Tíminn - 28.03.1931, Blaðsíða 2

78
TlMINN
Ferðaminningar
úr Borgarfirði.
----- Nl.
Kalastaðakot er ferjustaður
við Hvalfjörð að norðanverðu.
Ýmsir, sem leið eiga milli Norð-
urlands og Reykjavíkur kjósa
fremur landleiðina upp að Hval-
firði en sjóleiðina til Borgamess.
Yfir fjörðinn er örstutt, en það-
an liggur sumarvegur um hérað-
ið ofanvert, um Svínadal, Skorra-
dal og þaðan niður að Hvítár-
bmnni nýju. Ef brýr væru á
Grímsá og Flókdalá, væri hægt að
ha'da áfram óslitið hið efra um
l.traðið og yfir Hvítár hjá Síðu-
mnla.
Við Hvalfjörð er mjög fagurt.
Fyrir fjarðarbotninum eru Botns-
súlur og þar liggur leiðin austur
til Þingvalla um Leggjabrjót. Má
af nafninu ráða, að vegur sá sé
ógreiður yfirferðar. Á Hvalfirði
er Hólmurinn, sem frægur er úr
Harðar sögu. Þaðan synti Helga
til 'lands nóttina eftir víg Hólm-
verja, með sonu sína tvo unga.
Örlög Hólmverja og Hellismanna
eru ekki ósvipuð, þó að þjóðsögn-
in hafi á sér minni glæsibrag en
„Islendingasagan".
Á mestu niðurlægingartímum
Islands stafai' í annað sinn ljóma
yfir Hvalfjörð*. Þá var sá tími
liðinn, er „hetjur riðu mn héröð“
og „skrautbúin skip flutu fyrir
landi“. Þá átti Hallgrímur Pét-
ursson heima á Saurbæ á Hval-
fjarðarströnd. Hinir glæsilegu
Hólmverjar voru þá gleymdir og
vopnabrakið þagnað fyrir mörg-
um öldum, en í lágu hreysi orti
helsjúkur maður ógleymanleg ljóð
um dauða og þjáningar. Passíu-
sálmarnir og „Allt eins og
blómstrið eina“ urðu til á Hval-
fjarðarströnd. Hallgrímur dó á
Ferstiklu 1674.
I vetur er Saurbær í eyði. Séra
Einar Thorlacius, sem er maður
hniginn á efra aldur, hefir orðið
að flytjast til Reykjavíkur vegna
sjúkleika konu sinnar, en brauð-
inu heldur hann ennþá.
Mjög var liðið á nótt, er við
komum að Kalastaðakoti. Varð
okknr því svefnsamt um morg-
uninn og lögðum ekki af stað fyr
en undir hádegi. Þann dag, 7.
febr.*), vai' fundur ákveðixm á
Leirá í Leirárhreppi. Þar hafa
ýmsir hugsað sér framtíðarveg
frá Akranesi að Hvítárbrú. Leirá
er kirkjustaður, og er þar þéttbýli
mikið í nágrenninu. I Leirárgörð-
um bjó Magnús Stephensen, og
þar hafði hann prentsmiðjuna.
Því var sálmabók sú, er Magnús
gaf út, af óvinum hans nefnd
Leirgerður. Inn í Leirársveit ligg-
ur símalína að Vogatungu.
Daginn, sem fundurinn stóð á
Leirá, var kominn talsverður
snjór, og þung færð. Þó fóru
bílar þann dag milli Akraness og
Vogatungu. Þeim vegi var lokið
á síðastl. sumri. Færðin hefir
sjálfsagt táhnað nokkuð fundar-
sókn, en mikill áhugi var í fund-
armönnum. íhaldsmenn voru í
minnahluta á fundinum. Var m.
a. samþykkt traustsyfirlýsing til
stjórnarinnar og áskorun til þings
og stjórnar um að hafa gætur á
því, ef íslenzk blöð skrifuðu
ógætilega um lántraust ríkisins.
Hafa mönnum þar sem víðar of-
boðið skrif Mbl. meðan á lántök-
unni stóð s. 1. sumar. Af innan-
sveitarmönnum tóku til máls
Eggert bóndi í Leirárgörðum,
Júlíus bóndi á Leirá og Arnór
bóndi á Narfastöðum, ennfremur
Böðvar í Brennu. Urðu allhörð
orðaskipti milli Eggerts og þing-
mannsins. Skemmti Eggert fund-
armönnum með því að lesa upp
lýsingu á Ottesen úr ræðu, eftir
fyrriverandi þingmann, sem Otte-
sen einhvemtíma sagði, að jafnan
hefði borið sannleikanum vitni.
