Tíminn - 14.03.1931, Blaðsíða 2

56
TIMINN
lega borizt til eyma ummæli þau,
sem próf. Cassel hafði um skrif
hans í gengismálum, en þau skrif
taldi pi’ófessorinn einhverja fá-
ránlegustu vitleysu, sem fyrir
hans augu hefði borið á lífsleið-
inni. Síðasta fregnin af tiltekt-
um Jóns er sú, að upp hafi skot-
ið í skjalasafni þingsins plaggi
nokkru undirrituðu af Jóni, þar
sem því er haldið fram, að tekju-
halli ársins 1930 sé rúmar 6 mil-
jónir, en samkvæmt skjalfestri
skýrslu fjármálaráðherrans var
tekjuafgangur á árinu. Mbl. sér
ástæðu til þess í gær, að taka það
skilmerkilega fram, að þetta
plagg Jóns sé „ekki leikfang“.
Hvað, sem því líður, er útlit fyrir,
að maðurinn, sem í fyrri daga
féll við kosningar oftar en flestir
aðrir frambjóðendur á Islandi, sé
nú á efri árum að verða í annað
sinn „leikfang“ hæðilegra örlaga.
Fiskur úr „Þór“.
Nú síðan vertíð byrjaði, hefir
Þór haft gæzlu á Faxaflóa og
Breiðafirði og jafnframt aflað.
í gær kom hann inn í þriðja sinn
á fáum dögum með mikinn afla
og enskan togara, er hann tók að
veiðum í landhelgi við Öndverðar-
nes. Fiskurinn er seldur í Reykja-
vík til neytenda hérumbil helm-
ingi lægi’a verði en fólk hefir
venjulega áður orðið að kaupa
hann. Er aðsókn svo mikil að oft
verða margir frá hverfa, af því
þeir geta ekki beðið. Mikið er
saltað, og verður selt upp í sveit-
ir í vor og sumar með tilsvarandi
sanngjömu verði. Menn furðar á
því, að Ólafur Thors skuli aldrei
hafa fimdið upp á að selja fisk
með sanngjörnu verði í bæinn, til
að reyna að minnka dýrtíðina.
Undarlegt þykir að fhaldsstjóm-
in, sem studdist við útgerðarmenn
skyldi aldrei geta látið sér í hug
koma, að láta varðskipin fiska.
Bæjarbúi.
Dýr lækning.
Jón Auðunn virðist hafa skrif-
að í Mbl. nýlega út af geðveikum
manni úr sveit hans. Segir hann
að bróðir sjúklingsins hafi heim-
sótt hinn veika á Kleppi og sjái
engær batavonir. Nú sé eina ráðið
að koma manninum fyrír hjá
Helga Tómassyni, en það muni
kosta um 6000 kr. fyrir missirið.
Jón Auðunn þykist viss um að
maðurinn yrði heill heilsu fyrir
6000 kr. En svo illa vildi til, að
maður þessi var eitt ár undir
stjóm Helga á Kleppi og batnaði
ekki neitt. Hvaðan kemur Jóni þá
vissan um að sjúklingnum batn-
aði nú á sex mánuðum?
Helgi gat ekkert gert við mann-
inn á 12 mánuðum á Kleppi.
Skyldi lækninum hafa aukizt gáf-
ur við að vera útrekinn úr tveim
þjóðlöndum? Eða er tilgangur
Mbl. sá, að koma sjúklingum til
Iíelga þannig, að það kosti að-
standendur þeirra 1000 kr. á
mánuði ? Z.
Cassel og lítill lærisveinn.
Margir vita að Jón Þorl. hafði
m j ög sómasamlegar námsgáf ur,
þegar hann var unglingur. Af
þessu hafa sumir, sem lítið
þekktu manninn komizt á þá
skoðun, að hann myndi hafa hag-
nýtar gáfur til félagsstarfa. En
það er hinn mesti misskilningur.
ISíðan Jón byrjaði að taka þátt í
opinberum málum hefir hann sýnt
þar hið frekasta gáfnaleysi.
Hneykslismál hans frá Alþingls-
hátíðinni og notkun hans á Kolku
á framboðsfundum í vor, setti
hann á lægsta bekk meðal skyn-
semi gæddra manna í landinu.
Og dæmum af sama tægi fjölgar.
