Tíminn - 28.02.1931, Qupperneq 2

44
TÍMINN
Frv. mn hafnargerð á Akranesi.
Flm.: Pétur Ottesen. , tilheyrandi
Svohljóðandi tillaga frá Jóni por- mann til að stjórna þeim.
lákssyni: „Alþingi ályktar að skora
á ríkisstjórnina að gera tafarlaust
ráðstafanir til, að dr. med. Helgi
Tómasson verði aftur seltur inn í yf-
irlæknisstöðuna við geðveikrahælið á
lvleppi'1. — Er þetta sama tillagan
sem J. p. var með á Alþingishátið-
inni í sumar, sem frægt er orðið.
Frv. um einkasölu rfkisins á tó-
baki og eldspýtum. Flm.: Jón Bald-
vinsson og Erlingur Friðjónsson.
Frv. um lendingarbætur á Eyrar-
bakka. Flm.: Magnús Torfason og
Jörundur Brynjólfsson.
Frv. um ræktunarsamþykktir. Flm.:
Halldór Stefánsson og Ásgeir Ás-
geirsson.
Frv. er tilraun til löggjafar um
skipulagsbundna ræktun landsins,
þannig að íbúar í hreppi eða á öðru
tilteknu svæði geti gjört ræktunar-
samþvkkt, þar sem ókveðið er að
slétta eða rækta svo mikið af landi,
hlutfallslega eftir ástæðum á hverri
jörð, að útengjaheyskapur, „sem eigi
svarar kostnaði“ geti .lagst niður á
svæði því, sem samþykktin nær yfir.
Framkvæmdum, sem gjört er ráð fyr-
ir í samþykktinni, skal lokið á 4 ár-
um. Búnaðarfélag íslands leggur til
ókeypis aðstoð við áætlanir og mad-
Ríkisstjórnin ber fram nú á
þessu þingi frumvarp um bók-
hald og endurskoðun ríkisins.
Með frumvarpi þessu er ætlunin
að lögfesta fullkomið nýtízku
skipulag í þessum efnum í sam-
ræmi við það, sem tíðkast með
nágrannaþjóðum vorum og bezt
hefir reynst þeim og fullkomnast
þótt.
Af bókhaldinu leiðir svo breyt-
ing á f.vrirkomulagi landsreikn-
inga á þann veg, að þeir verða
samdir eftir sömu grundvallar-
reglum og reikningar venjulegra
fyrirtækja og viðskiptastofnana,
og er ennfremur tryggt að sömu
grundvallarreglum verði fylgt um
samning reikningsins frá ári til
árs.
Aðalbreytingin á landsreikn-
ingnum frá því, sem nú er, verð-
ur sá, að gerður verður greinar-
munur á raunverulegum tekjum
og gjöldum við ríkisreksturinn og
greiðslur til eignaaukningar rík-
isins, lántökum og öðrum inn- og
útborgunum, sem ekki hafa áhrif
á rekstursniðurstöðuna. Verður
því hægt að sjá hinn raunveru-
legu rekstursniðurstöðu þjóðar-
búsins af reikningum þess, en
hingað til hefir slíkt eigi verið
unna nema með því að vinna upp
úr reikningum. Minntist fjármála-
ráðherra allítarlega væntanlegra
breytinga í þessu efni í fjárlaga-
ræðu sinni. Ennfremur mun vera
von á grein um sama efni í Eim-
reiðinni eftir Eystein Jónsson
skattstjóra í Reykjavík, sem unn-
ið hefir að þessum endurbótum
ásamt Birni Steffensen endurskoð-
anda og kynnt sér sérstaklega
fyrirkomulag þessara mála í ná-
grannalöndum vorum. Þar sem
breyting nokkur verður á efnis
skipun reikninga og fjárlaga frá
því, sem áður var, en hinsvegar
mjög nauðsynlegt að eigi tapist í
neinu samanburður við niðurstöð-
ur fyrri ára hafa verið sett
ákvæði um það í frumvarpið, að
fyrsta reikningnum með nýja
forminu fylgi ítarlegar skýringar
og samanburður við niðurstöður
samkvæmt fyrra formi. Er og
mjög auðvelt að sýna samanburð
þennan fyllilega. Fjárlagafrum-
varpið fyrir 1932, er með þessu
nýja formi, og er í athugasemd-
um við það gerð grein fyrir hver
niðurstaða þess hefði orðið sam-
kvæmt eldra forminu. Er þetta
gert til þess að útiloka með öllu,
að samanburður tapist við fyrri
ár vegna endurbótanna. Bráða-
birgðauppgjör ríkissjóðsins fyrir
1930 er. gert eftir sömu reglum
og áður, og koma því breyting-
ingar, en ríkissjóður dráttarvélar með
jarðyrkjuverkfærum og
Fram-
kvæmdastjóm verksins sé skipuð 3
mönnum. Nefni atvinnumálaráðherra
einn, Búnaðarfél. íslands annan og
viðkomandi sveitarstjórn þann þriðja.
