Tíminn - 16.04.1931, Qupperneq 1

Tíminn - 16.04.1931, Qupperneq 1
©íalbfeti o<3 af^rci&slunia&ur fT t m a n s et Kan itr ciorsteinsöóttir, ■£a'fjaro,otu 6 a. íJeyfjaDÍf. 2^fgteit>sía Cítitans er í £œfjanjötu 6 a. ©pin öaglega fl. 9—6 Sími 2353 XV. árg. Reykjavík, 16. apríl 1931. 27. blað. Afrýjunarréttur I. Sérhver einstaklingur þjóðfé- lagsins á áfrýjunarrétt um þau mál flest er skifta hann mestu. Telji hann að hinir óæðri dómar- 1 ar hafi eigi tekið tillit til réttar hans, á hann rétt á að áfrýja máli sínu til æðra eða æðsta dómstóls. Telji hann að hrepps- nefnd, eða niðurjöfnunarnefnd hafi lagt á hann ofmikið útsvar, á hann áfrýjunarrétt til æðri stjórnarvalda. Að sjálfsögðu eru það ekki einstaklingarnir einir, sem eiga áfrýjunarrétt. í öllum þingræðis- löndum er stjórnum landanna tryggður áfrýjunaiTéttur. Ríkis- stjómirnar eiga rétt til þess að áfrýja málum sínum undir dóm- stól þjóðarinnar. Þjóðþingið sem er, er hinn óæðri dómstóll í mál- efnum ríkisstjórnanna. Hinn æðsti dómstóll yfir þeim mönnum, sem fara með þau mannafonáð að vera ráðhen-ar, eru kjósendumir, liinir fullveðja menn og konur í þjóðfélaginu. Með þingi-ofi leita stjórnir allra þingfrjálsra landa dómsúrskurðar alþjóðar. Með nýj- um kosningum skipa kjósendur landsins hina nýju dómara ríkis- stjómarinnar — hið nýkjöma þing. Eiga þeir menn, sem skipaðir eru til hinna mestu mannaíorráða, að missa hin almennu mannrétt- indi: að mega áfrýja máli sínu til hins æðsta dómstóls? I þeim löndum, sem búið hafa við þingræði um langa hríð er þetta fyrir löngu viðurkennt, og er orðið samgróið réttarmeðvit- und almennings, að ríkisstjórnin á einnig þessi almennu mannrétt- indi, að mega áfrýja máli sínu til hins æðsta dómstóls. En nú gerast til þess málgögn tveggja íslenzkra stjórnmála- flokka að neita því að stjóm Is- lands eigi áfrýjunarrétt — rétt til þess að leita dómsúrskurðar al- þjóðar um mál sín og þjóðarinn- ar. I engu þingræðislandi í Norður- álfunni dytti nokkurum heil- skyg-num manni í hug að halda fram slíkri kenningu. Og það er kallað eínræðis- stjórn, þegar við skjótum málum okkar til dómstóls þjóðarinnar og lýsum því yfir um leið, að undir eins og dómurinn er fallinn með kosningunum, munum við kalla hið nýkosna þing saman til þess að það felli dóminn og þangað til munum við stjórna sem bráða- birgðastjóm. Það er einræði þjóðarinnar, sem hér er um að ræða, sem hér er skírskotað til. Til einræðis þjóð- arinnar skjótum við málum okkar. II. Áfrýj unarréttur ríkisstj órnanna er hliðstæður almennum mann- réttindum og á almennt við um öll mál. En undir sérstökum kringum- stæðum er sérstök ástæða til þess að stjómin neyti áfrýjunaiTétt- arins með því að rjúfa þing og leita dómsúrskurðar þjóðainnar. Slík ástæða er fyrir hendi nú, eins og nú mun sagt: Við kosningamar 9. júlí 1927 var um það barist hvort íhalds- stjómin ætti áfram að fara með völdin í landinu, og stefna íhalds- ins að vera áfram hin ráðandi. Meiri hluti kjósendanna kaus þá meira hluta þings móti íhald- inu. Það voru tveir flokkar, sem kosnir voru þannig, Framsóknar- flokkurinn og Jafnaðavmanna- flokkurinn. En þjóðin gaf báðum umboðið til þess að fara með völdin móti íhaldinu. Á grundvelli þessara kosninga liafa bæði Framsóknarmenn og Jafnaðarmenn unnið í aðalatrið- um, í samræmi við kosninga- úrslitin, móti íhaldinu — þangað til á þessu þingi. Þá gerast þau tíðindi, að Jafn- aðarmenn ganga til víðtækra samninga við íhaldsmenn, um mörg mál, meðal annars um að koma fram gjörbreytingu á kjör- dæmaskipun landsins, og stofna á grundvelli þessara mála til stjórnarskifta við lok kjörtíma- bilsins. Slík samvinna íhaldsmanna og Jafnaðarmanna er í fyllsta ósam- ræmi við kosningarnar 1927. Jafnaðai-menn voru ekki kosnir til þess 1927 að vinna með íhaldinu. Kjósendurnir veittu þeim þing- mennskuumboð í því trausti að þeir færu með það móti íhaldinu. Þegar Jafnaðarmenn í lok kjör- tímabilsins koma þannig fram þveröfugt við það sem kjósend- ur fólu þeim að gjöra 1927, og snúast nú með fullri andstöðu gegn okkur Framsóknarmönnum, sem í fullu samræmi við kosning- arnar 1927 höldum áfram að vinna móti íhaldinu — ]>á skapa þeir okkur alveg sérstakan rétt til þess að áfrýja máli okkar undir dómstól þjóðarinnar, því að það erum við Framsóknarmenn, sem erum í samræmi við dómsúrskurð síðustu kosninga, en Jafnaðar- menn hafa flutt sig á nýjan grundvöll. Þegar loks samningar íhalds- manna og* Jafnaðarmanna um samstarf í bili, eru einkum við það bundnir að stofna til víð- tækra breytinga á kjördæmaskip- uninni, sem stefna að því að svifta héruðin, sýslurnar, sem nú eru sérstök kjördæmi, þeim rétti og* stofna til hlutfallskosninga, sem hefðu í för með sér mikla skerðingu á hinu pólitíska valdi bændastéttarinar, þá höfum við ekki einungis rétt til þess, heldur líka ríka skyldu að áfrýja þessum málum undir dómstól þjóðarinnar — því að það eru sérstaklega við, sem erum fulltrúar bændastéttar- innar og hinna einstöku héraða út um landið. Tryggvi Þórhallsson. ----0----- Að gefnu tilefni í Mbl. í dag skal það tekið fram, að álit frá lögfræðingi, sem birtist í Tímanum ígær, er ekki eftir Hermann Jónasson lögreglu- stjóra. ----o----- Pingrof íhaldsmenn og Héðinn Valdi- marsson voru búnir að gera leyni- samning um að gjörbylta kjör- dæmaskipun landsins næstu ár, eftir að þeir hefðu komið á und- irbúningi nú í vetur með bi’eyttri stjómai'skrá. Almenningur út um land átti ekki að fá að vita fyr en eftirá hvaða gerbylting hér var á ferðum. Hér var um að ræða launráð móti hinu foi'na kosningaskipulagi landsins, sem I haldist hefir í aðalati’iðum ó- 1 breytt síðan Alþingi hóf störf j sín laust fyrir miðja 19. öld. | Aldrei var þingrof eins sjálf- ; sagt og nú. Ef bylting íhalds- ! manna og’ Héðins Valdimai’ssonar í ætti fram að ganga, þá var hið | minnsta, sem hægt var að heimta, l að þjóðin væri ekki leynd því, i sem átti yfir hana að ganga. En íhaldsmönnum og sumum leiðtogum jafnaðai'manna kom þetta illa. Launmakkið hefir komist upp. Vei’kamenn sjá nú þá undarlegu sjón, að foi’maður verkamannafélagsins hér er á daglegum fundum við Ólaf Thors, svæsnasta og ruddalegasta and- stæðing fátæku stéttanna í bæn- um. Verkamönnunum þykir þetta skrítið, að voixum. Þeir vita þó að sumir foi’kólfar alþýðunnar hafi gieymt því, að Ólafur Thors og Jón Þorláksson hafa jafnan vei'ið á rnóti hvei’ju umbótamáli verkamanna, jafnt vökulögunum eins og húsnæðismálum, og að engin unxbót á kjörum vei’ka- manna hefir náð fram að .ganga nenxa sú, senx Franisóknarniemx hafa stutt að. Vei’kaixxemx í Reykjavik þurfa aldx-ei að búast við neinu góðu af íhaldinu. Og ef leiðtogar þeiri’a „ganga í íhaldsflokkinn“ (sbr. „eimx flokk“ Sig. Eggerz og Ól. Thors), þá er það aðeins byrjun á svikunx og ósigrum fyrir hina fátæku stétt. Annars hefir komið fram nxik- il vankunnátta í ski’ifum Mbl. og Alþ.bl. um þingrofið. Þessir að- iiai’ vita ekki, að þingrof er einn af elztu þáttum lýðstjónxaiinnar. Þingrof er óaðskiljaixlega vaxið saixxan við líf pai’lamentarismans eins og* lxann hefir þróast í Eng- landi. Þar er það alsiða, að ef stjórn fær vantraust, einkunx ef það ei' í nxikilvægu máli, þá bið- ur hún konung um að rjúía þing. Hamx gerir það. Síðan er kosið um málið. Nýtt þing kemur sanxan og myndar sér nýja stefnu, eða heldur hinni gömlu áfram, eftir því sem kosningar hafa bent til. Þingrof eru ákaf- lega algeng í Bretlandi og tilgang- ur þeirra er jafnan hinxi sami: að fá dóm þjóðarinnar um mikil- væg þjóðmál. Þingrof eiga að vera til þess að æfintýranxeixn geti ekki launxast að þjóðinni með gömlu umboði og gei’t þar stórbreyting- ar, sem þjóðin óskar ekki eftir. Nefixa mætti mörg dæmi úr sögu nábúalandaixna er sanna þetta. Þegar Mac Donald myndaði stjórn í fyiTa sinn naut hann hlutleysis fi’á frjálslynda flokkn- um. En svo konx snurða á þráðinn um samheldnina. MacDonald leysti upp þingið þegar í stað. Ef ensk- ir þingmenn úr íhalds- og frjáls- lynda flokknum hefðu verið jafn erlendis skenxtilega illa að sér um þingrof að eðli þeirra eins og Jón Þoi’l. og Héðinn Valdimarsson, þá myndu þeir hafa setið eftir í þingsalnum og sagt, að þeir væru „þing“ þrátt fyrir þingrofið. Sama kom fyrir Stauning, er hann var í fyiTa sinn stjórnar- foi’maður. Hinir „radikölu" gerðu hoinum lífið leitt, er til lengdar lét, þó að þeir lxefðu veitt stjónx hans hlutleysi í byi’jun. Stauning i'auf þingið þegar í stað, og veitti hinum gönxlu bandamönnum sín- um áminningu, sem þeir gleyma ekki fyi’st um sinn. — Eix þá var í allri Danmörku enginn sá skyn- skiptingur til, sem reyndi að lialda því fram, að þingrofið væxú ekki sama og* missir umboðs til þingmennsku, þar til nýjar kosn- ingar hefðu farið fram. Þegar það fi’éttist út yfir haf- ið að um það bil helmingur ís- lenzkx-a þingnxamxa látast standa í þeirri trú, að þeir g*eti setið á þingi, samþykkt lög, og myndað landstj órnir eftir að þeir hafa misst uixxboð sitt, þá verður það áreiðanlega til mikillar hneisu fyrir þjóð, sem nýlega er búin að halda veglegt þúsund ára af- mæli sitt. En þar sem Jón Þoi’l. kemur nærri, þar verður alltaf einhver óhöpp með vitsnxunina. Félagi hans Ólafur Thors hefir bezt skil- ið þetta með ummælum sínum unx Jón, er liann var — líka með stuðningi sósíalista — að hækaa íslenzka krónu. Hér hefir það eitt gerzt, að stjórnin hefir gert skýlausa skyldu sína gagnvart þjóðimxi, með því að láta hana strax fá að dæma um stórbyltinguna um kjördæmaskipun landsins. Ef forsætisráðheri’a hefði vitað um, hvað var á seyði, og saxxxt ekki rofið þing, þá hefði hann brugð- ist skyldu sixxni. Tx*. Þórhallsson hefir gei’t það eitt, sem hver ein- asti stjómarformaður í menntuðu landi hefði gei’t í hans sporum. Og þeir sen; ámæla honunx fyrir það, hafa komið fram með ofsa og æsingum af lægsta tægi. Þeir óttast dónx þjóðarixxnai’. Þeir ótt- ast að íslenzka þjóðin ætli nú við "kosningarnar að senda inn nxeii’ahluta þings, sem vill vinna á móti byltingu Héðins Valdi- íxxarssonar og Ólafs Thors. * ----o----- Ofsjónii’. Sky nf æri stj ómarandstæðinga