Tíminn - 07.02.1931, Síða 1

©iaíbferi
o*j afgreiðshimafcur ÍC í m a n s et
Hanupeig þorsteinsöóttir,
Ccefjargötu 6 a. íJeyfjapif.
2^.fgt:ei5sía
QT í m a n s er í Sœfjargötu 6 a.
©pin öaglega fl. 9—6
Simi 2353
XV. árg.
Reykjavík, 7. febrúar 1931.
8. blað.
Þar sem íhaldið ræður
Eftir blöðum íhaldsins að
dæma, hefir sá flokkur sérstaka
yfirburði við að stjórna fyrir al-
menning. Aftur á móti láta hin
sömu blöð mjög lítið yfir getu
samvinnumanna við almenna
fjárstjórn.
Þá er að spyrja reynzluna.
Hvað segja verkin? Hver er dóm-
ur staðreyndanna?
1. Magnús Guðmundsson skilur
við landið í botnlausum skuldum
árið 1922, og hefir nýtekið enska
lánið, til að fleyta braskaralýð
landsins enn um nokkur ár. Hann
hefir há veðsett tolltekjumar og
gert landið að undri í augum
])jóða, er til þekktu. Hann hefir
borgað dönskum stórsvindlara og
Páli Torfasyni 100 þús. kr. fyrir
að útvega lán, sem Magnúsi bar
sjálfum skylda til að útvega.
2. Jón Þorláksson skilur við
1927 með tekjuhalla á tveim síð-
ustu stjómarárum sínum. Hann
hefir tekið 8 miljónir að láni og
gerti landinu hneisu með því að
færa þá skuld ekki á réttan hátt
í reikningum landsins. Þó var
hitt verra, er hann hækkaði
krónuna um nálega fimtung, og
hækkaði þannig skuldir atvinnu-
rekenda, og lamaði þá hundruð-
um saman, svo að þeir bera þess
ekki bætur meðan þeir lifa.
Gengishækkun Jóns Þorl. skaðaði
bankana um margar miljónir og
innsiglaði dauðadóm Islands-
banka.
3. Ihaldið hefir meirihluta í
tveim bæjarstjómum, í Vest-
mannaeyjum og .Reykjavík.
Hvergi er ástandið verra en í
þessum bæjum. Hvergi er at-
vinnuleysið meira. Hvergi er dýr- .
tíðin meiri. Eftir nýkomnum
skeytum, hefir „litli bróðir“ í
Vestmannaeyjum beðið „stóra
bróður“ í Reykjavík að lofa sér
að vera með í dálitlu bjargráða-
láni. En íhaldið í Reykjavík
neitaði. Það vildi ekki hjálpa
hinu íhalds-sveitarfélaginu. Lík-
lega má til sanns vegar færa, að
Reykjavík hafi nóg með sig.
Eftii' því sem Mbl. segist frá, er
Reykjavík alltaf að taka smálán
til hins almenna reksturs. Það
eru venjuleg eyðslulán, en meir
en miljón kvað vera óinnheimt
af útsvörum. 1 öllum hinum
kaupstöðunum er ástandið betra
og bezt á Akureyri, þar sem
samvinnumenn ráða miklu um
stjóm bæjarmálanna.
4. Eimskipafélagið. Þar eru
allir stjórnendumir íhaldsmenn
nema fulltrúi landsstjómarinnar,
Jón Ámason. I fyrra græddi fé-
lagið um 400 þús. Þá kom Jón
Þorl. í spilið og breytti áætlun-
inni þannig, að nú er enginn
gróði, og er engin sýnileg ástæða
til þessarar breytingar, nema
heimskuflan J. Þ. — Auk þess
lagði félagið í að byggja nýtt
skip og tók til þess lán sem kost-
aði 7,2%. Ekki tókst Jóni Þorl.
og Claessen þar að sýna dugnað
sinn við 5% Lán, eins og þeir
munu hafa talið auðfengin fyrir
landið.
5. Islandsbanki. Þar var banki
íhaldsins. Þar voru Eggerz og
Claessen að stjóma. Þar voru
viðskiftamenn nálega eingöngu
rótttrúaðir íhaldsmenn. Einmitt
slík stofnun átti að sýna yfir-
burði íhaldsins, þar sem flokkur-
inn var í verki einráður um störf
og stefnu. En hvemig fór. íhald-
ið drap Islandsbanka. Það sukk-
aði fyrst 20 miljónum af fé hans.
Vegna hans var „ókjara“-lánið
tekið 1921. Vegna hans var
Landsbankinn kúgaður til að taka
„National City Bank“ lánið handa
íslandsbanka. Að lokum koma
svo hinir ráðsettu fjármálafræð-
ingar, J. Þorl. og Claessen, til
Alþingis og biðja þingið með
einnar nætur umhugsunartíma,
að taka ábyi'gð á öllum skuld-
bindingum bankans, sem námu
meira en 30 miljónum.
