Tíminn - 02.12.1922, Blaðsíða 2

162
T 1 M 1 N N
Notið að eins íslenskar vörur.
Kaupið að eins íslenskar vörur.
Hafið þér séð nýju dúkana frá Klæðasmiðjunni Álafoss?
Þeir eru bæði til notkunar í fatnað, dyratjöld, útsaumsdúka
o. m. fi. til prýðis á íslensku heimili.
gj^T- íslenskir dúkar klæða íslendinga best.
Klæðasmiðjan Álafoss, P. t. Reykjavik.
Til taupfélaga!
H.f. Smjörlíkisgerðin í Reykjavík: er stofnuð í
þeim tilgangi, að koma hér á smjörlíkisframleiðslu, sem geti fyllilega
jafnast á við samskonar iðn erlendis, bæði hvað gæði og verð snertir.
Ódýrustn 09 bestu
olíurnar eru:
Hvítasunna, Mjölnár, Gasolía,
Bensín, BP nr. 1,
á tunnum og dunkum.
Biðjið ætíð um olíu á stáltunnum, sem er hrein-
ust, afiinest og rýrnar ekki við geymsluna.
Landsverslunin.
Eílið íslenskan iðnað.
Biðjið um íslenska smjörlíkið.
Fuiltrúi Islands
í íslandsbanka.
þess er áður getið hér í blað-
inu að það var bankaeftirlits-
maður Dana sem fletti ofan af
vandræðum Landmandsbankans
danska. Vegna einurðar hans og
hreinskilni var grafið fyrir ræt-
ur hins mikla meins. Hinir gömlu
stjórnendur bankans voru látnir
fara og stjóm bankans fengin
öðnim í hendur, eftir að ríkið og
aðrar stofnanir höfðu styrkt
bankann með tugum miljóna.
Island á líka sína fulltrúa í ís-
landsbanka. það eru bankaráðs-
mennimir sem kosnir eru af al-
þingi. það er augljóst hversu
ábyrgðarmikið starf þeirra hefir
átt að vera undanfarið. þeir hafa
átt að vera sérstaklega á verði
um hagsmuni íslenska ríkisins og
einstaklinga gagnvart Islands-

Nú er það alkunnugt orðið,
hversu ófarsæl stjórn bankans
hefir reynst íslandi.
En hvað hafa þá bankaráðs-
mennirnir gert?
því er fljótsvarað um einn, og
sá fulltrúi íslands gagnvart ís-
landsbanka heitir Bjarni Jónsson
frá Vogi.
Á hinu örlagaþrungna ári í
sögu íslandsbanka, árinu 1920,
tók Bjami sér fyrir hendur að
rannsaka hag bankans sérstak-
lega. Hann gaf um það skýrslu
til bankaráðsins. það er fullyrt
að Bjarni hafi fengið 4—5 þús.
kr. borgun fyrir skýrslugerðina.
Bankastjórnin gaf skýrsluna út
með þessum ummælum meðal
annars:
„Skýrslu þessa sendir bankinn
í þeim tilgangi að gefa almenn-
ingi tækifæri til að kynnast starf-
semi bankans nokkuð gjör og sjá
óréttmæti árása þeirra, sem gerð-
ar hafa verið á bankann“.
Reykjavík 20. ág. 1920.
Bankastjómin.
En skýrsla þessi er harla
merkilegt plagg. Verður að henni
nánar vikið í næsta blaði, en í
þetta sinn látið nægja að birta
úr henni meginkafla.
Orð Bjarna eru þá á þessa leið:
„Á fundi fulltrúaráðs íslands-
banka í júlíbyrjun var ákveðið að
líta eftir starfsemi bankans
nokkm gjör, en áður hefir verið
gert. Skyldi aðgæta: 1) við hverj-
um atvinnugreinum bankinn eink-
um gæfi sig, 2) hvernig lán hans
væri trygð, 3) að hverju leyti
mætti kenna bankanum um yfir-
standandi viðskiftakreppu, og 4)
hvað hæft væri í ýmsum ásökun-
um, sem komið hafa fram við
hann.
Ýms atvik lágu til þess að eg
gerði þessa skoðun einn af hendi
fulltrúaráðsins. Af hendi bank-
ans var mér fenginn bókari hans,
Jens B. Waage, til þess að veita
mér þær upplýsingar, er eg þætt-
ist þurfa.
Fundi fulltrúaráðsins var frest-
að þar til er eg hefði lokið skoð-
un þessari.
