Tíminn - 23.12.1922, Síða 1

4
(ÖÍaíbf’eti
03 afgreitslumafcur Cimarts er
5 i 9 u r g e i r $ r i t> r i f s f 0 n,
Sambanösíjúsinu, Hevfjauíf.
^foftetbsía
í i m a n s er í Sambanösljúsinu.
0).'in öaglega 9—\2 f. íi
Sími 496.
VI. ár.
Iteykjavík 23. desember 1922
53. blað
$earf
ELEPHANT
CIGARETTES
gjúffengar og kaldar
að reykja
: Smásöluverð 50 aur, pk,
| Tást alstaðar,
THOMAS BEAR & SONS, LTD.,
LONDON.

♦
♦
*
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Utan úr heimi.
Kússar og- Þjóðverjar.
Friðurinn í Evrópu hangir á
veikum þræði. jþjóðirnar þreyta
enn hvíldarlaust kapphlaup um
yfirráð náttúrugæða og peninga.
Gamlir vinir eins og Bretar og
Frakkar, sem höfðu treyst vin-
áttu sína með dýrum blóðfórnum,
gera ráð fyrir bragðvísi og ásælni
hvor frá öðrum. Nánir frændur
eins og Bretar og Bandaríkja-
menn þreyta kappleik af öllu afli
um yfirráðin á sjónum, og þar
með forustu í verslunarmálunum.
En þrátt fyrir samkepni banda-
mannaþjóðanna innbyrðis er ein
tilfinning, sem sameinar þá. pað
er óttinn við framtíðarbandalag
Rússa og pjóðverja, móti Vest-
urþjóðunum.
Síðustu mánuðina hefir margt
gerst í milliþjóðamálum,sem benti
á að Rússar og þjóðverjar vildu
taka höndum saman. þá sjaldan
fulltrúar þessara þjóða hafa
fengið að koma á alþjóðafundi,
hafa þeir starfað saman leynt og
ljóst. Verslunar- og viðskiftasamn-
ingar komust fljótt á milli ríkj-
anna. Ástæðan til þessarar vin-
áttu var aðstaðan til Vesturþjóð-
anna. þjóðverjar höfðu beðið
ósigur og orðið að heita því að
borga skaðabætur, sem þeir sjálf-
ir telja sig ófæra að greiða nokk-
urntíma. þýska þjóðin veit að
vísu, að þótt þær skaðabætur
yrðu allar greiddar, myndu sigur-
vegararnir ekki græða á stríðinu.
En þeir telja sig ekki geta borgað
og vilja ekki gera það. Beita þeir
sömu aðferðum til að komast hjá
greiðslunum, eins og fyrir stríðið
við að ná undir sig heimsverslun-
inni. Hinsvegar þrýsta banda-
menn, einkum Frakkar, fast á,
að staðið sé við samningana og
gefin loforð. þýska þjóðin hatar
þessa sívakandi skuldheimtu, og
telur það tilgang Frakka að gera
þjóðverja að úrkynjuðum þræl-
um vesturveldanna.
Rússar hafa sömu sögu að
segja. Vesturþjóðirnar krefja þá
um greiðslu mikilla skulda frá
keisaratímanum. En Rússar vilja
strika yfir allar gamlar skuldir,
inn á við og út á við, og byrja
nýjan þátt í heimssögunni, með
alveldi ríkisvaldsins í atvinnumál-
um og verslun.
Sameiginleg andstaða sameinar
þessar tvær þjóðir. Og nú er full-
yrt, að milli þeirra sé leynilegt
hernaðarbandalag. Hvor aðilinn á
að bæta hinn upp. þjóðverjar
hafa mikinn fjölda atvinnulausra
sérfræðinga á öllum sviðum, og
ótölulegan grúa þaulæfðra herfor-
ingja og skotgagna- og skotfæra-
smiði, sem ekki mega vinna í
landinu. Rússar eru hið mikla
ónumda land álfunnar. þar er
gnægð náttúrugæða, og nógur
vinnukraftur. þar er af miklu að
taka til hermyndunar. Alt þetta
á að sameina. Náttúrugæði og
íólksmergð Rússlands, og vísinda-
lega og hernaðarþekkingu þjóð-
verja. Móti þessari hættu vilja
vesturveldin, Ítalía og Ameríka
verja sig með öllum ráðum.
----o----
Jarðarför Hannesar Hafsteins
fór fram í gær að viðstöddu
miklu fjölmenni.
