Tíminn - 17.04.1931, Side 1

©jaíbferi
oo, afijrciösluma&ur ÍE i m a n s er
2íanuoeig þ o r s I ei nsbóttir,
Sœfjargötu 6 a. SeYfjaDtf.
^fgreibsía
QT í m a n s er i £œfjargötu 6 a.
®pin öaglega fl. 9—6
Simi 2353
XV. ár*.
Reykjavík, 17. aprfl 1931.
28. blað.
Dtanstefnumaðurinn
hefir orðið
Einar Arnórsson og þingræðið
Einar Arnórsson fyi*v. ráðherra
hefir í Mbl. í gær tekið sér fyrir
hendur að gjöra tilraun til að
sanna, að núverandi forsætisráð-
herra hafi framið stjórnarskrár-
brot með því að rjúfa Alþingi og
skjóta deilumálum flokkanna und-
ir dóm þjóðarinnar.
Einar Arnórsson er íhaldsmað-
ur og pólitískur andstæðingur nú-
verandi stjórnar. Allir vita það.
En hitt er líka vitanlegt, að
margir lögfræðingar, sem eru
pólitiskír andstæðingar stjórnar-
innar, hafa metið meir fræði-
mannsskyldu sína en hagsmuni
pólitískra samherja. Þessir menn
hafa látið það ótvírætt í ljós í
viðtölum, þó þeir af eðlilegum á-
stæðum hliðri sér hjá að koma
fram opinberlega, að staðhæfing-
ar póli-tískra æsingamanna um
stjórnarskrárbrot í sambandi við
þingrofið séu á engum rökum
byggðar.
Til Einars Arnórssonar, sem
kennara í lögum við háskólann,
mætti sérstaklega gjöra þá kröfu,
að hann færi gætilega í þessu
efni.
Því að ekki væri óeðlilegt að
borgarar landsins legðu nokkurn
trúnað á orð manns í slíkri stöðu.
Og það myndi almenningur líka
gjöra, ef sá sem í hlut á væri
ekki einmitt Einar Arnórsson.
Því að það vill Tíminn segja
Einari Arnórssyni, að alh’a
manna sízt á þessu landi hefir
hann rétt að ætlast til, að þjóðin
taki mark á orðum hans um
þingræði og virðingu fyrir lýð-
ræði í landinu.
íslenzka þjóðin hefir aldrei fyr
heyrt þess getið, að Einar Am-
órsson léti sér sérstaklega annt
um verndun þingræðisins hér á
landi.
En allir þeir, sem muna þau
pólitísku tíðindi, sem urðu hér í
landi fyrir 16 árum, kannast við
utanstefnumanninn Einar Arn-
órsson.
Einar Arnórsson er sá síðari-
tíma íslendingur, sem dyggileg-
ast hefir fetað í fótspor Sturl-
ungaaldarmanna um það að
leggja íslenzk deilumál undir er-
lendan konung.
Einhversstaðar í fórum sínum
mun þessi verndari lýðræðisins
eiga símskeyti, sem honum barst
handan yfir pollinn í ársbyrjun
1915 og svo hljóðar:
„Samkvæmt allra mildilegastri
skipun H. Hátignar konungsins, bið
ég yður koma til Kaupmannaliafn-
ar, með fyrstu skipsferð, cf þér get-
ið, sem gestur konungsins, með því
að konungurinn óskar eftir að íáðg-
ast við yður um stjórnmálahorfur á
íslandi.
Krieger
handritari konungs."
Foringi þess flokks, sem E. A.
þá taldist til, Sigurður Eggerz,
vildi ekki að Einar gegndi utan-
stefnunni.
En Einar gegndi utanstefnunni
samt.
Eftir þá utanstefnu varð Einar
Arnórsson ráðherra íslands. Hann
var skipaður í það sæti af kon-
ungi Dana, ekki af sínum eigin
flokki, ekki af þingmeirahlutan-
um, ekki í samræmi við þjóðar-
viljann.
Og þegar gengið var til kosn-
inga árið eftir, hlaut flokkur Ein-
ars Arnórssonar (langsummenn-
imir frægu) þá herfilegustu út-
reið, sem nokkur stjómarflokkur
hefir nokkumtíma hlotið á Is-
landi -— og það fyrst og fremst
af því, að foringi flokksins hafði
þverbrotið bæði þjóðræði og þing-
ræði.
í þeim tilgangi að hjálpa Ein-
ari Amórssyni til að hressa upp
á sína eigin samvizku í þessu
efni, skal hann nú minntur á til-
lögu sem samþykkt var á fjöl-
mennum fundi í Reykjavík þann
5. maí 1915, daginn eftir að E.
A. varð ráðherra af náð Dana-
konungs. Tillagan var borin fram
af Bjama heitnum Jónssyni frá
Vogi og hljóðaði svo:
„Fundurinn átelur það, að ein-
stakir menn, umboðslausir, gjörist
til þess að semja leynilega við kon-
ungsvaldið um ágreiningsmál milli
konungsvaldsins og Alþingis og
treystir eigi þeim ráðherra, er tekur
við stjórn með þeim hætti, sem orð-
ið er.“
Þessar fáu endurminningar úr
sögu utanstefnumannsins, frá
1915, verða að nægja í bráðina
til þess að benda honum á, að
slíkum mönnum hæfir bezt að
láta gleymskuna gæta sín, þegar
talað er um lýðræði.