Eg fór yfir öll reikningslán,
ábyrgðarlán,' handveðslán, f ast-
eignaveðslán. og sýslu- og bæjar-
félagalán og víxla, sem vora í
bankanum þá dagana. Upphæðirn-
ar reyndust eins og taflan sýnir:
*<D
fi

M :0
C/J
co
g &D
U
c3
*o
I
Ph
u
/O
e
6
fl
:©
s
cð
in
bD
©
s
<V
bJj
cð
w
a
<o
cí
fi
>o
fi
£
U
<v
>
fi
•ce
bC
e
o
§
X lO
o
o
o
(M
o

O
o
rH
CO
O
O
,1
M oo
O
O
05
co
CO
oo
o
o
8 _
M 05 co
04
CO
iO
o
lO
<50
04
00
co
CO CO to ^**
^ S O S ^
woœ ^
lO
O O
..§8
00
o
o
o
tP
o
(M
b-8
lO
O
iC
00
00
Ol
o
co
o
04
co
fH
o o o
O O 04
O 05 ^
lO O 05
o
3
o
o
o co
o o
co co
o
2
04
o
o
-
o o
o o
o o
O LO
^ oq
04
Cb
co
o
o
o
04
co
o
o
04
S
*a 43
zÁ c e§
<p Æ ö
cl £} O
m
• 13
tn o Ö . ‘rS s 05
U1 CO
ao •I—S
O & .
> cá rO
r~m G b£) •
*o <v bU o
04
o
.o
04
o
o
05
co
c—
o
o
>o
05
co
CO
04
o
o
o
co
o
iO
05
r—<
05
05
04
CO
L—
iO
04
O
G5
L—
o
05
05
co
04
04
co
04
m rS
Auk þess er skuld ríkissjóðs
800000 kr.
þessar upphæðir sýna að bank-
inn starfar mestmegnis að versl-
un og fiskveiðum, því að dagana
sem eg skoðaði stóðu í þessu
tvennu sem taflan sýnir 30897-
155 kr., en í öllu öðru samtals
8179374 kr. Af þeim rúmum 23
miljónum, sem stóðu í verslun,
vora 11831035 kr. í fiskverslun.
Af þessum tölum getur full-
trúaráðið séð ljóslega stefnu bank-
ans, en þær sýna ekki allskostar
rétt, hve mikið bankinn átti úti-
standandi í raun og veru, því að
eg hefi tekið hæstu upphæð
reikningslánanna, en gaf mér eigi
tíma til að rannsaka, hve mikið
stóð eftir af láni hvers einstaks
manns. Eg get þessa til þess að
fyrirbyggja misskilning.
II.
Eg athugaði um leið nákvæm-
lega tryggingaraar fyrir þessum
lánum öllum. Lánin a, b, c, d eru
öll ramlega trygð og verður ekki
að þeim tryggingum fundið frá
bankans hálfu, en hitt væri að-
gætandi, hvort bankinn væri eigi
óþarflega kröfuharður uin trygg-
ingar fyrir smáum lánum yfir
höfuð og hvort hann byndi eigi
með því að óþörfu lánstraust
fátækra manna. Um víxillánin
(e) er sama að segja, að hinir
smærri víxlar mega heita ki’oss-
trygðir, en hinir stóru verslunar-
víxlar gæti eigi átt sér stað með
slíkum krosstryggingum, því að
þá mundi alt sitja fast. Eg þótt-
ist því þurfa að athuga sérstak-
lega, hversu vel þessir stóra víxl-
ar væri trygðir. þar vora þá al-
staðar vörur til tryggingar, sem
voru langsamlega nægar til lukn-
ingar, þótt seldar yrði mun lægra
en nú er verðið. En auk vöru-
tryggingar stóðu og eignir, sem
voru í flestum tilfellum næg
trysrgfng einar út af fyrir sig, og
þar sem minst var, reyndist þó
vara og eignir til samans svo næg
trygging, að bankinn mundi fá
skuld sína, hversu sem til tækist.
Eiginlegir verslunarvíxlar hafa
oltið og velta áfram, gjaldast og
koma aftur á skömmum fresti og
eru því tryggingarnar og þekk-
ing bankastjómar á mönnunum
full trygging fyrir að engin hætta
stafar af þeim. Fiskveiðavíxlarn-
ir hafa verið með sama hætta, á
nokkru lengri fresti, en allir
trygðir með fiski, skipum, veið-
arfærum og öðrum eignum út-
gerðarmanna. Verður eigi séð að
bankinn hafi gengið þai- lengra
en skylda hans var til viðhalds
svo miklum og arðvænlegum at-
vinnuvegi. Fisksöluvíxlarnir orka
mest tvímælis manna á milli, enda
eru þeir stærsta upphæðin, sem
staðið hefir föst um langan tíma.