Fundarstjóri var Júlíus á Leirá,
*) Ég nota tækifærið til að leiðrétta
prentvillu í síðasta tbl. Fundurinn á
Ferstiklu var 6. febr., ekki 5.
en fundarritari Sigurður hrepp-
stjóri í Lambhaga.
I fundarlokin, þegar búið var
að samþykkja tillögumar, gat
Ottesen þess, að sér þætti úrslit
fundarins hafa orðið á annan veg
en hann hefði óskað. Var Pétri
þungt í skapi, og lét orð falla
á þá leið, að Framsóknarmenn
myndu hafa „smalað“ atkvæðum
á fundinn. Stóð þá upp Arnór
bóndi á Narfastöðum og kvað um
fullkominn misskilning að rseða
hjá þingmanninum, en hitt er
rétt, sagði Amór, að Framsókn-
armenn eru yfirleitt áhugasamari
um landsmál en kjósendur íhalds-
flokksins og mæta því betur á
umræðufundum. Var gjörður góð-
ur rómur að þessari skýringu.
Meðan á fundi stóð komu þeir
Jón Sigurðsson alþm. á Reyni-
stað og Sigurður Bjömsson á
Veðramóti í Skagafirði, og voru
á leið að norðan til Reykjavíkur.
Höfðu farið sjóleiðis yfir fjörð-
inn frá Borgamesi, en voru þang-
að komnir landveg- að norðan
(með snjóbíl yfir Holtavörðu-
heiði). Biðu þeir á Leirá, unz
fundi lauk um kvöldið. Höfðum
við Pétur pantað bíl af Akranesi
og var hann kominn að Voga-
tungu. En á milli Leirár og
Vogatungu, en stuttur vegur, og
áttu margir fundarmenn samleið
þangað. I Vogatungu skildi ég við
Böðvar bónda í Brennu, sem
manna mest hafði gjöntí til að
greiða för mína um héraðið, og
sjálfur verið leiðsögumaður minn
þrjá síðustu dagana. En við Pét-
ur stigum inn í bílinn og héldum
af stað út á Akranes og voru
Skagfirðingamir tveir okkur sam-
ferða. Fóru þeir að Innra-Hólmi
til Péturs, en ég gisti hjá sr. Þor-
steini Briem, og vakti þar upp
um miðja nótt. Hefi ég tvisvar
komið á Akranes og í bæði skipt-
in raskað svefnfriði fólks. Komi
slíkt fyrir í þriðja sinn, hlýtur
hér að vera um álög að ræða!
Með fundinum á Leirá 7. febr.
var lokið fundahöldum þeim,
sem þingmaður kjördæmisins
hafði stofnað til. En með því, að
ég hafði ekki haft tækifæri til að
mæta á fundinum á Akranesi,
sem þingmaðurinn hafði haldið
áður en hann lagði af stað til
fundahalda um héraðið, ákvað ég
í samráði við miðstjóm Fram-
sóknarflokksins að boða til fund-
ar þar og bjóða þingmanninum að
mæta þar til andsvara. Hafði ég
í fyrstu hugsað mér, að fundur
þessi gæti orðið seinnahluta
sunnudags þann 8. febr. Við nán-
ari athugun og eftir bendingum
kunnugra manna, þóttist ég þó
sjá, að sá tími væri óheppilegur,
því að bátar höfðu farið til fiskj-
ar á sunnudagsnótt, og því fyrir-
sjáanlegt, að sjómenn yrðu önn-
um kafnir fram eftir deginum og
gætu ekki sótt fund á sunnudags-
kvöld. Dvaldi ég því um kyrrt á
sunnudag. Næstu nótt var veður
hvasst og eigi fært á sjó. Ákvað
ég þá fundinn á mánudagskvöld,
og gjörði Pétri aðvart.
Fundurinn var haldinn í svo-
nefndu Báruhúsi. Er þar sam-
komusalur, sem rúmar um 300
manns, og var hann þéttskipaður
um kvöldið. Sr. Þorsteinn Briem
stýrði fundinum. Var okkur Pétri
ákveðinn jafn ræðutími, og hafði
svo einnig verið á hinum fundun-
um, að öðru leyti en því, að þing-
maðurinn hafði hálfa klukku-
stund fram yfir til að segja þing-
fréttir. Hófst fundurinn kl. 5 og
stóð til kl. 11. Fór hann vel fram,
og varð lítið vart ærsla þeirra og
ókyrrðar, sem oft á sér stað með-
al áheyrenda í slíku fjölmenni.