Búðadýrðin
Og
fjárkreppan.
Mikil dýrð ber fyrir augu gests-
ins, sem heimsækir Reykjavík
þessa síðustu vikuna fyrir jólin.
Aldrei hefir slík dýrð fyr sést í
búðargluggum höfuðstaðarins.
Enda eru búðirnar í bænum orðn-
ar a. m. k. þriðjungi fleiri en
þær voru fyrir 2—3 árum. í hinu
nýja bæjarhverfi, í Skólavörðu-
holtinu, mun t. d. láta nærri, að
ný búð hafi verið opnuð í þriðja
eða fjórða hverju húsi.
Rafmagnsljósin, sem dýrari
munu vera í Reykjavík en nokk-
ursstaðar annai’sstaðar á hnettin-
um, þar sem aflið er fengið við
vatnsafl, — þau varpa skærri
bii'tu yfir sælgætisvörumar, sem
eru meiri og fjölbreyttari en
nokkru sinni. Suðrænir ávextir
eru þar og á boðstólum, svo að
rninnir á frásögumar í þúsund og
einni nótt. Nýjar búðir, sem selja
barnaglingur, renna upp eins og
fíflar í túni. Og skrautsýningar
skartgripaverslananna og silki-
búðanna hér norður í höfuðstað
íslands rnunu fyllilega standast
samkepni líkra stofnana í heims-
borgunum.
þá má ekki síður sjá vottinn
þessa ríkidóms og velmegunar í
d.agblöðunum. Tvöföld koma þau
út hvern daginn eftir annan. þau
eru full af auglýsingum kaup-
mannanna — hvatningum til al-
mennings að kaupa þessar dýrð-
legu vörar, sem inn hafa verið
fluttar af einskærai umhyggju
fyrir hag landsins og þörfum höf-
uðstaðarbúanna.
Reykjavík hefir aldrei verið
eins ríkmannleg á ytra borðinu
eins og nú.
Og sennilega er það svo, að
miklum þorra manna hér í bæn-
um þykir þetta fara vel og sér
ekkert við þetta athugavert. —
En baksýnin er önnur.
Atvinnuleysi er um leið meira
í bænum en nokkru sinni áður.
Fjárkreppan herðir að meir en
nokkru sinni áður.
Miklu fleiri kaupsýslumann-
anna og framleiðendanna en nokk-
um granar, eru í raun og vera
gjaldþrota menn.
Allir hafa verið að tapa nálega
undantekningarlaust alt þetta ár-
ið, sem sungið er nú út með þess-
ari búðadýrð höfuðstaðarins.
Inn á hvert einasta heimili,
undantekningarlítið, hefir fjár-
kreppan haldið innreið sína. —
Framsóknarflokkurinn stóð einn
uppi með þá kenningu á síðasta
þingi að banna þennan gengdar-
lausa innflutning óþarfans til
landsins. þótt hinir þingmennirnir
gætu ekki orðið sammála um neitt
annað, þá gátu þeir komið sér
saman um þetta, að drepa þá
sparnaðartilraun.
Nú sjást afleiðingarnar. Hundr-
uðum þúsunda króna, afurðunum
af erfiði fjölda manna á hinu
mikla kreppuári, er nú kastað i
sjóinn fyrir glingur og óþarfa og
verra en óþarfa. Og þjóðin og
einstaklingar sökkva dýpra og
dýpra í skuldafenið.
Viljinn til að spara virðist
hvergi vera til í landinu nema
hjá bændastéttinni — þeirri stétt-
inni, sem nú er sökuð um „versl-
unarólagið“ í landinu.
— Hinn nýi ríkiskanslari þjóð-
verja flutti merkilega ræðu um
leið og hann kom í fyrsta sinn
fram fyrir þingið. Hann gat þess
í ræðunni, hvað væri allra alvar-
legast um ástandið í þýskalandi,
og það væri þetta: að menn væru
hættir að spara, menn hefðu ekki
trú á |>ví lengur, að það hefði
neina þýðingu, þessvegna lifðu
menn ,nú eingöngu fyrir augna-
blikið, eyddu öllu sem þeir öfluðu
og meiru en þeir öfluðu.
það er svo að sjá, sem slík oi*ð
eigi ekki síður erindi hjá okkur
hér ,á landi.
