Tíminn - 03.02.1931, Qupperneq 1

ÍE t m a n s er í €cefjargötu 6 a.
©pin öa^iega fl. 9—6
Stmi 2353
XV. árg.
Reykjavík, 3. febrúar 1931.
7. blað.
Þingmálafundur á Kjalarnesi
Framsóknarfélag Kjalamess-
hrepps boðaði til landsmálafundar
í bamaskólahúsinu á KLébergi á
Ivjalamesi laugard. 17. f. m.; og
var miðstjómum stjómmálaflokk-
anna boðið að senda tvo fulltrúa á
fundinn frá hverjum flokki. For-
maður félagsins Jónas Björnsson
bóndi í Gufunesi setti fundinn kl.
11/2 síðd. og tilnefndi fundarstj.
Kolbein Högnason bónda í Kolla-
firði. Fulltrúar voru mættir frá
Framsóknarflokknum og íhalds-
flokknum en enginn frá Alþýðu-
flokknum. Var umræðutíma skipt
jafnt á milli flokkanna. Tveir
fyrstu ræðumennimir fluttu kl.st.-
ræður hvor, en eftir það voru
fluttar hálftímaræður. Þegar leið
að fundaiiokum var ræðutíminn
styttur. Af utanhéraðsmönnum
töluðu Tryggvi Þórhallsson for-
sætisráðherra og Hannes Jónsson
dýralæknir fyrir Framsóknar-
fiokkinn, en Ólafur Thors 2. þm.
kjördæmisins, Magnús Guðm. og
Fétur Ottesen alþingismaður fyr-
ir íhaldsflokkinn. Forsætisráð-.
herra, Tr. Þ., tók fyrstur til máls
og flutti ítarlegt erindi um störf
stjórnarinnar og þingmeirihlut-
ans á þessu kjörtímabili, sérstak-
lega á sviði landbúnaðarins. Taldi
hann að þar sem nú væri aðeins
eitt missiri þangað til að al-
mennar kj öi-dæmakosningar færu
fram, væri eðlilegt að hann talaði
um þetta aðalmál stjómarinnar
og Framsóknarflokksins. Stjórnin
ætti fyrst og fremst að dæmast
eftir framkomu sinni í landbún-
aðarmálunum, hún hefði aðallega
verið kosin og studd af bændum
til að reisa við landbúnaðinn, og
þessvegna kæmi það fyrst til
gTeina hvemig stjórnin og flokk-
ar hennar hefði staðið við kosn-
ingaloforðin. Ráðherrann gerði í
stórum dráttum grein fyrir þeim
samgöngubótum, sem gerðar
hefðu verið víðsvegar á landinu
og með ströndum fram á þessu
kjörtímabili, enda væru þær
margfalt meiri en nokkru sinni
áður á jafnlöngu tímabili. — Nú
væri orðinn bílfær vegur frá
Reykjavík norður um land til
Húsavíkur og vestur inn til
Stykkishólms, ennfremur mætti
nú fara á bílum frá Reykjavík
austur að Skeiðarársandi.Á næstu
missirum yrði akfært til Hólma-
víkur og yfir um að ísafjarðar-
djúpi. Nú væri nálega búið að
byggja allar brýr, sem væru á
brúalögum, og á næsta fundi
mundu koma fram ný brúalög. —
Éftir að strandferðaskipið Súðin
var keypt síðastliðið vor hafði
strandferðum fjölgað um helm-
ing og er það útkjálkahéruðun-
um sérstaklega til hagsbóta. Að
því er snertir póstgöngur um
landið, þá verða lagðar fyrir
næsta þing tillögur póstmála-
nefndarinnar, sem hún hefir nú
endurskoðað, samkvæmt þeim
verður mjög fjölgað ferðum land-
pósta, án aukins kostnaðar, enda
verður þeim skipað í sameigin-
legt kerfi við ferðir strandferða-
skipanna. Ennfremur gat ráðh.
um snjóbíla þá, sem keyptir
hefðu verið. I vetur eru 2 bílar í
förum á Hellisheiði til fólks- og
mjólkurflutninga, þegar öðrum
bílum er þar ófært, og reynast
þeir mjög vel, fara margar ferðir
á dag og afkasta öllum fólks- og
vöniflutningum yfir heiðina.
