Tíminn - 14.10.1922, Page 1

Ojciíbfeti
oij afgrctðslumaöur íEtmans er
5i3urgeir ^rtörtfsfon,
Sarníxtnösln'isinu, Heyfjauíí.
^fcjteiftsía
211 m a n s er t Sambanösíjúsitiu.
®pin öaglega 9—12 f. b
Simi 496-
YI. ár.
Markaður
landbúnaðarvaranna.
Tíminn hefir barist 'á móti svo-
nefndum „legátum“, sendiherrum,
tildursherrum, sem það verk eiga
helst að inna af hendi að ganga í
einkennisbúningi, sitja veislur,
þiggja krossa o. s. frv.
Hitt er nauðsyn að senda valda
menn, þá er þess er þörf, til þess
að greiða fyrir sölu íslenskra af-
urða, að útvega nýja markaði, að
segja fyrir um meðferð afurð-
anna. Fé til slíkra ferða mun eng-
inn skynbær maður telja eftir.
Svo sem það var nauðsyn og
sjálfsagt, einkurn vegna hinna
sérstöku ástæða, að senda nú ný-
lega Pétur A. Ólafsson konsúl til
Vesturheims í markaðsleit fyrir
saltfiskinn, svo ber nú og sérstök
nauðsyn til að gerðar séu ráðstaf-
anir til að greiða fyrir sölu ís-
lenskra landbúnaðarafurða á er-
lendum markaði, jafnframt því
sem þjóðfélaginu ber að sinna
sjálfsögðum ki-öfum bænda í kjöt-
tollsmálinu á þessu hausti.
Sambands íslenskra samvinnu-
félaga hefir að vísu gert það sem
í þess valdi hefir staðið í þessu
efni að undanförnu. Hefir mikill
árangur orðið af því starfi og góð
von um að verði meiri.
En annarsvegar ræður Sam-
bandið ekki yfir sema takmörkuð-
um kröftum í þessu efni, hins-
vegar væri aðstoð íslenskra
stjórnarvalda tvímælalaust hinn
mesti stuðningur.
Kjöttollurinn norski, og ekki
síður hitt, sem alkunnugt er, að
nörsku bæsdurnir færast altaf nær
því marki að fullnægja kjötþörf-
inni í Noregi — hvorttveggja
veldur að engin töf má verða á
því að leitast verði við að afla
nýs markaðs fyrir þessa aðalvöru
bænda.
J>á er hitt og alkunnugt, að
saltað kjöt getur aldrei orðið
fyrsta flokks matvara, og þar af
leiðandi aldi’ei náð góðu verði.
Mæna allra augu á innflutning
lifandi fjár til Englands — eða
til Belgíu — en þau sund hafa
verið harðlokuð. pó hafa á því
sviði gerst þau ný tíðindi að
Kanadabændur hafa fengið leyfi
til að flytja inn lifandi nautpen-
ing til Englands. Er því einsætt
að leita hverrar smugu sem feng-
ist gæti í þessu efni.
pá mætti benda á ýmislegt sem
verða mætti til að létta á kjöt-
markaðinum í Noregi.
Væri ekki hugsanlegt að senda
út reykt kjöt, kæfu, pylsur eða
kælt kjöt?
Væri ekki hugsanlegt að senda
út kjöt af ungum útigangshross-
um?
Er það of dýrt að sjóða niður
kjöt til útflutnings?
Mætti telja margt fleira af
þessu tæi sem nauðsynlega þyrfti
að rannsaka. Og er a. m. k. sumt
í þessu efni þess eðlis að það
kæmi sér vel að landsstjómin
gæfi erendreka bænda umboð sitt.
Hið sama gildir um gærusöl-
una. Enn hefir ekki tekist að
rannsaka til fulls um markað fyr-
ir þá vöru, né að vita með vissu
hvernig best sé að ganga frá vör-
unni.
pá er ullin. Munu allir vera
sammála um að það búskaparlag
verður að leggjast niður að flytja
ullina út óunna. En þá verður að
rannsaka hvað helst á að vinna
úr ullinni, og hvar markað er
að fá.
Að hve miklu leyti er markað-
ur fyrir prjónlesvörur og þá hverj-
ar og hvar?
Hverskonar vefnað væri hent-
ast að framleiða úr ullinni. Væri
það t. d. ekki hugsanlegt að vinna
töluvert af ábreiðum: sumpart
handa ferðamönnum í fornu ís-
lensku sniði með fögrum litum,
sumpart grófari ábreiður. Mætti
margt fleira nefna og þarf alt
þetta að rannsalcast vandlega.
Enn er ótalað um ostasölu, ef
til vill smjörsölu og eggja og enn
mætti margt nefna. —
Landbúnaðurinn íslenski stend-
ur á tímamótum.
