Tíminn - 20.04.1931, Page 1

©jaíbfeti
03 afg,rciöslumaí)ur QT í m a n s e<
2? ci n n p c i g þ 0 r s1 e i n s 6 ó 11 i r,
Ccvfjargötii (i ci. HcYfjauíf.
2K.fgtEi6sía
CC f m a n s er t €œf jargötu 6 a.
©pin baglega fl. 9—6
Sími 2353
XV. árg.
Reykjavík, 20. apríl 1931
Kyeldúlfur og fólkið
Baráttan, sem nú stendur yfir
í landinu er milli nokkurra grunn-
hygginna og yfirlætisfullra ungra
manna í Reykjavík, og alls al-
mennings á landinu hins vegar.
Þessir grunnhyggnu og yfirlætis-
fullu menn eru framkvæmdar-
stjórar í útgerðar- og fiskikaupa-
félagi í Reykjavík. Aðstöðu sína
eiga þeir að þakka úrræðamiklum
og hagkvæmum kaupsýslumanni,
sem lagði allt upp í hendur
þeirra, skipin, húsin, bryggjur,
verzlunarsambönd, og aðgang að
lánsfé í bönkum. Þeir hafa tekið
við arfinum, en bætt við nýjum
„hugsjónum“, ef það orð mætti
nota í því sambandi. „Hugsjón“
þessara „nýríku“ manna er hin
sama og þeirra, sem erft hafa
léttfenginn gróða í Ameriku: að
slá um sig með peningunum, að
hafa pólitísk völd án þess að
hafa nokkra almenna hugsjón, að
hafa prófessora í háskólanum
fyrir vikadrengi, að hafa „fjólu-
pabba“ og „moðhausa“ við blöð til
að villa almenningi sýn, að hafa
hálffullan skríl á götunum til að
æpa fúkyrði að mönnum, sem
ekki vilja ganga á mála hjá þeim
nýríku. Loks þykir það upp''.ót að
hafa í þjónustu slíkra manna fólk,
sem stendur með tárvot augun á
almannafæri ut af fórnardauða
Krists fyrir synduga menn, en er
í raun og veru hið innra eir.s og
kalkaðar grafir framliðinna.
En „erfingjum“ Thor Jensens
er ekki nóg að láta þessar fram-
antöldu manneskjur dansa kring
um fiskbraskhús sín. Þeir vilja fá
meira. Þá langar í alþýðuna,
verkamennina á sjó og landi, sem
strita fyrir Kveldúlf, meðan þeir
hafa heilsu og þrek, en er síðan
veitt lausn í náð, án „eftirlauna“
þegar vinnuþrekið er að bila.
Saga síðustu daga er sagan um
það, þegar Kveldúlfur ætlaði líka
að fara að ráða yfir verkafólk-
inu í pólitískum skilningi, með
því að gera þar að lútandi samn-
inga við einn af forkólfum verka-
mannafélagsins hér í bænum.
Árekstur Kveldúlfs við Fram-
sóknarflokkinn var eðlilegur og
óhjákvæmilegur. Framsóknar-
flokkurinn er nú búinn að starfa
í 15 ár að því að bæta hag al-
mennings. Framsóknarflokkurinn
hefir engar leigðar ,fyllibyttur‘ til
að æpa á götunum, ekki grát-
þrungna farisea, sem biðjast fyr-
ir á almannafæri, ekki háskóla-
kennara, sem eru til þess eins
vel hæfir, að vera liðþjálfar á úr-
kast þjóðfélagsins, eða gera land-
ið að athlægi utan lands og innan
með fjarstæðum ósannindum um
hin þýðingarmestu mál. Fram-
sóknarflokkurinn hefir eflt sam-
vinnu almennings í verzlunarmál-
unum, og þannig bjargað nálega
helmingi þjóðarinnar úr fjötrum
óþarfra milliliða. Hann hefir
hjálpað sjómönnunum til að
koma skipulagi á útveginn á ísa-
firði, og sölu og verzlun síldar í
landinu. Hann hefir barizt fyrir
ræktun landsins, samgöngubótum
á sjó og landi, komið skipulagi á
bankamál landsins, undirbúið og
komið á fót 14 alþýðuskólum í
landinu, jafnt fyrir sveitir, kaup-
tún og kaupstaði. Fyrir verka-
mennina í bæjunum hefir hann
unnið að hverri umbót, er þingið
hefir gert í þeirra garð, vökulög-
unum, verkamannabústiiðunum,
kosningalöggjöf kaupstaðanna 0.
m. fl. Þetta vita sjómenn og
verkamenn vel. Þeir vita að
Framsóknarflokkurinn hefir sýnt
málum þeirra sanngirni, og að
hann hefir hjálpað til að verja
þá fyrir yfirdrottnunar- og nið-
urníðslupólitík „erfingja" Thor
Jensens, hernum, samfelldum vök-
um á togurunum o. s. frv. Þess-
vegna hafa nú hinir fátæku
verkamenn og sjómenn veitt við-
nám, og neita að ganga inn í það
bandalag við Ólaf og Thor Thors,
sem geðríkur en framsýnislítill
leiðtogi hafði búið þeim.
