Tíminn - 09.04.1931, Page 1

Ofaíbferi
og afgreiösluma&ur fE í m a n s er
Hannpeitj £>orsteins&óttir,
Ccvfjargötu 6 a. 2?oyfjaDÍf.
^fgteifcsía
Cínians er í £cefjargötu 6 a.
(Ðpin öaglega fl. 9—6
Simi 2353
XV. éig.
Kaldar kvedjur.
Dómur íhaldsins um íslenzka bændur.
Flokksþing Framsóknarmanna
er háð þessa dagana, í höfuðstað
landsins. Nokkuð á þriðja hundr-
að manna hvaðanæva að úr byggð-
um landsins, utan Reykjavíkur,
eru hingað komnir til að heyja
flokksþingið. Þó að meðal þeirra
séu menn úr flestum eða öllum
stéttum landsins, fór þó eins og
við mátti búast, að bændurnir eni
þar langfjölmennastir. Innan
bændastéttarmnar á flokkurinn
meginþorra atkvæða sinna og það
eru því eðlilega bændurnir, sem
fyrst og fremst setja svipinn á
störf hans, einnig á þessu flokks-
þingi.
Það hefir löngu verið vitanleg-t,
og foi’vígismenn íhaldsflokksins
hjer í höfuðstaðnum bera ekki
hlýjan hug til bændastéttarinnar.
Þeim er það vel Ijóst, íhaldsmönn-
unum, að það eru bændurnir, sem
valda þeim pólitísku hrakförum,
sem íhaldsflokkurinn beið við síð-
ustu kosningar. Án samtaka
bændanna væri Framsóknarflokk-
urinn ekki til. Ef bændurnir hefðu
ekki gengið saman til pólitískra
átaka og heimtað þann rétt, sem
þeim bar til áhrifa á úrslit þjóð-
málanna, væri íhaldið ennþá við
völd í Islandi. Það eru bændumir,
sem með djarfmannlegri íhlutun
hafa tekið í taumana og hindrað
alveldi braskaranna yfir peninga-
stofnunum þjóðarinnar. Það eru
sömuleiðis bændur landsins, sem
hafa krafizt þess, að nokkr-
um hluta þess fjár, sem áður fór
til þess að fullnægja óhóflegum
lífskröfum eyðslustéttarinnar í
Reykjavík, yrði varið til að rækta
landið og hjálpa til að koma upp
viðunandi híbýlum yfir það fólk,
sem vinnur fyrir lífsframfæri
þjóðarinnar. Það eru bændumir,
sem hafa heimtað það, að lög
landsins gengju jafnt yfir ríka og
óríka og að fullkomins heiðarleika
væri krafizt af trúnaðarmönnum
þjóðarinnar.
Þeir, sem eitthvað þekkja hugs-
unarhátt þeirrar manntegundar,
sem mest á undir tilveru íhalds-
flokksins, vita, að í huga þeirra
manna eru tvær tilfinningar rík-
astar gagnvart bændastéttinni.
Annarsvegar er gremjan út af
þeim áhrifum, sem bændumir
hafa áunnið sér með pólitískum
samtökum. En þó sú gremja hafi
sollið heit undir niðri, hefir henn-
ar þó sjaldan gætt opinberlega.
Helzt hefir hennar orðið vart í
því, að íhaldsblöðin hafa verið að
ala á því öðru hverju, að sveit-
irnar ættu of marga fulitrúa á
Alþingi, og að því fyrirkomulagi
þyrfti að breyta með nýrri kjör-
dæmaskipun. Hin tilfinningin,
sem er engu síður rik, er fyrir-
litningin á bændastéttinni. Þó að
íhaldið í Reykjavík hafi, þrátt
fyrir gífurlegustu misbeitingu
fjármunanna sér í hag, farið hall-
oka fyrir Framsóknarflokknum á
pólitískum vettvangi, skortir það
bæði vit og skapstillingu til að
viðurkenna þá yfirburði í menn-
ingu, sem gefið hafa bændasam-
bökunum sigurinn. Þvert á móti
skoðar braskarastéttin í Reykja-
vík, í allri sinni niðurlægingu,
sjálfa sig ennþá sem einskonar
aðal í þjóðfélaginu, og lítur niður
á bændastéttina með því hugar-
fari, sem þeim mönnum einum er
gefið, sem sjálfir eiga 1 senn litla
hógværð og lítið vit
Það kemur ekki af góðu, að
gremja og fyrirlitning Reykja-
víkuríhaldsins í garð bændanna,
hefir brotizt svo sjaldan út hingað
til, sem raun er á. Óttinn við
bændurna hefir lokað munni
íhaldsblaðanna hingað til. Jafnvel
allra grunnhyggnustu íhalds-
menn, eins og Valtýr Stefánsson,
vissu, að íhaldið mátti ekki við
því, að fæla frá sér það af bænda-
atkvæðum, sem því hefir tekizt að
halda í fram að þessum tíma. Svo
mikið sem Ólaf Thors og hans
líka hefir langað til þess að segja
bændunum það upp í opið geðið,
að þeir séu ómannaðir dónar, sem
ekki eigi að láta sjá sig við kjör-
borðin, hefir lítilmennskan orðið
freistingunni yfirsterkari. Magn-
ús Guðmundsson mátti ekld missa
bændaatkvæðin í Skagafirði, Pét-
ur Ottesen í Borgarfirði eða Sig-
urður Eggerz í Dölum. Og því
hafa ólafur og hans líkar setið á
strák sínum — þangað tii nú.