Viðreisnin er hafin inn á við.
Búnaðarfélag íslands hefir haf-
ið öfluga forgangsstarfsemi um
hverskonar framfarir í vinnu-
brögðum, jarðrækt, meðferð
gripa og tilraunastarfsemi.
það eru hinar bestu vonir um
að áfram verði haldið á þeim
braut, enda óhætt að treysta því
að bændur styðji þessa starfsemi
ósleitilega.
Viðreisnin er líka hafin út á við,
einkum með starfi Sambands ís*-
lenskra samvinnufélaga.
En þar þarf að fylgja vel á eft-
ir og rás viðburðanna krefst þess
að framfarirnar verði á því sviði
skjótar og miklar. Starfskraftar
Sambandsins eru takmarkaðir.
þjóðfélaginu ber skylda til að
leggja til hjálpandi hönd.
pánn styrk eiga fulltrúar bænda
að sækja á næsta alþingi.
o-
um kjöfcíollsmálið.
Kjöttollsmálið hefir nú verið
allmjög rætt í undanförnum blöð-
um Tímans. Má segja að málið
sé nærri fullrætt. Enda eru öll
andmæli þögnuð. Síðasta andróð-
urinn greiddi ,,bóndi“(!) í Morg-
unblaðinu. En sú viðleitni, sem
þar kom frarn, er að engu haf-
andi.
Rétt er að geta þess, hlutaðeig-
endum til verðugs hróss, að sann-
frétt er, að ýmsir borgarar Reykja
víkur hafa ekki farið dult nieð að
þeir álítia að ummæli Tímans um
kjöttollsmálið hafi við fylstu rök
að styðjast, enda sé sjálfsagt að
verða við réttætum kröfum bænda
í þessu efni. Og eru þetta ein-
mitt menn sem engan persónu-
legan hag hafa af þessu máli.
þá hefir sá er þetta ritar enn-
fremur átt kost á að ræða mál
þetta við mikilsmegandi bændur
víðsvegar að af landinu. Hafa þeir
tekið málinu á einn veg og munu
fylgja því eftir með festu og ein-
urð góðs málstaðar.
Er það og mála sannast að því
lengur sem mál þetta er í’ætt, því
fleiri og þungvægari rök koma
fram fyrir þeim málstað sem
fiuttur hefir verið í þessu blaði,
hvort sem heldur er litið út fyrir
pollinn, eða á afskifti þjóðfélags-
ins undanfarið af atvinnuvegun-
um.
Og þá er þess nú"að minnast að
ekki eni nema fáir mánuðir þang-
að til alþingi kemur saman, sem
á að ráða máli þessu til lykta.
Munu þingmenn víðast hvar
stofna til þingmálafundahalda í
Reykjavík 14. október 1922
tæka tíð áður. En farist það fyr-
ir af þingmanna hálfu ættu bænd-
ur nú í þetta sinn að stofna til
slíkra fundahalda sjálfir. Og slíka
fundi ætti ,nú að halda helst í
hverjum hreppi í sveitakjördæm-
um landsins.
Ályktanir og áskoi’anir um
kjöttollsmálið ætti að bei-a fram
og samþykkja á hverjum fundi
og svo ótvíræðar að ekki orki tví-
mælis um vilja fundarmanna.
það væri mjög vel til fallið að
þessar áskoranir yrðu sem allra
flestar.
Væri um það að ræða að lagst
yrði þunglega á móti þessu sann-
girnismáli — og ekki veldur sá er
varir og sum blöðin hafa sýnt
hvað þau gjarna vildu gera — þá
lilyti það að hafa næsta mikil
áhrif fyrst og fremst á þing-
menn sveitakj ördæmanna og einn-
ig á þingið í heild sinni, að fyrir
lægju afaralmennar og ótvífæð-
ar ályktanir og áskoranir í kjöt-
tollsmálinu.
þessari áskorun er hérmeð beint
til íslenskra bænda:
Stofnið til almennra fundahalda
um kjöttollsmálið.
Sendið alþingi ótvíræðar álykt-
anir og áskoranir um að verða við
réttmætum og sjálfstæðum kröf-
um ykkar í kjöttollsmálinu.
Látum svo skeika að sköpuðu
um það, hversu alþingi snýst í
málinu og tökum mark á afstöðu
hinna einstöku þingmanna.
---o----
Sjúkrahúsið
á Eyrarbakka.
Morgunblaðið hefir sent Tíman-
um hnútu út af sjúkrahúsmálinu
á Eyrarbakka. Jóhann V. Daníels-
son, kaupmaður á Eyrarbakka,
einn þeirra er mestu hefir ráðið
um málið, hefir sent Tímanum
grein um það. Greinin verður ekki
birt í Tímanum. Hún á heima í
Morgunblaðinu en ekki í Tíman-
um. Ástæðan er sú, að Tíminn er
algjörlega andstæður málaflutn-
ingi greinarhöfundar. Skal nú
gerð nokkru nánari grein fyrir
þessu vandræðamáli.
