Tíminn - 24.01.1931, Blaðsíða 1
2^fgreifesía
i í m a n s er í Sœfjargötu 6 a.
©pin öaglega fl. 9—6
Sími 2353
©faíbfcti
og afgreiöslumaöur Címans er
R a n n d e i g o r s t e i n s i> ó 11 i r,
Ccefjanjötu 6 a. Seyfjaoíf.
XV. árg.
Syndir íhaldsmanna
Mbl. hefir nú um stund flutt
langar greinar um syndir núver-
andi stjómar. Er þar öllu öfugt
snúið. Bjargráðum Framsóknar
við land og lýð er lýst, sem mis-
tökum og óhappaverkum. En í t
raun og veru er í þessu sam-
bandi eingöngu að ræða um yfir-
sjónir Mbl.-manna, og þær ekki
smáar, eins og nú mun sýnt
verða.
I. Raforkuveitur. Mbl. telur
hið vitlausa frv. íhaldsmanna um
að leiða rafmagn um allt landið
t'yrir 80 miljónir kr. vera sama
sem að allir Islendingar hefðu
íafmagn. Hvar átti að taka allar
miljónimar að láni? Iiver átti að
borga brúsann, þótt slíkt lán
hefði fengizt? Hugmyndin var
tóm endileysa, eins og íhaldið bar
málið fram. Og svik íhaldsins sá-
ust bezt á því, að í Rvík, þar sem
1 /4 hluti landsmanna býr, og
• íhaldið hefir meirihluta í bæjai’-
stjórn, þar vildi íhaldið ekki
virkja Sogið. Knútur Zimsen
cg allt hans lið barðist á
móti, unz verkamenn og frjáls-
l>mt fólk í bænum kúgaði þá síð-
astliðinn vetur til að látast vilja
vera með. Þá var Jakob Möller
sendúr til útlanda, en þá gat
Rvík, með sín góðu skiiyrði, bor-
ið saman við aðra landsmenn,,
ekki féngið einn eyri að láni í
rafmagn, nema með ríkisábyrgð,
og raunverulega miklu hærri
vöxtum en landið sjálft, ef miðað
var við hið háa verð á stöðinni.
En meðan íhaldið hefir pre-
dikað um 80 miljóna fyrirtækið
handa öllu landinu,en ekkert get-
að aðhafst í Reykjavík með Sog-
ið að baki sér, á meðan hefir raf-
lýsing og hitun sveitabæja, eink-
um undir stjórn hugrvitsmanna
úr Skaftafellssýslu, farið hröðum
skrefum um sveitir landsins.
Framsókn hefir stutt þessa
menn og þeirra iðju. Þar tala
verkin. Þar eru bjargálnamenn að
starfi. Þar er hóf og undirstaða.
En í ráðagerðum íhaldsins er
ekkert nema kosningaloforð og
svik.
II. Síldarmjölið og bændur.
Mbl. segir að stjómin hafi ekki
útvegað bændum síldarmjöl. Á
Mbl. við að stjómin eigi að búa
á bændabýlum landsins? Heldur
Iraltýr, að þótt hann espi
heimska kommúnista upp til
hermdarverka, þá sé Framsókn-
arflokkurinn skyldur til að búa á
jörðum landsins eins og hér væri
ríkisbúskapur? Bændur hafa
aldrei fengið eins mikið og gott
síldarmjöl og nú. Það er þakka
ríkisverksmiðjunni, kaupfélögun-
um og Sambandinu. Enginn Mbl.-
maður hefir svo kunnugt sé gert
neitt af viti, velvild eða fyrir-
hyggju til að tryggja bændum
síldarmjöl. Og eftir að dómsmála-
ráðherra hafði ritað hér í blaðið
um að Þór myndi næsta sumar
verða látinn veiða síld í verk-
smiðjuna handa bændum, til að
tryggja bændum síldarmjöl undir
almennu framleiðsluverði, þá
lætur Mbl. ekki af illindum út af
því að þetta skip skuli vera til.
