Tíminn - 14.03.1931, Side 1

Tíminn - 14.03.1931, Side 1
 ©jaíbferi og, afcjrcibsluma&ur íímans er Hannueic^ porsteinsbóttir, £crfjar§ötu 6 a. HeyfjaDÍf. 2^fgcei6sía íímans er í £a>fjarðötu 6 a. ©pin óaglega fl. 9—6 Símt 2353 XV. ársr. Reykjavík, 14. marz 1931. 16. blaS. og |ón Þorláksson. Búmennska“ J. Þ. hefír haft af félaginu allan reksturságóðann á árinu 1930 Tvennskonar fyrirhyggja. I. Verzlunarskýrslumar bera það með sér, að árin 1928 og 1929 hafa verið mjög hag'stæð í at- vinnulífi íslenzku þjóðarinnar. Framleiðsla þessara tveggja ára var mun meiri en næstu áranna á undan og verð afurða gott. Þjóð- in aflaði á þessum árum meira verðmætis, en hún þurfti á að halda til brýnustu lífsnauðsynja. Tekjur ríkissjóðsins, sem jafn- an breytast í réttu hlutfalli við afkomu artvinnuveganna, hafa borið vott um góðærið og farið langt fram úr áætlun árin 1929 og 1930, enda er áætlun fjárlaganna á hverjum tíma miðuð við meðal- árferði og þó jafnan varlega í lagt. Um það mun ekki verða deilt, að slík góðæri sem árin 1928 og 1929 séu mikil gæfa fyrir þjóðina. Bóndinn fagnar góðum grasvexti og fiskimaðurinn . fljótfengnum afla. En góðærin eiga sín vanda- mál eigi síður en harðærin. Hin gjöfula náttúra kallar mennina til ábyrgðar á því, hvemig gjöfum hennar hafi verið ráðstafað. En hvernig á þá að ráðstafa gjöfum náttúrunnar í góðu árun- um? Þessari spurningu mun af flest- um svarað á einn veg: Því verðmæti, sem þjóðin aflar á góðu árunum, fram yfir brýn- ustu lífsnauðsynjar, á að verja til þess að búa hana undir baráttuna við harðærin, sem á eftir koma. Ihaldssamir fjármáiamenn, sem ræða vandamál góðæranna, grípa oft og einatt til sögunnar, sem sögð er í gamla testamentinu um hallærið í Egyptalandi forðum daga. Konunginn þar í landi dreymdi drauma stóra og furðu- lega. Hann sá sjö feitar kýr koma upp úr Nílfljótinu og á eftir þeim sjö magrar kýr, og átu þær upp feitu kýrnar, en voru sjálfan jafn- margar eftir. Draumurinn var ráð- inn fyrir árferði. Og konungurinn greip til þess ráðs, sem á þeirra tíma vísu var hyggilegast: Hann Jét fylla kornhlöður sínar á góðu árunum, og á þeim kornforða lifði landsfólkið í hailærinu. En þrátt fyrir búhyggni sína, hina marglofuðu, gat konungur- inn ekki vamað því, að draumur- inn rættist. Að hallærinu lolcnu var búið úr komhlöðunum, og þegar góðærið kom aftur, varð að byrja á ný, að safna komforða til næstu harðinda. Nútímamenn myndu hta svo á að konungurinn í Egyptalandi hefði átt völ á öðm ráði stómm affarasælla. Að hann hefði átt að láta gjöra áveitur úr fljótinu, til þess að koma í veg fyrir upp- skerubrestinn, um leið og regnið þvarr. Hefðu Egyptalandsmenn í þá daga haft nútímaþekkingu á áveitum, mætti gjöra ráð fyrir, að draumurinn um mögm kýmar hefði aldrei ræzt! IL Sannleikurinn er sá, að „vanda- mál góðæranna" verða ekki leyst með því einu móti að safna í komhlöður á góðu árunum og eta upp á harðærunum. Leiðirnar til þess að búa sig nndir harðærin eru tvær. önnur leiðin er sú, að nota tekjuafgang góðu áranna til að safna í sjóði og lifa á þeim pen- ingum, þegar hörðu áiin koma og tekjurnar ekki hrökkva fyrir brýnustu lífsnauðsynjum. Hin leiðin er sú, að verja tekjuafganginum til þess að bæta lífsskilyrðin í landinu til þess áð hörðu árin verði ekki eins hörð og þau ella