Tvennt hefir einkennt viðburði
síðustu daga í Rvík. Annarsvegar
hinn siðlausi ofsi og skrílslæti
nokkurs hluta af íhaldsliðinu,
þess hluta, sem Thorsbræður
hafa beint undir sinni umsjá, og
þar sem Ámi Pálsson, Elías
Hólm, Magnús guðfræðisprófes-
sor og Valdimar hersir eru lið-
þjálfar. Þetta lið hefir sett blett
á þann bæ, sem það byggir, á það
land, þar sem það er fætt, en að
sjálfsögðu mest á þann flokk, sem
hefir alið það upp á svo siðlaus-
an hátt.
En á hinn bóginn er hin rólega
þögn verkamanna og sjómanna,
sem er ótvíræð byrjun á uppreist
þeirra gegn því að verða „deild“
í Kveldúlfi. Það hefir verið reynt
að lokka verkamennina inn í bæli
Ólafs Thors. En þeir hafa ekki
viljað koma. Þeir hafa sagt leið-
togum sínum, sem samið höfðu
við „erfingja“ Thors Jensens,mörg
beizk sannindi, að þeir myndu
tæplega kjósa þá aftur á þing, að
þeir myndu heldur vilja hafa
aðra en þá til að semja næst við
„erfingjana“ o. s. frv. Og bæði
sjómenn og verkamenn skilja það
vel, að sá eini flokkur í landinu,
sem nú og ætíð áður hefir staðið
fyrir málstað fólksins gagnvart
yfirgangi hinna nýríku, er Fram-
sóknarflokkurinn. Þess vegna eru
þeir nú á góðri leið með að
teyma foringja sína aftur undir
bert loft út úr hinu vínanda-
þrungna andrúmslofti „erfingja"-
þrældómsins.
Kosningamar í vor snúast um
það, hvorf hinir nýríku erfingjar
eiga að geta haft meira af
Flygenrings fiskverndun, meiri
hörku á veiðiskipunum, rneiri of-
drykkju, meiri skrílslæti á al-
mannafæri, meira af siðlausustu
móðgunum við nábúaaþjóðir Is-
lendinga, meira af Mbl.-menningu,
meira af „vísindalífi" við háskól-
ann mótað af Einari Arnórssyni,
Magnúsi Jónssyni eða Áma
Pálssyni. Þetta er önnur hliðin.
Hinn möguleikinn er að kjósendur
láti erfingja Thors Jensens halda
sig að sínu verki, eingöngu með
þorskveiðum og þorsksölu, en að
bændur landsins og eljumenn bæ-
annahaldi áfram sinni friðsamlegu
þróun, fái betri húsakynni, betri
verzlun, betri uppeldisstofnanir,
meira persónufrelsi, að himi fá-
tæki sé jafn fyrir lögunum og erf-
ingjar fjáðra manna.
Bændur landsins hafa veitt
mesta viðnámið gegn hinum póli-
tíska yfirgangi Kveldúlfsmanna.

30. blað
Þessvegna átti nú með leynisamn-
ingi að taka af þeim helminginn
af fulltrúatölu þeirra á þingi.
Heilir landsfjórðungar áttu að
verða að kjördæmi með hlutfalls-
kosningum. Þá gat ínaldið í
Reykjavík sett inn á þing mann-
eskjur eins og Ingibjörgu H.
Bjarnason, Thor Thors, Guðrúnu
Lárusdóttur, Áma Pálsson, Jón-
as Kristjánsson og Guðmund Jó-
hannsson. íhaldið eitt allra flokka
hefir misbrúkað hlutfallskosning-
ar landskjörsins til að koma inn
á þing fólki, sem aldrei hefði unn-
ið sigur við meirihlutakosningar
í eins eða tVeggja manna kjör-
dæmum. Þá gæti áleitið fiskfirma
náð undir sig miklum iiluta af
heilum þingflokki, með því að slá
ýmist á hræsnisfulla strengi fari-
seans, hleypidóma gi’unnhygginna
kvennréttindaforkólfa, eða ofsa
bindindismanna af þeimi tegund,
sem trúðu á gildi Jónasar læknis
Kristjánssonar í áfengisbarátt-
unni.