Eg aðgætti þá því nákvæmlega
og komst að þessari niðurstöðu:
það er fjarska ólíklegt að svo
takist illa til um sölu á því, sem
óselt er af fiski og lýsi, er stend-
ur til tryggingar, að skuldin greið
ist eigi að fullu næstu 3—4 mán-
uðina. En færi þó svo illa, þá
stendur á bak við meira en full-
virði í stóreignum ríkustu manna
sem hér gerast.i) Að þessari nið-
urstöðu komst eg með þeim hætti,
að eg krafði bankastjórnina um
eignaskýrslu og efnahag þeiraa
manna, er standa fyrir lánunum.
Fékk eg af henni greið svör um
þetta og sjálfur þekki eg svo
mikið til þessara manna, að eg
þori að fullyrða það, sem sagt
var hér að framan.
Fulltrúaráðið sér á þessu, að
fé bankans er fullkomlega trygt
og hann getur eigi orðið fyrir
eignatjóni, hversu sem veltur. Sú
eina hætta, sem hann hefir ver-
ið í og er að einhverju leyti enn,
er að dræm sala bindi um of fé
hans, svo að meiri eða minni kyr-
staða komi í viðskifti hans. þetta
!) Leturbr. hér.
er í sjálfu sér ilt fyrir bankann,
en þó verst fyrir þær atvinnu-
greinar, sem fyr var sagt að
hann ætti mest fé sitt í. þess
skal getið, að bankinn er lítið rið-
inn við síldina. Frh.
----o----
Fyrirspíirnír
til Ástu Hallgrímsson
Ásta Hallgrímssin matsölukona
hér í bænum skrifar 28. f. m.
óskiljanlega grein í Morgunblað-
ið um það, að Tíminn hafi und-
anfarandi laugardag dróttað
ófrómleika að B. Kr. En sökum
þess að í þessu tbl. er ekki eitt
orð um þjófnað í sambandi við
áðurnefndan kaupmann, er óhjá-
kvæmilegt að konan geri nánari
grein fyrir máli sínu, hvort hún
talar í vöku eða draumi. Áður en
grein hennar getur skilist verður
hún að birta svör við þessum
spurningum:
1. Hvar og með hvaða orðum
er dróttað óráðvendni að B. Kr.
í nefndu tbl. Tímans? Aðrir hafa
aðeins séð minst þar á B. Kr.
sem rithöfund.
2. Hvað kemur matsölukonunni
til að segja alla þessa raunasögu
um menningarástandið á Eyrar-
bakka á æskuáram hennar og B.
Kr. ?
3. Álítur hún það greiða við
B. Kr. að segja öllum lesendum
Mbl. frá því að úri hafi verið
stolið á Eyrarbakka í æsku henn-
ar og að B. Kr. hafi verið einn
af þeim, sem prófskjölin segja
mikið frá? %I Tímanum er ekki
minst einu orði á úrstuldinn, eða
hver valdið hafi.
4. Vill matsölukonan gefa
glögga skýrslu um það, hver
stal úrinu, og hvaða hegningu sá
maður fékk?
5. Hvar var úrið og í hverra
manna vörslum frá því að það
hvarf úr vasa eigandans og þang-
að til hann fékk það aftur?
6. Vill konan birta í Mbl. þær
gömlu greinar í blöðum, þar sem
tekið kann að vera fram um sak-
leysri vissra manna í þessu máli,
sem áður voru grunaðir?
7. Hversvegna talar konar eins
og það sé sannað, að B. Kr. hafi
skrifað lof um sjálfan sig í Mbl.
undir dularnöfnunum „Egill“,
„Ingimundur gamli', og „Skag-
firskur kaupfélagsmaður“ ? Hefir
hann gengist við þessum krógum
í viðtali við hana, eða hefir hún
vitneskjuna annarsstaðar frá?