í þessum efnum er allt um
íhaldið, eins og Ól. Thors, þegar
hann lofaði á fundi í Vík að
senda bónda í Mýrdal poka af
mjöli úr síldarverksmiðju Kveld-
úlfs. Pokinn er Ókominn enn, og
bóndinn hefir gert landfleygan
skopbrag um ólaf og sviknu lof-
orðin hans um síldarmjöl.
III. „Bændakjötið“. Mbl. talaði
í sumar á sinn smekklega hátt
um „kjöt af íslenzkum bændum“.
Nú segir Mbl. að forsætisráð-
herra hafi ýtt erlendu kjöti inn
í landið fyrir hátíðina, stórskað-
að bændur, helzt flutt gin- og
klaufaveiki inn í landið, skaðað
landið um 40—50 þús. kr., eyði-
lagt markaðinn fyrir bændum o.
s. frv.
Og hver er svo sannleikurinn ?
Að hátíðanefndin lét undan ein-
róma kröfu frá þeim, sem stóðu
fyrir veizlufagnaði á Þingvöllum
og í Rvík, og báðu forsætisráð-
herra að leyfa innflutning á lítil-
ræði af því kjöti, sem ekki feng-
ist1 hér svo að nægði, svo sem
alifuglum og svínakjöti. Tr. Þ.
var afartregur til að verða við
þessari beiðni; geisði allt, sem
unnt var til að sem minnst ýrði
flutt inn og sem tryggilegast um-
búið, bæði í Danmörku og hér.
Maður sá, sem hátíðanefndin
byggði á í þessu var bryti henn-
ar, Theodór Jónsson bóndi í
Hjarðarholti í Dölum. Dalamenn
vita, að hann hefir verið mjög
ákveðinn andstæðingur' Fram-
sóknar. Framkvæmdarstj. nefnd-
arinnar er Magnús Kjaran, ný-
sloppinn úr bæjarstjóm, og hafði
þar verið fyrir Mbl.-flokkinri. Og
fomiaður nefndarinnar var Joh.
Jóhannesson, gamalt goð af stalli
íhaldsins.
Magnús Kjaran og Jóh. Jóh.
hafa hvað eftir annað leiðrétt
mishermi Mbl. um „bændakjötið"
og sagt hið sanna um innflutn-
inginn, að það hafi verið nefndin,
en ekki forsætisráðherra, sem
stóð fyrir innflutningnum. Sann-
leikurinn er sá, að Tr. Þ. sá um
að innflutningurinn af kjöti yrði
svo lítill, sem minnst varð af
komist með, til að synja ekki
alveg þ'rábeiðni þeirra þriggja
íhaldsmanna, er mest reyndi á í
þessu efni, Theodórs bryta,
Kjarans framkvæmdarstjóra og
Jóh. Jóh. formamis nefndarinnar.
IV. Jai'ðræktai'styrkurinn. Mbl.
ásakar Tr. Þ. fyrir að hafa lækk-
að verðlaun úr ríkissjóði til ný-
yrkju. En hverjum er styrkur sá
að þakka, að hann er nokkur?
Tímanum og fyrveranda ritstjóra
hans, Tr. Þ.. Það var Tr. Þ., sem
beitti sér fyrir eflingu Búnaðar-
félags íslands. Það var hans
verk, að Hallgrímur Kristinsson
tók að sér að fara í stjóm fé-
lagsins og Sigurður Sigurðáson
varð framkvæmdarstjóri þess.
Það var Valtýr Stefánsson, sem
sat á svikráðum við Sig. Sig. og
vildi hindra hann frá að verða
forseta, í þess stáð koma Sigurði
ráðunaut þar að, en velta honum
síðan þaðan og komast sjálfur í
sætið. Hallgr. Kristinsson og Sig.
Sigurðsson undirbjuggu jarðrækt-
arlögin, en Tr. Þ. fleytti þeim
gegnum þingið í skjóli þeirrar
trúar á viðreisn landbúnaðarins,
sem blað hans hafði skapað. Eftir
að Tr. Þ. kom sjálfur á þing,
beitti hann sér fyrir hverri stór-
framförinni af annari, landbúnað-
inum til handa; Kæliskipinu, kæli-
húsunum, ódýrum erlendum
Reykjavík, 24. janúar 1931.