Þriðji snjóbíllinn flytur fólk og
póst yfir Iloltavörðuheiði, en sá
fjórði um Fagradal á milli Reyð-
arfjarðar og Héraðs.
Ráðh. kvaðst mundu leggja
fyrir næsta þing frv. til úrlausn-
ar samgönguörðugleikum á milli
Reykjavíkur og Suðurláglendis
ins, þar sem gert væri ráð fyrir
vegarlagningu yfir' Hellisheiði á
öðrum stað en þar sem vegurinn
er nú. —
I þessari grein verður aðeins
drepið á örfá atriði úr frumræðu
forsætisráðh., er snerta landbún-
aðinn. Hann skýrði meðal ann-
ars frá endurskoðun jarðræktar-
laganna, starfsemi verkfæra-
kaupasjóðs og lánveitingum til
búnaðaifélaga til kaupa á drátt-
arvélum, hinum stórfelldu hags-
bótum af áburðareinkasölulögun-
um verðlækkun á áburðinum og
hversu notkun hans hefði marg-
faldast hér á landi síðustu miss-
irin, enda hefði það mest flýtt
fyrir nýræktinni og sparað bænd-
um hið dýra vinnuafl, þar eð
vinnuvélar notast bezt á nýju
sáðsléttunum. Hinsvegar gat
hann þess, sem alkunnugt er, að
íhaldsflokkurinn hefir beitt harð-
vítugri mótspyrnu gegn ábui'ðar-
lögunum á Alþingi og í blöðum
flokksins.
Fórsætisráðh. kvaðst mundi
leggja fyrir næsta þing heildar-
löggjöf um búfjárræktina, hlið-
stæða jarðræktarlögunum, nú á
að auka þá starfsemi og tryggja
lienni fastan styrk, áður hefir
hann verið mjög óverulegur í
hlutfalli við jarðræktarstyrkina.
1 öðru lagi kvaðst ráðh. ætla að
leggja fyrir næsta þing heimild-
arlög fyrir stjómina um inn-
fiutning á ensku holdafjárkyni,
til einblendingsræktar hér á
landi. Búnaðarþingið hefir mælt
fyrir því máli í mörg ár. Arðs-
vonin er mikil; en hinsvegar
verður gætt ýtrustu varúðarráð-
stafana gegn sjúkdómahættum
og innfluttu skepnurnar einangr-
aðar fyrst um sinn. Ríkið á
að viðhalda stofninum.
Samkvæmt breytingum á
bændaskólalögunum, sem gerð
var á síðasta þingi, skýrði for-
sætisráðh. frá væntanlegri breyt-
ingu á búnaðarskólanum á Hól-
um, í þá átt, að auka verklega
námið og stofna þar og reka til-
raunastarfsemi, sérstaldega á
sviði j arðræktarinnar; en skóla-
búið yrði rekið fyrir opinberan
leikning undir stjóm skólastjóra.
Þá talaði ráðh. um gildi al-
])ýðuskólanna og húsmæðraskól-
anna fyrir sveitimar og landbún-
aðinn; þeir væru stofnaðir fyrir
atbeina Framsóknarflokksins, en
íhaldsflokkurinn hefði haldið
uppi þrálátri baráttu gegn mörg-
um þeirra með misjöfnum með-
ulum. Skólamálin og peningamál
landbúnaðarins taldi ráðh. að
bæru ljósastan vott um afstöðu
flokkanna, íhaldsmenn hefðu
lengi barist á móti sumum deild-
um búnaðarbankans, t. d. Bygg-
ingar- og landnámssjóði og veð-
deildinni. Allt rekstursfé bank-
anna hefði áður í stjórnartíð í-
haldsins, mnnið til sjávarútvegs
og verzlunarreksturs, og fólkið
úr sveitunum streymt þangað,
sem peningamir lyftu undir
framfarimar við sjóinn. Nú væri
ný stefna hafin með stofnun
Búnaðarbankans, sem ætti að
beina peningastraumnum til
fi-amfara landbúnaðinum og
snúa fólkinu aftur upp í sveit-
irnar. Samvinnan milli ríkis-
stjómarinnar annarsvegar og
búnaðar- og samvinnufélaga
bænda hinsvegar, hefði aldrei áð-
u r verið eins náin og heillarík
og nú á þessu kjörtímabili. Til
viðbótar því sem þegar er talið
til stuðnings landbúnaðinum,
nefndi ráðh.: lögfesting búnað-
arfélagsskaparins í landinu, lán-
veitingar og fjárstyrki til stofn-
unar frystihúsa, mjólkurbúa o.
