Tíminn - 01.03.1931, Blaðsíða 4

4
TlMINN
dóttur frá Berlín á Seyðisfirði, Kat-
rín, Ijósmóðir (f. 29. ág. 1891), gift
Einari bónda Einarssyni í Nýjabœ
undir Eyjafjöllum, og Anna (f. 11.
apr. 1897), sem enn er heima á
Brúnum. Auk þess ólu þau upp tvö
fósturbörn, Markús ísleifsson trésmið
í Reykjávík (f. 4. febr. 1901) og Lilju
Ingvarsdóttur á Brúnum (f. 28. júlí
1907).
Vigfús var mikill vexti, rammur að
afli á yngri árum og ágætur verk-
maður. Gáfaður og gjörhagall um
margt, vel ritfær, og neytti þess lítt.
Eitt hið síðasta, er hann ritaði, var
minningargrein um Jón Sveinbjarn-
arson, kennara hans og aldavin, í
Óðni 1930. Geymir sú grein ekki síður
mannlýsingu höfundarins, en þess,
sem hún er um rituð, þó þeir væru
menn ólíkir. Rétt þykir mér að geta
þess, í sambandi við það sem þar
segir um atvik, að byggingu Markar-
fljótsgarðsins við Seljalandsmúla, að
Vigfús átti frumkvæði að því, að
ungmennafélagið „Drifandi" hóf máls
á því verki og lagði fram vinnu til
þess. þetta var fyrsta sporið í þá átt,
að' Markarfljót yrði hamið. og var
Vigfúsi mikið áhugamál að sjá því
verki hrundið til framkvæmda, En
ekki lifði hann það.
Vigfús var geði’íkur maðui’ að eðl-
isfari, en hafði tamið svo lund sína,
að fáir munu hafa séð hann skifta
skapi á efri árum. Hann vai stiltur
maður og dagfarsprúður, glaðvær og
góðui-. Einn í’íkasti þátturinn í skap-
gjöi’ð hans var barnslegt og innilegt
traust á guði og frelsai-anum, og ein-
læg þi’á eftir meira ljósi. Hann fagn-
nði allri nýrri þekkingu, en einkum
þeirri, er sálarrannsóknir samtiðar-
manna hans hafa leitt í ljós um
sambandið við annan heim.
Hann andaðist síðastliðinri jóladag
(25. des.) að kvöldi, eftir stutta legu,
bg varð hjartabilun banamein hans.
þótt mér sé málið skylt, þar sem
um föður minn er að ræða, þá hygg
ég að lýsing mín á honum sé nærri
sannþ Ég hefi sagt svo frá, sem ég
veit sannast og'réttast, enda er fáum
kunnara en mér um æfi hans og
' skapferli, — og engum skyldara að
minnast hans, sem var mér hinn
ástríkasti faðir, ráðhollur og x’áð-
svinnur. Honum var hvíldin góð,
stárfslúnum og öldruðum manni. En
þó hygg ég að hann hafi ekki fagnað
hreyft við strengjum endur
og eins
en aldrei fengið ró til neins.
Kvæðabrotin, brot, sem
nota mætti
mig hefir þrotið þolið við,
— þau hafa hiotið stundarbið.
Ailt er í molum, molum þol og
f jörið;
líf í kolum glóð sem gaf.
— Gleymskan skolar öllu í kaf.
Vísur þessar þurfa engra með-
mæla við, vona ég að lesendur
hafi gaman af og að Sigurður
fyrirgefi þó að ég taki þær með
hér til að vega dálítið upp á móti
öllu hinu.
Sumstaðar komu konumar og
stúlkumar af afskekktum bæjum,
gangandi, og óðu jökulámar, sem
á leið þeirra voru og sumar all-
vatnsmiklar. Dönsuðu síðan þar
til glæta sást af degi og héldu svo
heim sömu leið og á sSma hátt.
Það er táp í þeim konum. Þetta
var bæði í Skaftafellssýslu og
Rangárþingi. — Þær hafa ekki
lært neina „Plastik" („látbragðs-
Iist“ á blaðamáli Reykjavíkur) og
hamingjunni sé lof fyrir það, en
eru „fríar við allt yfirlæti í sín-
um gangi, eður líkamans hegðan
eður viðmóti“ eins og þjóðsagan
íslenzka lýsir sjálfri Maríu mey.