áburði, búnaðaríánadeild og síð-
ar búnaðarbanka, verkfærasjóðn-
um o. m. fl. Jarðræktin tók risa-
framförum, og með hinum miklu
vélum og ódýra áburði varð rækt-
unin ódýrari, stærri blettur kom
íyrir hvert dagsverk. Búnaðar-
lag íslands átti að gera tillögur
hve mikið átti að leggja í dags-
verk gagnv'art ríkissjóðsstyrk. í
stjórn félagsins er bróðir Jóns
Þorlákssonar, íhaldsmaðurinn
Magnús á Blikastöðum. Hann bar
framfyrstur tillöguna um breyt-
inguna á dagsverkamatinu.
Hún er réttmæt vegna breyttra
skilyrða. Stjórn Búnaðarfélags ís-
lands samþykkti hana. En Mbl.
ásakar Tr. Þ. fyrir tillögu Magn-
úsar Þorlákssonar, tillögu, sem
var réttmæt, og samþykkt að
undangenginni rannsókn af fær-
ustu leiðtogum landbúnaðarins.
V. Vinnudeilur. Mbl. ásakar Tr.
Þ. fyrir að miðla málum í vinnu-
deilum veturinn 1929. Saga máls-
ins er sú, að Mbl.-menn í Rvík
voru búnir að sigla atvinnuvegi
sínum í strand. Eggert Claessen
og kaupmenn í meirahluta ístjórn
þess voru reiðubúnir að stöðva
skip Eimskipafélagsins og Esj-
una, sem þeim var trúað fyrir.
Um leið voru togaraeigendur van-
megnugir að koma út skipum
sínum. En veiði var hin bezta við
landið og verð á fiski hátt. Út-
gerðarmenn höfðu gert allt, sem
þeir gátu til að semja og koma
skipum sínum. út. Þeir þráðu
gróðann. Þeir bölvuðu hverjum
degi sem skip þeirra gátu ekki
aflað. En þeir voru seinir að
hugsa, sljóir og úrræðalausir.
Helst leit út fyrir, að togaraflot-
inn myndi liggja alla vertíðina,
gullið vera við landsteinina, en
verkamenn hanga hungraðir í
landi, en útvegsmenn svíkja
skuldbindingar sínar í bönlíunum.
Góðærið var á leið með að verða
hallæri fyrir einstaklinga og þjóð-
félag. Ef ís hefði komið, gat fell-
ir orðið á Norður- og Austurlandi
ef ekkert íslenzkt skip hefði
hreyft sig með ströndum eftir
nýjár.
Tr. Þ. tókst að jafna þessar
kaupdeilur með lægni og fram-
sýni. Hann sá, að úr því að ríkis-
sjóður borgaði hátt á annað
hundrað þús. kr. til Eimskipa-
félagsins, þá var óvitaskapur að
láta fólk eins og Eggert Claessen
og Jón Þorláksson stöðva allar
siglingar við landið fyrir einar
10 þús. kr. Hversvegna var fært
að eyða hinni stóru fúlgu til Eim:
skipafélagsins, en ekki hinni litlu
upphæð til að jafna deiluna.
Fyrir ááttasamning Tr. Þ. varð
árið 1929 góðæri en ekki hallæri.
Ríkissjóður fékk miklar tekjur
úr auði hafsins, og þeim auði
var í stríðum straumum veitt inn
í byggðir landsins til viðreisnar
landi og lýð.
Mbl. kennir sætt þessari um
hátt • kaup verkafólks 1929. En
hverjum er að kenna háa kaupið
liér á .landi? Óráðsmönnum Mbl.-
flokksins, sem hafa boðið í fólk-
ið um hávetur upp í 4—5 þús.
kr. fyrir nokkra mánaða vinnu.
Þa'eru glæframenn landsins, sem
hafa stofnað til skulda við bank-
ana, sem þeir aldrei ætluðu að
borga. Það eru mennirnir, sem
hafa sukkað 30 milj. af fé ís-
lenzkra banka, þar á meðal drep-
ið Islandsbanka.