Frv. um skatt af húseignum í Nes-
kaupstað. Flm.: Ingvar Pálmason.
Flutt eftir beiðni bæjaistjórnarinnar
| í Neslcaupstað.
Frv. um verðfestingu pappírsgjald-
eyris. Flm.: Jón þorláksson og Bjöm
I Kristjánsson. í frv. þessu felast tillög-
ur þær um tvennskonar gjaldeyri og
umreiknun skulda, sem ýmsir ihalds-
menn hafa haldið fram á þingunum
1929' og 1930, eftir að J. þ. varð að
gefast upp við hækkun krónunnar.
Umræður hafa verið hóflegar og
1 tíðindafáar undanfama daga. Fundir
1 stuttir og stjómarfrumvörpin enn
óltomin úr nefndum. I.angmesta at-
hygli vekur framsöguræða fjármála-
ráðherrans, sú er birt var hér í blað-
inu, og hinar ítarlegu skýrslur, sem
þar eru birtar. Á almenningur nú
tiltölulega auðvelt með að átta sig á,
hversu ástatt er um fjárhag rikis-
sjóðs og bankanna — og hefir verið
undanfarið — og hvað hæft er i
sögusögnum stjórnarandstæðinga um
fjárhaginn og fjárstjórnina yfirleitt.
srnar fvrst til greina í fjárlaga-
frv. 1932, sem nú liggur fyrir
þinginu.
Þá eru eigi ómerkari nýmæh
um fyrirkomulag endurskoðunar
ríkisins. Hingað til hefir þeim
málum verið svo háttað, að tölu-
verður hluti af endurskoðunar-
vinnu ríkisins hefir verið falinn
ýmsum, sem unnið hafa að henni
í hjáverkum. Hefir hjáverkavinna
þessi oft veríð ríflega borguð,
þótt frægast sé dæmið úr tíð fyrv.
stjórnar er greiddar voru 5
þús. krónur á ári fyrir endur-
skoðun reikninga Áfengisverzlun-
arinnar. Ennfremur er þess að
gæta, að til þessara verka hafa
eigi verið valdir menn, sem sér-
þekkingu hafa á þessum efnum
og því engin trygging fyrri, að
þeir hafi það vald á verkefnunum,
sem nauðsynlegt er, enda hefir
rekið til fullra óhappa í þessum
málum. Á fyrirkomulagi þessu
voru því tveir höfuðannmarkar.
Engin fullnægjandi trygging fyrir
því, að endurskoðunin væri unnin
svo sem þörf var á og kostnaður-
inn við hana úr hófi fram, enda
þótt búið væri að lækka hann
stórkostlega frá því, sem var í
tíð fyrv. stjórnar. Þar við
bættist, að enginn endurskoðun-
arfróður maður var í fjármála-
ráðuneytinu, sem þó hefir með
höndum mikinn hluta endurskoð-
unarinnar, og mörg vandasöm
verkefni á þessu sviði. Það var
því sýnt, að hér þurfti bót á að
ráða ef vel átti að vera um öll
reikningsskil ríkisins og stofn-
ana þess. Var því horfið að for-
dæmi annara ríkja, sem haft
hafa svipaða reynslu um hjá-
verkaendurskoðun, og er lagt til
í frumvarpinu, að öli endurskoð-
un ríkisins og stofnana þess verði
lögð undir fjármálaráðuneytið og
þangað ráðinn sérfræðingur í
þessum efnum, til þess að vinna
vandasömustu verkin og hafa á
hendi verkstjóm. Eru góðar horf-
ur á, að með því að bæta þannig
manni við í ráðuneytið verði hægt
að afkasta þar allri endurskoðun-
inni, og er þar með talin endur-
skoðun á reikningum fyrirtækja,
sem greiddar voru fyrir nær 14
þús. kr. í tíð fyrv. stjómar, og
hafa þó mörg bætzt við síðan,
sem sæta myndu sömu vinnu-
brögðum í endurskoðun ef eigi
kæmi ný skipun á þessi mál. Er
því með endurbótinni fengin auk-
in trygging á góðum úrlausnum
verkefnanna og stórspamaður.