Loksins nú er þögnin rofin.
Og það er hin mikla sókn bænd-
anna til flokksþingsins, sem gjört
hefir út af við skapstillingu
íhaldsins í Reykjavík.
Sjálfan páskadaginn hefir
Reykjavíkuríhaldið valið til þess,
loksins, eftir áralanga þögn, að
segja skoðun sína á bændunum.
Á stórhátíðinni, um hámessu-
tímann, er hún borin út um bæ-
inn, hin glæsilega(!) lýsing Mbl.
á bændunum, sem hingað eru
komnir á flokksþingið.
Og svona hljóðar lýsingin:
„það eru ekki sællegir menn. þeir
eru veðurbarnir eftir góðærin (þeir
af þeim*), sem eru úr bændastétt).
það eru magrir menn og svangir,
beygðir af striti og skuldum ... þeim
er samlað (ekki fatast Mbl. orðfærið!)
saman af ríkissjóðsskipunum eins og
skuldaföngum. — þeir koma hver
með sinn mal, bognir og hlýðnir1'.
Og enn heldur hún áfram, lýs-
ingin af komu bændanna til höf-
uðstaðarins:
„Og nú eru þeir komnir úr kuldan-
um og myrkrinu, sultinum og skulda-
þjáningunum ... peir þvo sér úr
sápu ofj strjúka fiSrið af tötrunum
og mosann úr skegginu**). Frama-
vonin og auðmýktin eiga þar harða
glímu. Framavonin vill rétta úr
bnjám og lierðum, auðmýktin legst
á eins og kaupfélagsskuld".
Svona hljóðar páskaguðspj all
Morgunblaðsins um íslenzka
bændur.
Vitanlega eru það ekki Fram-
sóknarbændurnir einir, sem hlut
eiga í þessari páskahugvekju
ihaldsins í Reykjavík.
Óneitanlega er það nýstárleg
dægrastytting fyrir kjósendur
íhaldsins t. d. í Skagafirði, Döl-
um, Borgarfjarðarsýslu eða á
Snæfellsnesi, að gjöra sér í hug-
arlund, hvernig „samherjar'1
þeirra elskulegir í Reykjavík tala
sín á milli um bændurna, sem
*) þ. e. fulltrúunum á flokksþing-
inu.
**) Leturbr. Tímans.
Reykjavík, 9. apríl 1931.
Flokksþingið
Annar fundur flokksþingsins
hófst í K. R.-húsinu á miðviku-
dagskvöld 1. apríl kl. 8V2. Forseti
þingsins nefndi til fundarstjóra
Ásgeir Ásgeirsson alþm. forseta
sameinaðs þings og varafundar-
stjóra Þorleif Jónsson alþm. —
Næsti fundur var á fimmtudag
árdegis. Þeim fundi stýrði Guð-
mundur ólafsson alþm., forseti
efri deildar, en varafundarstjóri
var Ingvar Pálmason alþm.
Á báðum þessum fundum voru
mál reifuð af frummælendum og
nefndir kosnar.
Kl. 81/2 síðdegis á fimmtudag
hófst fundur í Gamla Bíó,
stærsta samkomusal bæjarins.
Reyndist K.-R.-salurinn þá allt of
líttll. Þar fluttu þeir yfirlitser-
indi Tryggvi Þórhallsson forsæt-
isráðherra, um landbúnaðarmálin
og Jónas Jónsson dómsmálaráð-
herra, um dómsmálin.
Á laugardagsmorgun var fund-
ur í K.-R.-húsinu og- hófst kl. 10
árdegis. Fundarstjóri var Jör-
undur Brynjólfsson alþm., for-
seti neðri deildar Alþingis og
varafundarstj. Ingólfur Bjarnar-
son alþm. og Halldór Stefánsson
alþm.
Á þeim fundi var lokið fyrri
framsögu mála og nefndarkosn-
ingum.
