fleirum. þorsteinn segir:
„þetta auðvirðilega betliskjal,
sem er fult af hræsni og ósann-
indum og' óvönduðum getsökum
og sent út í mesta pukri“ (af B.
Kr.) (Lögrj. IV. árg. 32. tbl.).
2. þ. G. víkur að því af hvaða
hvötum athafnir B. Kr. séu
sprottnar. Segir hann svo um
í'ramkomu B. Kr. í bankamálinu
fræga að það væri á allra vitorði
„að B. Kr. hafi verið pottur og
pannan í aðförum B. J. gegn
bankanum, enda lenti hagnaður-
inn hjá honum“ (Lögrj. VII. árg.
13. tbl.).
þessi ummæli þ. G. koma mjög
vel heim við það sem Tím-
inn segir um hvatir B. Kr. með
útgáfu pésans.
3. Mjög merk eru ummæli þor-
steins um framkomu B. Kr. gegn
þeim stofnunum, sem honum er
illa við, og það jafnvel opinbera
stofnun. þorsteinn segir:
„B. Kr. var áður svarinn óvin-
ur Landsbankans og gerði alt
hvað hann gat til að eyðileggja
bann, eins og mjargir muna“.
(Lögrj. VII. árg. 13. tbl.).
þarf því engan að undra þótt
kalt andi til kaupfélaganna í pésa
B. Kr. og hann reyni að vinna
samvinnufélagsskapnum tjón, því
að hugarfar hans í garð þess fé-
lagsskapar er alkunnugt.
4. B. Kr. vitnar í margar töl-
ur í pésa sínum, til stuðnings
máli sínu. Er því eftirtektavert að
heyra hvað þ. G. segir um sam-
viskusemi B. Kr. í meðferð talna.
þorsteinn segir svo um það:
„Annaðhvort er hér um að ræða
alveg einstakla fi’ámunalega fá-
fræði, eða þá ótrúlegt hirðuleysi
um það hvað sé satt og rétt“.
(Menn eru beðnir að athuga vel
samhengið. Lögrj. VII. árg. 18.
tbl.).
5. Undanfarna daga hefir þ. G.
birt ýrnsar yfirlýsingar -fyrir B.
Kr. í Morgunblaðinu. þessvegna
er merkilegt. að heyra álit þ. G.
um yfirlýsingar frá B. Kr. Um
eina yfirlýsingu frá B. Kr. segir
þorsteinn:
„með slíkum yfirlýsingum mætti
fóðra öll níðingsverk“. (Lögrj. X.
árg. 27. tbl.).
Vantar ekki að þ. G. tekur af
öll tvímæli í þessu efni.
6. í pésa sínum talar B. Kr.
mjög um skyldurækni og sam-
viskusemi hjá öðrum. En B. Kr.
hefir og oftlega talað um sína eig-
in samviskusemi og skyldurækni.
Álit þ. G. um slík ummæli frá.B.
Kr. og þá urn leið álit hans á þess-
um dygðum B. Kr. kemur mjög
greinilega í ljós. þorsteinn segir:
„Sjálfhólið (hjá B. Kr.) um
„skylduræknina“ og „samvisku-
semina“ í bankastjórninni hefir
mörgum þótt í meira lagi væmið“.
(Lögrj. VII. árg. 18. tbl.).
7. þá eru eftirtektaverð um-
mæli þ. G. urn opinbera fram-
komu B. Kr. þorsteinn segir svo:
„að ekki. verði lengria komist í
óskammfeilninni“. (Lögrj. X. árg.
27. tbl.).
8. Til þess að menn geti áttað
sig á því hve mikla tiltrú þeir eigi
að hafa til pésa B. Kr. um kaup-
félögin, er þýðingarmikið að vita
um hæfileika B. Kr. til að skrifa
um fjármál. í sambandi við skip-
un B. Kr. í bankastjórastöðu læt-
ur þ. G. í Ijós álit sitt um hæfi-
leika og þekkingu B. Kr. Meðal
annars fai’ast- þorsteini orð á
þessa leið:
„Skipun B. Kr. í bankastjói-a-
stööu Landsbankans var stjórnar-
athöfn sem alla menn hneikslaði
þegar í upphafi og mest þá, sem
best þektu manninn .... Hann
hafði ekkert til að bera sem mælti
rneð honum í stöðuna .... Mað-
urinn hafði áður verið skósmið-
iíl’ og stýrt kramaraversíun, var
ómentaður maður, alókunnugur
allri bankastarfsemi og þar á of-
an ekki í neinu sérlegu áliti.“
(Lögrj. VII. árg. 12. tbl.).
Slíkur dómur, kveðinn upp af
núverandi fulltrúa Morgunblaðs-
flokksins, ritstjóra þess blaðs, sem
nú berst fastast. gegn samvinnu-
féfögunum, hlýtur að veikja ákaf-
lega tiltrúna til hæfileika B. Kr.
til að rita um samvinnufélögin.
9. þetta álit þ. G. á fjármála-
hæfileikum B. Kr. breytist ekki
þegar B. Kr. fer að sýna sig í
stjórn bankans. þvert á móti.
þorsteini farast svo orð:
„Og trúa mega þeir því, núver-
andi framkvæmdastjórar Lands-
bankans (B. Kr. og B. S.) að all-
ur þorri íslensku þjóðarinnar er
af 2 ára reynslu orðinn shnnfærð-
ur um það, að það er til stórtjóns
fyrir land og lýð hvernig banka-
stjórnin fer þeim úr höndum“.
(Lögrj. VII. árg. 18. tbl.).
Og enn segir þorsteinn, að:
„öllu hafi hrakað (í Landsb.)
undir stjórn B. Kr. ...... mikið
af ástandinu sem nú er á stjórn
Landsbankans er að kenna undir-
búningsleysi B. Kr.“. (Lögrj. VIL
árg. 13. tbl.).
Og enn segir þorsteinn:
„Síst er það ofsagt að það
„gangi glæpi næst“ að stýra banka
á þennan hátt“ — sem B. Kr. ger-
ir. (Lögrj. VIL árg. 18. tbl.).
þar sem B. Kr. hefir, að áliti
þ. G., staðið svo illa í stöðu sinni,
verða þær óneitanlega ómerkari
kröfur B. Kr. til annara í þessu