fl. í stórum stíl, taldi hann að
fyrir mjólkurbúin væri sérstak-
lega mikið starf framundan. —
Sandgræðslan hefði fengið fasta
stöð og verið stórum aukin. Á-
veitufyrirtækin á Suðurláglend-
inu hefðu verið gerð upp til þess
að koma þeim á ömggan fjár-
hagsgrundvöll, enda þótt þau
væru vafalaust misstigin spor, og
stórfelldum mistökum háð.
Af væntanlegum málum á
næsta þingi nefndi hann enn að
lokum: Fiskiræktar- og laxveiða-
löggjöf, lög um ágang búfjár,
markalög og ábúðarlög, vanda-
samt mál og mikilsvert, sem ó-
víst væri hvemig tækist að ráða
fram úr. Sum þessara mála hafa
áður legið fyrir þinginu, en dag
að uppi. — I lok ræðu simiar gat
ráðherrann um þrennskonar
starfsemi, sem mundi verða land-
búnaðinum giftudrjúg í framtíð-
inni: Tilraunastöðvaxnar við
bændaskólana, komyrkju og fræ-
ræktarstöðina á Sámsstöðum og
lannsóknarstofnun fyrir at-
vinnuvegina, sem væntanlega yrði
fullkomin, einkum vegna hinnar
stórmerku afmælisgjafar frá
þýzka ríkinu til stofnunarinnar.
Ráðherrann lauk ræðu sinni
með þessum orðum: „Bændumir
fólu mér að vera formaðui’ Bún-
aðarfél. Islands, ráðheira land-
búnaðarins og formaður ríkis-
stjómarinnar, til þess að vinna
að viðreisn landbúnaðarins. Ég
hefi gert það eftir fremsta
megni“.
Fundarmenn þökkuðu ræðu
forsætisráðherra með dynjandi
lófaklappi; svo að ölafur Thors,
sem tók næstur til máls, var ó-
venju lágmæltur í fyrstu ræðu
sinni, og til þess að komast hjá
því að svara ræðu ráðherrans,
varpaði hann því fram, að allir
flokkar hefðu alltaf verið sam-
mála um landbúnaðarmálin!
I’essvegna þyrfti ekkert um þau
að tala. Þá vék hann að fjár-
málum ríkisins og undraðist að
ráðherrann skyldi ekki gefa yfir-
lit yfir þau ; annars taldi hann
svo skuggalegt umhorfs, að jafn-
vel þótt íhaldsmenn kæmust í
mikinn meirihluta við næstu
kosningar, þá gætu þeir engu
öðru áorlcað en að bæta úr versta
fjárhagsöngþveitinu, ríkisskuld-
irnar væru svo ægilegar. En síð-
ar á fundinum sagði ó. Th.,
þegar forsætisráðh. minnti á 25
—30 milj. kr. fjártöp bankanna
hjá útvegsmönnum og kaup-
mönnum, að þau væru smámunir,
eins og einn dropi í hafinu! hjá
þeim tugum miljóna sem unnist
hefðu á útveginum, og ekki þess
vert að minnast á þau! Þessi
hamaskifti Ó. Th. á fundinum,
fyrst hin heilaga vandlæting út
af 25—30 milj. kr. ríkisskuldum,
sem varið hefir verið til arð-
samra fyrirtækja í landinu, og
síðar hin kærulausu og galgopa-
legu ummæli hans um fjártöp
bankanna, ca. 25—30 milj. kr.,
sem sokkið hafa við sjóinn,
höfðu þær afleiðingar fyrir ræðu-
manninn, að fundarmenn höfðu
crð hans að engu, andstæðingar
hans brostu í kamp, en flokks-
menn hans sátu gneypir og undr-
andi, mun þeim hafa þótt hin al-
kunnu leikarabrögð Ó. Th. í
þjóðmálum um of áberandi á
þessum fundi.