Aldrei hefir stærra gjaldþrot
komið fyrir á íslandi og aldrei
hefir Alþingi og fjármálasjálf-
stæði landsins lent í meiri hættu
en það kvöld, sem þeir Jón Þ.
og E. Claessen ætluðu að lokka
þingið til að ganga í allsherjar
ábyrgð fyrir gjaldþrotabú Is-
landsbanka.
Ihaldið skilur jafnan við fjár-
málin í rústum. Reykjavíkurbær
og Vestmannaeyjar, Islandsbanki,
veðsetningin 1921 og gengis-
hækkun J. Þ. ber allt vott um
hið dæmalausa getuleysi íhalds-
ins til að geta ráðið fram úr
fjármálum fyrir almenning.
Ihaldið segist nú vilja komast
í meirihluta á Alþingi. Langar
þjóðina til að láta slíka menn
eyðileggja fjárhag allra Islend-
inga og framtíð þjóðarixmar.
Framsóknarmaður.
----o----
Þingmálafundur
í Borgarnesi
Ár 1931, föstudaginn 30. jan.,
var þingmálafundur settur í
barnaskólahúsinu í Borgarnesi, af
þingmanni kjördæmisins, Bjarna
Ásgeirssyni, samkvæmt áður
auglýstu fundarboði.
Tvær uppástungur komu fram
um fundarstjóra fyrir fundinn:
Jóhann Magnússon bóndi að
Hamri og Jósef Bjömsson bóndi
að Svarfhóli. Kosinn var Jóhann
Magnússon með 69 atkvæðum.
Jósef Björnsson fékk 33 atkv.
Fundarskrifarar voru tilnefndir:
Bergþór H. Bergþórsson bóndi
að Ölvaldsstöðum og Jónas Ein-
arsson í Borgamesi og vom þeir
samþ. án atkvæðagreiðslu.
Þingmaðurinn lagði fram svo-
látandi dagskrá:
1. Stjórnarfrumvörp.
2. Fjármál.
3. Landbúnaðarmál.
4. Samgöngumál.
5. Yms mál.
Var dagskxáin síðan tekin fyr-
ir í ofangreindri röð.
1. Þingmaðurinn lýsti sitjóm-
arfrumvörpum þeim, sem lögð
verða fyrir næsta þing, eftir því
sem þau eru kunn orðin, var það
langt mál og ýtarlegt. Nefndi
hann ýms væntanleg fmmvörp
um landbúnaðarmál, samgöngu-
mál, stjómarskrárbreytingu, tó-
bakseinkasölu, verðfesting krón-
unnar o. fl.
Eftirfarandi tillögur komu
f ram:
a. Stjórnarskrárbreyting, flm.
Vigfús Guðmundsson:
„Fundurinn skorar á Alþingi aÖ
breyta stjórnarskránni þannig, að
allir hafi kosningarrétt til Alþingis,
sem eru orðnir 21 árs að aldri og
hafa óflekkað mannorð".
Samþykkt með 91 samhlj. atkv.
b. Raforkuveitur í sveitum,
flm. Magnús Jónsson. Afgreidd
með svohlj. dagskrá frá Vigfúsi
Guðmundssyni:
„þar sem nú er starfandi nefnd,
skipuð af landsstjóminni, í raforku-
málinu, vill fundurinn bíða eftir til-
lögum hennar með ákvarðanir, og
tekur því fyrir næsta mál á dag-
skrá“.
Samþ. með 64:45 atkv.
c. Verðfesting krónunnar, flm.
Friðjón Jónsson:
„Fundurinn skorar á næsta þing
að samþykkja lög um verðfestingu
íslenzkrar krónu í núveranda gengi“.
Samþ. með 71:7 atkv.
2. Fjármál. Þingmaðurinn tók
fyrstur til máls og rakti nokkuð
fjármálasögu yfirstandandi kjör-
tímabils, nefndi tekjuafgang og
tekjuhalla á þessum árum, af-
borganir af skuldum, eignaaukn-
ingu ríkisins og skuldir ríkis-
sjóðs eins og þær eru nú eftir
beztu heimildum og hverjar þær
hafi verið á hverjum tíma frá
1921—1929, sett upp eftir sömu
reglu og LR. 1929. Að síðustu
gerði hann grein fyrir því, hvem-
ig varið verði ríkisláni því, sem
tekið var á síðastliðnu hausti og
hvernig það mundí skiftast milli
ríkissjóðsins og' einstakra fyrir-
tækja, sem standa eiga straum
af því að sínu leyti.
a. Tillaga frá Guðbrandi Sig-
urðssjmi:
„Um leið og fundurinn lýsir á-
nægju sinni yfir stefnu undanfar-
andi þinga um afgreiðslu fjárlag-
anna, skorar hann á næsta þing að
halda áfram sömu reglu um tekju-
hallalaus fjárlög, enda þótt það
verði til að draga úr verklegum
framkvæmdum í bili“.