Þegar Einar ráðherra lagði fram
frv. sitt um festingu krónunnar,
sýndi Jón á sér Korpulísstaða-
svipinn. Ráðherrann lagði fram
álit hins langfrægasta hagfræð-
ings á Norðurlöndum, Cassels
prófessors í Stokkhólmi, þar sem
hann ráðleggur íslendingum ein-
dregið, að festa krónuna, og var-
ar sérstaklega við þeirri ágæfu-
leið, um að hafa tvennskonar
peninga í umferð samtímis, sem
Jón Þorl. hefir lagt til að fylgt
yrði. Jón rís þá upp og þykist
knésetja hinn mikla hagfræðing.
Játar, að hann sé vitur, frægur
og í heiðri hafður út heim, en
hér á landi megi ekki taka tillit
til orða hans. Þegar Jón var ráð-
herra ritaði hann ómerkilegan
pésa um gengismálið. Og nálega
það eina, sem lesandi var í pés-
anum var lélegur útdráttur úr
skoðunum Cassels. Þá lá Jón, sem
vonlegt var við fætur meistarans,
og þekkti ekki aðrar tilfinningar
en auðmýkt og aðdáun. En svo
dró hagsmunabarátta Jóns sem
sementskaupmanns hann í hags-
munaáttina og hann misnotaði
stöðu sína til að skaða allan
landslýð með hækkun. Nú þykist
þessi litli lærisveinn Cassels, sem
í engu hefir sýnt atorku nú um
langt skeið, nema að verzla með
sement, þess umkominn, að tala
eins og hann geti knésett meist-
arann! X.
Ólafur Thors í vandræðum.
Tvö mjög leiðinleg mál hafa
nýlega lagst þungt á Ólaf Thors.
Annað eru Borgarkaupin gömlu.
Það er vitanlegt, að Ólafur hækk-
aði skip í verði landinu til handa
um 300 þús. kr. auk flutnings-
ívilnana. Hann notaði sér neyð
iandsins og góðsemi Jóns Magnús-
sonar. Árið sem leið var Ólafur
oft að gera gys að núverandi
stjórn fyrír að kaupa tvö sterk
og góð skip, Súðina og Þór, fyr-
ir liðlega 300 þús. kr. bæði til
samans. En síðan hann var
minntur á hvernig hann keypti
skip inn fyrir landið hefir brosið
horfið af vörum hans og hann
heíir staöið hnípinn og orðlaus.
nitt ei' framkoma Ólafs gagn-
vart bönkunum. Hann tekur við
fiski, sem þeim er veðsettur.
Hann tekur réttmæta eign
tveggja banka, verðmæti sem
nemur hundruðum þúsunda. Og
haim neitar að borga bönkunum,
nema hann verði dæmdur til þess
í hæstarétti. Ólafur veit að með
þessu gerir hann ekki aðeins sér
minnkun, heldur landinu stór-
skaða. Fram að þessu hafa bank-
arnir lánað út á fisk, eins og
hann væri veðhæfur. En nú er
fiskur ekki veðhæfur, vegna til-
tekta Ólafs, fyr en hæstiréttur
er búinn að þvinga hann til að
borga bankanum, það sem bank-
ans er.
Mikið hallæri má vera í þeim
fiokki, þar sem maður eins og Ól-
afur Thors getur setið 1 fremri
manna röð. **
„Stóra íhaldsnautið“.
Fyrir nokkrum árum, þegar
Jón Þorl. var að hækka ísl. krón-
una, sagði Sigurjón á Álafossi á
fundi í Mosfellssveit við Ólaf
Thors að hann ætti að stöðva
Jón við þetta skaðræðisverk. Ól-
afur svaraði hiklaust: „Farðu
niður í Korpúlfsstaði og snúðu
niður stóra nautið hans föður
míns!“
Thor Jensen mun um þetta
leyti hafa átt stórt naut í fjósi
sínu. Og þegar Ólafi er bent á
villigötu hins pólitíska leiðtoga
hans, þá dettur Ólafi í hug undir-
eins: Jón er naut í fjármálum,
stórt naut. Líkingin var andlegs
eðlis, enda átti við andlega hæfi-
leika Jóns Þorlákssonar.
