Tíminn - 31.03.1923, Síða 2

26
T 1 M i N N
heppilegt, að meiri hluti þjóðar-
innar dragist hingað. pjóðin verð-
ur þá sem kryplingur, sem höfuð-
ið vex á, en líkaminn veslast upp,
og þá er afleiðingin auðsæ.
Hæstvirt landsstjórn varði 'um
60 þúsund krónum til þess að láta
gera við gagnfræðaskólahúsið á
Akureyri síðastliðið sumar. Nú er
það vel útbúið og veglegt skóla-
hús. Og stjómin hefir fengið lof
en ekki last fyrir þessar fram-
kvæmdir. Ekki einu sinni háttvirt
fjárveitinganefnd hefir neitt við
það að athuga. Eg tel, að stjórnin
hafi með þessu undirbúið stofnun
lærdómsdeildar þessa skóla. Hún
er nú búin að verja til stofnkostn-
aðar hennar því fé, sem til hans
þarf að verja. Og þökk sé stjórn-
inni fyrir það nauðsynj averk. En
eins og háttvirt deild virðist
sammála stjórninni með það, sem
hún hefir gert fyrir framgang
þessa máls, þá vona eg að hún
verði mér sammála um frv. þetta.
Að endingu vil eg taka fram:
þetta er stórmál, sem ekki má
svæfa og ekki er hægt að svæfa.
pað er mál, sem snertir hagsmuni
mikils hluta landsins. það er mál,
sem sker úr því, hvort engir eiga
að verða lærðir menn í landinu,
nema synir Reykvíkinga eða stór-
efnamanna, því að öðrum er ókleift
að kosta börn sín hér um mörg ár
í skóla. petta er ekki fjárhagslegt
eyðslumál, heldur stórkostlegt
sparnaðarmál.
Að lokinni þessarí umræðu óska
eg að málinu verði vísað til
mentamálanefndar.
----o----
Opinberar yfirheyrslur hafa ver
ið háðar undanfarið út af hinu
geysilega tapi Landsmandsbank-
ans danska. Er nú áætlað að tap-
ið sé 300 milj. kr. Allir gömlu
bankastjórarnir og bankaráðs-
mennirnir eru yfirheyrðir og
stærstu blöðin flytja orðréttar
yfirheyrslumar. það á ekki að
hilma yfir neitt. Gliickstadt, aðal-
bankastjóranum, hefir verið varp-
að í gæsluvarðhald, þar eð líkurn-
ar virðast afarsterkar fyrir því að
hann hafi falsað síðasta banka-
reikninginn sem hann gaf út. Verð
ur nánar sagt frá þessu merka
máli síðar.
— það er föst regla á Englandi,
að þegar einhver þingmaður verð-
ur ráðherra, verður hann að leggja
niður þingmensku og bjóða sig
fram á ný í kjördæmi sínu eða
öðru kjördæmi. pótt stutt sé lið-
ið frá síðustu kosningunum ensku
hafa þó fjórir ráðherrar orðið að
ganga til kosninga af þessum
ástæðum. þeir hafa allir fallið,
ýmist fyrir frambjóðahda frá
frjálslynda flokknum eða verka-
mönnum. Voi'u þó a. m. k. sum
þessai'a kjördæma talin mjög viss
íhaldsmannakjördæmi. þykir þetta
benda stei'klega í þá átt, að íhalds-
mannastjómin sé að missa fylgi
þjóðarinnar. önnur tíðindi úr hin-
um enska stjórnmálaheimi enx
þau, að flokkar Lloyd George og
Asuuiths ei’u mjög að sameinast
og er talið vxst, að klofningurinn
sem vei’ið hefir þeirra í milli muni
senn alveg úr sögunni.
— Fyrir þrem vikum bar svo
við, að sænskur geðveiki’alæknir
að nafni K. 0. N. Olander, var að
stíga upp í bifreið fyrir framan
hús sitt í Stokkhólmi. þá vatt sér
að honum ungur maður og skaut
á hann finxm skammbyssuskotum.
