Tíminn - 11.11.1922, Blaðsíða 4

154
T 1 M I N N
Notið að eins íslenskar vörur.
Kaupið að eins íslenskar vörur.
Hafiið þér séð nýju dúkana frá Klæðasmiðjunni Álafoss?
Þeir eru bæði til notkunar í fatnað, dyratjöld, útsaumsdúka
o. m. fl. til prýðis á íslensku heimili.
WFF" íslenskir dúkar klæða íslendinga best.
Klæðasmiðjan Álafoss, p. t. Reykjavík.
Tál sölu:
Jörðin Stóravatnsleysa í Yatnsleysustrandarhreppi í Q-ullbringu-
sýslu, fæst til kaups og ábúðar nú þegar, með öllum áhöldum, búpen-
ing og heyjum.
Jörðinni fylgir íbúðarhús og fénaðarhús.
Jörðin er með stærstu jörðum í G-ullbringusýslu, bæði að landvíð-
áttu, túnstærð og matjurtagörðum.
Jörðin er álitin með einhverjum bestu útigangsjörðum á Suður-
landi. —
Jörðin liggur við þjóðveginn og akvegur heim á hlað. Ennfremur
er höfnin með betri höfnum fyrir mótorbátalegu í Paxaflóa.
Allar frekari upplýsingar gefur ábúandi og eigandi jarðarinnar
Bjarnl Stefánsson,
Stóruvatnsleysu.
Til kaupfélaga!
H.f. Smjörlíkisgerðin í Reykjavík er stofnuð í
þeim tilgangi, að koma hér á smjörlíkisframleiðslu, sem geti fyllilega
jafnast á við samskonar iðn erlendis, bæði hvað gæði og verð snertir.
Eflið íslenskan iðnað.
Biðjið uin íslenska smjörlíkið.
er enginn kveðskapur, Kolbeinn.
Annars hefðuð þið átt að forð-
ast það, að nefna fiskbitann á
nafn. því hann reyndist við rann-
sókn að vera algerlega hrár, að
undantekinni ystu húðinni. þetta
er ykkur vel kunnugt um, og var
ykkur því vorkunnarlaust að sjá
það, að fiskbitinn er ólíklegup til
þess að verða yfirlækninum til
málsbóta. —■ Annað aðalatriðið í
frásögn minni er það, að læknir-
inn gerir mér kost á því að vera
kyr, ef eg lofi því að senda ekki
fleiri bita eða bréf. þetta sam-
þykkið þið með þögninni. Nú hefi
eg efnt það sem eg lofaði og sýnt
ykkur fram á það, að þið hafið
algerlega samþykt frásögn mína
í höfuðatriðunum. Frh.
Páll Vigfússon.
----o---
„SamYlnnufélögin".
Páll Jónsson og Jónas þorbergs-
son á Akureyri hafa ritað bók
um verslun landsins, 112 bls. að
stærð. Er hún jafnframt hefti í
Tímariti ísl. samvinnufélaga.
Acta prentsmiðja prentaði bókina,
og er það mál manna, sem til
þekkja, að aldrei hafi jafnstór
bók verið gerð á jafnstuttum
tíma hér á landi, enda var unnið
að henni bæði dag og nótt, til að
ná í nóvemberpóstana út um
land. B. Kr. kaupmanni var
sýndur sá óverðskuldaði sómi að
senda honum fyrsta eintakið sem
sent var út til almennings. Yar
það gert af því, að laumupésinn
alræmdi var látinn verða ástæða
til að skrifaðar voru þessar tvær
fræðiritgerðir sem í bókinni eru.
Rit þetta var sent kaupendum
Tímans um allar sveitir, og auk
þess nokkrum öðrum mönnum,
sem ætla mætti að það ætti sér-
stakt erindi til.
þegar B. Kr. sendi laumupésa
sinn út, komst athæfi hans upp á
síðustu stundu, svo að Tíminn
gat sent út áréttingu, sem síðar
var bætt við í blaðinu sjálfu. Var
þar myndaður einskonar rammi
utan um bók þá, sem hér ræðir
um. Pési B. Kr. var ein endileysa
frá upphafi til enda, en saminn
og sendur út um land í laumi í
tilgangi, sem liggur nokkuð nærri
atvinnurógi.Tíminn sannaði þetta,
og hverjar væru hvatir B. Kr.
Ilvaða tilraunir hann hefði fyr
gert til að gera samvinnufélögun-
um skaða, hvernig öll sú viðleitni
hefði orðið honum til varanlegr-
ar minkunar, en þó árangurslaust,
á þann hátt, sem til var stofnað.