VI. Kreppan. Mbl. segir, að
kreppan sé að kenna stjóminni!
Ekki vantar álitið á mátt stjóm-
arinnar. Hefir stjórn Tr. Þ. skap-
að kreppu um heim allan? Hitt
vita allir, að núverandi kreppa er
alheimsböl, en angi hennar er
hér á landi að kenna fjárglæfr-
um og svikum Mbl.-burgeisanna.
Einn af erlendu viðskiptamönn-
um Islandsbarika sagði í sumar,
að í Reykjavík væru 30 fjölskyld
ur, sem væru að sökkva landinu í
eymd og vesöld. Maður sá þekkti
vel til hér, og átti við eigendur
og stuðningsmenn Mbl. eins og
Garðar Gíslason, sem býr í höll,
sem kostar yfir 100 þús. kr., en
er í rauninni fátækur maður. Mbl.
áfellir stjómina fyrir að rétta við
fjárhag ríldssjóðs 1928. Jón Þor-
láksson var þá búinn að sigla með
tekjuhalla, hátt á aðra miljón í
tvö ár. Sá tekjuhalli hvarf, og
hinar mestu framkvæmdir hóf-
ust: Vegir, brýr, símar, skólar,
sjúkrahús, smjörbú, og fjöldi
bændabýla var byggt með mesta
dugnaði og ræktun er færð út
meira en nokkm sinni fyr. Og
svo segir Mbl., að stjórnin hati
ejrit tekjum ríkissjóðs í ekki
neitt. Nei. Svikarar íhaldsins
geta ekkert lagt fram á borðið
fyrir peninga þá, er þeir höfðu
handa milli. Framsókn getur sýnt
hinar mestu framfarir, sem gerð-
ar hafa verið hér á landi. Góð-
ærið endurspeglast þar um marg-
ar aldir.
VII. Framfaralánið. Mbl. lætur
eins og ríkislánið 1930 hafi farið
til einskis. Vita ekki fífl þau, er
í blaðið skrifa, að Alþingi hafði
svo að segja einróma ráðstafað
hverjum eyri af því láni. Á þingi
1927 hafði íhaldið samþykkt lög
um að taka 3 miljónir að láni til
að rétta við Landsbankann, eftir
skaða þann, sem fjársvikarar
íhaldsins höfðu bakað honum. Á
þingi 1928 og 1928 höfðu íhalds-
menn neyðst til að fylgjast með
í að taka 5 miljónir að láni handa
Byggingar- og landnámssjóði.
Þar era komnar 8 miljónir, auk
annara deilda Búnaðarbankans.
Þá hældi Ingibjörg Bjarnason sér
af því að Jón Magnússon og Jón
Þorláksson hefðu lofað sér því,
að landspítalinn skyldi verða til
1930, og hótaði ríkinu málsókn
og skaðabótum, ef ekki yrði við
staðið. En til að fullgera land-
spítalann síðustu tvö árin þurfti
eina miljón króna. Þá eru komn-
ar 9 miljónir
Þá hafði íhaldið langað til að
fá síldarverksmiðju á Siglufirði,
og að Jón Þorláksson fengi „beín“
við að koma henni upp. Ihaldið
samþykkti bygginguna og til
hennar fór nokkuð á aðra miljón.
Þá var komið á 11. miljónina. Þá
hafði form. Alþingishátíðamefnd-
ar, íhaldsforkólfurinn Jóh. Jóh.,
sagt á þingi 1928, að hann segði
af sér formennsku í nefndinni, ef
ekki yrði gerður nýr vegur til
Þingvalla. Taldi hann sig ekki
vilja bera ábyrgð á þeim mörgu
siysum, er af því myndu hljót-
ast, ef öll sú mikla umferð yrði
á einum vegi. Þingið lagði fyrir
stjórnina að gera veginn fyrir
lánsfé og með honum var komið
nærri 11 miljónum. Má af þessu
sjá, að íhaldið hafði haft for-
göngu að ráðstöfun nálega helm-
ings af lánsfénu, en dragnast
með um ráðstöfun þess, er beint
fór í landbúnað. Svo að fráleitt
geta íhaldsmeim verið hissa, þótt
5. blað.
ekki sé nú mikið handbært í sukk
handa fjái’plógsmönnum, eins og
þeim, sem eyddu láni þeirra 1921.