Ijæknirinn dó samstundis. Moi'ð-
inginn náðist, var það ungur mað-
ur, hafði verið geðveikur og hafði
læknirinn stundað hann. Olander
var einn hinn merkasti geðveikra-
læknir Svía. það er álitið að morð-
io hafi verið framið af sjúkum
hefndarhug.
— Eftirfarandi er glöggur vott-
ur um ástandið sem rxkir sums-
staðar í þýsku héruðunum, sem
Frakkar hafa hernumið: Félög
ungra manna heimta það, að eng-
in þýsk stúlka megi tala eitt orð
við frönsku hermennina. Síðan eru
hafðar strangar gætur á. Falli ein-
hver fyxir þessai’i freistingu, er
henni tafarlaust í’efsað. Og refs-
ingin er sú, að sjálfboðaliðar þess-
ii’ í'aka af henni alt Ixárið. Urðu
margar fyi’ir þessu í fyi’stu, en
talið er að þetta meðal hafi oi'ð-
ið býsna áhi-ifamikið.
— Síðustu þrjá máixuði ársins
pantaði rússneska stjórnin 3
miljónir af byssum fi'á þýska-
landi og Svíþjóð, og fékk 40 flug-
vélar fxá Svíþjóð og mörg önnur
tæki til hemaðar.
— Uppreistarmennirnir írsku
eru ekki enn af baki dottnir. Fyrir
hálfunx mánuði var háð orasta,
sem stóð í þrjá daga, milli upp-
reistaimanna og stjómarhersixxs.
Urn 400 uppreistamienn tóku þátt
í orastunni, urðu þeir að lokum
að flýja og höfðu þá mist 21
mann. Átta menn féllu af stjórn-
arhernum.
— Um miðjan síðastliðinn mán-
uð höfðu Frakkar afsett og í’efs-
að 600 þýskum embættismönnum,
í hinum hemumdu héraðum, fyrir
það að þeir höfðu þi'jóskast við
að hlýða fyrirskipunum þýska
hei’sins.
— Fyrsta konan sem sæti fékk
í enska þinginu, er frú Astor. Ný-
lega vakti hún á sér mikla eftir-
tekt. Hún bar franx framvarp um
það í neðri málstofu þingsins að
bannað væri að selja unglingum
innan 18 ára aldurs áfengi. Fnxm-
vaipið var samþykt með miklum
meiri hluta atkvæða. Kvörtuðu
andstæðingai’nir sáran undan
ósigri sínum og telja þetta fyrir-
boða fullkomins áfengisbanns á
Englandi. þetta er fyrsta fram-
varpið sem frú Astor flytur í
þinginu. En hvað hefir fuliti'úi ís-
lenskra kvenna gert í þessum mál-
um á alþingi íslendinga?
— Sanxkvæmt kröfu íisku
stjórnarinnar hafa um 100 írskir
uppreistarmenn verið handteknix í
írskum borgum á Englandi.
— Fyrir stríðið gilti rússneska
í’úblan nálega 2 kr. Nú kostar það
hálfa aði-a miljón pappírsrúbla á
Rússlandi að aka í sporvagni, einn
steikarréttur kostar 4—8 miljónir
rúbla og ölflaskan kostar 10 milj.
rúbla. Fyrir 80—90 sænskar krón-
ur má fá miljai’ð í’úbla.
----o----
Tvær bækur.
Jakob Thorarensen: Kyljur.
