Tíminn - 10.01.1931, Blaðsíða 3

TlMIHN
8
Glímufélagið Ármann
25 ára.
Á miðvikudagskvöldið var hélt
Glímufélagið Ármann hátíðlegt
aldarfjórðungsafmæli sitt á Hótel
Borg. Sat það hóf um 160 manns.
Voru þar fjórir af stofnendum
félagsins: glímukapparnir Hall-
grímur Benediktsjson og Sigur-
jón Pétursson, Ásgeir G. Gunn-
laugsson kaupmaður og Jónatan
Þorsteinsson, sem var glímukenn-
ari félagsins fyrstu árin, ásamt
Pétri heit. Jónssyni blikksmið.
Samsætið fór hið bezta fram.
Knattspymufélag Reykjavíkur
afhenti félaginu að minningar-
gj öf forkunnarfagran silfurbikar
með áletrun. Börn Sigurjóns Pét-
urssonar gáfu fundarstjórahamar
úr homi, smíðaðan og útskorinn
af Ríkarði hinum oddhaga. 1. S.
I.'gaf stóra ljósmynd af íþrótta-
sýningu félagsins á Þingvöllum í
sumar.
Óteljandi heillaskeyti bárust
félaginu frá öðrum íþróttafélög-
um og einstökum mönnum. Þar á
meðal var þetta skeyti frá for-
sætisráðherra:
„Á aldarf jórðungsafmæli glímu-
félagsins „Ármann“ vil ég færa
því heillaóskir, og þakka jafn-
framt í þjóðarinnar nafni ágætt
starf. Dáð, dug, drengskap og
hreysti hefir „Ármann“ glætt
með þjóðinni í ríkum mæli. Hald-
ið svo enn fram, ungir Ármenn-
ingar, hraustir menn, drengskap-
armenn.
Trygg-vi ÞórhallssonÁ
Hófinu lauk með því að stiginn
var dans frá miðnætti til kl. 4 að
morgni og voru þar miklu fleiri
heldur en í samsætinu, eða á 4.
hundrað manns. Fór þar alt vel
fram eins og jafnan þar sem í-
þróttamenn eru saman komnir.
Glímufél. Ármann var stofnað
7. janúar árið 1906. Átti Pétur
heit. Jónsson blikksmiður frum-
árlega og þeir, sem ekki eru ann-
ars megnugir, kaupa nýjar vélar
í gömul bátaskrifli. Stórhýsin
þjóta upp. Verkamenn fá þau
laun, sem þeir heimta, að vísu
ekki möglunarlaust, en þó mót-
þróalítið. Sveitabændumir, sem
strita við búskapinn og hafa I
sig og á með erfiðismunum, hafa
margir yfirgefið erfiðleikana i
sveitinni og sezt að á mölinni og
útlit er fyrir, að enn hugsi marg-
ir til að feta í fótspor þeirra,
sem þegar hafa gefizt upp við
búskapinn.
- En hvernig er svo umhorfs í
þessu Gosenlandi útgerðar og
kaupsýslu, bæjunum hér ia' ís-
landi? Mörg undanfarin ár hafa
verið hin mestu uppgrípaár við
sjávarsíðuna víðast hvar á land-
inu. Aflabrögð ágæt og verðlag
hátt á sjávarafurðum. Þetta ár
var uppgripa aflaár, en seinni
hluta ársins féll verð á fiski og
lýsi til muna og sala hefir verið
mjög treg. Afleiðingin er sú, að
fjöldi útgerðarfyrirtækja hefir
komist í þrot, og ekki annað fyr-
irsjáanlegt en að stórkostlega
dragi úr útgerð á næsta árí, þó
allra bragða verði leitað til að
greiða fyrir útgerðinni. Þetta er
allur mótstöðukraftur hinna
marglofuðu atvinnuf yrirtæk j a,
sem rekin eru með „nýtízku vél-
um“ og eftir „útlendum fyrii'-
myndum“. Það sem óneitanlega
blasir nú við víða í bæjunum..
eru atvinnulausir verkamenn og
mannlaus skip, sem ekki er hægt
að gera út, af því til þess vantar
fé og útgerðin ber sig ekki.