Pétur Ottesen talaði um að
Framsóknarflokkurinn og núver-
andi stjórn hefði ekkert gert á
sviði landbúnaðarins annað en
það sem gamla íhaldsstjómin
hefði verið búin að undirbúa!
Þessa ræðu hefir hann áður flutt
á flestum landsmálafundum, sem
hann hefir komið á síðustu miss-
irin, og má nærri geta hvernig
honum hafi haldist á þessari
tuggu gagnvart forsætisráðh.,
sem rakti til rótar meðferð þing-
flokkanna á landbúnaðarmálun-
um. — M. Guðm. virtist mjög
hikandi um hvað hann ætti að
tala, en vogaði sér þó til þess að
gefa stjórninni nokkur heilræði
um gætilega fjármálastjóm! En
hann forðaðist algerlega að svara
ákúrum andstæðinga sinna urn
meðferð enska lánsins 1921, upp-
hæð ríkisskuldanna 1929, færslu
íhaldsstj ómarinnar á landsreikn-
ingum o. fl. athugasemdum sem
gerðar voru út af fjármálaspeki
hans!
Forsætisráðh. deildi að miklu
leyti einn við þessa þrílembinga
íhaldsins á fundinum og var þó
allt af sókn frá hans hálfu þann-
ig, að andstæðingar hans kvört-
uðu um hvað hann væri harð-
skeyttur. Hann gat þess, að
skýrslur um fjárhagsafkomu rík-
issjóðs síðastl. ár væru enn eigi
tilbúnar, og þess vegna gæti
liann eigi gert grein fyrir þeim á
fmidinum, en hinsvegar væri
skammt að bíða eftir fjárhags-
yfirliti frá fjármálaráðherra, sem
koma mundi í þingbyrjun í fe-
brúarmánuði.
í öðru lagi væri væntanlegt
yfirlit frá Hagstofunni um ríkis-
skuldirnai- síðasthðin ár og um
þær tölur þyrfti ekki að deila,
þær væm ábyggilegri fyrir
fundarmenn heldur en fleipur og
getgátur Ó. Th. Annars gaf hann
tvær gagnstæðar myndir af fjár-
málastjóm flokkanna. Framsókn-
arflokkurinn hefði notað tekjuaf-
gang góðu áranna og erlenda
lánsféð til þess að bæta landíð
og gera það byggilegra fyrir
fólkið þegar harðindin kæmu.
íhaldsfl. hefði veitt lánsfénu til
sjávarútvegsmanna og kaup-
manna og þar væru tapaðar
fleiri miljónir en nemur öllum
ríkisskuldum Islands; mestur
hluti þess fjár hefði að engum
notum komið heldur glatazt í
kaupbraski og vanhugsuðum at-
vinnurekstri og gjaldþrota-speku-
lantarnir hefðu venjulega ekkert
upp í töpin annað en verðlaus og
léleg smáskip og húsaræfla.
Hannes Jónsson dýral. svaraði
öfugmælum Ó. Th. um fjármálin.