VIII. Reikningsfærsla. Ihaldið
segir, að reikningsfærsla Fram-
sóknar sé slæm. Fremur ættu
drykkjurútar að tala um bindindi
en íhaldið um góða reiknings-
færslu. öll reikningsfærsla ríkis-
ins var í aumasta lagi, er íhaldið
skyldi við. Framsókn hefir komið
á nútímabókhaldi og árlegri end-
urskoðun hjá sýslumönnum lands-
ins. Vaxtasvik eins og þau, sem
íhaldið varð bert að, era þurk-
uð út. Bókhald ríkisins og helztu
stofnana þess er gert eins og hjá
siðuðum mönnum. Jón Þorláksson
hafði samið villandi landsreikn-
inga, sumpart vísvitandi, en sum-
pai*t af vankunnáttu. Hann hafði
vantalið nærri 8 miljóna skuld í
Danmörku, og hann hafði gert
sig sekan í þeirri frábæru
glópsku, að telja sumar af skuld-
um landsins í dönskum krónum!
Þannig leit ríkisskuld Islands út
miklu lægri á pappímum'' fyrir
þessa tvennskonar sviksemi og
aulahátt. Auk þess var bókfærsla
stjórnarráðsins, sú sem Fram-
sókn erfði frá íhaldinu svo hrak-
smánarleg, að vegir út um land
voru stundum taldir eins og pen-
ingar í sjóði.
Það hefir orðið hlutverk bónd-
ans á Eyrarlandi að afmá af
stjóra landsins þennan smánar-
blett, sem heimska og menntunar-
leysi íhaldsráðherranna hafði
sett á landið í sambandi við bók-
færslu sýslumanna og stjómar-
ráðs, og endurskoðun í þeim efn-
um. Gott sýnishom er það, að
Einari Jónassyni tókst að leika á
stjómarráðið í nálega 10 ár,
koma upp sjóðþurð töluvert á
annað hundrað þús. kr. og gera
gys að útsendara Jóns Þorláks-
sonar úr hans eigin deild og sem
„heili heilanna" sendi vestur til
að leita. En ekki var piltur "sá
betur taminn í deild Jóns Þor-
lákssonar en að hann fann ekki
sjóðþurðina frekar en húsbóndi
hans, en fór í þess stað að kaupa
eignir vestra á uppboðum, í félagi
við hinn brotlega og vesæla sýslu-
mann. Svona var bókhalds-
menntun íhaldsins!
IX. Krossanesverkfallið. Nú er
uppvíst orðið um samsæri Valtýs
Stefánssonar og kommúnistanna
og að hann hefir alið á óeirðum
þeirra og staðið í nánu sambandi
við Einar Olgeirsson í þeim eina
tilgangi að láta rauðálfa hans
spilla friði í landinu. Mbl. þykisr
harma verkfallið í Krossanesi. En
þar var annarsvegar íhaldsmað-
urinn Holdö, og hinsvegar brjóst-
vinur Valtýs, Einar Olgeirssón.
Svo skammar Mbl. stjómina fyi-
ir afglöp íhalds og kommúuista.
Er helst að sjá sem blaðið haldi
að Tr. Þ. hafi nú átt að semja
fyrir óvitana. Þetta gerði Tr. Þ.
Hann kom því um síðir til leiðar,
að forkólfamir komu í flugvál
hingað suður og tókst sáttasem.i-
ara, dr. Birni Þórðarsyni, að
sætta þá. — Annars hefði íhaldið
og kommúnistarnir orðið sér til
gagnkvæmrar háðungar.
X. Síldarverksmiðjan á Siglu*
firði. Bygging hennar var síð-
asta stórvirki M. Kr. Hann vildi
með því höggva ánauðarhlekkina
af hinum þrælkuðu Mbl.-möxm-
um, sem ár eftir ár voru leiddir
eins og fénaður til slátrunar að
nauðungarsölu afurða sinna hjá