Hvað hefir gjörzt
á Alþingi?
Á undanförnu lcjörtímabili hafa
Framsóknarmenn, og Jafnaðar-
menn staðið saman á Alþingi, til
þess að hnekkja íhaldinu, svifta
j)að umráðum yfir bönkunum,
stöðva óhevrilega meðferð þess á
fé bankanna og styðja viðleitni til
skiljanlegra vinnubragða í vel-
ferðarmálum aljiýðunnar til lands
og sjávar.
Þessi tilraun aljiýðunnar að
brjótast undan yfiráðavaldi fjár-
braskara Reykjavíkur virðist ætla
að fá óvæntan og hastarlegan
enda. Nú nafa gerzt á Alþingi þau
ótíðindi að forsprakkar jafnaðar-
manna hafa allir með tölu gengið
yfir í fylking íhaldsins með þá
ætlun framundan, að styðja það
til valda að nýju og selja þ„nnig
höfuðandstæðingum alþýðunnar
sjálfdæmi í hinum djúptæku á-
greiningsmálum burgeisanna ann-
arsvegar og alj)ýðunnar hinsvegar.
Hver yrði afleiðingin af j essu
fýrir alþýðuna i bæjunum fyrst og
fremst? Hún yrði sú:
1. Að fjárbraskarar Reykjavíkur
næðu aftur valdi yfir bönkun-
um, gætu aftur hafið hinn
fyrri leik með fjármuni jijóð-
arinnar, ausið fé bankanna í
blöð sín og kallað það tapað,
sóað aftur 33 milljónum af fé
bankanna.
2. Að menn eins og Ólafur Tliors,
Jón Þorláksson o. fl. gætu hrifs-
að til sín gersamlega öll umráð
i atvinnumólum Reykjavikur,
samþykkt ríkislögreglu til þess
að berja á alþýðunni, numið
úr gildi togaravökulögin og
beygt háls verkamanna í stein-
tak sinnar ómannúðlegu og eig-
ingjörnu lífsstefnu.
Slíkar myndu liöfuðafleiðingar
af svikum svokallaðra „foringja“
alþýðunnar fyrir verkamenn i bæj-
mn ef íhaldið kemst aftur til
valda. ***
Reykjavík, 16. apríl 1931.
Út af fyrirspurn til mín í blaði
yðar Tímanum, sem út kom í dag,
skal ég taka þetta fram:
28. janúar 1929 var tilkynnt
með auglýsingum og umburðar-
bréfi, að senda mætti talskeyti
um loftskeytastöðina í Reykjavík
til skipa, sem engin senditæki
hefðu og afskekktra staða, sem
hefðu útvarpstæki, og hefir vitan-
lega öllum verið heimilt síðan að
senda slík skeyti gegn venjulegu
gjaldi.
Þó mér hefði fyrirfram verið
kunnugt um innihald umræddra
pólitiskra fréttatalskeyta, þá
hefði ég ekki látið stöðva þau
frekar en önnur pólitísk frétta-
símskeyti, því til þess hafði ég
enga heimild.
Annars skal ég geta þess hér,
að ég hefi í bréfi til ráðuneytis-
ins, dags. 4. fyrra mánaðar, lagt
til að hætt yrði að senda tal-
skeyti frá lofskeytastöðinni til
afskekktra staða, en ráðuneytið
hefir fyrst í dag samþykkt þessa
tillögu mína.
Gísli J. Ólafson.
Aths. Tímans.
Þessi skýring landsímastjóra
verður að svo komnu að teljast
fullnægjandi og verður honum
ekki gefin sök á þeirri óheyrilegu
svívirðingu íhaldsins að svíkjast
með pólitískar lygar sínar gegn-
um loftskeytastöðina. Er það í
samræmi við fyrri framkomu
þess við notkun útvarps M.
Guðmundssonar fyr á árum og
gefur ljósa bendingu um hversu
flokkurinn mjmdi notfæra sér út-
varp ríkisins, ef ekki væru gerðar
af útvarpsráðsins hálfu strangar
varúðarreglur gegn misnotkun
þess.
Ólafur Friði’iksson
hefir nú tvívegis í Alþ.bl. kall-
að það fals og lygi, að í sambandi
við þingrofið verði gengið til
kosninga fyr en ella myndi og
segir að kosningar hefðu hvort
sem var farið fram í júní. Sam-
kvæmt núgildandi lögum eiga
kosningar að fara fram fyrsta
laugardag í júlí, en það hefði í
ár orðið 4. júlí. Samkv. konungs-
Rökræður um þingroííð
Miðstjórn Framsóknarflokk&ins skorar á
stjórnarandstæðinga að rökræða
þingrofið í útvarpinu
Jónas Jónsson ráðherra hefir í dag, í umboði miðstjórnar
Framsóknarflokksins, ritað formönnum stjómarandstöðuflokkanna á
þessa leið:
Herra alþm. Jón Þorláksson, (Jón Baldvinsson),
Reykjavík.