Ennfremur var sýnt fram á.hvers-
konar maður B. Kr. hefði verið,
og hvað maður, sem þekti hann
lengi og náið eins og þorsteinn
Gíslason ritstjóri Morgunblaðs-
ins, höfðu sagt um karlinn. Sá
vitnisburður var ekki frýnilegur.
þar er þó ekki neinni stundar-
æsingu til að dreifa, heldur rök-
studdu áliti þorsteins, sem hann
endurtók í blaði sínu ár eftir ár,
með miklum sannfæringarkrafti.
þessi aðferð, að lýsa aðalvit-
leysunum í pésanum, B. Kr. sjálf-
um, fortíð hans gagnvart sam-
vinnufélögunum, og loks vitnis-
burður samtíðarmanna hans, alt
þetta var meir en nóg til að stað-
setja B. Kr. þar sem hann á heima
meðal auðnuleysingja, sem halda
að þeir séu miklir menn, en geta
í raun og veru ekki neitt.
En með því að kaupmannastétt-
in var nógu gáfnasljó og nógu illa
ment til að gleðjast yfir hugs-
anarugli B. Kr. og að gera orð
hans að sínum að nokkru leyti,
var heppilegt tækifæri til að sýna
þeim á hvaða andlegu stigi þeir
voru. þessvegna tóku tveir ágæt-
lega ritfærir menn sér fyrir hend-
ur að skrifa um verslunarmálið
og nota B. Kr. fyrir mótstöðu-
mann. Með því að taka laumu-
pésann eins og rit, og B. Kr. eins
og mann, sem til mála gæti kom-
ið að tala við, veittu þeir öllum
þeim vesaldarlýð, sem hélt fram
svipuðu rugli, átakanlega ráðn-
ingu í eitt skifti fyrir öll. Páll
Jónsson og Jónas þorbergsson
nota B. Kr. á gamals aldri þann-
ig á svipaðan hátt, eins og her-
flotar stórveldanna nota afgamla,
ónýta skipsskrokka, þ. e. fyrir
skotspón til að mæla með mátt
skotvopna sinna. En alveg eins
og enginn hirðir um að skjóta
skipsflökin í kaf, vegna hættu
sem stafi af þeim, þannig er og
B. Kr. notaður hér eins og sam-
nefnari fyrir fáfræðishjal og róg-
mælgi allmikils hluta af stétt
þeirri, sem hann heyrir til.
Páll Jónsson tekur svo að segja
hvert einstakt atriði í laumupés-
anum, liðar það í sundur. Fer
þar alt á sömu leið með kenning-
ar B. Kr. um milliliðina, gáfuð-
ustu mennina í Ameríku, sögu
kaupmenskunnar hér, sögu kaup-
félaganna, Sambandsins, vamir
B. Kr. fyrir dönsku kúgunar-
verslanimar o. s. frv. Páll leys-
ir allan svika- og blekkingavef-
inn sundur, og sýnir höf. eins og
fáfrótt, volað, hrakið og hrjáð
gamalmenni, sem langar til að
gera skaða, en vantar mátt og
getu. Gott dæmi um vinnubrögð
Páls við þessa miskunnarlausu
tyftun á B. Kr. er það, að karl
vissi ekki betur en að Samband-
ið væri stofnað í Rvík 1919 af
fáum mönnum, og hélt því fram.
Páll lætur þetta gott heita, en
segir frá stofnun Sambandsins í
Ystafelli fyrir 20 árum, og síð-
an sögu þess, ár frá ári, fram
að 1919. Kemur þá í ljós, að
hreyfingin hefir farið vaxandi
jafnt og þétt, haft fjölmörg störf
með höndum, og að hinir mæt-
ustu menn, svo að segja í hverri
sveit á landinu og nokkrum kaup-
stöðum, hafa tekið þátt í mynd-
un þess. Að hér er stórfeld þjóð-
arhreyfing á ferðum, sem er bor-
in fram af sameiginlegum áhuga
nokkurra þúsunda af borgurum
landsins. B. Kr. féll ennþá dýpra
á þessu atriði af því að hann
gumaði sérstaklega af að sér væri
persónuleg kunnugt um þetta at-
riði, sem mun vera áþreifanleg-
asta blekking og stórþvættingur,
sem borinn hefir verið fram af
ófullum manni.