Það er í rauninni ekkert óskilj-
anlegt, þó atvinnulífið við sjáv-
arsíðuna þoli lítinn mótblástur,
þegar þess er gætt, að undan-
farin 10—20 ár hefir atvinnu- og
fjármálalíf bæjanna verið að
langmestu leyti mótað af fjár-
bröskurum, sem hafa vaðið í
kvæði að því. Áður höfðu nokkr-
ir menn æft giímur- í nokkur ár,
liingað og þangað. Komu jafn-
aðarlega sömu mennimir til æf-
inga, enda þótt þetta væri ekki
skipulagsbundmn félagsskapur, og
var áhugi þeirra svo mikill fyrir
þj óðaríþróttinni, að Pétur áleit
tímabært að stofna fastan félags-
skap, hemii til vemdar og við-
reisnar, og á hann mikiuu hróð-
ur fyrir það.
Hugsjón Péturs hefir ræ^t,
langt fram yfir það, sem hann
mun hafa gert sér vonir um.
Hefði hann mátt líta upp úr gröf
sinni á miðvikudagskvöldið og * *
yfir hópinn, sem safnaðist sam-
an í Hotel Borg, til þess að
halda hátíðlegt aldarfjórðungsaí-
mæli félagsins, og þai* með hylla
hann sem stofnanda þess, mundi
ánægjubros hafa komið á andlit-
ið og skeggið kvikað einkenni-
lega við munnvikin, eins og jafn-
an þegar hann sá falleg brögð og
fallegar byltui*.
Ármann hefir fyrir löngu kast-
að barnsfötunum og unglings-
fötunum, sem hann er vaximi
upp úr, og hefir nú sniðið sér
stakk við vöxt. En það er trúa
vor, að hann muni brátt vaxa
upp úr honum líka, því að svo er
mikill þroski hans. Nú leggur fé-
lagið eigi aðeins rækt við ís-
lenzka glímu, heldur allar þær í-
þróttir, kvenna og karla, sem
stundaðar eru hér í landi, aðrar
en knattspymu. Hafa hinir ýmsu
íþróttaflokkar félagsins getið
sér mikla fi*ægð á íþróttamótum,
en þó mesta, þegar mest á
reyndi, á Alþingishátíðinni í
sumar. Þó mun félagið að sjálf-
sögðu ætíð hafa íslenzku glím-
una í öndvegi. Hefir það þegar,
með tilstyrk í. S. 1. fegrað hana
svo, að hún vekur aðdáun út-
lendra íþróttafrömuða og allra,
sem á hana horfa.
Glæsilegasta afrek Ármanns er
glímumannaförin um Þýzkaland
1929. Flokkui* sá, er félagið
sendi þá til þess að ferðast um
lánsfé, sem þeir aldrei ætluðu að
borga og hafa því getað borgað
hátt kaup, reist stórhýsi og bor-
izt á. Á meðan lánstraustið ent-
ist, var hægt að lifa hátt, og þó
undai'legt kunni að virðast, þá
leit svo út til skamms tíma, sem
þessum mönnum gengi furðu vel
að ná í lánsfé á ný, þó þeir færu
á höfuðið. Ég sé enga ástæðu til
að nefna nöfn einstakra fjár-
braskara máli mínu til sönnun-
ar, en vil aðeins benda á rústim-
ar á Seyðisfirði, Eskifirði, Fá-
skrúðsfirði, ísafirði, Súganda-
firði, Flateyri, Dýrafirði, Bíldu-
dal, Flatey, Stykkishólmi, Sand-
gerði, Hafnarfirði, Keflavík og
Borgarnesi, auk margra annara
stærri og smærri kauptúna. I
Vestmnnaeyjum er einn „braut-
ryðjandinn“ nýfarinn á höfuðið.
Er talið að á honum muni láns-
stofnanir hér tapa um einni milj-
ón króna.
Á þessu ári hafa þrír við-
skiftamenn Islandsbanka sáluga
farið á höfuðið, Gísli í Vest-
mannaeyjum, Stefán Th. á Seyð-
isfirði og Sæmundur í Stykkis-
hólmi. Skuldir þessara manna við
íslandsbanka, sem Útvegsbank-
inn eignaðist, nema samtals um
5.200.000 krónum. Af þessu eru
sjálfsagt allt að 3% milj. krónur
tapað. Hitt á /áð heita eign, en
næsta ólíklegt er, að nokkur
kaupi þessar eignir öðruvísi en í
skuld. Þarna hefir þessum þrem
mönnum tekizt að sólunda og
-festa af lánsfé bankans 5,2 milj.
krónum, eða sem næst jafnvirði
allra jarða í Skagafjarðarsýslu,
Austur-Húnavatnssýslu, Vestur-
Húnavatnssýslu og Dalasýslu.