Þessi mál höfðu þá verið lögð
fyrir þingið af hálfu flokksstjórn-
arinnar. (Nöfn frummælenda í
svigum):
1. Fjárhagsmál (Einar Árnason
f jármálaráðherra).
2. Utanríkismál (Bjarni Ás-
geirsson alþm.).
3. Heilbrigðismál (Jónas Jóns-
son ráðherra).
4. Byggingamál (Jónas Jónsson
ráðherra).
5. Verzlunar- og samvinnumál
(Jónas Þorbergsson útvarpsstj.).
6. Sjávarútvegsmál (Ingvar
Pálmason alþm.).
7. Fóðurtryggingamál (Jónas
Jónsson ráðherra).
greitt hafa íhaldsþingmönnunum
atkvæði.
Þeir öfunda sjálfsagt ekki
sjálfa sig af því, þessir íhalds-
menn, að hafa neyðst til þess að
klöngrast inn í þingið á atkvæð-
um mannanna með „fiðrið á tötr-
unum og mosann í skegginu“.
Það má svo sem næni geta,
hvernig t. d. Magnúsi Guðmunds-
syni muni hafa liðið í ráðherra-
stólnum, sem borinn var uppi á
bökum hinna „svöngu og mögru
skuldafanga“ í Skagafirði. Og það
er heldur ekki vandi að gizka á,
hvemig Mbl.-ritstjórunum og
öðru vel búnu íhaldsfólki muni
hafa liðið öll þessi ár í samfélagi
við menn, sem aldrei „þvo sér úr
sápu“ nema þá sjaldan þeir koma
í hina dásamlegu paradís brask-
aranna, höfuðstað íslands!
Það er heldur ekki vandi að
gizka á, hvemig á því stendur,
að íhaldið í Reykjavík úthverfist
svona skyndilega og opinberar
sinn innra mann og hugarþel
gagnvart bændastéttinni.
Morgunblaðsliðið óttast — hin
geysilega aðsókn að flokksþingi
Framsóknarmanna bendir sterk-
lega í þá átt — að dagar íhalds-
8. Raforkumál (Halldór Stef-
ánsson alþm.).
9. Bankamál (Jón Árnason
framkvæmdastjóri).
10. Skattamál (Helgi Briem
bankastjóri).
11. Landbúnaðarmál (Tryggvi
Þórhallsson forsætisráðherra).
12. Iðnaðarmál (Guðbrandur
Magmússon forstjóri).
13. Menntamál (Vísað til nefnd-
ar án framsögu).
14. Verkamannamál (Hermann
Jónasson lögreglustjóri).
15. Samgöngumál (Þórólfur Sig-
urðsson bóndi Baldursheimi).
16. Skipulagsmál flokksins (Jón-
as Jónsson ráðherra).
17. Blaðaútgáfumál flokksins
(Gísli Guðmundsson ritstjóri).
Var hvert þessara mála falið
sérstakri nefnd til athugunar.
Auk þess var kosin sérstök alls-
herjamefnd, til að hafa umsjón
með nefndastörfum flokksþings-
ins í heild sinni.
Á laugardagskvöld kl. 8)4 hófst
fundur aftur, í Nýja Bíó. Ásgeir
Ásgeirsson alþm. flutti þar er-
indi um stjórnmál og Hermann
Jónasson lögreglustjóri um
verkamannamál.
Þessi fjögur erindi, er nú hafa
verið nefnd, (á fimmtudags- og
laugardagskvöld) sótti fjöldi
Framsóknarmanna, búsettra í
Reykjavík, sem eigi gat fengið
aðgang að þinginu að öðru leyti
sökum húsþrengsla.
Á mánudag, 6. apríl, stóð fund-
ur í K.-R.-húsinu kl. 2—4, kl. 5
—7 og kl. 9—11 síðdegis. Fund-
arstjóri var sr. Sigfús Jónsson
kaupfélagsstjóri á Sauðárkróki.
Þessi nefndarálit voru af-
greidd:
1. Álit sjávarútvegsnefndar.
Frsm.: Sveinn Ólafsson alþm.
2. Álit rafmagnsmálanefndar.
Frsm.: Halldór Stefánsson alþm.
3. Áht bankamálanefndai*. —
Frsm.: Jón Ivarsson kaupfél.stj.
Umræðum um álit skattamála-
nefndar (Frsm.: Þórir Steinþórs-
son bóndi á Litlu Strönd) var
flokksin s í sveitakjördæmunum
séu þegai' taldir.
Allar sínar vonii* um þingfylgi
eftir næstu kosningar byggir í-
haldið nú á því, að takast megi
að fjölga þingmönnum Reykja-
víkur og samvinna fáist við jafn-
aðarmenn í kosningunum.