Z.
-----o----
19. febrúar
er minnisstæður dagur öllum
Framsóknarflokksmönnum í land-
inu og þó einkum í Reykjavík.
Þann dag fyrir ári síðan var
gjörð tilraun til að ráða niður-
lögum eins af foringjum flokks-
ins, eins af mikilhæfustu stjóm-
málamönnum íslenzku þjóðarinn-
ar, með þeim hætti að seint mun
firnast, og með þeim ódrengileg-
ustu vopnum, sem spurnir fara
af í stjórmálasögu íslendinga.
Þann 19. febr. s. 1. — á ársafmæli
þessa eftirminnilega atburðar — |
var gestkvæmt á heimili Jónasar j
Jónssonar ráðherra og konu hans. :
Margir þingmenn Framsóknar-
flokksins og aðrir vinir þeirra
hjóna voru þar þá mættir, til að
láta í ljós, að þeir væru minn-
ugir þeirra atburða, sem fyrir
ári síðan vöktu meiri athygli en
allt annað um endilangt Island og
jafnvel víðar um heim. Óhætt má
fullyrða, að þeim mönnum öllum
hafi þá verið svipað í hug — að
þó að stundarhatur skammsýnna
mótstöðumanna yrði til þess að
varpa um hríð óþægilegum
skugga á mannorð lítilsmegandi
þjóðar, þá bendi þó úrslit þeirra
atburða til þess, að „íslands
óhamingju" verði ekki allt að
vopni.
Heillaskeyti
barst öldungnum Benedikt Jóns-
syni frá Auðnum, dagsett að
kvöldi hins 21. þessa mán. á árs-
hátíð íslenzkra samvinnumanna í
Reykjavík, svohljóðanda:
„Samvinnumenn í Reykjavík
senda þér alúðarkveðjur og heilla-
óskir.
Tryggvi Þórhallsson“.
Vel er það, að íslenzkir sam-
vinnumenn hafa á þennan hátt
heiðrað hinn aldna „föður elzta
kaupfélagsins í landinu".
Leidréfcting-
Má ég biðja yður, herra rit-
stjóri, að ljá eftirfylgjandi leið-
rétting rúm í blaði yðar.
í greinarstúf héðan úr Horna-
firði í 4. tbl. Isafoldar þ. árs,
með undirskrift Sigjóns á Meðal-
felli, er birt prívatbréf, sem ég
skrifaði Sigjóni, dags. 22. des. f.
árs, þar sem ég mótmælti, sem
sóknarnefndarmaður, að hin
margumtalaða jólamessa f.eri
fram hér í sóknarkirkjunni. En
umgetið bréf mitt hefir verið,
sjálfsagt óviljandi, rangfært í
afritun eða prentun, svo ég set
það hér eins og ég skrifaði það.
Dilksnesi 22. des. 1930.
Góði vin!
Með þvi að ég tel mig hafa sann-
frétt, að fyrverandi prestur Ólalur
Stephensen í Bjarnanesi, œth að
messa í Bjarnaneskirkju á jóiadag-
inn nrestkomandi, þá vil ég sem
sóknarnefndarmaður mótmæ!a því,
að nefnd messugerð fari fram i
kirkjunni, því ég tel að settar regiur
þjóðkirkjunnar séu þar með brotnar.
Til þess, að þessu verði ómótmœLt
frá hálfu sóknarnefndar, yrði fyrver-
andi prestur, að geta sýnt skrUieg
skilríki frá kirkjustjórninni fyrir
því, að hann hafi fengið leyfi til
þess, að hafa messugerð í kirkjunni
þenna dag eða aðra helgidaga þjóo-
kirkjunnar.
Vrenti ég þess, að þú, sem formað-
ur sóknarttefndar, gefir el.ki leyíi tii
þess, að reglur þjóðkirkjunnar séu
þannig brotnar. —
Vinsamlegast.
Björn Jónsson.
Að öðru leyti hirði ég ekki um
að svara því, sem til mín er
beint í grein þessari.
Björn Jónsson.
-----o---- '
Á srírtavaníH.
Samvinnan í sæluhúsinu.