Samþ. með 74:35 atkv.
b. Tillaga frá Vigfúsi Guð-
mundssyni:
„Fundurinn skorar á Alþingi að
lækka og helzt afnema tolla á nauð-
synjavörum almennings, en vill í
þess stað afla tekna ríkissjóðs:
1. Með verðhækkunarskatti á lóð-
um og löndum einstaklinga, er
hækka í verði fyrir aðgjörðir hins
opinbera.
2. Með hækkuðum eigna- og tekju-
skatti, einkanlega á miklum eignum.
3. Með landsverzlun á tóbaki og
fleiri vörum".
Samþ. með 60:32 atkv.
3. Landbúnaðarmál. Tillaga frá
Pétri Þórðarsyni:
„Fundurinn þakkar þingi og stjórn
undanfarandi ára hinar miklu
framfarir á ýmsum sviðum, einkum
í landbúnaðarmálum“.
Samþ. með 73:2 atkv.
4. Samgöngumál. Tillaga frá
Vigfúsi Guðmundssyni:
„Fundurinn skorar á Alþingi og
stjórn að kaupa eða byggja hentugt
skip til ferða milli Reykjavíkur og
Borgarness eða að öðrum kosti að
styrkja ríflega einstaklinga, er
kynnu að vilja reka slíkt skip“.
Samþ. með 67 samhlj. atkv.
5. Ýms mál.
a. Tillaga frá Hervald Bjöms-
syni:
„Fundurinn þakkar stjóm og þingi
stórkostlegar framkvæmdir í alþýðu-
skólamálum þjóðarinnar".
Samþ. með 66 samhlj. atkv.
Utan úr heimi.
(Útvai'pserindi).
Er hætta á ófriði í Evrópu?
Þessari spumingu hefir allt í
einu skotið upp víða í erlendum
blöðum. Og hún hefir verið rædd
svo víða og af svo mikilli alvöru,
að ekki þykir annað hlýða en að
geta hennar að nokkm í útvarp-
inu.
Ástæðumar, sem taldar eru
fyrir ófriðarhættu, em í stuttu
máli þessar, að því er ráða má af
þeim gögnum, sem hingað hafa
borizt:
í nokkum tíma hafa verið sí-
feldar viðsjár á landamæmm Pól-
lands og Þýzkalands, en þó geng-
ur ekki á öðru en kærum og
kvörtunum, svo að stjómir
beggja landa hafa hvað eftir ann-
að orðið að láta til sín taka.
I Frakklandi hefir komið fram
tillaga um að framlengja og auka
enn á ný lagaboð um herskyldu,
sem upprunalega voru sett á
ófriðarárunum, og rökin talin
ískyggilegt útlit í Evrópu.
Tillaga hefir verið borin fram
um það í ýmsum blöðum, bæði
í Frakklandi og Englandi að færa
vátryggingar skipa í það horf,
sem var á ófriðarárunum; rök
fyrir nauðsyn þess hafa ekki bor-
izt svo skýr, að á verði byggt.
Sovét-sambandið er víða um lönd
grunað um að róa að því öllum
árum að rækta hemaðarhyggju í
löndum sínum.
Á milli Frakka og Itala hafa
verið talsverðar viðsjár í seinni
tíð, stjómmálaeðlis, og er svo að
sjá, sem þar trúi hvomgur öðr-
um. — Um þetta fer hið merka
blað Manchester Guardian svo-
felldum orðum nú nýlega: „Innra
ásigkomulag Vestur-Evrópu er nú
verra en nokkm sinni síðan frið-
ur var gjör. Og það er verra af
því, að gegn vandkvæðum hinna
fyrstu ára eftir stríðið óg sú full-
vissa, að sálblær stríðsóranna og
ófriðarhugur myndi með itíman-
um viðrast burtu. En þó að tólf
ár séu liðin síðan ófriðinum lauk,
þá ec þó ennþá eftir að brúa
djúpið milli valdboðins friðar, og
þess friðar, sem hvílir á jafnvægi
og innri einingu (a peace of con-
cord and unity). Þetta djúp verð-
ur augljóslega stærra og stærra,
b. „Fundurinn telur heppilega
atefnu heilbrigðismálaráðherrans i
læknaveitingamálinu, að veita engu
síður ungum efnilegum læknum em-
bættin og taka tillit til vilja fólks-
ins sem læknanna á að njóta.