Enginn íslenzkur þjóðmálamað-
ur hefir nokkurntíma látið sér
jafnumhugað um ræktun og
sveitamenningu á Islandi og
Tryggvi Þórhallsson. í hans
hlut hefir fallið að standa á verði
þegar pólitík Kveldúlfsmanna ætl-
aði að taka af byggðum landsins
þau áhrif á málefni landsins, sem
þær hafa haft í nálega heila öld.
Tryggvi Þórhallsson reis til mót-
stöðu og samflokksmenn hans á
þingi allir. Alstaðar þar sem til
spyrst búa bændur sig undir að
reka af höndum sér ofsa og
rangsleitni Kveldúlfsmanna. Og
það mun sannast að bændur
landsins allir þeir, sem unna í
einu frelsi og sjálfstæði landsins
og óska þjóðinni framtíðargengis
og langra lífdaga, munu á kjör-
degi í vor fylgja fast Tryggva
Þórhalllssyni, sem hefir brotið
fyrstu varnarlínu þeirra manna,
sem ætluðu að gera alla þjóðina
að undirlægju hjá „mátulega“ vel
menntum „erfingjum“, sem vilja
láta allt líf landsmanna snúast
um eitt fiskfirma. *
Fjármálastefna nýja flokksins.
Sósíalistar og íhald hafa geng-
ið í einn flokk og ætla að móta
pólitík landsmanna um nokkur ár.
Fjármálastefna þessa nýja
spyrðubands er nú kunn í fruip-
dráttum. Þeir ætla strax að taka
10 miljónir að láni erlendis, 7
miljónir í í-afmagn handa Reykja-
vík og 3 miljónir í útgerð. Fyrir
atbeina Framsóknarmanna var
árið sem leið beint 3 miljónum í
útveg landsins, öðrum helmingn-
um í Útvegsbankann beinlínis, en
hinum helmingnum í deild hans,
Fiskiveiðasjóð. Álitið var að þetta
myndi og yrði að duga í bili, ofan
á það að þjóðbankinn lánar megn-
ið af sínu fé til útvegsins. Sést
af þessu, að af litlum heimildum
hafa íhaldsmenn talað um skulda-
söfnun þá, sem undanfarin þing
hafa samþykkt einróma. Spyrðu-
bandið Héðinn og ólafur Thors
vilja taka 10 miljónir enn, og aulc
þess segir eitt af blöðum þeirra,
| að taka þurfi veðdeildarlán, vænt-
r anlega einar 8 miljónir eins og
i; Jón Þorl. tók. Þá hafa skuldir og
ábyrgðir ríkissjóðs vaxið fram
undir 20 miljónir, og allt af
ástæðum, sem aðrar þjóðir telja
ríkinu óviðkomandi. *
Fundarálykfanir
samþykkfar í Fvamsóknavfélagi
Reykjavíkuv laugavd. 18. þ. m.
á fundinum í Kaupþingssalnum
— j*
1. Fundurinn vítir harðlega framferði fyrverandi alþingismanna
og landkjörinna þingmanna stjórnarandstöðuflokkanna, sem notað hafa
Alþingishúsið til fundahalda þinginu óviðkomandi og flutt æsingaræð-
ur af svölum Alþingishússins.
2. Funduriim lýsir fullu trausti á ríkisstjóminni og eindregnu
fylgi við hana í baráttu þeirri, sem nú stendur yfr út af þingrofinu.
3. Fundurinn lýsir megnri óbeit á athæfi þeirra manna úr and-
stöðuflokkunum, sem gjört hafa tilraunir til þess undan farna daga,
að vekja æsingar í höfuðstaðnum. Sérstaklega vítir fundurinn harð-
lega aðsúg þann, sem forsprakkar æsinganna hafa með fjölmenni gert
að heimilum ráðherranna. — Skorar fundurinn á Framsóknarmenn að
lítilsvirða slíkar baráttuaðferðir og ganga til kosninganna með still-
ingu og festu.
Fundirnir
á laugardag og sunnudag.
Framsóknarfélag Reykjavíkur
boðaði til fundar í Kaupþingssaln-
um í Eimskipafélagshúsinu kl.
S'/'o á laugardagskvöld. Rétt áður
en fundur átti að hefjast safnað-
ist saman múgur og margmenni
fyrir utan húsið. Var sumt af því
fólki á leið suður að „sæluhús-
inu“ á hafnarbakkanum, því að
þar höfðu íhaldsmenn boðað al-
mennan æsingafund hálfri stundu
síðar. I mannþrönginni bar einna
mest á kommúnistum og ungum
íhaldsmönnum, einkum hinum
síðarnefndu og reyndu þeir að
varna fundai-mönnum inngöngu
með valdi og ryðjast sjálfir inn
á fundinn. Virtist þó söfnuður
þessi hafa meiri vilja en orku, til
að beita handaflinu, og fóru fund-
armenn leiðar sinnar, þeir er inn
leituðu, en eitthvað af fólki mun
hafa horfið frá og ekki nennt að
troða sér gegnum mannþröngina.