Búðadýrð höfuðstaðarins er
eklcert annað en svikul forgyll-
ing. Eymd og fátækt, kaupbrall
og kæruleysi er á bak við.
Fánýt en stórhættuleg er þessi
yfirborðs glæsimenska.
Ekkert getur bjargao landinu
aftur upp úr skulda og vandræða-
feninu, annað en sparnaður, vinna
og fast skipulag á fjármálum og
atvinnulífi landsins.
það verður að viðurkennast af-
dráttarlaust, hvernig komið er og
taka af því öllum afleiðingum, þá
fyrst er hægt að reisa aftur úr
rústunum.
----c-----
Með tvo til reiðar,
. . ,,gæðinga“ sunnan frá þýska-
lundi, þeysir þórður læknir á
Kleppi fram á ritvöllinn að nýju,
— og fer svo ógætilega, að gustuk
mun vera að vara hann við, áður
en þeir lenda allir í sökkvandi
feni.
Annars má hann eiga það, að
trúmálaáhugi hans er mikill.
Hann skrifar og skrifar, þótt
hann vitanlega renni grun í þá
staðreynd, að fjölmörgum blaða-
lesendum dauðleiðist að lesa lang-
lokur hans og margir trúi ekki
sinasta orði af fullyrðingum hans
og dómum um menn og málefni.
það virðist bóla á nokkrum iðr-
unarvotti hjá þ. Sv. út af frum-
hlaupinu gegn orðum drengsins
míns, en þó reynir hann að koma
sökinni á mig, að eg skyldi ekki
fvr en í síðustu kveðjuorðum
mínum til hans nefna orð drengs
á 9. eða 10. ári „bamahjal“, því
að þá hej”ði hann ekki þurft að
hlaupa svona á sig.
Eg notaði nú samt þetta sama
orð í fyrstu grein minni til þ. Sv.
hér í blaðinu 9. sept. — En þá
hefir farið eins og fyrri, þ. Sv.
hefir ekki lesið nema hálfa setn-
inguna, líkt og' þegar hann var
að telja bækurnai1 sem eg nefndi
um Sundar Singh. — það er lík-
ast því að ofstækið geri þ. Sv.
hálfblindan og láti hann stund-
um sjá ofsjónir, svo að merking
orðanna snýst alveg við í því, sem
hann les,, eins og brátt verður
sýnt.
En væri ekki ráðlegast fyrir
hann að fara að aísaka frumhlaup
sitt gegn Sundar Singh? Mér er
kunnugt um, að sumir merkir
samherjar hans hérlendis líta
Sundar alt öðrum augum en þórð-
ur gerir.
þ. Sv. var svo fáfróður í haust,
að hann hélt að það mundi vera
villutrú frá lútei'sku sjónarmiði að
minnast á afturhvarf eftir dauð-
ann. Eg benti honum þá á bælcur
ýmsra merkra lúterskra guðfræð-
inga fyr og síðar — Lúter sjálf-
ur var í þeim hóp — þar sem
greinilega er talað um „millibils-
ástandið“ og talið sjálfsagt, sam-
kvæmt nýja testamentinu, að „öll-
um verði fyr eða síðar veitt tæki-
færi til að velja eða hafna Kristi“.
En svo bætti eg við, sjá Tímann
7. október þ. á.:
„Hitt er annað mál, að enginn
þessara manna, nema ef til vill
Martensen, býst við, að árangur
þess verði sá, að allir kjósi hjálp-
ræðið“.
Að þessu fráteknu hefi eg ekki
vikið einu orði í þessum grein-
u m hér í blaðinu að skoðunum
mínum né annara lúterskra guð-
fræðinga á eilífri glötun, eins og
lesendur Tímans vita líklega allir
nema þ. Sv.
En samt sem áður er hann svo
djarfur að segja í síðustu grein
sinni: „Hann (þ. e. undirritaður)
kveður þá skýlaust ekki trúa ein-
hverri veigamestu kenningunni, er
hann og guðfræðilegir skoðana-
bræður hans hafa verið að hampa.
Er það kenningin um eilífa glöt-
un. Alt stagl þein-a um eilífa út-
skúfun á því að vera helber leik-
araskapur“.
