Tíminn - 01.04.1931, Blaðsíða 4

76
TfMINN
— 662 hús hafa verið seld fyrir
verð, sem er lægra en núveranda
brunabótamat. — 233 hafa verið
seld fyrir hærra verð en núgild-
anda brunabótamat, en munurinn
er óverulegur. — 84 hafa verið
seld fyrir mun hærra verð en nú-
gildanda brunabótamat. Væru eig-
endur þeirra skyldaðir til að
leigja þau út fyrir 10% af bruna-
bótamati, mundu þeir ekki fá
venjulega peningavexti af kaup-
verði húsanna.
8. Meðal þeirra húsa, sem eru
leigð tiltölulega ódýrast út, er
meira af steinhúsum en timbur-
húsum, meðan það aftur er til-
tölulega fleira af timburhúsum
rneðal þeirra húsa, sem eru leigð
dýrast.
9. Það er sýnilegt, að meiri
hluti húseigenda hefir haft hag
af þeirri verðhækkun á húsum,
sem átt hefir sér stað (2081),
enda meðal þeirra nokkrir af
þeim 662, sem keypt hafa hús
undir brunabótavirðingu, sem nú
leigja hús sín út fyrir hartnær
eða alveg sama verð og þeir á
sínum tíma hafa keypt þau fyrir.
10. Hvenær húsin hafa verið
byggð, virðist engin áhrif hafa
á húsaleiguna í bænum; hús, sem
eru byggð fyrir aldamót, eru ekki
leigð ódýrara en hús, sem byggð
eru, þegai' dýrast var að byggja.
11. Brunabótavirðing húsanna,
sem hér hefir orðið að miða við,
er gerð á misjöfnum tímum. Væri
því horfið að því í'áði að miða
húsaleiguna við hana, verður hún
að samræmast og miðast við nú-
veranda ár.
12. Fasteignamatið er um 2/3
af brunabótavirðingu húsanna, og
væri húsaleiga miðuð við það,
verður að taka tillit til þess“.
AJvarlegt íhugunarefni eru
þessar niðurstöður. Dýrtíðin í
Reykjavík er að sliga þjóðina.
----o-----
ýmsa annmarka, en þeir voru ekki
meiri en svo, að hægt ætti að
vera, að því er virðist, að yfir-
buga þá með tíð og tíma. En að-
gætandi er að þá — er ég færði
þetta í tal 1925—27 var ekki sá
grundvöllur, sem nú er til, sem sé
einkasala hér heimafyrir. Síldar-
einkasalan, og líklega hún ein, er
þess megnug að gangast fyrir
stofnun slíks félagsskapar.
Þegar svona félög eru komin á
alstaðar, sem þeiiTa er þörf, og
náin samvinna milli þeirra og
Einkasölunnar um að tryggja
verzlun með íslenzka síld og
vernda þá alla er eiga afkotmu
sína undir þeirri vöru, er hægt
að vinna að sameiginlegum hags-
munum svo sem aukinni neyzlu
almennings, lítillegri verðhækkun
o. s. frv.
Sú er trú mín, að ef ekkert
áþreifanlegt verður gert fljótlega
til að breyta í skipulag því illa
ástandi, sem undanfarið hefir far-
ið ískyggilega versnandi, mun-
um við Islendingar eftir fá ár
mega horfa á eftir Svíunum,
þessum föstu kaupendum síldar-
framleiðslu okkar, fara til anri-
ara. Og hvemig stöndum við þá?
Aðeins ætla ég að setja örfá
orð um „Monopols" nafnið.
Sænskur almenningur hefir yfir-
leitt óbeit á Gyðingum, og hans
álit er að bak vdð öll „monopol“
standi Gyðingar. Ég mundi því
álíta mjög heppilegt að breyta
erlendu nafni Einkasölunnar í
„Institut“ eins og ég gat um hér
framar.
IV.