Sjaldan hafa Ól. Th. ratast af
munni setningar, sem lifa nema
augnablikið. En þessi setning hef-
ir lifað í nokkur ár og er líkleg
til að lifa jafn lengi og fólk man
eftir manni þeim, sem lýsingin er
af.
Jón Þorl. sýnir þessa umtöluðu
Korpúlfsstaðahæfileika sína svo
að segja daglega. Seinast með
fyrirspurn sinni til fjármálaráð-
herra. Eftir hugsun hennar má
fullyrða, að ef Jón hefði haft
leyfi til að byggja járnbraut aust-
ur að Þjórsá fyrir 8 miljónir og
taka til þess 50 ára lán, þá hefði
hann talið allan þann kostnað til
venjulegra útgjalda á fjárlögum,
og lánið til verksins tekjuhalla
árs þess, þegar lánið var tekið.
Annað dæmi er um Sogsvirkj-
unina. Rvík vill taka til hennar 7
miljónir að láni, og reyndi að fá
það lán í haust en fékk ékki. Eft-
ir Korpúlfsstaðaröksemdum Jóns
Þorl. hefði Kn. Zimsen átt að
uppfæra lánið til rafstöðvarinnar
sem halla á fjárhagsáætlun
Reykjavíkur 1930.
Englendingar segja: „Let every
day- have his day“. Ólafur Thors
hefir lifað sitt bezta augnablik
og sagt satt orð um hinn fallna
leiðtoga, Jón Þorláksson. J.
Ósigur „f jólulæknanna“.
Eins og Valtýr er kenndur við
ritblóm sín, þannig er klíka sú
af prektiserandi læknum í Rvík,
sem í fyrravetur undirbjó sam-
særi gegn heilbrigðisstjóm lands-
ins, líka kennd við fjólur vegna
heimskulegra og löglausra at-
hafna. En klíka þessi hefir ekki
haft gæfuna með sér. Hún ætlaði
að veita öll læknaembætti. En hún
hefir ekki veitt neitt embætti. En
stjórnin, sem átti að afsetja, hef-
ío getað fullnægt þörfum almenn-
ings með læknaveitingum betur
en nokkru sinni áður. Sigvaldi
Kaldalóns fór til Grindavíkur, og
er þar elskaður og virtur. Hér-
aðsbúar hafa byggt honum vand-
að hús. Lárus Jónsson situr í
fríði og ró á Kleppi og hefir kom-
ið góðri reglu á spítalann, eftir
uppiausn þá, sem þar var komin.
Læknislaust var á Ströndum og
þangað er kominn nýr lælaiir,
sem heilbrigðisstjórnin sendi
þangað. Að iandsspítaianum réði
heiibrigðisstjómin þrjá yfirlækna
og prja aöstoóariækna án þess
að íjóluiæknarnir væru hið
minnsta með í ráðum. Líkaði þeim
þetta stórilla og vildu reka ungu
læknana þrjá úr læknafélaginu.
En er til kom þorðu þeir það
ekki. Þeir fundu vanmátt sinn, og
vansæmd frá í fyrravetur, og þeir
sáu dóm almennings í landkjör-
inu í vor. „Fjóiuiæknarnir“ eru að
íá á sig Korpúifsstaðasvip eins og
Valtýr og Jón. H. F.
Litlu fegnir!
Mbl. er nú, eftir fulla tvo mán-
uði, að reyna að gjöra sér mat
úr því, að upphafsstafir dóms-
málaráðherrans (J.J.), féllu af
vangá niður í nokkrum eintök-
um af 74. tbl. Tímans f. á. Segir
blaðið, að blöðin, þar sem greinin
var naínlaus, hafi verið send til
bænda, en hin borin út um bæinn.
Til þess að sýna sanleiksást Mbl.,
þó að í litlu sé, skal það tekið
fram, að svo vildi til, að blöðin,
þar sem nafnið vantaði, voru ein-
mitt borin í bæinn, en ekkert
þeirra mun hafa farið út um
land! Jafnframt skal tækifærið
notað til að skýra frá því, að frá-
sögn Mbl. um, að Tíminn sé
sendur til ónafngreindra ábúenda
á jörðum víðsvegar um landið,
er með öllu tilhæfulaus.
„Færilúsalappir“.