Á landsfundi íhaldsmanna í
sæluhúsinu, var talsvert um það
talað, hvaða ráð væru hugsanleg
til að bjarga íhaldinu frá yfirvof-
andi niðurlægingu við næstu
kosningar. Vildu sumir kasta
nafni flokksins en aðrir fara að
dæmi heiðinna manna á Alþingi
forðum og fóma Valtý á altari
hinna reiðu goða. Kom þá fram
uppástunga um, a ð íhaldið léti
stofna „ópólitísk“ samvinnufélög
í sveitunum eftir fyrirmynd
„Verzlunarólagsins" í Skagafirði,
sem alið er í skauti Jóns á Reyni-
stað. En „ópólitiskur" á máli í-
haldsins er sama og að vera á
móti núverandi ríkisstjórn (sbr.
ummæli Ólafs Thors um Mjólkur-
félag Reykjavíkur, sem birtust í
Mbl. í gær). En jafnskjótt sem
minnst var á samvinnu, reis
Garðar Gíslason á fætur með
þjósti miklum og þótti sér og
smni stétt illa goldin dygg þjön-
usta, ef stofna skyldi samvinnu-
félög til höfuðs kaupmönnum.
Sagði Garðar, sem satt er, að
kaupmenn hefðu frá upphafi
borið hita og þungá af að halda
lífinu í flokknum, því að þeir
hefðu kostað íhaldsblöðin og
jafnan lagt til peningana í kosn-
ingasjóðinn. Þótti Garðari hart,
ef Jón á Reynistað og aðrir miðl-
ungsmenn, sem skriðið hefðu inn
í þingið fyrir atbeina kaup-
manna, ætluðu nú að standa yfir
höfuðsvörðum velgjörðamanna
sinna. Var Garðar hvassyrtur og
ómyrkur í máli og þótti mörgum
hann hafa lög að mæla. Af opin-
berum undirtektum fundarmanna
hefir lítið fréttst annað en það,
að Jóni Þorlákssyni hafi orðið
all hverft við lausmælgi Garðars
og talið þetta óþarfa hreinskilni
á slíkum stað. En orð Garðars,
sem voru í einlægni töluð, sýna
glöggt, hvernig kaupmannaklíkan
í Reykjavík. lítur á tilveru íhalds-
flokksins og hlutverk í þjóðlífinu.
Hallærið á íhaldsfundinum.
Rétt eftir að landsfundurinn
hófst í sæluhúsinu birti Mbl. skrá
yfir „fulltrúa", sem mættir væru
á fundinum. Var íhaldið mjög í
mannahraki, því að fáir höfðu
fengizt til að koma, þrátt fyrir
endurtekin loforð um góðgerðir
hjá Ólafi Thors og velvild af
hálfu ríkisstjómarinnar, sem
samkv. beiðni lét íhaldsmönnum
heimilt far með varðskipunum
eftir því sem við varð komið.
Meðal mættra „fulltrúa" voru t.
d. taldir nokkrir unglingar úr
Skagafirði, sem voru á leið til
sjóróðra suður á nesjum, og hafði
verið boðið að skoða „sæluhúsið"
í leiðinni. Fljótlega kom það í
ljós, að Morgunblaðinu hafði farið
fremur óráðvandlega í skýrslunni
og tekið með valdi nöfn ýmsra
manna, sem af tilviljun voru
staddir í bænum og komu hvergi
nærri fundarhaldi þessu. Daginn
eftir, að skýrslan birtist, kom t.
d. Páll Oddgeirsson kaupmaður í
Vestmannaeyjum inn á skrifstofu
Tímans og bað þess rækilega get-
ið, að Mbl. teldi sig ranglega
þátttakanda í samkomunni í
,.Sæluhúsinu“. Hafði hann af
hendingu rekist á Mbl., áður en
hann fór úr bænum. — Áskell
Ilannesson bóndi í Grenivík í
Þingeyjarsýslu lét þess líka get-
ið í viðtali við merkan mann í
Rvík, að sér hefði komið mjög ó-
kunnuglega fyrir, að sjá nafn
sitt í Mbl. Meðal „fulltrúa“ var
ennfremur talinn Einar nokkur
Vigfússon „í Stykkishólmi", en
Einar þessi er, að sögn, kaupm.
hér í Vesturgötunni, en mun vera
ættaður af Vesturlandi! Þá þótti
það athyglisvert, að sumir þeirra,
sem taldir voru „fulltrúar", og
hafa sennilega verið það, neituðu
því harðlega í viðtölum við kunn-
ingja síná, að svo væri, og þótt-
ust hafa komið til Reykjavíkur
„til lækninga“! Virðist þessum
mönnum hafa þótt lítill sæmdar-
auki að samneytinu við íhaldið í
Reykjavík.
