Tíminn - 16.04.1931, Blaðsíða 2

92
TIMINN
þykkja fjárlögin. Annað dæmi
mætti nefna það, að ekki næðist
samþykki þingsins á afgreiðslu
fjárlaga. Samkvæmt kenningu
lögfræðings Morgunblaðsins, ætti
þingið þó að sitja út kjörtíma-
bilið — sem verið gæti allt að 4
árum — án þess að slíta mætti
eða rjúfa það.
Erlendir stj órnlagaf ræðingar
eru nokkuð á öðru máli um þetta,
því þeir nefna það sem ástæðu
til þingrofs, að ekki náist sam-
þykki á fjárlög.
Fymefndur lögfræðingur Morg-
unblaðsins telur tilvitnanir til
stjómlagafræðinga, er fram hafa
komið, ekki koma málinu við,
þar eð þeir hafi ritað sínar bækur
áður, en ákvæði 18. gr. var lög-
tekið. Til skýringar þessu atriði
skal tekið fram, að núverandi
stjórnarskrá Dana (Grnndloven
irá 17. sept. 1920) hefir sömu
fyrirmæli og 18. gr. íslenzku
stjórnarskrárinnar um að ekki
megi slíta þingi fyrr en fjárlög
eru afgreidd, sjá 19. gr. stjórnar-
skrár Danmerkur.
Núverandi prófessor Dana í
stjórnlagafræði, Knud Berlin,
sem enginn frýr vits og ekki er
hægt að gruna um græzku, er
hann skrifar um stjórnarskrá
Danmerkur, segir í nýútkominni
stjórnlagafræði (sjá K. Berlin:
Den Danske Statsforfatningsrex
I. Del 1930, bls. 429 og 449):
„Þar eð 19. grein grandvallar-
laganna takmarkar aðeins rétt
konungs til að s 1 í t a reglulegu
ríkisþingi, er hún ekki því til
fyrirstöðu að konungurinn geti á
þeim tíma, er þar um ræðir,
rofið ríkisþingið eða frestað því,
með því að konungur getur sam-
kvæmt 21. og 22. gr. grundvall-
arlaganna, hvenær sem er, notað
þennan rétt sinn, enda er hann
engum beinum takmörkunum
háður. ... Eigi ríkisþing setu, er
það er rofið, hefir rof þar að
auki svipaðar afleiðingai og slit
þess. Á þetta að öllu leyti við,
ef ríkisþingið er að fullu rofið,
aðeins með þeirri takmörkun, að
ef um reglulegt ríkisþing er að
ræða, sem ekki hefir gengið frá
íjárlögum, hlýtur hið nýja ríkis-
þing að erfa hina góðu réttar-
stöðu hins rofna, þannig að
leggja ber fjárlagafrumvarpið
fyrir það og má ekki slíta því,
fyrr en skilyrði eftir 18. gr.
grundvallarlaganna eru fyrir
hendi“.(Leturbr. gerðai- af grein-
arhöfundi).
Á frummálinu:
„Da Grl. § 19 kun begrænser Kong-
ens Ret til at slutte den ordentllge
Rigsdag, er den ikke til Hinder for,
at Kongen kan oplöse eller udsætte
Rigsdagen, idet Kongens Ret, i Hen-
liold til Grl. § 21 og 22 i Mangel av
positiv Indskrænkning maa kunne
benyttes naarsomhelst. ... Er Rigs-
dagen samlet, naar Oplösningen sker,
har Oplösningen derhos en lignende
Afbrydende Virkning som slutning
av Rigsdagen. Dette gælder fuldtud
naar hele Rigsdagen oplöses. Men
med den Modifikation, at livis den
Oplöste Rigsdag var en ordenttig,
som endnu ikke havde skaffet en
lovlig Finanskvittering til Veje, maa
den nyvalgte Rigsdag arve den op-
löstes fortrinligere Retsstilling, saa-
ledes at den paa ny maa have Fin-
anslovforslaget forelagt og ikke kan
sluttes för Betingelserne efter Grl. §
19 er til Stede". (Allar leturbr. gerð-
ar af greinarhöf.).