Ritgerð Jónasar þorbergssonar
birtist fyrst í Degi. Hún er nokk-
uð styttri, en gengur alveg í
sömu átt. í stað þess að taka
hvert einstakt atriði til meðferð-
ar, lætur J. þ. sér nægja að draga
fram í dagsljósið helstu meinlok-
urnar í framburði B. Kr. og stétt-
arbræðra hans um verslunarmál-
ið. Er sú grein eins og hin full
af fróðleik um samvinnufélögin
og íslenska verslunarhætti. 1 stað
þess að láta sér nægja að verj-
ast, snúa báðir höfundarnir rit-
gerðum sínum í harða sókn á
hendur samkepnisstefnunni og
öfgum hennar og skaðsemi. Er í
því efni margar stórfróðlegar at-
hugasemdir, t. d. skýringar J. þ.
á samábyrgð sveitarfélaganna,
sýslufélaganna og þjóðfélagsins,
sem gi’unnhygnir menn vita varla
af þótt til sé. þá er gerð ræki-
lega grein fyrir því, hversu harð-
indavetrar sum undanfarin ár
hafa haft stórkostlega þýðingu í
þá átt að auka bændum verslun-
arerfiðleika.
Rit þeiira félaga er að vísu
skrifað fyrst og fremst fyrir fá-
fróða og skammsýna síngirnis-
menn. En sökum rithöfundar-
hæfileika höf. á það erindi til
þeirra, sem betur eru gerðir. það
mun meira að segja mega full-
yrða, að það séu ekki nema mjög
fáir menn hér á landi, sem ekki
hafa til muna gott af að lesa
bók þeirra. J. J.
----o----
Innlendur iðnaður.
það er eitt höfuðmein íslands
að „bjargræðistíminn“ stendur
ekki yfir nema nokkrar vikur, en
vetrarmánuðina standa fjölmarg-
ir atvinnulausir í kaupstöðunum.
En utan yfir pollinn flytja skip-
in iðnaðarvörurnar. Útlendar
hendur hafa starfað að þeim, en
við kaupum dýru verði vinnu
þeirra. Er þetta búskaparólag
allra bersýnilegast t. d. um ull-
ina er við flytjum út óunna og
göngum svo velflestir í útlendu
fataefni.
Meiri innlendur iðnaður er
þessvegna eitt af mestu nauð-
synjamálunum. Er gott til þess
að vita að ýmsir áhugasamir
menn vilja nú stofna og hafa
þegar stofnað til innlends iðnað-
ar. þeir eiga að fá til þess styrk
stjórnarvaldanna með löggjöf.
þeir eiga að fá til þess styrk al-
mennings með viðskiftum.
Hið sérstaka tilefni þessara
ummæla er það, að nýlega er
tekið til starfa hér í bænum iðn-
aðarfyrirtæki sem stofnað er með
stórhug og myndarskap, en það
er: Sápuverksmiðjan Hreinn.
Fyrir nokkr-u síðan var hafin
sápugerðin „Seros“ hér í bænum
fyrir forgöngu Sigurjóns Péturs-
sonar og fleiri. Var hún rekin í
smáum stíl og kom það í ljós, að
meira þurfti til til þess að geta
kept við útlendu sápumar, eink-
um um gæði vörunnar. Og þá var
eflt til öflugri félagsskapar, nýir
menn bættust í hópinn, sem lögðu
til meira fjármagn. Skipa nú
stjóm félagsins: Gísli Guðmunds-
son gerlafræðingur, Haraldur
Ámason kaupmaður og Guð-
mundur Hlíðdal verkfræðingur.
Hefir Gísli Guðmundsson reynst
hinn atorkumesti maður, einnig
á öðrum sviðum iðnaðarins, því
að hann stofnaði gosdrykkjaverk-
smiðjuna Sanitas, var einn aðal-
hvatamaður um stofnun Smjörlík-
isgerðarinnar og aðalráðunautur
Mjólkurfélagsins um stofnun ger-
ilsneyðingarstöðvarinnar.
Sápuverksmiðjan Hreinn er því
nú viðbúinn að framleiða jafngóð-
ar vörar og þær er bestar flytj-
ast hingað frá útlöndum. Hún
hefir fengið í þjónustu sína út-
lenda sérfræðinga. IJún ræður yf-
ir efnafræðisstofu af fullkomn-
ustu gei'ð, og verður þannig kom-
ið við fullkomnu eftirliti daglega
um gæði vörunnar. Áhöld em öll
ný og fullkominnar tegundar.
Húsnæðið er gott. Og frágangur
allur hinn snyrtilegasti.