Sennilegt þykir mér, að íhalds-
menn hafi átt meirahluta á fund-
inum, enda hefir meginfylgi Otte-
sens hingað til verið á Akranesi.
Fékk ég þó gott hljóð og komu
andstæðingar mínir undantekn-
ingarlítið vel fram og prúðmann-
lega. Af búsettum mönnum á
Akranesi tóku til máls Oddur
Sveinsson, Sveinn Guðmundsson
hreppstjóri og Bjarni ólafsson
útgerðarmaður. Eru tveir hinir
síðamefndu andstæðingar Fram-
sóknarflokksins og áhrifamenn
miklir í þorpinu. Sveinn mun
vera, að ég hygg, voldugastj
hreppstjóri á landinu, því að á
Akranesi eru nú um 1300 manns.
Fyrir tveim árum samþykkti Al-
þingi að skipa þar lögreglustjóra,
en lögin hafa ekki komið til fram-
kvæmda, og heldur gamli maður-
inn enn valdi sínu óskertu. Á
eftir fundi bauð Sveinn mér heim
til sín áður en ég færi af Akra-
nesi, en það boð gat ég því miður
ekki þegið, af því að ég varð að
fara til Reykjavíkur snemma
næsta morguns.
Akranes mun vera nú sem
stendur eitt af lífvænlegustu
þorpum á landinu. Um 20 mótor
skip ganga þaðan til fiskjar á
vetrarvertíð en stunda á sumrum
síldveiði fyrir Norðurlandi. Akr-
nesingar eru iðjusamir og ötulir
að bjarga sér, og óregla er mjög
lítil í þorpinu. Ibúðarhús eru
flest lítil og byggð úr timbri, og
flestar fjölskyldur eiga þak yfir
höfuðið. Bölvun lóðahækkunarinn-
ar hefir ekki ennþá skollið yfir
Akranes. Þessvegna er ódýrara
að koma þar upp byggingum og
húsaleiga lægri en á ýmsum sam-
bærilegum stöðum. Eitt er það
sérstaklega, sem gjörir Akranes
að ytra útliti ólíkt öðrum þorp-
um. Það eru kartöflugarðamir.
Garðræktarskilyrði eru þaróvenju
góð, og kartöflurnai', sem mikið
eru notaðar heimafyrir og auk
þess seldar til Rvíkur, eru góður
styrkur fyrir sjómannafjölskyld-
urnar. Hefir þorpið nú nýlega
eignast allmikið af ræktanlegu
landi til viðbótar því, sem áður
var, en það er kirkjujörðin Garð-
ar. Óþarfi sýnist það vera, ef vel
er á málum haldið, að á Akra-
nesi þurfi að verða tilfinnanlegur
munur á efnahag manna, þó er
þar nú kominn vísir til stórút-
gerðar einstaklinga, samfara
launadeilum. Einna harðastar
urðu þær síðastliðinn vetur. Sigr-
uðu verkamenn í þeirri deilu og
fengu því áorkað, að verkamanna-
félagið var viðurkennt sem samn-
ingsaðili, en því mótmæltu út-
gerðarmenn í fyrstu. En öll skil-
yrði sýnast vera til þess að sam-
vinnufélagsskapur svipaður og á
Isafirði ætti að geta tryggt sjó-
mönnunum viðunandi afkomu og
forðað þeim frá að eiga undir
högg að sækja um afkomu at-
vinnu sinnar, ef ráð er í tíma
tekið, áður en stórútgerðin vex
þeim yfir höfuð.
Alþýðuskóla vantar tilfinnan-
lega á Akranesi. Líklegt er að
þar eins og víðar, þar sem ver-
tíð er seinna hluta vetrar, þyrfti
að miða skólatímann við atvinnu-
hættina, þannig að ungu menn-
irnir gætu sótt skólann þann tím-
ann, sem þeir eru ekki á sjónum.
Höfnin á Akranesi er slæm og
hafa þorpsbúar sýnt góða við-
leitni til að bæta úr því meini.