Tilvitnanir þessar í viðbót við
það er áður er komið, ætti að
nægja Morgunblaðs lögfræðingn-
um og öðrum, til að sannfærast
um hvernig önnur þjóð, er hefir
samskonar ákvæði í sinni stjóm-
arskrá og vér um þingslit og
þingrof, að því leyti, er hér skipt-
ir máli, lítur á þingrofsréttinn.
Yfirlýsingar
Út af ummælum Mbl. og sumra
ræðumanna á fundum hér í bæn-
um undanfarna daga-, hefir Tím-
inn verið beðinn fyrir eftirfai’-
andi yfirlýsingar:
Mér er ekki kunnugt um að
nein skjöl, sem í skjalasafni at-
vinnu- og samgöngumálaráðu-
neytisins eiga að vera, hafi verið
flutt burtu úr stjómarráðshús-
inu.
í atvinnu- og samgöngumála-
ráðuneytinu, 16. apríl 1931.
Vigfús Einarsson.
Úi’ skjalasafni dóms- og kirkju-
málaráðuneytisins hafa engin
skjöl verið flutt burtu úr stjórn-
arráðshúsinu, svo mér sé kunn-
ugt.
í dóms- og kirkjumálaráðuneyt-
inu, 15. apríi 1931
G. Sveinbjörnsson.
Samkvæmt beiðni ríkisstjórnar-
innar vottast hérmeð, að mér vit-
anlega hafa engin skjöl eða skil-
ríki verið flutt úr fjái’málaráðu-
neytinu, sem þar eiga að vera.
Fjármálaráðuneytið,
'16, apríl 1931.
Sigurjón Markússon.
Fyrirspurn
tii landssímastjóra.
Undanfarna tvo morgna hefir
verið varpað út frá loftskeyta-
stöðinni í Reykjavík fréttum um
stjórnmálaviðburði síðustu daga
í formi talskeyta. Hefir þar sann-
anlega verið farið með bein ó-
sannindi í þágu málstaðar stjórn-
arandstæðinga. Þar sem Iííkisút-
varpið hefir, samkvæmt tilkynn-
ingu þess í gær, gert sérstakar
varúðarráðstafanir, til þess að
gæta hlutleysis í fregnum af
stjói-nmálaatburðum, þykir und-
arlega við bregða, er loítskeyta-
stöðin er tekin í þjónustu stjórn-
málaæsinga.
Fyrir því leyíir Tíminn sér að
beina til landssímastj óra, sem er
yfirmaður loftskeytastöðvarinn-
ar, eftirfarandi spurningum:
1. Eru slík „talskeyti“, sem að
framan getur, send með vitund
hans og vilja?
2. Má vænta áframhaldandi
„talskeytasendinga“ af líku tagi?
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Ásvallagötu 27. Sími 1245.
Kennaranámsskeiö lýðháskclans á
Askov var auglýst hér i blaðinu
íyrir nokkru. Námsskeið þetta er
; einkum ætlað kennurum við alpýðu-
skóla. Eiga þeir þar kost á að fuli-
komna sig i flestu því, sem kennt er
við alþýðuskóla. þeim, sem nAms-
skeiðið sitja, er gefinn kostur á að
velja sér námsgreinar. Og geta menn
þá lagt stund á þau e.fni, sem þeim
eru hugljúfust, og þeir finna mesta
þörf á að fullkomna sig í. Til þess
j að árangurinn verði sem mestur,
er mönnum svo skipað í lesflokka
eftir námsgreinum. Hefir þetta
kennslufyrirkomulag gefist vel. Al-
þýðuskólakennarar, sem fara utan til
að lesa og hlusta á fyrirlestra, eiga
erindi til Askov. þai' er um þaulvana
i og áhugasama kennara að ræða og
tíminn (3 mán.), sem námsskeiðinu
er ætlaður, er nógu langur til þess,
að menn geti haft gott gagn af
dvölinni, ef vel er á haldið. En jafn-
framt er mikil upplyfting í að dvelja
á slíkum stöðum, sem Askov er,
því að óvíða í Danmörku mun vera
fegurra en þar.
Prentsmiðjan Acta.
Tilkynning
um veiðileyfi og sBltunarleyfi.