Af þessu, sem að framan er
skráð, munu menn skilja að mér
finnst afar varhugavert að á ann-
an bóginn skulum við láta sænska
síldarmarkaðinn alveg hirðulaus-
an, en á hinn bóginn sé alltaf
verið að reyna að „finna“ nýja
markaði í Rússlandi, Þýzkalandi,
Póllandi o. s. frv.
Harla einkennilegar eru þ»r
Bæða Tryggva Þórhallssonar
(Framh. af 1. síðu).
\
Næsti fundur flokksþings-
ins hefst kl. 8 '|2 í kvöld í
íþróttahúsi K. R við tjörnina
Svo sem heill og hamingja hef-
ir jafnan fylgt hingað til Fram-
sóknar- og samvinnumönnum —
óslitið er á heildina er litið, síðan
við fyrst hófum starfið — svo
mæli ég svo um, að gifta fylgi
enn störfum okkar á þessu flokks-
þingi. — og við hildarleikinn
sem í hönd fer og háður verður
eftir þrjá mánuði.
Ég fer að ljúka þessum inn-
gangsorðum. Ýmislegt annað
þarf að gera á þessum fundi, en
fundartíminn er takmarkaður.
Ég ætla aðeins að rifja upp
eina minningu enn frá fyrra
flokksþingi okkar — Þingvalla-
fundinum.
Mig minnir að það væri það
síðasta, sem gjörðist á fundin-
rnn — síðasta ræðan sem haldin
var.
Það var aldursforseti okkar þá,
sem flutti ræðuna, Jón Davíðsson
frá Reykhúsum, tengdafaðir
Hallgríms Ki'istinssonar, faðir
Páls í Einarsnesi og Davíðs á
Kroppi — þá hátt á níræðisaldri.
Hann minntist þess, að hann
hafði áður komið á Þingvöll, á
þúsund ára hátíðinni 1874 — orð-
ið þá ungur í annað sinn og búið
að þeim minningum í mörg, mörg
ár.
„Ég bjóst ekki við“ — sagði
öldungurinn — „að meir en fjöru-
tíu árum síðar myndi ég fara
aðra ferð til Þingvalla, og verða
ungur í þriðja sinn“.
Hann lýsti þvinæst tilfinning-
um sínum í hópi okkar Framsókn-
armannanna á fyrsta flokksþingi
okkar.
Hann sagði að fyrir aldurs
miklu gróðavonir, sem menn gera
sér út af væntanlegum viðskipt-
um við Rússaveldi. Vonimar
spruttu fram 1919, þær spretta
fram enn þann dag í dag. Enn
einkennilegar eru þessar miklu
vonir manna víðsvegar um heim,
þegar þess er gætt, að í raunixmi
kaupir þetta mikla veldi, 150 mil-
jónir manna, varla eins mikið frá
útlöndum og 6 milj. Svía. Og enn
einkennilegra er, að einmitt von-
beztu mennimir skuli vera þeir,
sem í hjarta sínu innilegast for-
dæma gjörðir Rússastjómar, og
láta málpípur sínar bera á borð
fyrir almenning hverja óhróðurs-
söguna af annari um ástandið
þar.
Rússaríki er stórt. Fyrir því
standa menn, sem vel vita hvað
þeir vilja, og þeir hafa sýnt það,
þrátt fyrir hrakspár umheims-
ins, að mestar líkur era til að
þeir komi fyrirætlunum sínum, 5
ára áætluninni, í framkvæmd.
Þessir menn þekkja vel ástand
umheimsins, annarsvegar, og
kaupgetu þegna sinna hinsvegar.
Þeir nota því þá afstöðu, sem
þeir hafa vegna samtaka sinna,
að kaupa aldrei neitt nema fyrir
lægra verð en nokkur annar, og
færri fá en vilja selja þeim þrátt
fyrir lágt verð. Rússamir kaupa
nú líkt og Gyðingar á uppboðum.