Var á síðastl. sumri byggður þar
skjólgarður fyrir um 80 þús.
krónur. En mikið vantar á, að því
verki sé lokið, og er þar þörf
stuðnings frá hinu opinbera, enda
um mikið nauðsynjamál að ræða
og ekki sízt ástæða til að sinna
því, þar sem svo myndarlega er
hafizt handa af Akmesingum
sjálfum. G. G.
----o----
LeiðréUing. Ranghermt var það í
síðasta tbl., að Stóri-Kroppur sé í
Andakílshreppi. Sá bær er talinn með
Reykholtsdal, ásamt bæjunum i
Flókadal, en Flókadalur er milli
Reykholtsdals og Lundareykjadals.
þess skal ennfremur getið, að á sú, er
fellur um Reykholtsdal, er, þó ein-
kennilegt sé, venjulega kölluð Reykj-
ardalsá.
í augl. írá Ormsbræðrum, í 18. tbl.
hafði myndamótið af vangá prent-
smiðjunnar verið sett á hliðina,
Ritstjóri: Gísli Guðmundason.
Ásvallagötu 27. Sími 1245.
PrentamiSjan Aeta.
8 SlilHfltllsskÉni
verður haldið námskeið fyrir konur frá 3—11. maí næst-
komandi. Verður þar sýniskennsla í ýmsu: matreiðslu pylsu-
gerð niðursuðu o. fl.
Þar verður einnig flutt erindi um heimilishald, næring-
argildi fæðutegunda í hlutfalli við verð þeirra o. fl.
Staðarfelli 15. mars 1931
Sigurborg Kristjánsdóttir
Mynda- og rammaverzlunin
Freyjugötn 11. - Siguröur Þorsteinsson - Sími 2105
hefir sérstaklega fjölbreytt úrval af veggmyndum, íslenzk mál-
verk, afar ódýr, ljósmyndir af Hannesi Hafstein og Har. Níels-
syni. — Sporöskjurainmar af flestum stærðum. Verðið sanngjarnt.
Nýjungar
Auk þeirra smá-vatnsaflsstöðva
sem við nú höfum allt frá 30
Watts og uppeftir, höfum við nú
einnig smá vindaflsstöðvar til
þess að nota þar sem engir vatns-
aflsmöguleikar eru fyrir hendi.
Má þá heita, að nú sé öllum mögulegt að fá sér eitt eða fleiri
ljós eftir efnum og ástæðum, auk þess sem áhöldin eru tilvalin
til að hlaða útvarps rafgeima. — Undirritaðir gefa allar nánari
upplýsingar.
Bræðurnir Ormsson
Reykjavík.
Evers & Co.
Þakpappi. Gólf- og veggflísar.
Símnefni: Eversco. Kaupmannahöfn K. Símnefni: Evei-sco.
Merkurpappi (tjargaður þakpappi).
Solidolpappi (ótjargaður þakpappi).
Carbolinum. Asfalt til vegagerða.
Asfalt, óbráðið til einangrunar á múrsteypu.
Asfalt, fljótandi, svart og grátt til einangrunar á múrsteypu.
Asfalt, óhreinsað, itil utanhússbikunar.
Eldföst efni. Gler í gangstéttaglugga.
Hornalilífin „Stabil“ á múrsléttuð hom.
(Q Auglýsingar í Tímanum fara Yíðast og eru mest lesnar! @
T. W. Buch
(Iiltasmiðja Bnclis)
Tietgensgade 64. Köbenhvan B.
LITIR TIL HEIMALITUNAR:
Demantssorti, hrafnsvart, kastorsorti, Parisarsorti og
allir Utir, fallegir og sterkir.
Mælum með NuraUn-lit, á ull og baðmull og silki.
TIL HEIMANOTKUNAR:
Gerduft „Fermenta“ og „Evolin" eggjaduft, áfengis-
lausir ávaxtadropar, soya, matarlitir, „Sun“-skósvert-
an, „ökonom“-skósvertan, sjálfvinnandi þvottaefnið
„Persil", „Henko“-blæsódinn, „Dixin“-sápudufti5,
„Ata“-skúriduftið, kryddvörur, blámi, skilvinduolía
o. fl.
Bninspónn.
LITAVÖRUR:
Anilinlitir Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
GLJÁLAKK:
„Unicum“ á gólf og húsgögn. Þornar vel. Ágæt tegund.
HOLLENSKT EXPORT KAFFI-SURROGAT:
Bezta tegund, hreint kaffibragð og ilmur.
Fœst alstaðar á. íslandi.