Allir þeir, sem á árinu 1931 ætla sér að veiða síld til
útflutnings verða fyrir 15. maí næstkomandi að hafa sdtt
um veiðileyfi til Sildareinkasölu Islands á Akureyri. —
Hverri umsókn fylgi skilríki fyrir því að framleiðandi hafi
tök á að veiða þá síld, sem hann óskar veiðileyfis fyrir.
Skal í því skyni tiigreina nöfn og tölu þeirra skipa og báta,
er nota á til veiðanna, og hver veiðitæki þeim er ætlað að
nota. Umsækjandi tilgreini og alla aðstöðu sína til veiðanna
eftir því sem framkvæmdarstjórn einkasölunnar krefst. Ef
umsækjendur óska eftir að leggja síldina upp til verkunar
á ákeðnum stað, skal það tekið fram í umsókninni.
Þeir, sem óska að taka að sér söltun og kryddun á síld
við Siglufjörð og Eyjafjörð, eru einnig ámintir um að gefa
sig fram við Síldareinkasölu Islands fyrir 15. maí og tilgreina
aðstöðu sína til verkunar.
Bæði veiðileyfi og söltunarleyfi verða tilkynt hlutaðeig-
endum svo fljótt sem auðið er. Skipaeigendum ber að til-
kynna Síldareinkasölunni tafarlaust, ef þeir hætta við að
gera skip sín út á síldveiðar, eða óska eftir að skifta um
skip. Sé skipið ekki komið á veiðar 1. ágúst, fellur veiði-
leifi þess niður nema sérstakt leyfi sé fengið til, að það
megi byrja veiðarnar síðar. Söltunarleyfið telst niðurfallið
ef leyfishafi hefur ekki gert skriflegan samning um söltun-
ina fyrir 1. júní n.k.
Veiðileyfi verður aðeins veitt eiganda skips eða þeim er
hefir sannað umráðarétt sinn yfir skipinu yfir síldarvertíðina.
P. t. Reykjavík 10. apríl 1931.
/
Fyrir hönd útflutningsnefndar Síldareinkasölu Islands.
Erlingur Friðjónsson.
Á víðavanöí.
Afturgöngur í Alþingishúsinu.
Nokkrir fyrverandi alþingis-
menn úr íhalds- og jafnaðar-
mannaflokknum voru í gær á
ferli um Alþingishúsið og efndu
þar jafnvel til fundahalda í
þingsölunum. Virðist þetta fólk
enn standa í þeirri meiningu, að
það hafi umboð fyrir kjósendur,
þrátt fyrir þingrofið, og jafnvel,
að því muni verða ófalin stjórn-
armyndun. Minna þessar aðfarir
mjög á lýsingar spiritista af sál-
um bráðkvaddra manna, sem
með engu móti geta áttað sig á
því, að þeir séu í raun og veru
dauðir. Vill Tíminn vænta þess
af þeim, sem umsjón hafa með
Alþingishúsinu, að ekki verði
meinast við umgangi þessara
manna í þingsölunum, meðan þeir
eru að átta sig á hinni nýju til-
veru!
Umhyggja
Einars Arnórssonar fyrir ís-
lenzku þjóðinni kemur ekki fram
í fyrsta sinn í skýringum hans á
stjórnarskránni. Fyrir nokkrum
árum fór E. A. í máí við íslenzka
ríkið, út af því að kaup hans í
sambandslaganefndinni var lækk-
að niður í 500 kr. Einar flutti
málið sjálfur fyrir hæstarétti og
tapaði því þar. Yfirleitt má
segja, að meirahluta þeirra mála,
sem þessi „merki“ lögfræðingur
hefir flutt fyrir dómstólunum,
hafi hann tapað — þjóðmni til'
gagns!
Framferði íhaldsins
og kommúnista.
í gærkveldi héldu íhaldsmenn
og kommúnistar æsingafund við
Varðarhúsið. Töluðu þar af svöl-
unum Árni Pálsson vísindamaður
háskólans, Guðbrandur Jónsson
og Valdimar hersir. Voru allir
sýnilega undir áhrifum víns, og
einn var svo illa haldinn, að í-
haldið lét hann hætta. Laust fyr-
ir háttatíma hélt Magnús Jónsson
fyrrum docent æsingaræðu af
svölum þinghússins. Að því loknu
sendu kommúnistar og íhalds-
menn heilan hóp af krökkum úr
barnaskólunum um bæinn með
ópi og' óhljóðum fram eftir nóttu.