Gat hann þess fyrst, að íhalds-
blöðin hefðu undanfarið látið sér
mjög títt um skip þau sem ríkið
hefir keypt, og nú hefði ó. Th.
getið þess í ræðu sinni, að Súðin
væri mjög hættulegt farartæki
sökum elli. Þótti H. J. einkenni-
legt, að íhaldsbl. og Ó. Th. skyldu
aðeins vara við slíkri hættu að
]iví er ríkisskipin snerti, en
aldrei minnast á skip eins og t.
d. Botníu, sem væri mikið eldri
— 45—50 ára gömul. Skýringin
á þessu væri aðeins ein: ó. Th.
og flokksbl. hans vissu mætavel,
að bæði þessi skip væru óvenju-
lega traust, hefðu upphaflega
verið sérlega vel byggð og síð-
an ágætlega viðhaldið, en samt
gripi íhaldið hvert tækifæri til
þess að ófrægja Súðina og spilla
fyrir ríkisútgerðinni. íhaldsfl.
lægi það í léttu rúmi, þó að hann
með rógi sínum rýrði tekjur rík-
issjóðs, ef hann með því gæti
spilt fyrh’ núverandi stjóm.
Þá benti H. J. Ó. Th. og M.
G. á það, að lítið mark væri tak-
andi á fullyrðingum þeirra um
afkomu ríkissjóðs. Allt síðastl.
ár hefðu birtst í íhaldsblöðunum
margskonar útreikningar um rík-
isskuldimar, en það einkennilega
við þá reikninga væri, að aldrei
bæri niðurstöðunum saman, nið-
urstöður þessara íhaldsskrifara
væru eins margar og mennimir.
Hin rétta útkoma væri aðeins
ein og því auðsætt, að allir þess-
ir ósamhljóða reikningar íhaldsm.
væri einungis rógur um fjár-
málastjómina. — Nú á þessum
fundi hafði Ó. Th. sagt, að ríkis-
skuldhnar í árslok 1929 væm ná-
lega 14 milj. kr., en M. G. hefði
sagt á síðasta þingi, að ríkis-
skuldirnai’ við árslok 1929 væru
18,5 milj. kr. — Og þó að fjár-
málaráðherra hefði á þinginu
sannað M. G. að útreikningar
hans væru alrangh, þá hefði M.
G. og Morgunbl. endurtekið
þenna róg aftur og aftur. Áður
en landskjörið fór fram síðastl.
vor kvaðst H. J. hafa deilt um
þetta atriði í blöðunum við M.
G., og í stað þess, að ræða málið
þá til þrautar, hefði M. G. látið
Morgunbl. birta myndir af þess-
um óhróðri um ríkisskuldimar,
og ritað nafnlaust í Mbl. um
málið fjölda greina. — En nú
væri M. G. sjálfur einn af end-
urskoðendum landsreikningsins
fyrir 1929, og þar væri ríkis-
skuldimar taldar 13,8 milj. kr.,
ef að fylgt væri sömu bókfærslu
og undanfarin ár. M. G. hefði
enga athugasemd gert við þetta
og því sjálfur orðið að játa
blekkingar sínar.
Þá vék H. J. að láninu sem
tekið var í London í haust og
benti á, að meginhluti lánsfjár-
ins færi til Landsbankans, Bún-
aðarbankans og síldarverksmiðj-
uimar. I núgildandi lögum væri
ákveðið, að stofnanir þessar
stæðu að mestu leyti straum af
lántökum sínum, svo að lánið
væri aðeins að litlu leyti út-
gjaldabyrði á ríkissjóðnum; allir
flokkar þingsins hefðu verið sam-
mála um lántökuna. Þó hefðu í-
haldsbl. aldrei þreyzt á að tala
um lán þetta, sem eyðslulán og
drápsklyfjar á ríkissjóðnum. Jón
Þorl. hefði nýlega sagt í Mbl. að
ríkissj. þyrfti að standa straum
af öllum afborgunum og vöxtum
nýja lánsins en Ó. Th. hefði á
þessum fundi ekki talið þann
hluta af láninu, sem gengi til
Búnaðarbankans með ríkisskuld-
um. Sagði H. J. að þetta kæmi
illa heim við fullyrðingar J. Þ.
um að ríkissjóður yrði að greiða
alla vexti af láninu; enda vissu