Fyrir nokkrum mánuðum birt-
ist þriðja ljóðabókin eftir Jakob
Thorarensen. Áður vora komin
Snæljós og Sprettir. Jakob vai'ð
þegar af sinni fyrstu bók þjóð-
kunnur maður, og viðui’kendur
einna fremstur af núlifandi skáld-
um landsins. Sú skoðun hefir
styrkst við alt sem út hefir kom-
ið eftir Jalcob síðan. það er ómögu-
legt að gleyma kvæðum Jakobs,
eða láta þau eins og vind um eyr-
un þjóta, en svo er varið nxestöllu
því, sem hagyrðingar landsins láta
nú prenta. það er í’ím og annað
ekki, slétt og felt stundum, en alt-
af dauft og dautt. Um kveðskap
Jakobs má með réttu segja, að eigi
við lýsing St. G. St. á skáldskap:
Djúpur eldur falinn í þunnri ösku.
Flest kvæði J. Th. eru í einu
hetju- og ádeilukvæði. Hann dáist
að stói’hug, kjai’k og di'engskap.
Konur eru honurn þessvegna hug-
þekt yrkisefni. Stundum eru það
foi’nkonur, eins og Ásdís á Bjargi,
sem fylgir syni sínum áleiðis í von-
lausa baráttu við mannfélagið.
Stundum nútíðarkonur, með hin
fornu Bergþóra-einkenni í skap-
gerðinni, eins og Hrefna á Heiði.
J. Th. þarf ekki einu sinni hinn
yti'i umbúnað um hetjur sínar.
Eldabuskan er ógleymanleg og því-
nær lýtalaus perla í íslenskum
ljóðskáldskap. þar er engin ytri
dýrð eða ljómi af jarðneskri veg-
Smásöluverð á tóbaki
má ekki yera hærra en hér segir:
ZE^ey.kztó’ba-k::
Moss Rose enskt.........V4 lbs. pakkinn kr. 2,00
— — danskt...........50 gr. — — 0,80
Louisiana...............50 — — — 0,80
Golden Shag..............100 — — — 1,45
Vii’ginia Birdseye.......Vg lbs. — — 1,10
Utan Reykjavíkur nxá verðið vera því hærra, sem nemur flutn-
ingskostnaði frá Reykjavík til sölustaðar, en þó ékki yfir 2°/0.
Xja.rxcLs'vex'sluLxx.
Moelven Brug,
Moelv, Norge,
anbefaler sine sommer og vinterarbeidskjöredskaper, lijul og axler.
Pi’isene betydelig í’educeret. Forlang katalog og pi’islister.
Telegramadresse: „Aktiebruget‘£, Noi’ge.
Til kaupfélaga!
H.f. Smjöplíkisgerðin í Reyjkjavík er stofnuð í
þeim tilgangi, að koma hér á smjörlíkisframleiðslu, sem geti fyllilega
jafnast á.við samskonar iðn erlendis, bæði hvað gæði og verð snertir.
Eflið íslenskan iðnað.
Biðjið um íslenska smjörlíkið.
Tilbúinn áburður.
Þau kaupfélög, sem þurfa að fá tilbúinn áburð til þessa ár.s not-
kunar, ættu að senda oss pantanir sínar fyi’ir þann 15. apríl n. k.
Samband ísl. samvinnufélaga.
semd. Ekkert nema svikin, hrakin
og hrjáð mannssál, sem snild
skáldsins gerir yndislega og aðdá-
anlega einmitt í hinni nxestu eymd
örbirgð og auðnuleysi. 1 „Kyljum“
er ný hetjukona, „Hrossa-Dóra“,
æst, sterk og öfgafull. Hálf úr
mannheimi, með djúpar, mannleg-
ar kendir, hálf úr jötunheimi
skáldskaparins. það má deila um,
lxvort nokkur kona hafi vei’ið til,
eða muni verða til, sem þessi lýs-
ing ætti bókstaflega við. En fram-
drættir skapgerðarinnar eru sann-
ir og réttir, hvað sem líður ein-
stökum atriðum. Og enginn gleym-
ir kvæðinu, sem það hefir lesið.
það er undarleg hepni, að mað-
ui’, sem skrifaði í vetur um J. Th.
„in the paper of the snobs", fanst
það dásamlegt og gott, hversu J.