Rússneskur verkalýður vinnur
fyrir svo lágu kaupi, að kaupget-
an er mikið minni en annarsstað-
ar. — Fyrir stríðið var árleg
neyzla saltrar síldar í Evrópu um
5 miljónir tunna; en nú og undan-
farið um 3—4 milj. Allar þær
þjóðir, sem síld framleiða mundu
fengins hendi grípa tækifærið, ef
hægt væri að selja meira til Rúss-
anna, því hið núverandi minna
neyzlumagn stafar einmitt af
minni sölu til þessa ríkis. Svo er
og aðgætandi, að Rússar eru, og
er það einn liður 5 ára áætlunar-
innar, að koma sér upp miklum
fiskifloka; og hver veit nema þeir
eftir fá ár heimsæki sfldarmiðin
sakir væri að vísu að því komið,
að Elías færi að koma með vagn-
inn til þess að fara með hann upp
í hina háu sali — en þó langaði
sig til að kasta nú ■ ellibelgnum,
eins og gert hafði erlendur kon-
ungur, sem hann nefndi. Og öld-
ungurinn lauk máli sínu á þessa
leið:
„En úr því Elías ekki sendir
bílinn sinn eftir mér nú þegar
þá fer mér eins og konunginum,
sem vaknaði til lífsins aftur. Eg
heimta sverð og skjöld til þess að
geta gengið fram í orustuna og
skipað mér undir merki þeirra
ungu djarfhuga manna, sem á
þessum fundi hafa gefið mér eld
æskunnar í þriðja sinn“.
Svo lauk hinu fyrsta flokks-
þingi Framsóknarmanna.
Þessi var og er svipurinn yfir
flokksþingum Framsóknarmanna.
Verkefnin eru ekki síður fyrir
hendi fyrir Framsóknarmenn nú
en þá.
Þörfin á mönnum, sem skipa
sér undir merkin með sverð og
skjöld til sóknar og varnar er
vaxandi.
Ábvrgðin um það að stýra til
farsældar málum ættjarðarinnar
hvílir á okkur með enn meiri
þunga nú en þá.
Víkjumst undir þá ábyrgð
glaðir og gunnreifir!
Heill fylgi störfum þeim, sem
unnin verða á öðru flokksþingi
Framsóknar og samvinnumanna!
Rísum á fætur allir og ámum
ættjörðinni heilla.
ísland lengi lifi!
-----o----
utan landhelgi norðanlands. —
Hvaða afstöðu ættum við íslend-
ingar svo að hafa til að tryggja
okkur fastan markað hjá Rússum
fyrir síld okkar?
Á þessu má skilja, að ég er
ekki bjartsýnn á framtíðina hvað
viðkemur sölu til Rússa á saltsíld,
en ekki má misskilja mig á þann
hátt að halda að ég vilji ekki sölu
þangað. Síður en svo. Og ég álít
að lítil hætta sé á að Rússarnir
ekki borgi það, sem þeir kaupa
með gjaldfresti. En í stuttu máli
er álit mitt á Rússamarkaðinum
fyrir saltsíld okkar þessi:
Það er ágætt ef hægt er að
selja Rússum fyrir kostnaðarverð
þá íslenzka síld, sem ekki er hægt
að koma út annarsstaðar, og á
meðan ekki eru tæki, svo sem
frystihús, sem geymt geta síldina
ár frá ári, en að ætla sér að láta
síldarútveginn byggjast aðallega
á þeim markaði er rangt, því
Rússar era sem einn voldugur
kaupandi, og við Íslendingar get-
um ekki haft nein áhrif á það
hviort mikið eða lítið selst í því
landi meðal ahnennings.
Þá kem ég að Þjóðverjum, Pól-
verjum og öðrum Eystrasalts-
þjóðum. Þær neyta afarmikillar
saltrar síldar og hafa gert það
öldum saman. En þar hafa Hol-
lendingar og Englendingar svo
trygga fótfestu, að áður en menn
fara að kosta miklu til að finna
íslenzku síldinni marltað þar,
verður að gera sér fyllilega ljóst
við hvaða öfl yrði að stríða, og
rannsaka hverjar líkur væra til
að koma á líku skipulagi og ann-
arsstaðar þarf að komast á. 1
Svíþjóð hefir almenningur þá
skoðun yfirleitt, að Islandssíld sé
betri en önnur saltsíld, og á þessu
byggist markaðurinn þar; en al-
menningur hinna landanna álítur
hollensku og skozku síldina
bezta. Hversu mikið það nú kost-
ar og hve langan tíma það tekur,
að fá hinni síðari skoðun breytt
skal látið ósagt að svo stöddu,
Flokksþingið
var sett kl. 5 síðdegis í gærdag
í templarahúsinu við Bröttugötu.