Mbl. skýrir frá því í gær, að
maður nokkur gjöri það að at-
vinnu sinni að skoða „færilúsa-
lappir“, þegar hann hafi ekki
annað þarfara fyrir stafni. „Mik-
ið lán væri það, ef Valtýr fengi
svona mikinn áhuga fyrir „færi-
lúsalöppum", sagði gamansamur
maður við ritstjóra Tímans. „Þá
kæmi ÍVIorgunblaðið aldrei út!“
í annað sinn
talar nú Mbl. (í gær) um
„sleðaflutning á mjólk“ yfir Hell-
isheiði. Vonandi verður komið
skautasvell á mjólkina, þegar
blaðið kemur út í fyrramálið!
----«-----
frnisékiarlilao Rtiikjiilkiir
lieldur fund í Sambandshúsinu þriðjud. 17. þ. m. kl. 8'/2 slðdegis.
Umræðuefni:
Landbúnaðarfrumvörpin á Alþingi.
Formaður milliþinganefndarinnar í landbúnaðarmálum, Jörundur
Biynjúlfsson alþm. hefur umræður.
Félagsstjórnin.
Iieiðrétting1
Mbl. hefir orðið fyrir ]?ví ó-
láni að segja alveg nýlega tölu-
vert ósatt um mig í sambandi
við ríkislánið, sem tekið var í
haust.
Blaðið segir að ég- hafi tekið
lánið. Þetta er rangt. Magnús
Sigurðsson bankastjóri tók lánið,
þó að ég á hinn bóginn ynni
nokkuð að' undirbúningi þess.
I öðru lagi segir blaðið, að sér-
stök trygging sé sett fyrir þessu
láni. Þetta er með öllu ósatt. Fyr-
ir láninu 1930 er aðeins hin al-
menna ábyrgð ríkissjóðs, eins og
lægar enska ríkið sjálft tekur
lán. En ef þing eða stjórn ákveð-
ur síðar, að veðsetja sérstaklega
eignir og tekjur landsins fyrir
nýjum lánum, þá nær sú veðsetn-
ing sem aðrir (og þá aðeins í-
haldið) kunni síðar að fram-
lcvæma, líka til þessa láns. Ef í-
haldið fer aldrei með völd fram-
ar, munu eignir og tekjur aldrei
verða veðsettar. En ef það byrj-
ar á veðsetningum eins og 1921,
þá ber það ábyrgð þessa máls.
í þriðja lagi áfellir Mbl. mig
fyrir að hafa ekki talið skuldir
ríkissjóðs þannig, að ég bætti
lántökum Jóns Þorl. við eins og
Ilagstofan hefir nú gert.
Ég taldi skuldir landsins þá
eins og þær voru taldar í lands-
reikningum. Það var hin viður-
kennda skýrsla þjóðfélagsins. Ég
vissi persónulega að Jón Þorl.
■hafði falsað landsreikningana,
með því að fella niður lántökur
sínar. En mér kom ekki til hugar
að fara að ljósta því upp erlend-
is. Það er ekki siður okkar Fram-
sóknarmanna, að flytja hneyksl-
ismál andstæðinga okkar út yf-
ir pollinn. Hitt er annað mál, að
öllum þeim fjármálamönnum er-
lendum, sem til mála kom að
semja við um ríkislán, bæði
sænskum, frönskum og enskum,
var vel kunnugt frá öðrum heim-
ildum en ríkisstjórninni, um hin-
ar leyndu lántökur Jóns Þorl.
Þeir átöldu form hans mikið og
fullyrtu að það spillti fyrir land-
inu.
Ég hafði sjálfur oft og harð-
lega átalið íhaldsmenn, hér heima
fyrir, út af því, að þeir skyldu
viljandi falsa landsreikninginn,
til að leyna lánum, sem þeir
höfðu tekið. En mér kom ekki til
hugar að fara að leiðrétta lands-
reikninginn út í löndum. Það átti
fjármálaráðuneytið og hagstofan
að gera. Og það hafa þau gert.
Ef ég hefði átt að setja upp
skuldalista landsins, eftir kröfum
Mbl. til uppbyggingar erlendum
fjármálamönnurn, þá hefði reikn-
ingarnir orðið að vera í tveim
liðum.
I. Skuldir landsins samkvæmt
margra ára uppgjöf landsstjórn-
anna. Þann lið gaf ég upp eftir
þeim heimildum.