Fundurinn skorar á Alþingi að
leiða í lög, að óski 3/4 hlutar kosn-
ingabrorra íbúa læknishéraðs ein-
hvers sérstaks umsækjanda, þá skuli
þeim lækni veitt héraðið.
Loks lætur fundurinn i ljósi
megna óánægju sína yfir aðförum
Læknafélagsins í læknaveitingamál-
inu og framkomu ýmsra forsprakka
þess gagnvart dómsmálaráðherra sl.
vetur".
Samþ. með 65:16 atkv.
c. Till. frá Hervald Bjömasyni:
„Um leið og fundurinn þakkar rík-
isstjórninni röggsamlega meðferð
Hnifsdalsmálsins, minnist hann sér-
staklega Halldórs Júlíussonar sýslu-
manns, fyrir skarplega rannsókn 0g
ýtarlegan undirbúning málsins".
Samþ. með 68 samhlj. atkv.
og að því skapi hættulegra“.
Sama blað gerir þjóðemissinna-
hreyfinguna þýzku að umræðu-
efni á öðrum stað, og ófriðar-
hæbtu þá, er af henni mætti
stafa. Blaðið kveður svo að orði,
að ónógar og vesælar úrlausnir
þjóðabandalagsins í afvopnunar-
málinu, séu orsök þess hve flokki
Hitlers hafi vaxið fiskur um
hrygg. Hitlersstefnan sé afkvæmi
þjóðabandalagsins. Flokkur Hit-
lers hatar auðvald nútímans og
hatar Youngáætlunina, segir blað-
ið. Hann lítur á hana sem lævís-
lega tilraun (til þess að leggja
þrælaok á þýzku þjóðina um
ókomin ár. Þetta kann að vera
fávísleg skoðun. En hún verður
eigi að síður alvarleg, af því að
hún er skoðun margra miljóna.
Þá er hún orðin krafan um, að
þeim tíma verði takmörk sett, er
Þýzkaland sé eina vopnlausa stór-
veldið, krafan um að þýzkum
mönnum í Póllandi sé sýnd sanu-
girni, og krafan um að Þýzkaland
verði ekki lagt í auðn með skaða-
bótagreiðslum, sem augljóslega
eru of háar. Verði þessum kröf-
um ekki sinnt, megum vér vera
við því búnir, að hnefaréttur
verði látinn skera úr“.
I sama streng tekur blaðið
London Star. Það segir: Vér get-
um ekki látið vera að minnast
þeirrar stundar fyrir tólf árum,
er allar þjóðir kváðust þess al-
búnar að smíða plógjárii úr
sverðum sínum, en engin rödd
hóf sig til mótmæla gegn því,
að við það yrði látið sitja, að
taka vopn og hergögn úr höndum
gjörsigraðs óvinar. Hverj u erum
vér nær eftir þessi tólf ár? Vér
eigum ekkert annað við að styðj-
ast en áætlanir og samninga, sem
lappaðir hafa verið saman af
grunsemdum, viðsjám og afbrýðis
semi stjómmálamanna og siðan
beygðir og Ýeygðir eftir ráðum
sérfræðinga, sem haga sér eins
og eiturgas væri þeim lífsloftið
sjálft“.
Loks segir Review of Reviews
um þessi mál: „Þjóðabandalagið
getur ekki knúið fram afvopnun.
Stjómir þjóðanna einar eru þess
megnugar. En þær munu aldrei
gera það nema almenningsálitið í
löndunum neyði þær til þess“.
Þetta ætti að nægja til þess að
sýna hve alvarlegur er tónninn í
þeim umræðum, sem nú fara
d. Till. frá Vigfúsi Guðmunda-
syni:
„AÖ gefnu tilefni lýsir fundurinn
megnri óbeit á, aö nokkur Stjórn-
málaflokkur eða landsmálablöö haldi
verndarhendi yfir og aísaki hjá
flokksmönnum sínum vaxtatöku em-1
bættismanna af fé ekkna og munað-
arleysingja, sjóðþuröir og grunsam-
leg gjaldþrot, atkvæðafölsun við
kosningar, óreglu í embættisrekstri
og yfirleitt aðra óreiðu og ósóma
sem fyrir kemur í þjóðfélaginu".
Samþ. með 59:8 atkv.
e. Till. frá Friðjóni Jónssyni:
„Fundurinn þakkar þingmannin-
um fyrir góða framkomu í málefn-
um héraðsins og þjóðarinnar og
skorar á hann að gefa kost á sér til
þingsetu framvegis“.
Samþ. með almennu lófataki.
Fleira var ekki tekið fyrir.
Fundargerð lesin og samþykkt.
Fundi slitið.
Jóhaitn Magnússon.
/Jónag Einarsson.