Tíminn - 18.04.1931, Blaðsíða 1

(ðjaíbferi
og, afg,rci5shimaður Címans et
H a n n p e i o, o r s t e i n s ö ó 111 r,
Ca'fjargötu 6 a. SeYfjaoíf.
XV. áx».
Reykjavík, 18. apríl 1931.
^fgrrifcsía
íimans er í €œfjargötu 6 a.
(Dpin öaglega fl. 9—6
Sími 2333
29. blað.
Bænarskrá
stjóraarandstædlngra
Rökræðurnar um þingroííð
Jón Baldvinsson tekur tilboði Framsókn-
arflokksins um að rökræða þingrofið í
útvarpinu á morgun
Jón Þorláksson rennur af hólmi
Eins og skýrt var frá hér í blaðinu í g-ær hefir miðstjórn
Framsóknarflokksins ritað formönnum stjórnarandstöðuflokkanna og
skorað á þá að rökræða þingrofið opinberlega í útvarpinu kl. 4—8 á
inorgun, ef samkomulag náist við stjórn útvarpsins, og lagt til að
ræðunum yrði jafnframt útvarpað með gjallarhornum frá svölum
Alþingishússins og annarsstaðar á landinu, þar sem við verður komið.
Jón Baldvinsson og Jón Þorláksson hafa í dag báðir svarað
áskorun þessari. Jón Baldvinsson tekur, fyrir hönd síns flokks, á
móti tilboðinu, en Jón Þorláksson neitar!
Neitun Jóns Þorlákssonar, ásamt ummælum Mbl. í dag, er full
viðurkenning þess, að foringjar íhaldsmanna kæra sig ekki um að
ræða þeta mál annarsstaðar en á æsingafundum í Reykjavík.
Þeir kæm sig ekki um, að öll þjóðin heyri.
Málstaður slíkra manna dæmir sig sjálfur.
Miðstjórn Framsóknarflokksins, sem í gær ritaði stjórn út-
varpsins um þetta mál, hefir nú óskað svars af hennar hálfu um
það, hvort rökræður milli Framsóknarflokksins annarsvegar og Jafn-
aðarmannaflokksins hinsvegar, verði leyfðar.
Að sjálfsögðu veitir útvarpsstjómin þetta umbeðna leyfi. Ann-
að væri óhæfa. Gefst þá miklum hluta þjóðarinnar á að hlýða annað
kvöld, hversu stjórnin og andstæðingar hennar^þeir er þora að láta
til sín heyra, standa fyrir máli sínu.
Síðasta hneykslí
Eínars Arnórssonar
I fyrrakvöld, eftir að stjórnar-
andstæðingar í tvo daga árangurs-
laust liöfðu reynt að æsa borgara
Reykjavíkur gegn ríkisstjórninni
og þverskallast við að taka aflcið-
ingum þingrofsins, gripu þeir loks
til liins siðasla örþrifaráðs, sem sé
að bei'a fram við konung þá fá-
víslegu málaleitun, að hann tæki
aí'tur heimild þá, sem ríkisstjórn-
inni hafði verið veitt til að skjóta
máli sínu undir dóm þjóðarinnar.
Hlutaðeigendum til verðugs lofs
þykir rétt að birta skeyti þau sem
konungi voru send í þessum lil-
gangi ásamt svari konungs, er
hingað barst í gær.
Skeyti jafnaðarmanna:
,,Til konungs.
Vér undirritaðir fimm alþingis-
monn, sem erum í Alþýðuflokknum,
skorum á konung, sem samkvæmt
stjórnarskránni er æðsta fram-
kvæmdavald íslenzka ríkisins, að
veita ráðuneyti Tryggva þórhallsson-
ar iausn þegar í stað og skipa nýtt
ráðuneyti í samráði við meiri liluta
Alþingis og fresta framkvæmd þing-
rofs, svo að unnt verði að ijúka af-
greiðslu nauðsynjamála, svo sem
lögum til að tryggja atvinnuskilyrði
landsmanna, stjómskipulagsbreyting-
um og fjárlögum, en samkvæmt 18.
grein stjórnarskrár konungsrikisins
Islands, má eigi slíta þinginu fyr en
fjárlög eru samþylckt. Oss er kunn-
ugt um, að meiri hluti þingmanna,
sem kjörnir voru af miklum meiri
liluta kjósenda í landinu, eru í full-
kominni andstöðu við núverandi
stjóm, og er þingmeirihlutinn við
þvi búinn, að bcnda nú þegar í stað
á þingræðilega leið til myndunar
nýs ráðuneytis.
nýs ráðuneytis".