hefðu orðið. Báðar þessar aðferðir miða að því að búa í haginn fyrir vondu árin. En um það má deila, hver að- ferðin sé heppilegri og þá sér- staklega með tilliti til íslenzkra staðhátta og lífsskilyrða. III. Lífsskilyrði á Islandi eru enn sem komið er að mörgu leyti erf- iðari en víðast annarsstaðar. Landið er stórt og strjálbýlt og samgöngur erfiðar, byggðimar einangraðar milli torsóttra fjah- vega. Einangrunin er seinunnin hindrun í menningarbaráttu þjóð- arinnar. Samgönguskortur tálmar markaðssókn atvinnuveganna í hinum dreifðu byggðum. Erfiðar samgöngur hafa valdið miklu um það, live þunglega hefir veitt í samkeppninni við erlenda fram- leiðslu. Allt til síðustu ára hefir ís- lenzkur landbúnaður verið stund- aður á óræktuðu landi. Engin landbúnaðarþjóð önnur en íslend- ingar býr nú lengur við svo bág- borin atvinnuskilyrði. Bændur annara landa geta hagnýtt sér að fullu uppgötvanir nútímans á sviði vélamenningarinnar og kom- ast af með tiltölulega lítinn vinnukraft. Auk þess er ræktaða landið miklu minna háð dutlung- um náttúrannar en útengjarnar okkar Islendinga. Svo að segja í hvívetna hafa lífsskilyrði íslenzkra bænda verið lakari en í öðrum löndum nú á tímum. En framleiðslumöguleikar og lífsskilyrði sveitafólksins að öðru leyti standa til bóta. Með sterklegum átökum mannanna getur landið orðið betra og byggh legra en það er nú. En einmítt af því, að barátta okkar fyrir við- unandi lífsskilyrðum er skemmra komin en axmara þjóða, megum við ekkert tækifæri láta ónotað til að bæta þau. Við Islendingar höfum ekki efni á því ennþá að safna í korn- hlöður á góðu árunum. Við verð- um að verja tekjuafganginum til þess að bæta landið. Líf og menn- ing komandi kynslóða er undir því komin, að við fylgjum þess- ari reglu. Við erum knúðir til að fylgja henni svo lengi, sem við ekki stöndum öðrum þjóðum jafn fætis. IV. Eftir daga okkar, sem nú lif- um, fellur dómur reynzlunnar um það, hvort þeim stjórnmaiaflokki eða þeirri landstjórn fari vitur- lega, sem ver tekjuafgangi ríkis- sjóðsins til þess að bæta lífsskil- vrðin í landinu. Dómur reynzlunnar mun skera úr um það, hvort það hafi verið rétt að verja tekjuafgangi góð- æranna 1928 og 1929 til þess að byggja brýr á stórár landsins, til að leggja vegi og síma um sveit- irnar í stærra stíl en áður hefir verið gjört til að fjölga skipaferð- Fréttastofa blaðamannafélags- ins hefir birt erindi frá Austfirðingum út af því að stjórn Eimskipafélagsins hefir að mestu fellt niður ferðir skipa sinna milli Reykjavíkur og Austfjarða. Hefir stjóm E. I. svarað og fært fram ástæður sínar fyrir breytingunni. Árið 1930 fóru skip Eimskipa- félags Islands milli Reykjavíkur og Austfjarða, en áður voru slík- ar ferðir fátíðar og hlezt ekki gerðar nema flutningaþörf krefði. Ástæðan fyrir hinum tíðu ferð- um, sem faraar voru á þessari leið 1930 eru þær, sem nú skal greina: Um vorið 1929 var Jón Þor- láksson í kosningaleiðangri um Austurland. Gekk Jóni erfiðlega þar, sem víðar, og þegar hann kom heim, var hann, sem vor- kenna má, mjög hugsi út af fylg- isrýrnun íhald’sins á Austurlandi. Árangurinn af heilabrotum Jóns var svo all-iangur, vélritaður bæklingur, þar sem heimtað er að E. 1. taki upp strandferðir milli Reykjavíkur og Austfjarða og kaupi nýtt skip til viðbótar skipastólnum, svo