Th. húðfletti miskunnarlaust lítil-
menskuna, titla-togið, uppskafn-
ingsskapinn og alla eymd; og rotn-
un lundai’farsins. þetta er sönn at-
hugasemd, þó að hún kæmi fram
á óvæntum stað. J. Th. kemur í
Ijóðum sínum eins og stormbylur
yfir þá menningu, sem er máluð
rauð og hvít á vöram og vöngum,
en hið innra rotin og ormsmogin.
Mér dettur í hug í því sambandi
óprentað kvæði eftir J. Th. Eg
man ekki titilinn. Ungur maður er
að biðja sér til handa ungrar
stúlku. Hún setur kostina. Hann á
að afla mikils auðs, eiga fallega
höll, hafa mai’ga þjóna, bei’ast
mikið á, lifa hvem dag í glaumi
og gleði og’ dýrlegum fögnuði.
Maðui’inn gengur að öllu, því að
hugui’inn ber hann hálfa leið.
Myndin hverfur. Mörgum ái’um
síðar kemur sama fólkið fram á
sjónarsviðið. Gömul hjón, slitin og
hrörleg, við kofann sinn. Engin
höll, engir þjónar eða vei’aldai’veg-
semd. Lífið hefir ekki efnt hið gá-
lausa heit, sem gefið var gálaus-
um kröfum.
Kvæðið er fullljóst. I aðaldrátt-
um er það gullvægur sannleikur. í
smáatriðum er það rangt. Senni-
lega er engin kona til, sem setur
fram slíkar kröfur við biðil sinn,
og þessvegna enginn karlmaður,
sem lofar þannig upp í ermina
sína. En hvað mikið er undir skilið
af slíkunx kröfum og svörum í ásta-
b'fi karla og kvenna í hinum svo-
kölluðu „fáguðu“ stéttum í hinum
svokölluðu mentuðu löndum ? Menn
ingin hefir sett skoðanir einstakl-
inganna í þröngan venjuhundinn
stakk. En andi skáldsins sér gegn-
um hjúpinn. í kvæðinu um Hrefnu
á Heiði lýsir hann sterki’i, óspiltri
mannssál, sem veit hvað hún vill
og lætur ekki gyltu hnappa hins
borgai’alega félags villa sér sýn. I
óprentaða kvæðinu er hið afvega-
leidda tilfinningalíf tildurs- og
tískufólksins leitt fram á sjónar-
sviðið til að vei’a dæmt.
» þannig er J. Th. Hann er sterk-
ur maður og frumlegur. Hann á
töluvei't af hinum djúpa eldi list-
arinnar. Hann dáist að gamla ís-
landi eins og það var, og hann fyr-
iiTítur nýja ísland, eins og hægt
er að kynnast því nú á kaffihús-
um, í kvikmyndahúsum, í tepui's-
skrúða, með langa, tóma titla og
heiðursmerki, sem ekki hefir verið
unnið fyrir.
Jakob Thorarensen var settur
hjá, eins og Stefán í Hvítadal, við
úthlutun skáldalaunanna á dögun-
um. Plans mun þó verða minst,
þegar sumir litlu söngfuglarnir
verða hættir að skemta þjóðinni.
Jón Thoroddsen: Flugur.
Kver þetta kom út í haust sem
leið, og mun kosta tvær krónur.
Ekkert af blöðunum hefir getið
þess. Hefir þó vei’ið minst á marg-
an byrjanda, sem minni *vonir
gefur. Jón þessi er lögfræðings-
efni, á Jón Thoroddsen sagnaskáld
Húseignin BRÆÐRATUNGA
á Stokkseyi'i, ásamt exTðafestu-
löndum, fæst til kaups og ábúðar
í næstu fardögum.
Á eigninni er gott íbúðarhús
11X12 al„ heyhlaða, sem tekur
ca. 500 hesta, fjós fyrir 7 kýr,
hesthús fyrir 15—20 hesta, fjái'-
hús fyrir 70 fjár. Eigninni fylgja
ennfremur 30 kúggildi í fi'íðu.