Úr því ég minntist á Vest-
mannaeyjar, get ég ekki stillt
mig um að segja hér dálitla sögu,
sem greindur og gegn Vest-
mannaeyingur sagði mér, og sem
bregður upp mjög glöggri mynd
mesta menningarland álfunnar,
þar sem allar íþróttir eru í mest-
um hávegum hafðar, gat sér þar
ódauðlegan orðstír og varð landi
sínu og þjóð til meiri sóma og
gagns en hægt er að meta.
Á.
----o—-
A víðavangL
Úr Vestmannaeyjum.
Lesendum Tímans er þegar
kúnn orðin hin fáheyrða fram-
koma Kolku læknis gagnvart
starfsbróður sínum, héraðslækn-
inum í Vestmannaeyjum, og að-
ferðir hans til að afla sér fjár
með aðstoð íhaldsmeirahlutans í
bæjarstjóminni þar. Eftir að um
þetta mál var ritað hér í blað-
inu, hefir Kolka þó sett met í
óskammfeilnimii. Hefir hann í
umboði meirahluta bæjarstjórnar
ritað bréf til togaraútgjörðar-
manna í Englandi og borið út
róg um stéttarbróður sinn, í því
skyni auðsjáanlega, að tryggja
sér enn frekar „tekjurnar" af
erlendum sjúklingum. Eftir því
sem fregnir herma, hafa útgjörð-
armenn þessir ekki virt Kolku
svars, én sent bréf hans til
brezku stjómarinnar og eru full-
ar líkur til þess, að úr þessu
verði milliríkjamál. Sagt er að
Jóhann alþingismaður, sem sæti
á í bæjarstjórn, hafi ekki verið
heima, er íhaldið leyfði Kolku að
rita bréf þetta, en hversdagslega
mun hann leggja til það litla,
sem íhaldið á af vitsmunum i
bæjarstjóminni. En um það þarf
ekki að eyða orðum, hvors meira
gætir * fávizkunnar eða ódreng-
skaparins í tiltæki þessu. Er það
mikið vandamál, hversu gjöra
má afglapa slíka sem Kolku
lækni óskaðlega fyrir þjóðfélagið.
Síðustu fregnir
af hinu ágæta(!) skipi Sindra,
sem Gísh Jónsson vildi láta rík-
af ráðdeildinni sumstaðar við
sjávarsíðuna.
Árið 1929 keyptu Vestmanna-
eyingar nýjar bátavélar fyrir um
450.000 kr. Þessar nýju vélar
voru látnar í gamla báta í stað
aflminni véla, sem teknar voru
úr bátunum. Fiskimiðin við Eyj-
ar eru ekki víðáttumikil, svo hið
mesta kapphlaup er milli bátanna
um að verða fyrstir á miðin. Af
þessu er stöðugt verið að kaupa
aflmeiri vélar í bátana, og verða
að vísu allir nokkm fljótari, en
koma nokkuð jafnt á miðin alveg
eins og var áður en skipt var um
vélar. Þess þarf ekki að geta, að
gömlu vélarnar eru óseljanlegar
og þessar nýju og sterku vélar
gera bátana stórum hættulegri,
af þ\n að þeir eru ekki byggðir
fyrir þær.
Þetta er ekkert einsdæmi um
ráðdeildarleysið í sjóþorpunum. I
smáþorpi einu á Austurlandi eru
5 hafskipabryggjur, þar sem ein
eða tvær mundu nægja, og svona
mætti lengi telja.
Reykjavík hefir ekki farið
varhluta af þeirri tegund „braut-
ryðjenda“, sem hér hafa verið
nefndir. Það var algengt fyrir-
brigði hér á árunum, ef hleypa
þurfti af stokkunum nýju fyrir-
tæki, að væntanlegir hluthafar
færu til íslandsbanka og fengju
lán til hlutabréfakaupa. Yæri um
togai’akaup að ræða, lánaði bank-
inn út á togarann það sem til
vantaði á kaupverðið. Þar á ofan
bættist svo lán til rekstursins.