Formaður flokksins, Tryggv4
Þórhallsson forsætisráðherra setti
þingið með ræðu, sem birt er í
útdrætti á öðrum stað í blaðinu.
En þingheimur hrópaði ferfalt
húrra fyrir ættjörðinni og þakk-
aði ræðuna með dynjandi lófa-
taki.
Þá skýrði ræðumaður frá fyrir-
huguðu skipulagi þingsins og
vinnubrögðum.
Þá var lesin skrá yfir nöfn
þingmanna þeirra, er skráð hafa
sig til þátttöku og reis hver þing-
maður úr sæti sínu um leið og
nafn hans var nefnt. Um það
leyti, sem skráin var samin, kl.
10 í gærmorgun, voru enn margir
þingmenn ókomnir. En alls munu
þeir verða á þriðja hundrað, sem
búsettir eru utan Reykjavíkur.
I fundarlok var sungið: „Eld-
gamla Isafold“.
Fundir flokksþingsins verða
eftirleiðis í íþróttahúsi K. R. við
tjörnina.
Forseti þingsins er Tryggvi
Þórhallsson forsætisráðherra.
Ritarar þingsins eru Metúsal-
em Stefánsson búnaðarmálastj óri
og Ragnar Ásgeirsson ráðunaut-
ur.
I framkvæmdanefnd þingsins
eru Guðbrandur Magnússon for-
stjóri, Hannes Jónsson dýralækn-
ir og Sigurjón Guðmundsson
starfsmaður á skrifstofu Tímans.
Gefa þeir flokksmönnum upplýs-
ingar viðvíkjandi þinginu og
starfsemi þess.
I dag — miðvikudag — hefst
fundur kl. 8^ síðdegis, í í-
þróttahúsi K. R. Þar verða um-
ræðuefni lögð fyrir þingið og
nefndir skipaðar.
Með Goðafossi kl. 11 í gær-
kvöldi komu þátttakendur úr
Skagafirði, 15 að tölu; ennfrem-
ur þeir fulltrúar Suður-Þingey-
inga, sem áður voru ókomnir.
----o----
Dýrtíðin í Reykjavík.
Hér birtist á öðrum stað í blað-
inu niðurstöður af rannsóknum
þeim, sem atvinnumálaráðherra
hefir látið gjöra við-víkjandi hús-
næðismálunum í Rvík. Ilér í blað-
inu hefir verið bent á það hvað
eftir annað, fyrst í grein Her-
manns Jónassonar lögreglustjóra
20. des. sl. og síðar í greinum
Jónasar Jónssonar ráðherra og
Jóns Árnasonar framkvæmda-
stjóra, að dýrtíðin í höfuðstaðn-
mn sé eitt alvarlegasta íhugunar-
efni þjóðarinnar nú sem stendur
og komi niðui' niður með óbæri-
legum þunga, ekki eingöngu á
Reykjavíkurbæ, heldur þjóðinni
allri. Ríkisstjórmn hefir þegar
gjört ráðstafanir, til að lækka til
verulegra muna verðið á einni að-
alneyzluvöru bæjarins, fiskinum.
Húsaleigan mætti vera næsta
skrefið. Rannsóknir þær, sem hér
birtast, sýna, að þar er aðgjörða
þörf.
----o----
enda er það órannsakað mál. En
þó mætti gera sér í hugarlund, að
það mundi að sínu leyti verða
jafnerfitt og að fá íslendinga til
að drekka annað kaffi en Ríó.