Eru ekki óskemmtileg fyrstu
uppeldisáhrifin í bænum af sam-
starfi kommúnista, Héðins og í-
haldsmanna.
Áheyrandi.
Það, sem þeir „ætluðu4' að gjöra!
Mbl. flytur í gær útdrátt úr
ræðu þeirri, sem Jón Þorláksson
„ætlaði“ að flytja við umr. um
vantraustsyfirlýsinguna. „Meinleg
örlög margan hrjá“! Þrisvar sinn-
um „ætlaði“ J. Þ. að verða þing-
maður og ekki varð það. Einu
sinni „ætlaði“ haim að verða
fyrsti maður í ráðuneyti og ekki
varð það. I dag „ætlaði“ íhaldið
að stíga í stjórnarsætin og ekki
varð það! Nú „ætlar“ það að
ganga milli bols og höfuðs á
Framsókn eftir næstu kosningar
— og ekki verður það!
----o----
öryg‘g’1
sfómamia.
(Niðurl.) -------
það eru ómetanleg hlunnindi, að
skip geti þannig sjálf tekið afstöðu
sína hvenær sem þau þurfa, en þcgai'
er um margar stöðvar eða vitu að
gera, þarf að háfa loftskeytamann,
sem með þekkingu sinni á merk.ia-
kerfinu getur greint þá í sundur.
Einn radioviti fyrir sæfarendur hef-
ir verið reistur hér á landi við Dyr-
hólaey, en það mun sannieikur, að
hann sé alveg óþarfur og þeim pen-
ingum eytt einskis. Hann miðast ekk-
ert lengra en loftskeytastöðin í Vest-
mannaevjum, það er engu betra að
miða iiann, og óhætt or að segja að
betra hefði verið að koma á stöðug
um verði í Vestmannaeyjum úr því
að engin skip hér við land hafa mið-
unarstöð, nema þau líka hafi loft-
skeytastöð. það gæti iíku stuðlaö að
því, að einhver yrði þá til að svara
þeim skípum, sem árangurslaust
kalla næturnar út fyrir sunnan land,
vegna þess að allir soi'a á næstu loft-
•skeytastöð.
Lan'dssimastjórnin hefir líka sýnt
litinn skilning i þessum efnum og
virðist sjaldan muna, að síminn sé
eign almennings og til orðinn vegna
almennings lieilla.
Loftskeytastöðin á Hesteyri, sem er
einn loftskeytastöðin á Vestfjöröum,
hefir aldrei verið notuð til opinherra
viðskipta. Skip, sem hafa verið að
villast i blindbyl út af Vestfjörðum,
hafa ekki fengið að miða hana.
Talstöðvamar í Flatey og Gríms-
ey nyrðra mega ekki skipta við slcip,
þótt allir sjái þvílíkt gagn það gæti
verið fyrir síldarskipin á sumrin að
geta haft samband við þær stöðvar.
Sá, sem þetta ritar, hefir útbúið
smá talstöðvar í því augnamiði að
hægt væri á hinum minni fiskihátum
að tala sín á milli með þeim, út í
rúmsjó. þær kosta ekki ineira en
venjulegur móttakari. Talstöðvar
þessar hafa verið reýndar í bátum
samvinnufélagsins á ísafirði og
revnzt svo vel, að þær gefa lítið eftir
stöðvum, sem kosta 5000 krónur eða
meira, en eru mikið auðveldari við
að eiga. Sem dæmi um langdrag
þeirra, er, að stöðugu sambandi hefir
verið haldið með þeim við Grimsey
fyi'ir noi'ðan — sunnan úr Faxaflóa.
En það hefir verið bannað að nota
þessor stöðvar, af þvi þær hafa verið
íslenzkar og of ódýrar. og þvi borið
\ ið að þær fullnægi ekki settum skil-
yrðum um truflun út frá sér. En all-
ir, sem hafa heyrt til þessara stöðva
og getað. borið þær saman við tal-
stöðvar í finnskum, þýzkum og ensk-
um skipum hér við land, vita þvílík
fjærstæða sú afsökun er, það væri
lika ekki fyrirgefanlegt, ef þeir, sem
eiga að semja um þessa hluti fyrir
þjóðina, iiugsuðu ekki um áð fá sér-
staka undanþágu fyrir fiskiflota sinn,
cins og aðrar þjóðir, sem líkt ej'
ástatt um.