„Leiðtogar“ þessa máls á Eyr-
arbakka hafa reist sér og hérað-
inu hurðarás um öxl með máli
þessu. Frá upphafi til þessa dags
ei málið rekið nálega af engu viti.
Rangæingar hafa reist hæfilega
stórt sj úkrahús á 3ínu læknissetri:
Stórólfshvoli. þar er rúm fyrir
6—8 sjúklinga.
Sýslunefnd Árnessýslu vildi
láta hina sömu skynsemd ráða. í
allra hæsta lagi átti sjúkrahúsið
að geta tekið við 12 sjúklingum.
Sýslunefndin hét styrk með þessu
skilyrði. þar sem frá því hefir nú
verið vikið, telur sýslunefndin sig
lausa allra rnála um styrkveitingu.
Mun mega fullyrða að sýslunefnd-
in vilji sem minst eiga við mál-
ið, eins og komið er.
Eyrarbakka „leiðtogarnir“ reistu
aftur á móti sjúkrahús sem á að
geta tekið 30—40 sjúklinga.
Smíðið er hafið og unnið á allra
dýrasta tíma. Ýmislegt er mjög
athugavert um hússtæðið. Heitir
svo að hússkrokkurinn sé orðinn
fokheldur, enda kostar hann nú
a. m. k. 120 þús. kr. Fullyrt er
að a. m. k. þurfi aðrar 120 þús.
kr. til þess að fullgera húsið og
koma sjúkrahúsinu af stað. Um
40 þús. kr. hafa „leiðtogamir“
safnað til hússins en 80 þús. kr.
eru í skuld.
þó ekki sé tekið tillit til hinna
mjög alvarlegu athugasemda sem
fram hafa komið um legu húss-
ins, þá verður þó ekki fram hjá
því komist, að undir eins og sam-
göngur hafa verið bættar austur,
t. d. með járnbraut — og flestir
munu vilja gera ráð fyrir að
þess verði ekki langt að bíða —
þá verður svo stórt sjúkrahús á
Eyrarbakka alóþarft. það leiðir af
sjálfu sér að þá fara langflestir
sjúklingar á Landsspítalann, sem
þá verður væntanlega búið að
reisa í Reykjavík.
Á yfirstandandi fjárlögum er
veitt heimild til að verja alt að
80 þús. kr. til að reisa sjúkrahús
eða sjúkraskýli. Ýmisleg skilyrði
eru fyrir þessum styrkveitingum.
Meðal annars það skilyrði að
þessi styrkur má aldrei fara fram
úr V3 byggingarkostnaðar.
Nú gerast þessir „leiðtogar“
spítalabyggingarinnar á Eyrar-
bakka svo djarfir að fara fram á
að landssjóður greiði þeim allar
þessar 80 þús. kr. þegar í stað.
það sem lengst væri hægt að
ganga, ef mál þetta væri að öðru
leyti sómasamlega rekið er það
að ríkissjóður greiddi 40 þús. kr.,
sem er V3 þeirrar fjárupphæðar,
sem búið er að verja til þess að
reisa húsið. En því aðeins gæti
það komið til mála að full trygg-
ing væri fyrir því:
1. að fé fengist til þess að ljúka
við húsið, og
2. að full vissa væri fyrir því að
húsið kæmi að tilætluðum notum.
En nú stendur svo á að hvor-
ugu þessu er til að dreifa.
„Leiðtogarnir“ munu ekki geta
gefið neina tryggingu fyrir að
þær 120 þús. kr. fáist sem enn
vantar. Hvaðan ættu þeir að fá
120 þús. kr. í annað eins fyrir-
tæki sem þetta ? Afstöðu Árnes-
sýslu er áður getið og sannarlega
er sú afstaða skiljanlég öllum ráð-
deildarmönnum.
Og svo blasir það við, eins og
áður er sagt, að þessi spítala-
skrokkur standi hálf eða aldauð-
ur, þegar samgöngur eru bættar
austur og Landsspítalinn reistur
í Reykjavík — veglegur en held-
ur dýr minnisvarði um „hagsýni“
og „framtakssemi“ þessara Eyr-
arbakka-leiðtoga í spítalamálinu.
Eins og nú árar í landi væri
það með öllu óverjandi af lands-
stjórninni að verða við kröfunni
um að útborga þessar 80 þús. kr.
þar sem málið er þannig vax-
ið, eins og nú hefir verið lýst, en
svo stutt til alþingis, er það tví-
mælalaus skylda stjómarinnar að
láta málið alt bíða úrskurðar al-
þingis og útborga ekkert.