Verksmiðjan framleiðir fyrst og
fremst allar sáputegundir, blaut-
sápu, stangasápu, og margar teg-
undir af handsápu. Auk þess
steypir hún kerti og býr til alls-
konar áburð: á stígvél, gólf,
vagna o. s. frv. —
Var það verulega ánægjulegt að
sjá húsaskipun, vélarnar, vinnu-
brögð og frágang allan í þessari
nýju innlendu verksmiðju. það
bar alt þann svip, að um mynd-
arlega framkvæmd væri að ræða.
En allra ánægjulegast væri hitt,
að reynslan sýndi hvorttveggja:
að það takist vel að framleiða
þarna góðar vörar og að almenn-
ingur verði tryggur viðskiftayin-
ur þessa innlenda fyrirtækis.
í öðrum löndum þykir það sjálf-
sögð þjóðræknisskylda að kaupa
og nota aðeins innlendar vörur,
ef þær eru fáanlegar.
Sá siður á og að sjálfsögðu að
hefjast á landi hér.
En það er enn ekki athugað til
fulls hversu löggjöfin getur rétt-
látlega stutt iðnaðarviðleitnina
innlendu.
----o-----
Sigurður ráðunautur Sigurðs-
son segir í „Frey.‘ (ágúst—
sept) að í Vestur-Skaftafellssýslu
séu 15—20 sláttuvélar. En sann-
leikurinn er sá, að í Hörgslands-
hreppi era þær 9, í Kirkjubæjar-
hreppi 2, í Leiðvallarhreppi 1, í
Skaftártungu 2, í Álftaveri 2, í
Hvammshreppi 15 nýjar og 3
gamlar og í Dyrhólahreppi 2.
Era þetta samtals 36 sláttuvél-
ar. — Ráðunauturinn ferðaðist
um sýslu þessa í sumar. — þá
segir ráðunauturinn að í Borgar-
fjarðarsýslu sé ein sláttuvél. En
þær eru þó a. m. k. þrjár, því
að á Hvanneyri era þær þrjár.
Höfðingleg gjöf hefir háskólan-
um borist frá Guðmundi Magn-
ússyni prófessor og Katrínu
Langaveg’ 20 B.
Sími 830.
Við sendum gegn eftirkröfu:
Ljósakrónur og allskonar hengi-
lampa, borðlampa, straujárn, suðu-
plötur ýmsar stærðir o. fl.
Ennfremur allskonar efni til inn-
lagninga, svo sem: Pípur, vír,
slökkvara tengla og fleira.
Aðeins fyrsta flokks vörur.
G-reið viðskifti.
Þjóðjðrðin Ánastaðir
í Hjaltastaðaþinghá er laus til ábúð-
ar í fardögum 1923. Umsækjendur
snúi sér til Sveins Ólafssonar í
Firði.
Dökk-sótrauð hryssa tapaðist
síðastliðið vor frá Hnausum í Húna-
þingi, sjö vetra gömul, tamin en
ómörkuð. Finnandi geri Sveinbirni
Jakobssyni á Hnausum viðvarf.
Yður er óhætt að kaupa
allar þær vörur er bera
ofanskráð vörumerki.
H.f. Hreinn mun að eins
framleiða fyrstaflokks vör-
ur sem þola allan saman-
burð við útlendar og verð-
ið mun verða svo lágt
sem unt er.
Islendingar
látið ekki bjóða yður út-
lendar vörur þegar þér
getið fengið jafngóðar og
ódýrar íslenskar vörur.
H.f. Hreinn framleiðir
fyrst urn sinn:
Blautsápu,
Stangasápu,
Handsápu,
Kert,
Jólakerti.
I næsta mánuði verður bætt
við:
Skósvertu
Leðurfeiti,
Gólfáburð,
Reiðveraáburð,
Vagnáburð.
Reynið Hreinsvörur
Skúladóttur frú hans. Gefa þau
50 þús. kr. í verðbréfum og á að
verja vöxtunum til styrktar ís-
lenskum læknanemum til fram-
haldsnáms erlendis. Er þetta hin
langstærsta gjöf sem háskólan-
um hefir borist og er Guðmundur
pi'ófessor í engu meðalmaður.
Dýrtíðarappbót embættismanna
lækkar um það bil um þriðjung á
næsta ári og verður 60%.
Dulmætti og dultrá heitir ný-
útkomin bók eftir Sigurð þórólfs-
son fyrrum skólastjóra. Veitist
höf. mjög að kenningum guð-
spekinga.
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.