íhaldið og ríkisskuldivnar.
Helmingur íhaldsmanna í neðri
deild flytur nú frv. um ríkisá-
byrgð fyrir 3 milj. kr. láni til
bátaútvegsins. Gefur frv. þetta
tiiefni til ýmsra merkilegra í-
hugana. I fyrsta lagi virðist nú
mjög þverra ótti íhaldsins við
samábyrgðina, því að í frv. er
gjört ráð fyrir, að bátaeigendur
myndi lánsfélög með ótakmark-
aðri sameiginlegri ábyrgð. Er um
| annað af tvennu að ræða, að Ólaf-
ur Thors telji nú ómerk hin fyrri
ummæli flokksbróður síns, B. Kr.,
eða að honum er í meira lagi ó-
sárt um smáútgerðina. I öðru lagi
mætti það þykja einkennilegt,
eftir skrifum Mbl. að dæma og
vandlætingu þeirri, sem þar kem-
ur fram út af framkvæmdum
fyrir lánsfé, að íhaldsmenn skuli
nú allt í einu vilja auka ríkis-
skuldirnar um 3 milj. vegna sjáv-
arútvegsins. En hvað sem öðru
líður, væri það óneitanlega heppi-
legra, ef Ólafur hefði, að sínu
leyti verið á verði um það, að sú
aðstaða, sem útgerðarmönnum
var veitt, með löggjöf þingsins
um veð í íiski, hefði haldizt ó-
breytt. En svo raunalega hefir
tekizt til, að þessi velunnari út-
gerðaiinnar, á ekki minnstan þátt
í, að þetta bjargráð útgjörðar-
mannanna, reynist nú haldlaust,
vegna sviksemi sem átt hefir sér
stað, nokkuð viðkornandi fyrir-
tæki því, sem hann veitir for-
stöðu, þar sem þetta fyrirtæki
hefir keypt fisk, sem veðsettur
var bönkunum og neitar nú að
skila honum. Er ástæða til að
geta þess, að um það leyti sem
uppvíst varð um sölu Þórðar
Fiygenrings til Kveldúlfs á fiski,
sem veðsettur var bönkunum,
hafði Útvegsbankinn góða von
um endurkaup á fiskvíxlum hjá
erlendum banka, en að verzlun
þeirra Flygenrings og Ólafs hefir
alveg gjört út af við þann mögu-
leika. — Um ábyrgðina vegna
bátaútvegsins er raunar ekki
mikið að segja í samanburði við
viðleitni íhaldsins á öðrum svið-
um, til að steypa ríkinu í óbotn-
andi skuidir, því að hér gæti þó
verið um verjanlega ráðstöfun að
ræöa. En þegar sá sami flokkur,
sem vildi verja 80 miljónum tii
ao leggja raítaugar um hið fá-
menna íslenzka strjálbýli, fyrir-
hyggjulaust og ábyrgðarlaust og
varpa á ríkið 35 milj. kr. skuld-
bindingum íslandsbanka, talar
um óvarlega skuldaaukningu,
þykir víst flestum komið að þeim
takmörkum, sem sæmileg eru,
jafnvel hinum aumasta málstað.
Pólitískir afglapar.
I umræðum um skattamála-
frumvarp á Alþingi íyrir nokkr-
um dögum sagði Magnús Jóns-
son: „Það, á að hlífa atvinnuveg-
unum á góðu árunum, til þess
að geta gengið hart að þeim,
þegar vondu árin koma“. Ihalds-
flokkurinn var þá nýbúinn að
kjósa þennan stjórnvitring í fjár-
veitinganefnd í neðri deild. Lík-
lega myndu flestir skynbærir
menn snúa reglu M. J. við og
segja: Það á að ganga hart að
atvinnuvegunum á góðu árunum,
til þess að geta hlíft þeim, þeg-
ar vondu árin koma. Reyndar
hafa samherjar M. J. stundum
farið eftir þessari fáránlegu
kenningu hans. Fjármálaráðherr-
ar íhaldsins, B. Kr., Sig. Eggerz
og M. G., vanræktu að innheimta
skatt af stríðsgróðanum, með
þeim árangri, að í árslok 1921
voru eyðsluskuldir ríkissjóðs
komnar upp í 18 miljón. Og þá
skuldarupphæð hefir þjóðin ver-
ið að afborga til þessa dags og
f verður lengi enn án þess að fá
nokkurt varanlegt verðmæti í
Ríkisbókhald og endu skoðun