mai’gi’a virðast vei’a illa leikin um þessar mundir. Sanxlívæmt fregixunx, sem tíðindamemx þeixna breiða út unx bæinn, á Jónas ráð- herra Jónsson að hafa sézt á fimm stöðum á samri stundu seinnahlutann í gærdag: Austur á Laugarvatni, suður í Hafnar- firði, í stjói’nari’áðsbíl uppi í Mosfellssveit, úti i vaxðskipinu Ægi, og loks um boi'ð í „Botníu“, á leið til útlanda. Ekki er að undra, þó að þeim gangi illa að skynja skýi’ingar á stjórnar- skránni! ----o----- Næsta blað Tímans kemur út á morgun. Stjórnarskráin og þingrofið Frá ónafngreindum lögfræðingi, senx birti álit sitt á þingrofinu í Tímanunx í gær, hefir blaðinu borizt eftirfaraixda: Yfirgnæfandi meii’ihluti lög- fræðinga hér í bæ, án tillits til stjórmnálaskoðana, hafa látið það álit sitt uppi, að þingrof nú- veraixdi stjórnar brjóti ekki stjórnarski’ána. Þó finnast þeir, er láta aðra skoðun í ljósi, þar á íxxeðal einn í Moi’gunblaðiixu nú í dag. Heldur haxm því fram og byggir niðurstöðu sína emgöngu á því, að ákvæði 18. gr. nái einn- ig til 20. gr. og* vitnar í því efni til sjálfs sín, þar eð enginn ann- ar lögskýrandi mun áður hafa komizt að sömu niðurstöðu. Höfundur Moi’gunblaðsgreinar- innai’ viðurkennir, að þingrof og þingslit sé sitt hvað. Sem lög- fræðingur hlýtur hann þessvegna að álykta svo, að lögjöfnun sé heimil frá 18. gr. til hinnar 20. Þ. e. að lxinar sömu ástæður að lögum (ratio jui’is) séu fyrir hendi, er þing er í’ofið eins og þegar því er slitið. Nú munu flestir lögfi’æðingar vera á þeirri skoðun, aö ástæð- urnai’ séu ekki hinar sömu, enda liggur það í augum uppi. I 18. gr. er geit ráð fyrir, ákveðið, að Al- þingi sé stefnt saman ár hvert, þ. e. nxeð árs millibili, sbr. 31. gr. stjórnarskráriimar. Þetta er hin almenna regla. Fjárlög ei’u ekki sett nema til 1 árs, er því nauð- synlegt að Alþingi afgreiði fjár- lög áður en því ei’ shtið, þ. e. hættir störfum að sinni. Þegar svo stendur á — eins 0g venju- legast — er, að það á ekki að koma saman fyrr en eftir ár. Þegar þing er rofið, tryggir stjórnarskráin það, að það verði kallað saman imxan ákveðins tíma, senx er skemmi’i en 18. gr. gerir ráð fyrir. Ákvæðið á að tryggja, að fulltrúar þjóðarinnar hafi lokið þeim nauðsynlegustu stöi’funx, áður en þeir fara heim með fullt umboð. Regia 20. gr., sem er ættuð frá föðurlaixdi þingi’æðisins, Eng- landi, hefir verið beitt mikið þar og þykir nauðsynleg trygging þiixgi’æðisins. Með það fyrir aug- um hefir hún verið tekin upp í stjómarskrá flesti’a þingræðis- landa, engu síður lýðvelda en konungsiik j a. Þingrof si’éttminn er settur til þess að stjórn, sem að völdum situr, geti borið það undir alla kjósendur landsins, hvort mál, sem meii’ihluti þing- manna ætlar sér að þvinga fram gegn vilja hexmai’, hafi fylgi þjóðarinnar, t. d. ríkisábyrgð. Sézt af þessu lxve mjög* ólíkar á- stæður liggja til gi’undvalla þing- slitunx samkvæmt 18. gr. og þing- iTofi skv. 20. gi’. og lögjöfnun þessvegna gersamlega óheimil. — Sem dæmi þess, í hvaða ó- göngur lögjöfnun gæti leitt, nxætti nefna það, að þingrof gæti aldrei farið fram, ef nxál það, er ágreiningur risi um, væri fjáx'- lagaatiiði. Eftir kenningu lög- fræðings Morgunblaðsins ætti þá fyrst að vera unnt að í'júfa þing, er ági’einingsati’iðið væri orðið að lögum, þ. e. búið væii að sam-

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.