[Nöfn þingmanna jafnaðarmanna-
flokksins, 5 að tölu].
Skeyti íhaldsmanna:
„Til konungs!
Vér undirritaðir 17 alþingismenn í
Sjálfstæðisflokki leyfum oss allra
þegnsamlegast að vekja athygli Yðar
Hátignar á því:
að samkvæmt 18. grein stjórnar-
skrár konungsríkisins íslands má
eigi slíta Alþingi fyr en fjárlög eru
samþykkt,
að til þess að opið bréf Yðar Há-
tignar, útgefið 13. þ. m. um að Al-
þingi það, er nú situr, skuli rofið,
brjóti eigi á móti nefndu ákvæði
stjórnarskrárinnar, verður að skilja
ákvæði þess um þingrofið svo, að
það komi eigi til verkunar fyr en frá
þeim degi, í fyrsta lagi, er fjárlaga-
frumvarpið h.efir fengið endanlega
afgreiðslu á þinginu, en slikur skiln-
ingur er mögulegur af því, að hið
opna bréf tilgreinir eigi, frá hvaða
degi þingið sé rofið,
a ð þessi flokkur telur þvi stjórn-
skipulega nauðsyn að halda áfram
störfum Alþingis, þar til afgreiðslu
íjárlaga er lokið.
Vill því þessi þingflokkur beiðast
þess, að stjórn Yðar Hátignar gefi
út opið bréf þess efnis, að skilja beri
ákvæðið um þingrof í opnu bréfi 13.
þ. m. þannig, að þingrofið verki frá
þeim tima, er afgreiðslu fjárlaga er
lokið, eða frá því degimun fyrir
kjördaginn. Mun Alþingi þá geta lok-
ið nauðsynlegum störfum.
En þar sem núverandi forsætis-
ráðherra Tryggvi þórhallsson og
ráðuneyti hans er i andstöðu við
meiri hluta Alþingis, og auk þess
hefir notað hið opna bréf Yðar Há-
tignar til þess að láta Alþingi liætta
störfum og með því farið í bága við
stjórnarskrána og þingræðisreglur,
mun nægileg samvinna milli þessa
ráðuneytis og Alþingis ekki geta átt
sér stað. Teljum vér oss því skylt að
skýra Yðar Hátign frá því, til þess
að vernda þingræðið og stjórnar-
skrána, að þingmeirihluti er við því
húinn að lienda Yðar Hátign á þing-
ræðislega leið til myndunar nýs ráðu-
neytis.
Afrit af þessu ávarpi til Yðar Há-
tignar höfum vér samtimis sent for-
sætisráðherra Tryggva pórliallssyni.
Alþingi, Reykjavík, 16. apr. 1931.
[Nöfn íhaldsþingmannanna, 17 að
tölu“].
Svar konungs:
„Skeyti yðar meðtekið. Samþykki
mitt var byggt á 20. grein stjórnar-
skrárinnar. Ég bíð grenargerðar frá
forsætisráðlierra i dag.
• Christian R“.
Það niá með sanni segja, að
framanrituð skeyti til konungs
séu kórónan á ofstopa þann og
fávizku, sem eínkennt hefir alla
framkomu stjórnarandstæðinga
síðustu dagana. Dag eftir dag hafa
þeir Iióað saman æsingafundum i
því skyni að hræða ríkisstjórnina.
Allir sæmilegir lögfræðingar í
höfuðstaðnum eru sammála um
það, að þingrofið sé í fyllsta sam-
ræmi við stjórnarskrána. Erlend
blöð, lögfræðingar og stjórnmála-
menn, sem á málið liafa minnst,
eru sömu skoðunar. En á sama
tíma gerast þau undur, að 22 ís-
lenzkir alþingismenn þverskallast
við að hlýta stjórnarskrá lands-
ins, og berja fram þá barnalegu
staðhæfingu, að réttur þeirra sé
meira virði en kjósendanna í land-
inu, og það þó að þeir liafi sjálfir
sérstaklega unnið eið að þvi að
virða þessa sömu stjórnarskrá.