Þetta gat flotið til loka stríðsins,
sífelld verðhækkun framleiðsl-
unnar gerði reksturinn kleifan,
en eftir stríðið, þegar fram-
leiðsluvörur féllu í verði, áttu
mörg félögin ekkert til að mæta
kreppunni. Sum leituðu til þings-
ins og það hjálpaði, sum fóru á
höfuðið, en sum komust í botn-
lausar skuldir og hafa verið að
isstjómina kaupa, eru þær, að
skipið kvað nú hggja uppi í fjöru
suður í Englandi með þrettán
bönd brotin. En áverka þennan
hlaut sldpið af því, að það var
lagt á hhðina og þoldi ekki sinn
eigin þunga. Eftir að G. J.
samdi langloku sína um „skálk-
ana þrjá“, sem sumir halda, að
séu ritstjórar Mbl., mun hann
hafa hröklast úr landi á eftir sín-
um ágæta farkosti. Skömmu áð-
ur en G. J. fór, fékk hann, eftir
því sem sagt er, þann vitnisburð
hjá einum togaraútgjörðarmann-
iiium hér, að forsjóninni hefði
yfirsést í því, að láta hann ekki
fæðast í litlu gTáu húsi, sem
stendur við Skólavörðustíg og
alhr bæjarbúar þekkja, og þótti
dánumanni þessum, sem öryggi
togarasjómanna myndi stórum
betur borgið, ef „skipaeftirlits-
maðurinn“ hefði takmarkað til-
veru sína við þá fjóra veggi, sem
th þeirrar byggingar teljast. —
Tíminn er hinsvegar þeirrar
skoðunar, að vel fari á því, að
G. J. skrifi í Morgunblaðið.
----o----
Fréttlr
/ ------
Bruni í Kristneshæli. Um kl. 8 síð-
astl. miðvikud. varð vart við eld á
efstu liæð Kristneshælis. Urðu hjúkr-
unarmenn varir við að mikill eldur
var kominn í eitt herbergið, er þeir
voru á leið til herbergja sinna.
Vegna þess hve eldurinn var þegar
orðinn mikill og litlar horfur á, að
takast mundi að slökkva hann, án
aðstoðar utanheimilismanna, var þeg-
ar sent eftir slökkviliði Akureyrar.
Brá slökkviliðið þegar við, en
slökkvitæki þau, sem það kom með,
urðu ekki notuð, vegna þess að
slöngur og vatnslásar voru ekki af
tilsvarandi stærðum. Varð að notast
við garðslöngur. Á meðan á því stóð,
að varna frekari útbreiðslu eldsins í
húsinu, voru sjúklingarnir klæddir
og fluttir í stofubyggð spítalans.
tærast upp, og eru nú ein 3—4
togarafélög hér alveg í andar-
slitrunum.
I fiskverzluninni hafa Lil
skamms tíma ráðið stefnunni
menn eins og Þorsteinn Jónsson,
Copland og fleiri af sama tagi.
Menn, sem aldrei áttu neitt og
kærðu sig ekki hót um það,
hvort verzlunin bar sig eða ekki.
Alveg sama er uppi á teningn-
um í almennri vöruverzlun hér í
Reykjavík. Heildverzlanir eru
um 70 og smásöluverzlanir um
600. Er ekki ofmælt þó fullyrt
sé, að þessar verzlanir séu að
minnsta kosti fimm sinnum
fleiri, en þær þurfa að vera.
Húsnæði, starfsfólk og allur ann-
ar kostnaður er í hlutfalh við
þetta, eða margfaldur við það
sem vera þyrfti, ef eitthvert vit
væri í fyrirkomulagi viðskift-
anna. Kaupsýslumannamergðin er
svo mikil, að þess gætir lítið, þó
verzlanir fari á höfuðið, nema
þegar eigendurnir hafa gert eitt-
hvað fyrir sér, svo þeir þurfi að
sitja af sér s^ktina í Steininum.
Þessi mikli verzlanafjöldi, með
tilheyrandi kostnaði, gerir vör-
urnar óhæfilega dýrar.
Þó hér séu allmörg atvinnu-
fyrirtæki, sem gera sér far um
að haga rekstri sínum skynsam-
lega og tryggja þau fjárhags-
lega, þá dragast þau ósjálfrátt
inn í hringiðuna og gjaída sam-
búðarinnar við braskarana, sem
meira hefir borið á og ráðið hafa
stefnunni.
I öllu framkvæmdabröltinu við
sjávarsíðuna á undanfömum ár-
um hefir sá liður í búskapnum
alveg gleymst, að tryggja
almenningi sæmilega afkomu.
Húsnæði er óhæfilega dýrt,
matur, föt og allar aðrai*
nauðsynjar eru miklu dýrari, en
þarf að vera. Forystumenn
verkamanna hér í Reykjavík
Lofthæðin var að brenna til kl. 1
um nóttina. Hinar hæðimar eru
sæmilegav eldtryggar, enda vörðust
þær skemmdum að mestu. Á loft-
hæðinni var aðallega geymsla. Voru
var geymd koffort sjúklinga o. þ. h.,
og þar voru 3 íbúðarherbergi starfs-
fólksins. Ein stúlka, sem ætlaði að
bjarga dóti sínu, brenndist allmikið.