Mjög hægir borgunai’skilmálai'.
Semja ber við eiganda eignai’-
innar.
Stokkseyri 10. mars 1923.
Árni Tómasson.
KINDAKOT ÁGÆTT.
Yi’jar í Landmannahi’. fást í
vor til ábúðar, og keyptar fyrir
lágt verð. þar má og hafa haust-
vetrai’beit fyrir tugi hesta.
Reykjavík, Laufásv. 43, 27/3 1923.
Vigfús Guðmundsson.
Á næstliðnu hausti var mér
dregið hvítt hrútlamb með mínu
marki: Stýft, biti aftan hægra.
Lamb þetta á eg ekki. Réttur t ig-
andi vitji andvii’ðis lambsins og
semji við mig um markið.
Gunnarsstöðum 1. jan. 1923.
Ragnheiður Árnadóttir.
fyrir afa, og Theódóra Thorodd-
sen fyrir móður. Skáldakynið er
því ótvírætt. Flugur era skáld-
skapur í óbundnu máli. Setning-
arnar stuttar og fallegar. Efnið
stundum djúpviturt. Af þessu
litla kveri má sjá það, að Jón Thor-
oddsen hinn yngri getur orðið
snjall og einkennilegur x’ithöfund-
ur. í því litla, sem hann hefir rit-
að, bregður fyrir alveg óvenjuleg-
um neistum. **
----o——
þykkvibajrlnn í hættu.
í fyrra sumai tók þveró að flæða
rneir en fyr hafði verið, yfir engi
jxykkvbæinga og allmikinn hluta af
Safamýri. Eru þar nú í hættu 40—50
hýli, og um 40 þús. hesta engi, surnt
af því liið grösugasta, sem lil er á
landinu. Verði ekki flóð þetta stemt
að ósi, flosria upp ó þessu svæði um
S00 manns og jaröirnar leggjast í eyði.
Senniiega yrði að kosta fólkið til
Ameriku, ef landið hefir þá efni á
því. Nýlega komu tveir fulltrúar
þykkbæinga til fundar við stjórn og
þing, þeir Hafliði i Búð og Ingimund-
ur í Hala. Lýstu þeir ástandinu
greinilega fyrir landsstjóminni og
ijárveitinganefndum þingsins. Var af-
ráðið að setja tvær timburstýflur i ósa
þá, sem vatnið flæðir nú um, yfir
ræktarlandið, og lilaða síðan torf-
garða hak við þær. .Jafnframt því verð-
ur leitast við að hjálpa ánni til að
dýpka meginósinn, svo að neðar graf-
ist farvegurinn og straumurinn leiti
minni á bakkana. Geir Zoega stýrir
verkinu, og verður hafist handa
snemma í vor.
----o-----
Veðurátta. Einmunatíð um alt
land, þítt í bygð dag- og nótt viku
eftir viku. Undir Eyjafjöllum era
tún farin að grænka mikið. í Mý-
vatnssveit er búið að sleppa bæði
ám og gemlingum.
Nýtt blað. Símfréttir úr Skaga-
firði og Borgarfix’ði herma að
Mag-nús Guðmundsson og hans
nánustu félagar leitist við að
safna fé í nýtt blað. Mun það vei-a'
kosningablað, einskonar útibú fi’á
Morgunblaðinu. Fjársöfnunin kvað
ganga ti’eglega.
þingmennirnir Guðnx. Guðfinns-
son og þorleifur Guðmundsson
fóru austur yfir fjall á skíi’dag, í
bíl. Vegurinn auður eins og á sum-
ardag. þeir sitja heima að búum
sínum yfir hátíðina.
Ritstjóri: Txyggvi þórhallsson.
Laufási. Sími 91.
Pi’entsmiðja Acta h/f.