Út af fyrir sig er það í mesta
máta óviðfelldið, að svo megn
deila skuli hafa verið vakin hér
innanlands út af jafn einföldum
atriðum og hinum umræddu á-
kvæðum stjórnarskrárinnar. Hitt
tekur þó út yfir, að slík deila skuli
liafa verið flutt út yfir pollinn, og
að svo margir löggjafar landsins
skuli liafa gert sig bera að þvi
frammi fyrir konungi landsins,
að þelckja ekld stjórnarskrá sins
eigin lands og algengustu venjur
þingræðisins i heiminum.
Á þvi er enginn vafi, að þetta
frumhlaup þeirra stjórnarand-
stæðinganna, hlýtur að vekja
nokkurt umtal erlendis, og verða
til þess að skapa miður hagstætt
álit á þroska ])ingræðisins liér á
íslandi.
Eins og við mátti búast hefir
konungur svarað á þá leið, sem
einfaldast var og beinast lá við.
Hann hefir blátt áfram bent þess-
um undarlegu mönnum á, að
tilvitnun þeirra í 18 .gr. stjórnar-
skrárinnar komi ekki málinu við,
því að heimildin til þingrofsins sé
veitt eftir öðru álcvæði, nefnilega
20. gr. stjórnarskrárinnar.
Bænarskrá íhaldsmanna til kon-
ungs um að „fresta“ þingrofinu,
sýnir það eitt, að þeir eru ekki bet-
ur að sér í löghelguðum þingræð-
isvenjum en stjórnarskránni
sjálfri. Alþingi hefir oft áður ver-
ið rofið, og æfinlega, að einu
dæmi undanskildu, liefir það
verið tahð sjálfsagt, að þingrofið
íhaldið liér i Reykjavík hefir
þyrlað upp rakalausum blekking-
um og fullyrðingum um það
að þingrof ríkisstjórnarinnar sé
stjórnarskrárbrot. Af öllum þeim
aragrúa af lögfræðingum — mis-
jafnlega heiðarlegum eins og
gengur, — sem íhaldið hefir í sín-
um flokki og sinni þjónustu hefir
það aðeins fengið einn þ. e. Einar
Arnórsson, prófessor — til þess
að lialda því fram opinberlega, að
þingrofið sé stjórnarskrárbiot.
Þó‘t ílialdið hafi þannig getað
fengið einn mann til að halda
fram þessari fjarstæðu blekkingu,
væri út af fyrir sig ekkert við því
að segja — ef þessi maður væri
ekki einmitt prófessor i lögum við
íslenzka háskólann, og einmitt sá
prófessorinn, sem gera verður þá
kröfu til að liafi talsvert mikið
meiri þekkingu á ríkisrétti en
framkvæmd lians öll í þessu máli
hefir sýnt.
Mönnuin liefir nú reyndar ver-
ið það kunnugt, að Einar Arnórs-
son liefir stundað embætti sitt við
gengi i gildi um leið og það var
birt. Og i þetta eina sinn (1908)
var sérstaklega tekið fram um
leið og það var birt, að það kæmi
ekki til framkvæmda fyrr en eft-
ir ákveðinn tíma.
En þennan smánarblett verður
nú íslenzka þjóðin að þola, ofan á
allt, sem á undan er gengið, að
konungur landsins, sem er erlend-
ur maður, skuli þurfa að benda
stórum liluta þingmanna á, hvað
standi i þeirra eigin stjórnarskrá,
og að erlend blöð skuli nú fá tæki-
færi til að hafa þessa niðurlæg-
ingu islenzkra löggjafa að gaman-
málum.
---o-----
liáskólann, seinustu árin a allt
annan liátt en sæmandi er. —
Hann hefir að vísu ritað nokkrar
smábækur, sem taldar eru flestar
hroðvirknislegar og ekki merki-
leg einliliða þýðing á dönskum
bókum um svipað efni, — enda
talið að sumar bækurnar séu
meira sniðnar eftir því gjaldi, sem
háskólinn liefir greitt prófesorn-
um fyrir arkaf jöldann, en vísinda-
legri nákvæmni.
Það leikur ekki á tveim tung-
um, að Einar Arnórsson hefir,
minnsta kosti seinni árin, lagt
meiri stund á það að afla sér
fjár — en vísindalegrar þekking-
ar í þeim námsgreinum, sem
hann kennir við háskólann.