Matthías hefir rétt fyrir sér í
þeirri vísu eins og fleirum, þar
sem hann segir:
„Víðar en í siklings sölum
svanna fas er prýði glæst.
Mörg í vomm djúpu dölum
drottning hefir bónda fæðst“.
Svo fullur er ég aðdáunar fyrir
hinni tápmiklu kvenþjóð hinna
íslenzku sveita, að ég held það sé
bezt, að ég skrifi ekki meira um
það. — En skömmu eftir að ég
kom í höfuðborgina aftur gafst
umskiftunum hennar vegna, heldur
liins, að hann treysti þvl að nú
mundi hann fá ný tækifæri og nýj-
an þrótt til þess „meira að starfa
Guðs um geim“.
1. jan. 1931.
SigurSur Vigfússon.
-----O-----
Bækur
Hvammar. Ljóðmæli eít-
ir Einar Benediktsson. ■—
Rvík 1930. — Útgefandi
ísafoldarprentsm. h.f.
Fyi’ir nokkru er komin út ný ljóða-
bók eftir Einar Benediktsson, er
hann nefnir „Hvamma". Er hún að
stærð og fx-ágangi öllum áþekk hin-
um fyrri ljóðabókum hans.
þó að vera megi, að kvæðin séu
nolckuð misjafnari að gæðum i
Hvömmum en hinum fyrri bókum E.
Ben., bera þó mörg þeirra ótviræð
merki þeirrar orðsnilldar og kyngi-
máttar, sem gert hefir hann að einu
hinu fremsta ljóðskáldi í Evrópu á
sínum tíma. Lífsskoðun og heimspeki
skáldsins munu að vísu, að sumra á-
liti, koma of víða fram á kostnað
listrænnar byggingar kvæðanna og
endurtekninga gæta nokkuð. Sum
kvæðin þurfa vandlegs lesturs við,
en þau hafa líka yfirleitt þann kost
að batna við hvem nýjan lestur, í
augum lesandans, og verða lionum
ef til vill ógleymanleg að lokum.
Annars mun sú skoðun, er sumir
hafa, að kvæði Einars Benediktsson-
ar séu myrk og torskilin, oftar eiga
rót sína að rekja til liugsunarleti
lesenda en óljósrar hugsunar eða
framsetningar skáldsins.
Ekki er hægt að neita þv., að til
eru í þessari síðustu ljóðabók kvæði,
sem litlu auka við hróður E. Ben.,
en þar eru jafnframt önnur, sem
teljast mega meðal hins bezta, er
hann hefir látið frá sér fara. Má þar
nefna kvæði eins og „Stórisandur",
„Langspilið", „Frosti", „Landinn í
Vesturvegi", og ýms fleiri.
í kvæðinu „Stórisandur", er þessi
mér kostur á að horfa á dans á
,milli veitingaborðanna á Hótd
Borg. En þar hefði verið efni til
að bera kaupstaðar-„dömur“ sam-
an við sveitastúlkumar. Ekki er
ég í vafa um minn dóm, þó ég
ekki lengi þessa grein með hon-
hún sé orðin nógu löng. Öllu má
ofbjóða, dálkum Tímans líka.
Ferðalok.
Þegar við höfðum lokið erindi
okkar undir Eyjafjöllum, þá var
aðeins Þykkvibærinn eftir og
þangað skyldi nú halda. Við feng-
um mesta úrhelli og ofsaveður
milli Dalsels og Sámstaða, en
skapið var í góðu lagi eftir
skemmtunina um nóttina. Lítið
var í vötnum og auðfarið. Á
Sámsstöðum skildum við Klemenz
' bónda eftir og þökkuðum honum
góða samvinnu og samveruna og
héldum að Efra-Hvoli til Björg-
vins Vigfússonar sýslumanns
Rangæinga. Undum við okkur þar
hið bezta um kvöldið við söng og
spil og dans. Er Björgvin sýslu-
maður bæði fróður og ræðinn og
það sem mest er um vert, segir
m,argt skemmtilegt.