Foringjar íhaldsflokksins eru
nú sjálfir þeirrar ti*úar, að þeim
þýði ekki framar að fara til
„mögru mannanna með mosann í
skegginu“ og biðja þá um at-
kvæði við kosningar.
Lengi hefir hún sollið þeim í
geði, gremjan og fyrirlitningin
til bændanna.
Ef til vill álíta þeir nú síðustu
forvöð, íhaldsmennimir, að svala
sér á bændunum, á meðan flokk-
urinn ennþá er þess umkominn
að halda úti víðlesnu landsmála-
blaði.
Foringjar íhaldsflokksins í
Reykjavík hafa sagt meiningu
sína um íslenzka bændastétt.
Þökk hafi þeir fyrir hreinskiln-
ina. En mennirnir „með mosann
í skegginu“ eiga eftir að sýna,
hvað þeir geta, — við kjörborð-
in í sumar.
----0----
23. blað.
frestað og málinu vísað til alls-
herjamefndar.
Þriðjudag 7. apr. hófst fundur
kl. 10 árdegis. Afgreidd voru álit
heilbrigðismálanefndar (Frsm.:
Lárus Rist kennari á Akureyri)
og byggingarmálanefndar (Frsm.
Jóhann Fr. Kristjánsson húsa-
meistari). Fundarstjóri var
Bjarni Jensson bóndi í Ásgarði.
Kl. 7 síðdegis sama dag hófst
samsæti á Hotel Borg. Stóð það
til kl. 1 eftir miðnætti. Þátttak-
endur voru hátt á þriðja hundi'að.
Yfir 20 í-æðm- voru fluttar í sam-
sæti þessu. Létu margir svo um
mælt, að eigi myndu þeir annan
mannfagnað ánægjulegri, þann er
þeir hefðu tekið þátt í. Samsæt-
inu stýrði forseti flokksþingsins.
Á miðvikudag stóð fundur kl.
91/2—12 f. h. og 81/2—12 e. h. —
Þessi nefndarálit voru afgreidd
frá fundinum:
1. Álit landbúnaðarnefndar
(Frsm. Jón Jónsson alþm.).
2. Álit iðnaðarmálanefndar.
(Frsm. Guðm. Hlíðdal verkfræð-
ingur).
3. Álit viðskipta- og samvinnu-
málanefndar. (Frsm. Ingimar Ey-
dal ritstjóri).
4. Álit fjárhagsnefndar. (Frsm.
sr. Sigfús Jónsson kaupfélags-
stjóri).
5. Álit skattamálanefndar (Frsm.
áður getið).
Fundarstjóri var Sigurður
Bjarklind kaupfélagsstjóri í Húsa-
vík.
-----o----
Álit dómnefndarinnar
um samkeppnina um prófessors-
embættið í Islandssögu varð opin-
bert á þriðjudag. Nefndin telur
tvo af keppendunum, Áma Páls-
son og Þorkel Jóhannesson, „að
vísu báða hæfa til þess að gegna
embættinu, en að öllu athuguðu
hefir hún þó orðið sammála um
að leggja það til við deildina,
að hún mæli með því, að Árna
Pálssyni verði veitt embættið“.
Ólíklegt er, að allir nefndar-
menn hafi verið á einu máli um
það, að hér væri um heppilega
úrlausn að ræða. Eftir því, sem
nefndin segir sjálf frá átti Ámi
Pálsson svo miklu ólokið af verk-
efni sínu, að tæplega virðist verj-
anda, að hafa tekið ritgjörðina
gilda. Sá hluti ritgjörðai'innar,
sem honum tókst að ljúka „tekur
aðeins yfir lýðríkistímabilið“ (þ.
e. fram til 1262), eftir því, sem
nefndin sjálf segir, en verkefnið
var: „Frjálst verkafólk á Islandi
til siðaskipta“ (1550), og er þá
ókönnuð erfiðasta heimildin, sem
sé fornbréfasafnið. Þorlcell lauk
hinsvegar ritgjörðinni, og ber
liún, að dómi nefndarinnar „höf-
undinum ágætt vitni um dugnað,
rannsóknai'hæfileika og góða dóm-
greind“. Um það verður eigi deilt,
að Ámi Pálsson sé vel gefinn
maður á ýmsan hátt og ritfær
mörgum fremur. Hitt verður ekki
af líkum ráðið, að hann muni
reynast afkastamaður til fræði-
starfa. — Hliðstæð ráðstöfun af
hendi háskólans hefir einu sinni
áður verið varin með því, að
maðurinn, sem embættið fékk,
yrði orðinn gamall eða fallinn frá,
þegar því yrði slegið upp næst!
Bera slíkar rökfærslur óneitanlega
fremur vitni um hjartagæzku en
skarpleik. Eftir er að vita, hvað
heimspekideildin og kennslumála-
ráðuneytið leggja til málanna.