félagið geti sinnt þessum strandferðum. Þess ar tillögur J. Þ. mættu strax nokk urri mótspyrnu. Einkum þótti til- laga hans um það að kaupa nýtt skip harla varhugaverð, því að fyrirsjáanlegt var, að slíkt skip hlaut að kosta nokkuð á aðra miljón króna. Hreyfði Jón Árna- son því á aðalfundi Eimskipa- félagsins 1929, þegar samþykkt vai' tillaga félagsstjómarinnar um aukningu skipastólsins, að sjálfsagt væri að kaupa heldur 1—2 gömul skip heldur en láta smíða nýtt og benti á að Selfoss gæfi mestan arð hlutfallslega af ellum skipum félagsins. — Má og bæta því við nú, að fengnum upplýsingum, að þau 3 ár, sem félagið hefir átt „Selfoss“ hefir skipið borgað sig 2—3 sinnum. Kaupverð þess var 140 þús. kr. Jón Þorláksson hafði sitt mál fram bæði um strandferðir milli Reykjavíkur og Austurlands og um kaup á „Dettifoss". Skipið kostaði um 1 milj. 350 þús. kr. Vextir af kaupverði skipsins og um við strendur landins til að koma upp hagnýtum mennta- stofnunum, til að byggja varan- leg steinhús í stað heilsuspillandi torfbæja, og til að hjálpa bænd- unum til að losna við klyfjaflutn- inginn og forarengjamar. Framsóknarflokkurinn er ekki í neinum vafa um, að þeim pen- ingum, sem fara til að bæta lífs- skilyrði almennings í landinu, sé vel varið — og að það hefði ver- ið óafsakanlegt að verja þeim á annan hátt. Það er bæði gott og ánægju- legt að safna peningum í sjóði þegar færi gefst til þess að geta notað þá til lífsframfæris, þegar „næstu haröindin“ koma. vátrygging nemur samtals um 140 þús. kr. á ári, auk alls annars reksturskostnaðar. Þegar athuguð er siglingaleið milli Austfjarða og Reykjavíkur, rekur maður sig strax á, hve gífurlegur kostnaður muni vera að halda uppi ferðum með stór- um og dýrum skipum á þessari löngu leið. Öll suðurströndin er hafnlaus, ekkert af skipum Eimskipafélagsins kemst inn á Ilomafjörð, svo að skipin verða að sigla alla leið frá Reykjavík til Djúpavogs, um 300 sjómílur, með vörusendingar frá Reykjavík og farþega til fárra kauptúna á Austui'landi. Hitt er annað mál, að Austfirð- ir eiga heimting á því eins og aðrir landshlutar, að þeim sé séð fyrir samgöngum eftir því sem við verður komið á skynsamlegan hátt. Greiðar samgöngur við út- lönd er það, sem þessum lands- hluta ríður mest á, og ennfremur tíðar viðkomur strandferðaskip- anna, sem eru hæfilega stór til að sinna flutningaþörfinni. Má í þessu sambandi benda á það, að viðkomum strandferðaskipanna á Austfjörðum, er á þessu ári stór- lega fjölgað, þannig að ýmsar hafnir þar hafa nú 32 viðkomur á ári, en það þýðir svo að segja beint samband við Reykjavík 11. hvern dag til jafnaðar. Er þess að gæta, að ferðir strandferða- skipanna til og frá Austfjörðum, eru í rauninni hraðferðir, vegna hinna fáu viðkomustaða sunnan lands. Lausnin á Asutfjarðasam- göngunum liggur í þessu tvennu: greiðu sambandi við útlönd og Norðurland og fjölgandi viðkom- um strandferðaskipanna, en ekki í því að láta hin stóra og dýru skip Eimskipafélagsins leggja lykkju á leið sína til þess að ann- ast hlutverk strandferðaskip- anna. Það þarf varla að taka fram, sem liggur 1 augum uppi, að vöruflutningar milli Reykja- víkur og Austfjarða era tiltölu- lega litlir samanborið við vöru- flutninginn beint til og frá út- löndum. Flutningurinn á kældu kjöti til Reykjavíkur, sem