Væntanlega reynir Ásta Hall-
grímsson að gera grein fyrir
frumhlaupi sínu, því annars hlýt-
ur hún að standa ber að ósann-
indum frammi fyrir öllum lands-
lýð, og það um ekki duldara mál
en það, hvað stendur í fjöllesn-
asta blaði landsins. **
----o----
Menningarsjóður S. I. S., Morg-
unblaðið og síra Arnór. það
kemur engum á óvart þótt Morg-
unblaðsmönnunum sé illa við
menningarsjóð samvinnumanna,
sem í Sambandinu era. það fæst
enginn um þótt þeir rithöfundar
beri fram dylgjur um það, hvern-
ig samvinnumenn verji og hafi
varið fé úr þeim sjóði. Rithöf-
Laugaveg’ 20 B.
Sími 830.
Við sendum gegn eftirkröfu:
Ljósakrónur og allskonar hengi-
larnpa, borðlampa, straujárn, suðu-
plötur ýmsar stærðir o. fl.
Ennfremur allskonar efni til inn-
lagninga, svo sem: Pípur, vír,
slölckvara tengla og fleira.
Aðeins fyrsta flokks vörur.
Greið viðskiftL
undar Morgunbl. hafa það starf
á hendi að bera fram ósannar
dylgjur sem gætu valdið tor-
trygni um starfsemi leiðtoga
samvinnustefnunnar. Og þess-
vegna er það síst að undra, þótt
þeim verði skrafdrjúgt um menn-
ingarsjóðinn. því að þeim mun
finnast með réttu, að þeir hafi
orðið fyrir hörðu af menningar-
sjóðnum. þeir mega meðfram
kenna menningarsjóðnum um
framgang samvinnulaganna. þeim
svíður það í augum, að vegna
réttlátrar löggjafar er nokkrum
tugum þúsunda króna af ranglát-
um sköttum árlega létt af sam-
vinnufélögunum. þeir munu ekkj
heldur hugsa til þess með neinni
blíðu að menningarsjóðurinn hef-
ir stórum aukið samvinnumentun
í landinu, gert mjög marga menn
betur hæfa til að sjá við brellum
kaupmanna og skilja félagslega
þýðing samtaka samvinnumanna.
Vissulega er það jafneðlilegt að
Morgunblaðsmönnunum sé illa við
menningarsjóðinn, eins og t. d.
að kláðamaurunum mætti hafa
verið illa við Myklestad gamla.
Og eru nú hvorirtveggja úr sög-
unni, kláðamaurarnir og Morgun-
blaðsmennirair. — En málið horf-
ir töluvert öðruvísi við þegar
Arnór prestur gerist svo djarfur
að bera fram opinberlega illkvitn-
islegar dylgjur um hvað sé orðið
af menningarsjóði Sambandsins.
því að Arnór prestur hefir átt
sæti á undanförnum Sambands-
fundum, heyrt skýrslur Sam-
bandsstjórnar og samþykt alla
reikninga Sambandsins. Arnóri
presti er það vel kunnugt hvern-
ig menningarsjóðnum hefir verið
varið: til hinnar margvíslegu
vinnu til undirbúnings samvinnu-
lögunum, til aukinnar samvinnu-
mentunar og skólahalds, til kaupa
á bókum um samvinnumál, til út-
gáfu rita um samvinnumálefni, til
fyrirlestraferða um samvinnumál
o. s. frv. Og nú dirfist hann að
bera fram dylgjur um það opin-
berlega að stjóm Sambandsins
hafi farið á einhvern hátt óheið-
arlega eða a. m. k. miður vel með
þetta fé. Vegna slíks tiltækis er
ekki ofmælt um Arnór prest að
hann sé orðinn vargur í véum
í hóp samvinnumannanna íslensku,
því að sá félagsskapur er reistur
á grundvelli drengskapar og inn-
byrðis tiltrúar. Dylgjur Amórs
prests í garð stjórnar og fram-
kvæmdastjóra Sambandsins, eru
algerlega ósamboðnar þeim
manni, sem hefir verið fulltrúi á
Sambandsfundi, átt þar kost á
að kynna sér alla meðferð Sam-
bandsstjórnarinnar á fé Sam-
bandsins og loks samþykt alla
reikninga þess. Og það er loks
óverjandi af slíkum manni að
nota Morgunblaðið til- þess að
flytja slíkar dylgjur, það blað,
sem kaupmenn snara í tugum þús-
unda króna árlega til þess að það
flytji níð um samvinnufélögin og
forgöngumenn samvinnumanna.
Arnór prestur veit hvað orðið
,,apostata“ þýðir. Undan því við-
urnefni getur hann ekki komist
héðan af, lífs eða liðinn.
Ritstjóri:
Ti-yggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.