Um það leyti, sem fólk fór að
safnast saman utan við húsið,
komu tveir nokkuð þekktir íhalds-
menn, Elías I?ólm og Lárus Jó-
hannesson með úttroðinn sekk af
beinarusli og ýmsum öðrum
óþverra að húsdyrunum og
hvolfdu úr honum þar fyrir fram-
an þrepin. Mun ætlunin hafa ver-
ið sú, að gjöra skothríð að fund-
armönnum, en úr því varð þó
ekki, þegar á átti að herða, enda
lítið svigrúm vegna mannþyrp-
ingarinnar.
Fundarsalurinn var þéttskipað-
ur, og hefðu þó vafalaust fleiri
komið, ef völ hefði verið stærra
húsnæðis
Gísli Guðmundsson ritstjóri
hóf umræður um þingrofið. Stóðu
þær umræður til kl. að ganga
12 um nóttina. Auk frummælanda
tóku til máls formaður félagsins,
Guðbr. Magnússon, Jón Ai-nason,
Jónas Þorbergsson og Indriði
Guðmundsson.
37 manns sóttu um inntöku í
félagið.
Ályktanir þær, sem birtar eru á
öðrum stað í blaðinu, voru sam-
þykktar í einu hljóði.
Fundur íhaldsmanna við „sælu-
húsið“ var með dauflegasta móti.
Auðheyrf að ræðumenn voru að
verða sárleiðir á sjálfum sér og
áheyrendur því fremur. A. m. k.
einn þeirra, sem töluðu, gekk út
frá því sem gefnu í ræðu sinni,
að kosningar myndu fara fram
12. júní, og játaði þannig- greinl-
lega það sem allir vita nú, að
stjórnarandstæðingar hafa þegar
gefizt upp við að heimta aftur-
köllun þingrofsins.
Það var félag ungra íhalds-
manna (Heimdallur), sem átti að
verða skrautnúmer íhaldsins á
þessu kvöldi og- varð það á nokk-
uð sérstakan hátt. Kl. að ganga
1 um nóttina söfnuðust þeir
Heimdellingar með stjóm sína í
broddi fylkingar (Fonn. hennar
er Thor Thoi-s, kjördæmaskipun-
arfræðingur íhaldsins) saman tlti
fyrir bústað danska sendiherrans
við Hverfisgötu og- æptu: „Niður
með konunginn“ og „Niður með
sendiherrann“. Hefir „sjálfstæðis-
æskan“ með þessu tiltæki, valdið
óvenjulegu hneyksli og freklegri
móðgun gagnvart því erlenda
ríki, sem í hlut á, sem sjálfsagt
verður ekki til að auka vivðingu
hins íslenzka sjálfstæðis út á við.
Að þessu afreksverki loknu
stefndu hinir ungu íhaldsmenn
niður í Hafnarstræti, og báru rúð-
urnar í vínverzlunimii þess nokkr-
ar menjar eftir á, að þar hefðu
vaskir menn lagt leið sína.
Kl. 4,15 í gærdag ■— sunnudag
— boðaði Stúdentafélag Reykja-
víkur til fundar í K.R-húsinu og
skyldi rætt um þingrofið. Til máls
tóku þar af hálfu Framsóknar-
manna Helgi Briem bankastjóri,
Svavar Guðmundsson fulltrúi og
Hermann Jónasson lögreglustjóri,
en af hálfu stjórnarandstæðinga
Einar B. Guðmundsson og Garðar
Þorsteinsson lögfr., Ingiinar Jóns-
son skólastj. og Jakob Möller. Af
atkvæðagreiðslunni sást glöggt,
að þetta var að mestu leyti
f lokksf undur stj órnarandstæð-
inga, sem greinilegast kom þó í
ljós, þegar fundarstjóri bað um
leyfi fundarins til að birta frétt-
ir af honum í Morgunblafiinu og
Vísi (ekki öðrum blöðum)! Því
orðalagi var að vísu breytt sam-
, kv. ráðleggingu frá fundarmanni.
Tillögur um að víta stjómina
fyrir þingrofið voru eins og búast
mátti við á þessum stað, sam-
þykktar með miklum meirahluta,
en eftirtektarvert er það, að í
tillögunum er hvergi minnst á
stjómarskrárbrot. Einar Amórs-
son lét ekki sjá sig á fundinum.