það mun ekki viðeigandi, þar
sem jafn sannleikselskandi maður
og þórður á Kleppi á í hlut, að
segja, að hann fari hér með vís-
vitandi ósannindi. Hitt er senni-
legra, að honum sé ekki sjálfrátt
með skilning og lestur, þegar trú-
málaandstæðingar eiga í hlut. —
Hann skilur það ekki, þótt sagt
sé með berum orðum, að það geti
farið saman, að búast við að öll-
um verði, þessa heims eða annars,
boðað hjálpræði Krists, en að svo
muni fara, þar sem hér, að sum-
ir hafni því með öllu og glati með
því gæfu sinni að eilífu, eins og
Kristur sagði sjálfur.
Væri ekki þetta jafnalvarlegt
mál og það er, mundi margur
skopast að þeim ,,leikaraskap“
þórðar, að vera að heita á presta
og biskup út af þessum herfilega
misskilningi sínum. — Annars er
velkomið eg láni þórði bókina:
„Evig Frelse og evig Fortabelse“
eftir Skat-Rördam Sjálands-
biskup. Ef hann les hana með
stillingu, er von til að hann sans-
ist, og þeysi ekki með tvo til reið-
ar, asnann og uxann frá Otto
Funcke, í alt aðra átt en Funcke
ætlaðist til.
þ. Sv. virðist gramur út af því,
að eg skuli ekki hafa virt hann
svars, er hann var að spyrja um
skoðanir Helga lectors Hálfdán-
arsonar á útskúfuninni og um
dvalarstað framliðinna, hvar hann
væri. — best að segja vor-
kenni eg honum ekki fletta
upp „kverinu“ sínu og sjá þar
skoðanir H. H., fyrst hann hefir
gleymt þeim, og hina spurning-
una tel eg „leikaraskap“ af
manni, sem þykist fara margoft
í dauðraríkið sjálfur.
Um útúrsnúninga hans og
sleggjudóma um bókina „Dul-
mætti og dultrú“ eftir Sigurð
þórólfsson, get eg verið fáorður.
S. þ. er svo góðkunnur, að þeir
verða fáir, sem trúa því, að hann
hafi skrifað þá bók í „illurn til-
gangi“, og þeir mörgu, sem þá
bók lesa, geta sjálfir séð, hvort
nokkur flugufótur sé fyrir öðr-
um ásökunum þ. Sv. Hitt er
vorkunn, að þ. Sv. sé ekki vei við
bókina, því að hún mun reynast
allhættuleg hjátrúarruglinu.
Að öðru leyti er S. þ. fullfær
til að svara þórði sjálfur og
þakka honurn fyrir ,,meðmælin“.
Loks kemur „rúsínan í endan-
um“ í gi’ein þ. Sv. þar eignai*
hann mér ummæli, sem eg þýddi
orðrétt úr danska blaðinu „Poli-
tiken“, og ámælir mér harðlega
fyrir þau.
Fyr má nú vera fljótfærni!
Varð hann svona reiður út af
því, að eg þýddi grein um miðla-
svik? — Vonandi fer hann ekki
með slíkar blekkingar vísvitandi?
— þó býst eg við, að hann hafi
„Politíkina“, sem greinin var 1, —
og sömuleiðis ættu allir fulllæsir
menn að geta séð í Bjarma, hvar
þýðingin endar og mín ummæli
byrja, svo afsökun hans er lítil.
þórði er því hentast að stinga
í vasa sjálfs sín allri sanngirnis-
hugleiðingunni, sem hann ætlaði
mér, — þar á hún heima.
Hann ætti sem minst að tala
um „fen“, á meðan hann flytur
alveg ósannar fullyrðingar um,
hvað eg hafi sagt í þessum grein-
um og leyfir sér að ámæla mér
fyrir ummæli „Politikinnar“
dönsku. — Eða hvað virðist les-
endunum? — Væri ekki best fyr-
ir hann að fara af baki og hvíla
„gæðingana“?
SigTirbjörn Á. Gíslason.
----o----
Frá Noregi.
Tímarnir breytast og mennirn-
ir með.
Um 600 ára bil hafa frændsem-
isbönd Islendinga og Norðmanna
verið í slitram. Norðmenn hafa
lítið vitað, hvemig okkur hefir
famast, og við lítið vitað um
þeirra hagi. Báðar þjóðirnar hafa
liðið mjög mikið frá því fyrst
að myrkrið skall á, en þó Norð-
menn mikið meira tjón á þjóðerni
sínu. — Nú eru aftur óðalstím-
ar öllum fjötrum svift. Guði sé
lof! Nú eru frændþjóðirnar að
koma til sjálfra sín aftur.
Við getum lært mikið hér, þó