En morguninn eftir, er halda
skyldi til Þykkvabæjar, voru allir
bílar bilaðir, þar nærlendis. Jafn-
vel sjálfur Eyjólfur frá B. S. R.,
var í ólagi •— þ. e. a. s. bíllinn,
því Eyjólfur sjálfur er alltaf í
góðu lagi. Seint og síðarmeir, náð-
'ist þó í bíl frá Þykkvabæ, en svo
itafðist hann á leiðinni, svo fyrir-
sjáanlegt var að við myndum
ekki komast til Þykkvabæjar fyr
en um kvöldið. Hætti ég því við
að fara þangað, en ákvað að fara
„suður“ til Reykjavíkur næsta
morgun. Og lítið samvizkubit
höfðum við gagnvart Þykkbæing-
um, því þar vóru þeir Páll Zóph.
og Helgi í „Sumla“; (sunnl. stytt-
ing fyrir Sumarliðabse) og eins
tröllaukna og dásamlega lýsing á
sandroki:
Nú dreymir mig um Stórasand
í stormi.
Hann steypir hörðu, svörtu regni
á landið.
Hans nekt er ekki næring handa
ormi;
en nátthjúp rifnum sveiflar hann á
fjöllin.
Allt hvolfið flekkast, er sem blóði
fclandið.
Svo bresta á mökkvarjáfrin ótal
gluggar.
Og stjömublysin leiftra um
vígavöllinn,
þar vopnum skipta ljós og
hrikaskuggar.
„Landinn í Vesturvegi' segir frá
Islendingi, sem fellur á vesturvíg-
stöðvunum í styrjöldinni miklu. það
liefst á þessari lýsingu á orustu-
svæðinu:
Húmblæjan ófst yfir Frakkafold.
Flóðbreiðar teiguðu sóldreyrans veig.
í blóðlitum föðmuðust móða og móld
hjá mállausum hverfum og örendum
lundum.
Ómar af hófdynum hljóðnuðu
á grundum.
Af hafinu skuggi dauðans steig.
Eitt eldblik í vestri af himninum
fcneig,
hægt — eins og sverð úr óvigum
mundum.
í heiði brá máninn hálfri sigð;
við hæðir var skugginn að staulnst
á legg.
Svæðið var eldlierjuð, blóðstokkin
byggð,
brunarúst ein í vopnþreyttri álfu.
Kveldið lét siga hjálminn að hálfu.
Hér og þar kveikti það smáblvs
á vegg.
En vígblikur munduðu odda og egg
í uppreisn, í hersókn mót guðsríki
sjálfu.
Á banastundu íslendingsins bregður
fyrir hann sem leiftri endurminn-
ingu að heiman:
I dauða hjá einstöku áfangastað
á öræfum tímans vor sál stendur við.
Hans íyrst var eyri — á ferð vfir vao.
Fljótið var lygnt, en það rann
á hnakkimi.
og menn vita óbilandi túli á báð-
um tveim.
Urðum við Lúðvík því aðra
nótt til hjá þeim sýslumanns-
hjónum á Efra-Hvoli og undum
,okkur eigi ver en hina fyrri. En
morguninn eftir kvöddum við á
Efra-Hvoli og héldum heimleiðis,
því þá var „Eyjólfur“ kominn í
lag.
Var nú þessi mikla vegferðar-
aeisa að enda. Bíllinn brunaði ó-
venjulega hratt. Við stönzuðum
við Ölfusá, eins og flest heiðar-
legt fólk gerir og héldum svo á-
fram stanzlaust til Reykjavíkur.
Var þó kvöldað er þangað kom.
En er við vorum komin inn í
ljósadýrð borgarinnar og bíllinn
stanzaði augnablik, þá gáði ég út
um gluggann, til að sannfæra
mig um að við værum virkilega
komnir „suður“. Stórletraðar aug-
lýsingar mæta auganu fyrst af
öilu; — í einum glugganum
stendur: „Húllsaumur, plisser-
ing, blúndukastning, yfirdekn-
ing“; — jú, það var ekki um að
villast, ég var kominn „suður í
;menninguna“ aftur, þangað, sem
„móðurmál“ Guðbr. Jónssonar er
talað og ritað.
En tíðum hefi ég siðan hugsað
til margra ánægjustunda með
sveitafólkinu austan og vestan
Fúlalækjar.
Samkomuhúsin.
Mikið er rætt og ritað um bætt
húsakynni til sveita og er sízt
vanþörf á því. Er þó þar eitt at-
riði, sem mörgum skýzt yfir, þeg-
ar rætt er um þau efni, en það er
samkomuhúsin í sveitunum —
sem ættu að vera, og eru sum-
staðar eiginlega heimili heimil-
anna. Víða eru þau af vanefnum
gjörð eins og gefur að skilja, hús,
sem byggð ei*u fyrir mörgum ár-
um. Víða er viðleitni í þá átt að
Á staðnum var hringt. þar blasti við
bakkinn.