Ég leyfi mér hérmeð, fyrir hönd miðstjóniar Framsóknar-
ílokksins, að senda yður og alþm. Jóni Baldvinssyni (Jóni Þorláks-
syni) áskorun um, að flokkar þeir, sem þið eruð formenn fyrir, taki
þátt í rökræðum um þingrofið, sem fram fari í útvarpinu frá kl.
4—8 e. h. næstkomanda sunnudag, ef samkomulag næst við stjóm út-
varpsins. Þar sem báðir andstöðuflokkar stjómarinnar eru algerðir
samherjar í þessu máli, legg eg til, að Framsóknarflokkurinn hafi í
þetta sinn jafnan í'æðutíma móts við sameinaða stjórnarandstæðinga.
Eg tel rétt, að ræðum þessum yrði ennfremur útvarpað með gjallar-
homum frá svölum þinghússins og samskonar ráðstafanir gerðar í
fleiri bæjum, þar sem því verður við komið.
Virðingarfyllst,
Jónas Jónsson
bréfi fara kosningamar fram 12.
júní eða 22 dögum fyr. Þetta er
að vísu ekki stórt atriði. En
hversvegna segir ólafur Friðriks-
son vísvitandi ósatt um þetta?
Er hann, sem mun hingað til hafa
átt nokkuð af einlægum umbóta-
vilja í garð alþýðunnar, að verða
falsari og ósannindamaður, af því
að þurfa að dansa nauðugur með
alþýðusvikurunum í flokki hans?
***
----o-----
Fyrirspurn
til Einars próf. Amórssonar.
Þér hafið, herra prófessor, í
Morgunblaðinu í gær látið uppi
þá skoðun, að þingrof samkvæmt
20. grein stjórnarskráriimar megi
ekki koma til íramkvæmda fyrr
en fullnægt sé ákvæðum 18. grein-
ar um afgreiðslu fjárlaga, og telj-
ið þannig að afgreiðsla f járlaga sé
óhjákvæmilegt skilyrði fyrir því,
að þing megi upp leysast að yfir-
lýstu þingrofi.
Út af þessu leyfir Tíminn sér að
óska fastlega eftir áliti yðai’ um
eftirfarandi atriði:
1. Setjum svo, að f járlög ekki geti
náð afgreiðslu á þingi, sökum
þess að ekki fáist meiri hluti
þings til þess að greiða þeim
atkvæði. — Teljið þér, að þá
beri eigi að síður að fullnægja
ákvæðum 18. gr. um afgreiðslu
fjárlaga áður en þingrof yrði
látið koma til framkvæmda?
2. Hvernig hugsið þér yður að
slíkt mætti verða?
Með því að þér hafið gengið
fram fyrir skjöldu hjá andstæð-
ingum Framsóknarstjórnarinnar
sameinuðum og leggið lögvit yðar
og heiður yðar sem lögfræðings
að veði fyrir málstað þeirra, er
hérmeð skorað á yður, að svara
tafarlaust ofangreindum fyrir-
spurnum.
----o——
Erlend blaðaummæli
um þlngrofið
Berlinske Tidende segja um
þingrofið (miðvikudag):
„Þingrofið stríðir ekki móti
stjómarskránni, því að á íslandi
gilda um þetta efni sömu reglur
og hér*) (þ. e. í Danmörku). Það
er ekki leyfilegt að slíta þingi
fyr en búið er að samþykkja
fjárlög, en hinsvegar er í sér-
stakri grein konungi veittur rétt-
ur til að rjúfa þingið og boða til
nýrra kosninga, þó að þingstörf-
um sé ekki lokið. Þessi tvö á-
kvæði eru samræmd á þann hátt,
að þingrof áður en fjáriog hafa
verið samþykkt, er ekki talið
brot á fyrri reglunni, ef hið nýja
þing afgreiðir fjárlögin. Gott
dæmi um þetta, var það, þegar
fyrra ráðuneyti Staunings og
ráðuneyti Madsen-Mygdals lentu
í minnahluta og rufu þessvegna
ríkisþingið. Það sem ráðuneyti
Tryggva Þórhallssonar nú hefir
gjört, er alveg samskonar“.
Á frummálinu:
Oplösning ikke forfatnings-
stridig idet Island har samme
regler som her Ikke tilladt hjem-
sende rigsdagen for finansloven
vedtaget men paa anden side giver
anden § kongen ret til at oplöse
rigsdagen og udskrive ny valg midt
i samlingen. Disse to regler kom-
bineres paa den maade at man
ikke regner oplösning af rigs-
dagen inden finanslovens vedtag-
else for brud paa förstnævnte
regel naar blot nye rigsdag
færdigbehandler finansloven. Det
var god eksempel det der skete
da förste ministerium Stauning
og ministeriet Madsen-Mygdal
kom i mindretal og som fölge
deraf oplöste rigsdagen og det
er det samme ministeriet Thor-
hallsson har gjort.
——o——
*) Leturbr. Tímans.