vænta má að aukist, á Súðin vitanlega En hitt er þó meir um vert, að geta notað góðærin til að hrinda í framkvæmd þeim umbót- um í landinu, sem standa kyn- slóð fram af kynslóð og öld fram af öld. Grænu blettimir kringum sveita bæina íslenzku, sem svo mjög hafa farið stækkandi nú síðustu 3 árin, verða engu hallæri að bráð. Umbætumar á sjálfum lífsskil- yrðum þjóðarinnar era engin bráðabirgðaráðstöfun, miðuð við „næstu harðindin". Þær eru líf- trygging íbúanna í öllum harðind- um, sem yfir þetta land dynja á komandi tímum. að annast, þar sem hún er sár- staklega útbúin til þess. öll þessi ráðsmennska Jóns Þorlákssonar varð Eimskipafélag- inu dýr. Árið 1929 var hagnaður félagsins 470 þús. kr. Nú var áx-ið 1930 engu verra starfsár i fyrir félagið heldur en árið 1929, | líklega öllu beti'a vegna hinna j miklu fólks- og vöraflutninga um Alþingishátíðina, svo að útkoman af rekstri félagsins ætti að vera jafngóð eða betri seinna árið. Reikningar félagsins eru ekki fullgerðir eim, en eftir upplýs- ingum, sem blaðið hefir aflað sér, verður ágóði enginn — alls eng- inn, af rekstri félagsins árið sem leið, heldur þvert á móti einhver í'eksturshalli. Af skýrslu félagsstjómarinnar, má sjá að félagið hefir stórtapað á Austfjarðaferðunum. Er ekki ósennilegt, að tapið, sem Eim- skipafélagið hefir nú þegar orðið vegna aðgerða Jóns Þorláksson- ar í þessum tveimur málum, kaupunum á „Dettifossi" og Austfjarðaferðunum, hafi numið svipaðri fjárfúlgu og það græddi 1929 eða nálægt 470 þúsund krónum. Ekkert verður um það sagt, hvort J. Þ. hafi á aðalfundi E. I. í vor sem leið verið farinn að renna gi'un í hverjar afleiðingar þessi ráðsmennska hans mundi hafa á afkomu Eimskipafélagsins og þessvegna dregið sig í hlé og horfið úr stjóm féiagsins. En þetta er þó ótrúlegt. Flokksmenn Jóns eru búnir að guma svo mik- ið af gáfum og fjármálaspeki Jóns, að hann virðist álíta sig alveg óskeikulan, enda þótt fjár- málastarfsemi hans fýrir hið op- inbera sé einn óslitinn hrakfalla- bálkur. En óneitanlega hefir það orðið nokkuð dýrt fyrir Eimskipafélag- ið árið 1930, að hafa J. Þ. í þjón- ustu sinni, og standa straum af hans „pólitísku spekulationum“. J, Þ. er nú að nafninu tii horfinn úr stjóm félagsins. En íslenzku þjóðinni væri það sjálfsagt heppi- legast, að þessum manni, sem í eigin ímyndun býr yfir allri fjár- málavizku, sem til er í þessu landi, þóknaðist að láta sem flest- ar opinberar stofnanir í friði hér eftir. ----o---- Á víðavangi. Jón Þorláksson virðist vera kominn vel á veg að gjöra sjálfan sig að viðundri hjá þjóðinni fyrir sjálfsálit og ýmiskonar sjaldgæfa háttsemi. Á fundi, sem haldiim var í Stúd- endafél. Reykjavíkur til að ræða um inngöngu íslands í Þjóða- bandalagið, fannst Jóni það hélzt athugavert við slíka ráðstöfun, að hann sjálfur væri ekki búinn að athuga málið! Furða, að þeir góðu hei-rar, sem ráðsmennskast í stórveldunum, skyldu rjúka til að stofna Þjóðabandalagið án þess að „heili heilanna" hér uppi á Is- landi hefði athugað þá fram- kvæmd! Nú hefir J. Þ. enn á ný gjört sig hlægilegan í þinginu með því, að ráðast á próf. Gustav Cassel í Stokkhólmi, sem er einn af reyndustu fjármálamönnum veraldarinnar, og bregða honum um barnaskap. Hafa Jóni senni-

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.