Bæði foreldrin riðu á hlið.
Hann mundi fjarlæpan flúðanið.
Á folanum hans var glófextur
makkinn, —
Hér er ekki tími né rúm til fleiri
tilvitnana, en viða glitrar bókin af
slíkum perlum. Ég vil minna á, auk
þeirra kvæða, aem ég hefi þegar get-
ið, kvæðin um Björn Gunnlaugsson,
Meistara Jón, Arfa þorvalds (Thor-
valdsen) og suma kafla Alþingis-
hátíðarljóðanna og Davið kor.ung.
Menn munu hafa veitt því athygli,
að samkennd er á mílli heitanna á
hinum íjórum ljóðabókum skáidsins
— Hafblika — Hranna — Voga --
llvamma. I.eiðin heíir legið gcgnum
brim og boða unz skáldið stendur )
skjóli Hvammanna með fasta jörð
undir fótum. Hann dvelur nú í sól
og sumri AfríkustranJa, og enginn,
sem þekkir lífsþrótt og orku Einars
Benediktssonar muri t.elja örvænt um
að lianri eigi tindana eftir.
M. Á.
Ljóðmæli eftir Herdísi og
Ólínu Andrésdætur. önn-
ur útgáfa, aukin. Roykja-
vík 1930.
þær systurnar Herdís og Ólína eru
löngu þjóðkunnar orðnar. þær gáfu
út ljóðmæli sín fyrir nokkrum árum.
og birtist nú önnur útgáfa af þeim,
aukin um þriðjung. Fyrri útgáfan
hlaut svo góðar viðtökur, að lnn
seldist upp á skömmum tírna, og má
telja víst að þessi útgáfa verði ekki
langlíf í bókabúðum heldur, enda
standa hin nýjú kvæði, sem iiún hef-
ir að geyma sízt að baki hinum Jyrri.
Skerfur sá er þessar tvær alj'ýðu-
konur hafa lagt til íslenzkra bók-
mennta, er harla merkilegur, og mun
verða metinn að verðleikum, er tim-
ar liða fram. Hinn þjóðlegi alþýðu-
kveðskapur rís upp í kvæðum þeirra
i fágaðri mynd. Ferskeytlurnar, þulu-
og þjóðkvæðastillinn virðist þeim
tamastur og eiginlegastur, þótt þær
yrki einnig mætavel undir nýrri hátt-
um. Orðaval þeirra er allt fágað og
ram-íslenzkt og braglýti verða þar
enguin að hneykslunarhellu. Yrkis-
efnin eru sjaldan langsótt, en þó tíð-
vanda sem bezt til þeirra, þvi
öllum er ljóst hve mikla þýðingxi
samkomuhúsin hafa fyrir lífið í
sveitunum.
En sumstaðar þar sem sam-
komuhús hafa verið byggð nýlega
og verið vandaði til þeirra, sést
glöggt, að eigi hefir verið til
góð teikning að fara eftir og hús-
in því að ýmsu leyti ólánleg hið
innra. Er slæmt að ekki skuli vera
til góðar fyrirmyndir að sam-
komuhúsum til sveita og vert að
bæta úr þeirri vöntun. Mætti
gjarnan efna til samlceppni meðal
byggingafróðra manna og verð-
launa beztu teikningarinnar af
samkomuhúsum, sem á þann hátt
fengjust. Máske væri hægt að fá
góða uppdrætti af samkomuhús-
um fyrir 1—2—3 hundruð manns
á þann hátt. Fatageymslur þurfa
)iar að vera og snyrtistofur fyrir
konur og karla og önnur þægindi.
— T. d. er það óþægilegt í hinu
nýja og vandaða samkomu- og
skólahúsi Fljótshlíðarinnar, að
aðalveitingastofan er beint uppi
yfir salnum, þar sem fyrirlestrar
og annað þessháttar er flutt; því
veitingum fylgir æfinlega nokkur
hávaði, sem gerir mönnum erfitt
að hugsa og tala. Og óþarfi virð-
ist, þar sem lóðarverðið er nálega
þýðingarlaust, að byggja nema
eina hæð. Þá losna menn við
óþarfa ráp, eins og t. d. í Fljóts-
hlíðarhúsinu, ýmist upp eða nið-
ur stigann, sem „húsameistarinn“
hefir gjört svo mjóan, að ómögu-
legt er eða illmögulegt er að mæt-
ast í honum.