Allt öðru máli yrði að gegna
með Danmörku, Finnland, og svo
Bandaríkin. I þessum löndum er
emi ekki svo rótgróið í meðvitund
hins neytandi almennings hverra
landa saltsíld er bezt, að ekki séu
möguleikar á að fá yfirburði
Islandssíldarinnar viðurkennda.
Menning þessara landa er það
betri en slavnesku landanna,
að hægara er að nota nútíma-
leiðir til uppfræðslu. En skilyrði
til góðs árangurs á sem stytztum
tíma og kostnaðarminnst fyrir
okkur framleiðendurna eru þau
sömu og t. d. Svíþjóð. Fyrsta
sporið yrði það að koma á föst-
um samtökum og félögum meðal
þeirra, er ættu að fjalla með
þessa vöru, og sem eingöngu
væru byggð á íslenzkri saltsíld
sem grundvelli.
Ég ætla að minnast fáum orð-
um á Bandaríkin til að gera
mönnum ljóst hverjir möguleikar
eru þar um sölu íslenzkrar síldar
t. d. framyfir Rússland og Þýzka-
land. Verðið á íslenzkri síld (sein
líklega hefir verið norskveidd)
var í fyrra allt fram að nýjári
rúml. $ 15 hver timna í heildsölu
í Chicago, eða um 68 ísl. krónur,
en allt í einu í miðjum janúar
hækkaði verðið upp í rúma $20,
og þóttu þetta fréttir er allar aðr-
ar vörur voru að lækka í verði.
Og eftirspumin hefir verið stöð-
ug. Nú er að vísu 1 cent innflutn-
ingstollur á pundið samkvæmt
Hawley-Smooth-lögunum alræmdu
frá í fyrra, eða segjum $2 á
tunnuna; svo er síldin geymd í
kælihúsum, og hátt flutningsgjald
til Chicago. En þrátt fyrir þenn-
an mikla kostnað verður verðið
að kallast afargott, og framtíðar-
möguleikar fyrir skipulagðri sölu
eru miklir. Síldin í fyrra þótti
með afbrigðum góð.
V.
Þegai* menn, hvort eru einstak-
lingar eða samsteypur, ætla að
framkvæma einhver verk, er það
siður þeirra að leggja niður fyrir
sér þegar í byrjun að hvaða tak-
mörkum á að stefna, og síðan
haga framkvæmdum eftir því.
Við höfum fyrir okkur Rússana
með 5 ára áætlunina sína, og
þrátt fyrir megna örðugleika era
ailar likur á að þeim muni heppn-
ast að halda hana í velflestum
atriðum. Mér mundi finnast alveg
rétt hjá okkur Islendingum og
Einkasölunni að ákveða þegar viss
takmörk, sem yrðu að nást á
vissu árabili. Og því ekki að setja
sér 5 ára áætlun er t. d. gengi
út á:
að auka neyzlu sfldar á mann í
Svíþjóð sem öðrum löndum.
að vinna á móti verðsveiflum,
sem allir, framleiðendur, milli-
liðir sem neytendur, viður-
kenna að eru óeðlilegar,
að koma upp nýtízku frysti-
geymsluhúsum á framleiðslu-
stöðunum, Siglufirði, Akur-
eyri o. fl., sem hægt yrði að
afgreiða frá ágæta síld hve-
nær sem væri,
að hreinsa hafið fyrir Norður-
landi algerlega fyrir öllum
útlendingum, sem veiða utan
landhelgi,
svo ég nefni aðeins fátt eitt.
Við höfum sýnt það, Islending-
ar, að við erum ekkert síðri Rúss-
um. Við höfum sýnt, að við er-
um menn fyrir að koma í fram-
kvæmd erfiðum verkefnum með
samtökum og samvinnu. Það ætti
því að vera hægt að koma full-
i komnu skipulagi á síldaratvinnu-
veginn allan út á við eins og iim
á við. Að það er erfitt verk dylst
engum, en að það muni að end-
ingu takast er víst, þar eð sam-
vinnan er fyrir hendi og hún lög-
skipuð.
Ingólfur G. S. Espholin.
---------o----