Vanþekking Einars Arnórssonar
og hirðuleysi hans í því, að afla
sér viðunandi þekkingar í einni
þeirri grein lögfræðinnar, er hann
kennir við háskólann hefir nú
komið fram svo eftirminnilega að
slíkt mun lengi í minnum haft.
Og maðurinn kórónar vitleysuna
með því, að upplýsa það, að hann
hafi kennt þetta við háskólann,
ritað bók með þessari lögskýringu
og vitað er að liann hefir tekið
fyrir það peninga úr sjóðum há-
skólans.
En þetta endemi Einars Arn-
órssonar verður lengur í minnum
haft, en ýmislegt annað, svo sem
málaferli lians við landið, mál-
flutningur lians í því máli í
Hæstarétti o. fl. — Ástæðan til
þess er sú, að þetta síðasta en-
demi hans er nú rætt í erlendum
blöðum og allir blaðamenn,
stjórnmálamenn og stjórnlaga-
fræðingar, sem látið hafa til sín
heyra um málið eru á einu máli
um það, að 20. gr. stjórnarskrár-
innar beri að skilja svo, að heim-
ilt sé að rjúfa þing áður en f járlög
eru samþykkt. Þeir benda á að
greinin hafi ekki aðeins ætíð verið
skilin þannig og skýrð af fræði-
mönnum, heldur framkvæmd
þannig af ýmsum ráðuneytum í
mörg ár. — Einar Arnórsson lief-
ir því ekki aðeins vanrækt að
kynna sér liina fræðilegu skýr-
ingu á þessu atriði stjórnarskrár-
1 innar, heldur og gersamlega
^ hvernig þessi ákvæði liafa verið
framkvæmd, og hvernig þau liafa
þróast í þeim þingræðislöndum,
er búa við samhljóða ákvæði og
mikla reynslu hafa að baki sér.
Er þessi framkoma Einars Arn-
órssonar íslenzka ríkinu til hinnar
mestu háðungar, því þessa dagana
er það auglýst í mörgum tugum
víðlesinna erlendra blaða, okkur
til varanlegrar smánar að þessi
ríkisréttarfræðingur okkar veit
ekki, það, sem liver erlendur þing-
maður og blaðamaður veit. — Er
þetta ekki aðeins smán fyrir land-
ið, heldur og háskólann og alþingi
íslendinga, því fljótfærni þessa
manns og vmiþekking hefir leitt
mikinn hluta þingmanna út í það
tiltæki að senda frá sér plagg, sem
lengi mun verða alveg einstætt í
stjórnmálasögu þessarar þjóðar.
Vonandi verður þetta plagg hvergi
birt erlendis, því ef svo yrði mundi
það verða til athlægis í hverju ein-
asta þingræðislandi.
Ýmsir telja að Einar Arnórsson
prófessor — sem talinn hefir verið
póhtískt dauður síðan 1915 — hafi
með lögskýringu Jiessari gert til-
raun til að kaupa sér aftur póli-
tíska tilveru.
Hitt má telja jafnvíst, að þessi
tilraun 111 uni verða honum sjálf-
um og flokki hans til jafnlítillar
sæmdar og utanförin 1915, og aðr-
ar slíkar tilraunir í þá átt. *
----o----
Spurningar
til ritstj. Morgunblaðsins.
1. Þið hafið það eftir Timanum
í dag, að skrif Einars Arnórssonar
um þingrofið séu markleysa, af
því að hann sé stjórnarandstæð-
ingur.
Hvar standa þessi ummæli í
Tímanum, og hvernig liljóða þau?
2 Ég vil nota tækifærið til að
gera upp við ykkur annan reikn-
ing. Þið liafið þrástagast á því í
Morgunblaðinu, að í Tímanum
hafi verið skýrt svo frá, að af
ríkisláninu nýja, sem tekið
var síðastl. liaust, „færi hver ein-
asti eyrir til landbúnaðarins“.
Hvenær liefir þetta verið sagt í
Tímanum, og hvernig hljóðar sú
frásögn?
Þegar þið hafið fengið hæfileg-
an umhugsunarfrest til að svara
þessum spurningum, mun ég tala
við ykkur nánar.
Gísli Guðmundsson.
---o——
Tvennir eru tímamír.
Áður bjóstu í Haga-húsj,
hlúðir að gróðri á hverju vori.
Nú ertu orðinn fjöru-Fúsi
með fulla gúla af íhalds-slori.
Bóndi.
----o-----