Góð samkomuhús geta haft
mikla þýðingu, því allt ætti að
fara fram með meiri prýði, þar
sem umhverfið er hentugt og
snyrtilegt.
Póstsamgöngur.
Síðustu dagana, sem ég dvaldi
um djúp-viturleg. Sum kvæðin eru
hreint og beint verðmætar menning-
ar heimildin um þá kynslóð, sem fer
að líða undir lok eða undir lok er
liðin, t. d. Breiðfirðingavísur Ólínu.
Ljóðræn tilþrif eru víða með af-
brigðum einkum í þulunum. í þul-
unni „Margt er það í steininum"
kveður Ólína m. a.:
Slegin er þar gullliarpa glóandi skær,
glymurinn í strengjunum grætur
og hlær.
Heyrði ég með hjartanu, hugur
minn sá,
að fjórhent var leikið á fiðluna þá.
Fjórhent var leikið í fjallsalaborg
öðru megin gleði og öðru megin sorg.
Vængbrotnar vonir og vegalausar
þrár
sátu þar á gullstólum meS silíurhvítt
hár.
Hér er ekki tækifæri til að koma
með fleiri tilvitnanir. Menn liafa bezt
af að lesa bókina sjálfa.
Iiér skal ekki farið út í þ:i að gera
upp á milli þeirra systra. Kvæðin
virðast benda til að þær hafi alizt
upp við sömu lífskjör og lífsskoðan-
ir og skáldskaparsmekkur þeirra
muni vera líkur. Við nákvæma at-
liugun mun þó oftar hægt að þekkja
móðerni kvæðanna. Hinsvegar má
geta þess að Ólína hefir ort alit að
tveim þriðju bókarinnar, og verður
því að telja hennar lilut meiri, þótt
ekki kæmi annað til.
Islenzkir lesendur og ljóðvinir eiga
að sýna þeim systrum þakklæti sitt
meðan að tími tr til með því að
kaupa þessa bók þoirra, sem þa*r
hafa gefið út á gamalsaldri af litlum
efnum. Og vel ætti við að iúð opin-
bera sýndi þeim einnig nokkura
viðurkenningarvott, áður en það
verður um seinan. M. Á.
-----O-----
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Ásvallagötu 27. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.
í Rangárvallasýslu, vakti það
eftirtekt mína hversu mörg bréf
ég var beðinn fyrri til Reykja-
víkur. Fannst mér að nær lægi
að senda þau með pósti, þar sem
bílar fara nú daglega á milli um
allt Suðurlandsundirlendið. „En-
við erum marghvekktir á að setja
áríðandi bréf í póst“, sögðu menn,
„þau komast að vísu til skila; en
ekki fyr en seint og síðarmeir
og af þeirri orsök verðum við oft
fyrir mestu óþægindum“. Og svo
minntust menn með söknuði
þeirra tíma, þegar pósturiim fór
urn upp á gamlan móð; þegar
Ilans póstur og fyrirremiari hans
fluittu allt á hestum. Þá mátti
reiða sig á, að allt stæði við
áætlun. En nú hugguðu menn sig
við, að póstmálanefnd myndi hafa
nýlokið störfum og þetta myndi
lagast með vorinu, því langlund-
argeð landans sýnist oft nærri
því ótakmarkað.
En á Efra-Hvoli bættist á mig
allt fasteignamatið úr Rangár-
vallasýslu, ásamt ábyrgðarbréfi
því víðvíkjandi, sem ekki þótti
ráðlegt að setja í póst. Var ég
því sæmilega klyfjaður, morgun-
inn eftir að ég kom í höfuðstað-
inn, er ég rogaðist með þessar
sendingar upp í stjórnarráðið,
sendandi hlýja þanka póstmála-
nefndinni fyrir góðar tillögur um
haganlegt póstsamband við Rang-
árvallasýslu í framtíðinni.
Vonandi nálgast sá tími aftur,
eins og í „þann tíð“, er Hans
heitinn sá um flutninginn, að
Rangæingum verður óhætt að láta
bréf og sendingar fara póstleiðis.
En er ég kom heim, lá þar bréf
til mín, sem borist hafði á 10
dögum sunnan frá Afríku til
Reykjavíkur, myndi það sennilega
hafa þurft jafnmarga daga, ef
ekki fleiri, austan úr Rangár-
vallasýslu. Ragnar Ásgeirsson.