Kviknaði i hári hennar. Annars eng-
in slys. — Nokkrar skemmdir urðu
á neðri hæðunum, aðallega af vatni,
en ekki miklar, málning sprakk
o. s. frv. Húsgögn skemmdust eitt-
hvað lítilsháttar. Álitið er að kvikn-
að hafi út frá rafmagni. Engum
sjúklingi hefir orðið meint af brun-
anum á nokkum hátt, svo að fréttst
hafi, en ,alls eru nú um 70 sjúkling-
ar á hælinu.
Eldur kom upp í útbúi Útvegs-
bankans i Vestmannaeyjum aðfanga-
dag jóla. Kviknaði út frá steikara-
pönnu á eldavél. Brann húsið tals-
vert ofantil, en þar munu vera í-
búðir, en skrifstofur bankans sakaði
eigi.
Slys varð í klæðaverksmiðjunni
Gefjunni 5. þ. m. Einn verkamann-
anna, ArngrímurJónsson að nafni,
lenti í vélarreim og limlestist svo
mjög, að hann lézt eftir örskamma
sund.
Misprentast hefir á titilblaði síð-
asta árgangs: 15. árg., en á að vera
14. árg. Árgangurinn 1931 er 15. árg.
Happdrætti Vegasjóðs Lundareykja-
dalshrepps. Dómsmálaráðuneytið hef-
ir leyft, að dregið verði í happdrætti
Vegas j óðs Lundareyk j adalshrepps
liinn 31. mai næstkomandi, í stað
30. nóvember, svo sem áður var
ákveðið.
20% af gullmynnt heimsins er nú
i vörzlum Frakka.
Samkvæmt opinberum skýrslum
eru 400,000 útlendingar búsettir í
Bandaríkjunum, sem ekki hafa lög-
lega heimild til þess. Verkamálaráð-
herrann hefir farið fram á það, að
þingið veiti um % milj. dall. til þess
að flytja menn þessa úr landi. Er
ráðgert, að það kosti 120 dollara á
mann.
Einn ráðherranna í nýju stjóminni
frönsku er örkumlamaður. Hann
missti báða fætur í styrjöldinni
miklu.
hafa einbeitt starfi sínu að því,
að krefjast hærra kaupgjalds
og kröfunum hefir undantekn-
ingarlítið verið fullnægt. En af-
koman batnar ekki. Dýrtíð eykst
jafnhliða kauphækkuninni. Láns-
fé bankanna hefir rýmað alveg
stórkostlega vegna hinna gífur-
legu tapa, sem þeir hafa orðið
fyrir. Bankamir eru orðnir var-
færnari og bröskuranum gengur
*ver að fá fé til að „drífa“ með
fyrirtæki sín, eins og það heitir
á Reykjavíkurmáli. Atvinnurek-
endur, sem eitthvað hafa handa
á milli, eru líka áreiðanlega
farnir að sjá fram á það, að þeir
verða að rifa seglin,. ef þeir eiga
ekki að sigla í strand. Það er
því alveg fyrirsjáanlegt, að
framundan eru erfiðir tímar fyr-
ir verkamenn, þó kaupið sé hátt.
Allt sem foringjar verkamanna
hér í Reykjavík hafa reynt, til
að lækka verð á húsnæði og
nauðsynjum fólksins, hefir verið
kák ieitt, sem hefir fallið um
sjálft sig og skilið eftir van-
traust á eigin mátt til að leysa.
vandamálin. Annarsvegar hefir
verið rekin einsýn kaupstreita,
hinsvegar skipulagslaus brask-
kendur atvinnurekstur á kostnað
lánardrottnanna, án nokkurrar
tilraunar til spamaðar og hag-
sýni. Árangurinn er svo sá, að
báðir höfuðflokkarnir hér í
Reykjavík játa það, að hún sé
dýrasti bærinn á Norðurlöndum.
Ég gat þess hér að framan, að
kaupgjald verkamanna hefði
hækkað í vor sem leið og nefndi
ástæður fyrir hækkuninni. En
það var í rauninni ekkert, sem
réttlætti þessa kauphækkun, ann-
að en blind samkeppni um verka-
fólkið. Og útgerðarmenn virðast
enga hugsun hafa á því, að með
hverju nýju skipi, sem þeir
kaupa umfram eðlilegt viðhald