Bóndinn í Málmey á Skagafirði,
sem er fyrirmunað allt samband við
meginlandið mikinn hluta ársins,
í'ékk stöð til tilrauna, og var svo
ánægður með úrangurinn, að hann
kaus ekkert frekar en mega halda
lienni, því ineð henrii gat hann haft
daglegt samband við landssímastöð-
ina í Grímsey.
En það var ekki við þetta komanda.
Svo blindur var landssíminn fyrir
'þessu, að hann vildi ekki hafa hagn-
að þann, sem hann gat haft að
skeytaviðskiptum bóndans. Hann
varð nauðugur að hætta við stöðina,
annars var honurn hótað hörðu;
irann vissi hvað við lægi, ef iiann
notaði stöðina, enda þótt lif lians
lægi við.
Útvarpsstöðin er þarfari fyrir sjó-
menn vora en búizt hefi, verið við.
það er ekki einungis að hún tærir
þcim veðirrspána hvar, sem þeir eru
á miðunum, heldur er hún hezti
radioviti, sem hægt er að hugsa sér.
pegar hún er í gangi, hefi ég at-
líugað með hjálp skipstjórans á
„Hannesi ráðherra", að það er hœgt
nieð fullkominni nákvæmni að miða
liana og sjá afstöðu sína frá henni
hvar sem maður er fvrir sunnau
land eða vestan. Ef hægt væri að fá
send merki frá útvarpsstöðinni
nokkrar mínútur úr hverjum klukku-
tírna allan sólarhringinn út, þyrfti
engan annan vita.
þarna kemur líka það, sem smærri
skip geta hagnýtt sér, ef miðunar-
stöðvar fást með skaplegu verði. því
ckki þyrl'ti neina sérþekkingu til að
þekkja útvarpsstöðina, og allir geta
iengið að vita nákvæmlega hvar hún
er. liezt væii að hún yrði látin senda
eitthvað sjálfvirkt lag seinuslu þrjár
mínúturnar af liverjum klulckutíma,
sem. hún er ekki í gangi. Lagið gæti
verið byrjunin á: „Ó, guð vors lands“.
Norðmenn láta Oslostöðina senda úr-
drátt úr laginu: „Ja, vi elskei'“ milli
þátta hjá sér, og hafa tii þess sér-
stakt áhald. þetta gera þeir til þess,
að memi eigi betra með að þekkja
stöðina. Væri það ekki betra, að við
kæmum svipuðu i gang; ekki ein-
ungis til að hægt væri að þekkja
stöðina frá öðrum, heldur og lika til
þess göfuga hlutverks að leiðbeina
sjómönnunum á hafi úti.
Ennþá er ein aðferð á notkun
radiovita, sem getur komið að gagni
fyrir smábáta, sem liafa viðtökutæki,
það eru snæiduvitar, sem Engleud-
ingar haaf verið að reyna og eru að
setja upp hjá sér (radiophare tour-
nant). þeir eru þannig úr garði gerð-
ir, að sendiloftnetið er hönk, sem
sendir hljóð frá sér í ákveðna átt.
þegar hönkin snýst i sifellu gefur
hún iiljóðið fra sér í ýmsar áttir,
eftir þvi sem liún liorfir við.
Snældúvitinn getur haft visst hljóð
eða merki fyrir hvert strik áttavit-
ans, sem sæfarinn getur heyrt í við-
■tæki sitt og eftir þvi séð í hvaða
átt hann er frá vitanum.
það er nú orðið tímabært, að þetta
sé telcið til íullrar athugunar, og
reynt að bæta öryggið á sjónum. Til-
lög'ur mínar held ég að séu þess verð-
ar að þeim sé gaumur gefinn. Grein-
in er skrifuð af fullri alvöru eða
réttara sagt brýnni þörf, og ekken
hirt um þótt ekki líki öllum ve),
sem við málið koma og litið framtak
hafa sýnt.
Henry Hálfdánarson.