— Tímanum er það ljúft að taka
við hnútuköstum frá Morgunblað-
inu í þessu máli. pví að það er
ekki í fyrsta sinn sem það blað
rekur erindi örfárra einstaklinga
gegn hagsmunum alþjóðar.
það sem nú virðist blasa við,
verði látið að vilja Morgunblaðs-
ins og Eyrarbakkaleiðtoganna, er
það, að 80 þús. kr. landssjóðs-
styrknum verði varið til að borga
skuldina sem hvílir á húsinu og
svo fái hússkrokkurinn að standa
áfram í Eyrarbakkamýrinni í
sama ástandinu og nú, aðeins fok-
heldur.
Öllu hlálegra ráðdeildarleysi
væri varla hægt að hugsa sér.
43. blað
Á Arnarhólstúninu, örskamt frá
höfninni, stendur vörugeymsluhús,
sem er ríkiseign. Var það reist á
stríðsárunum, þegar landsverslun-
in hafði mest undir. Hús þetta er
bæði mikið og vandað. Nú sem
stendur er húsið lítið notað.
Áfengisverslun ríkisins vantar
geymslu. Lá það beint við að
þetta stóra geymsluhús yrði til
þess notað. það þurfti að gera
nokkra breyting á húsinu til þess
að það yrði notað til þessa. En
þau eru lög í höfuðborginni/ að
sækja þarf til bæjarstjórnar um
leyfi til að gera breytingar á hús-
um. þessvegna snéri landsstjórn-
in sér til stjórnar Reykjavíkur-
bæjar til þess að fá leyfi til að
breyta vörugeymsluhúsinu á Arn
arhóli í þessu skyni.
Bæjarstjórn Reykjavíkur og
undirnefndir hennar hafa nú þæft
málið lengi. Og þau býsn hafa
gerst að leyfið er ófengið enn.
það munu vera miklar horfur á
að bæjarvöldin reykvísku ætli að
synja landsstjórninni um jafn-
sjálfsagðan hlut sem þennan —
og hefði það í för með sér tals
verðan aukakostnað fyrir landið,
auk þess sem hið mikla vöru-
geymsluhús ja-ði þá ríkinu arð-
laus eign.
Ástæðan getur ekki verið nema
ein, sú, að fyrir þá sök að hér á
í hlut ein greinin af verslun rík-
isins þá telja fulltrúar kaup-
mannavaldsins reykvíska sér skylt
að gera alt til að spilla málinu.
En svo gerast ný tíðindi. Var
sagt frá því í síðasta tbl. Tímans
að bæjarstjórn Reykjavíkur er að
taka */> milj. kr. lán í Danmörku
til lagningar nýrrar vatnsæðar til
bæjarins. Lánið stendur til boða
með því skilyrði að landsstjórnin
íslenska ábyrgist.
Og nú koma þeir góðu herrar
úr bæjarstjórn Reykjavíkur auð-
mjúklega biðjandi upp í stjórnar-
ráð og biðja landsstjórnina að
„skrifa upp á“ fyrir sig — hinir
sömu herrar sem hafa þvælst fyr-
ir um að veita landsstjórninni
sjálfsagt leyfi til að breyta húsi
og spara fé fyrir landssjóðinn.
það er vitanlega sjálfsagt —
þótt engin heimild sé til og leita
þurfi samþykkis þingsins á eft-
ir — að landsstjórnin ábyrgist
þetta lán, því að lánið er hag-
stætt og verkið nauðsynlegt.
En þessi ferð bæjarstjórnarinn-
ar upp í stjórnarráð á að verða
Canossa-ferð. Nú hljóta bæjarfull-
trúarnir að sjá það, að það er
ekkert vit í því fyrir þá að gera
sig svo digra að neita landsstjórn-
inni um sjálfsagt leyfi, af blindu
hatri til landsverslunar.
Er þessi framkoma bæjarfull-
ti’úanna bænum í heild sinni til
hneysu og vei’ður ekki þökkuð af
öðrum en nánasta fylgiliði kaup-
mannanna.
Ætti bæjax'stjórnin að minnast
þess, að alþingi hefir það í hendi
sinni hvenær sem er að ná því
marki með þvingunarlöggjöf sem
ekki næst með góðu. Fékk bæjar-
stjórnin slíka ofanígjöf á síðasta
alþingi, (þar sem þingið bannaði
með lögum að leggja skatt á
íþróttasýningar, eins og bæjar-
stjórnin hafði gert) og ætti að
sjá svo sóma sinn að fá ekki fleiri.
En vitanlega er það ekki nerna
nokkur - hluti bæj arstj órnarinnar
sem á þessar hnútur skilið.