II. Skuldir landsins, sem íhalds-
stjórnin hefði myndað, en leynt
af pólitískum ástæðum. Reikn-
ingar landsins hefði verið falsað-
ir af þessum tilteknu mönnum, og
væri það nú hérmeð leiðrétt.
Mbl. má áfellast mig eins mikið
og það vill fyrir að telja ekki
fram í Englandi, þessar síðast-
nefndu skuldir, áður en búið var
að leiðrétta villuna opinberlega
hér heima af þeim stjórnarvöld-
um, er þar voru réttir aðilar. En
ég mun aldrei gera leik til að
Leikhúsið
Októberdagur. Sjónleikur
í 3 þáttum eftir Georg
Kaiser.
Leikfélag Reykjavíkur sýndi leik
þennan í fyrsta skipti á fimmtu-
daginn var. Leikurinn gerist
í Frakklandi. Aðalefnið er þetta:
Ung hefðarmær, bróðurdóttir að-
alsmanns, Coste að nafni, verður
ástfangin í ungum liðsforingja
við fyrstu sýn, þar sem hann er
að skoða gullhringa í skartgripa-
búð. Síðar um daginn ber fund-
um þeirra saman í kirkjunni og
enn síðar í leikhúsinu. Loks vænt-
ir hún hans um nóttina, en tekur
á móti illa inm’ættum og óglæsi-
legum slátrarasveini í misgripum.
Fundur þeirra hefir fyllstu afleið-
ingar. Síðan vefst leikurinn um
það, að ráða þessa gátu, sem
slátrarasveinninn einn veit með
sannindum.
Ef meta skal leik þennan eftir
almennum hugsunarreglum og
heilbrigðri skynsemi nútíðar-
manna, þá verður hann vitleysa.
Til þess að finna viðhlítandi skýr-
ingu á svo ólíklegum atburðum
sem þeim, að óspillt hefðarmær
taki í rekkju til sín mann, sem
hún hefir séð í fyrsta sinn og
ekki talað orð við og taki svo í
misgripum klúran slátrarasvein,
þá verður að gera ráð fyrir, að
hún lifi ekki né hrærist í veru-
leikanum, heldur í draumi, harla
fjarlægum líðandi stund. Gull-
hringaskoðunin verður henni trú-
lofun, mótið í kirkjunni hjóna-
vígsla, leikhúsið hátíðartilbrigði
og nóttin brúðkaupsnótt; með
öðrum orðum: hugarburður einn
verður henni veruleiki um stærstu
atburði lífsins. Að þessu leyti fell
ur leikurinn í farveg Jæirrar öfga-
stefnu, sem einkennir list margra
nútíðarskálda bæði í ljóðum og
lausu máli, þar sem leitast er við
að fegra meira og minna sjúklega
ástaróra með rómantísku hugar-
flugi.
Meðferð hlutverkanna er ærið
misjöfn. Haraldur Bjömsson leik-
ur aðalsmanninn og gerir það í
aðaldráttum mjög vel. Leikur
hans er virðulegur og öfgalaus að
kalla og ber lítið á þeim leiðu
kækjum í fasi og málblæ, sem
hafa um of verið fylgifiskar hans
í mörgum hlutverkum. Smámun-
ir eru það og mun vera slys
fremur en smekkleysi að handar-
kossinn heyrðist um allt húsið.
Haraldur ber uppi leikinn með
sæmd og bætir fyrir nokkrar fyrn
misgerðir á leiksviði. Gestur Páls-
son leikur slátrarasveininn mjög
vei í tveimur fyrri þáttum en
lakar í þeim síðasta, enda er síð-
asta þætti leiksins að mestu of-
aukið, auk þess sem hann er raun-
ar viðbjóðslegur og spillir öllum
fyrri áhrifum af rómantík þessa
æfintýris. Sigrún Magnúsdóttir
leikur stúlkuna og er leikur henn-
ar snotur á nokkrum stöðum, en
yfirleitt lítilfj örlegur. Brynjólfur
bera út skömm landa minna er-
lendis, jafnvel þó að til kunni
að vera menn, sem ég veit, aðmeð
hreytni sinni hafa gert landinu
skaða og skömm, eins og sannar-
lega er um að ræða í þessu til-
felli að því er snertir forkólfa
íhaldsins. J. J.