Tíminn - 22.04.1931, Blaðsíða 1

©Jaíbfeti
og afgrci&sluma&ur Cimans tt
Rannpetg, ^orsteins-öóttir,
Cœfjargötu 6 a. Riyffavíf.
^fgteibsía
fimans « i €a>fjaraðtu 6 a.
(Dpin baakaa'Fl. 9—6
Sími 2353
XT. ii|.
r,„.v,-,,.fir(^<g|g^^i(gpfír.,.-.,J.-^., ¦¦ .p ¦
Reykjavík, 22. apríí 1931.
Öhófslvöur Revkjavíkur
og þingroíið
1 sveitinni og við sjóinn á Is-
landi býr fólk, sem stritar dag
eftir dag og ár eftir ár. Vinna
þessara manna er uppspretta allr-
ar velmegunar í landinu. Án þess-
arar vinnu væri Island óbyggi-
legt. En um leið og vinna fólks-
ins er móðir alls lífs og allrar
menningar í landinu, þá hefir erf-
iðið um leið göfgað kynþáttinn.
Bóndinn, sem ræstir fram landið,
sléttar það, ræktar það, húsar bæ
sinn, leysir vandræði hvers
manns, sem að garði ber og elur
upp mörg börn við eljusemi og
ráðdeild er sannarlega landstoipi.
Og sjómaðurinn, sem hættir lífi
sínu á öllum tímum árs til að
skapa mestu útflutningsverðmæti
þjóðarinnar er annar af tveim
stólpum þjóðfélagsins. Þegar
Reykjavík hafði 25 þús. íbúa,
sagði erlendur gestur er hinga3
kom, að sér þætti furðanlegt að
vinna 1000 sjómanna skyldi geta
borið uppi heilan bæ, með fjórða
hluta þjóðarinnar.
En á síðustu árum hefir hlað-
ist ofan á þessar tvær stéttir hin
iðjulausa eyðslustétt, þar sem
sumir af „erfingjum" Thors Jcn-
sens eru fremstir í flokki, bæði
með eyðslu, yfirlæti og löngun til
að ráða í landinu eingöngu af til-
gangslausu monti, blönduðu
þröngri eigingirni. Ölafur Thors
hefir setið nokkur ár á þingi, haft
yfirráð á blöðum og ítök í stór-
um þingflokki. Thor Thors bróðir
hans er búinn að láta á sér bera
í íhaldsflokknum í nokkur ár. Og
ekkert liggur eftir þessa bræður,
engin nýjung, engin heilbrigð
hugsun, um almenningsheill En að
sama skapi, sem þeir hafa verið
innantómir, og raunverulega þýð-
ingarlausir fyrir þjóðlífið, því
meira hafa þeir látið á sér bera.
Á Þingvöllum í vor á Alþingia-
hátíðinni var ólafur Thors eini
þekkti maðurinn, sem setti blett
á hátíðina með því að vera drukk-
inn að flangsa í búð kjósenda
sinna, öllum til ömunar, þar til
loks að honum var bannað að
látast vera að halda ræður í
veizlutjaldi þeirra. Ekki gekk
Thor Thors betur. Hann átti sem
formaður Situdentafélagsins að
taka á móti erlendum stúdentum
á Þingvöllum, og haf ði landið veitt
til 10 þús. krónur. En er til kom>
var allt í ólestri er gestirnir komu
Thor Thors, kunni ekki gerðum
sveitamannanna, þeirra sem hann
vill ræna pólitíku valdi. Hann var
að skemta sér niður í bæ, þegar
gestirnir voru að hreiöra um sig
í tjöldum á ÞingvöDum, og vant-
aði helminginn af því sem þeir
töldu sig þurfa til að stofna ekki
lífi og heUsu í hættu. Síðar á
samkomunni gerði Thor sig beran
að hinni vesölustu framkomu
gagnvart færeyskum sitúdentum.
Þeim var boðið, en svo bannað
að koma fram eins og boðið heim-
ilaði. Thor Thors taldi að Færey-
ingar væru minnimálttar. Aðrir
áttu meira undir sér. Þess vegna
mátti sýna Færeyinguím kulda og
ókurteisi, á kostnað íslenzka rík-
isins. é, K
Á undanförnum árum hefir and-
staðan magnast milli 20—30
heimila í Rvík, sem hafa lifað
eyðslulífi á háu stigi, raeð sí-
feldri vínnautn, iðjuleysi og c>hófi
í daglegum venjum, og á hinn
bóginn fólksins, sem ræktar land-
ið og dregur auðinn úr sjónum.
Eyðslulýðurinn hefir smátt og
smátt komizt að þeirri niður-
stöðu, að þeir sem vinna ag fram-
leiðslunni séu eiginlega ekki
mannlegar verur, heldur vinnu-
dýr, líkt og Mbl. lýsti bændum á
páskadaginn: Magrir, skuldugir,
hungraðir, óhreinir með mosann
úr heyinu ætíð í ógreiddu skegg-
inu. Ef „erfingjarnir" hefðu bsett
við lýsingu á sjómönnunum á
skipum þeirra í sömu tóntegund,
myndi slorið á höndum og vinnu-
fötum hafa komið inn í páska-
messu Mbl.
Eyðslufólkið hefir komizt að
raun um, að menn með mosa í
skeggi og slor á vinnufötum eigi
að afla fjár handa hinum iðju-
lausu. Fyrir það fé eigi að byggja
fáránleg skrauthýsi í bæjunum
og sumarskála til laxveiða í sveit-
inni. í þessum húsum eigi að
eyða þjóðarauðnum í peninga-
frekum nautnum. Þessir menn
vilja láta hlutafélög sín eiga skip-
in, bryggjur, fiskhús og fiskreiti.
Sömu hlutafélögin eiga að eign-
ast jarðirnar í sveitinni, þar sem
mest er hægt að græða, og reka
þar búskapinn með leigðu sískift-
andi vinnuafli. Ef hlutafélögin
græða, er hægt að eyða miklu. Ef
þau tapa, fara þau á höfuðið.
Bankarnir tapa, og hækka vext-
ina á þeim, sem alltaf borga
víxla sína. Ný hlutafélög mynd-
ast. Ný lán eru tekin. Ný eyðsla
byrjar. 1 þessum undarlega heimi
sýnist sá fátæki alltaf vera
dæmdur til að h'ða fyrir hinn
lata, drambláta, iðjulausa og
eyðslusama.
1 undanfarin 4 ár hafa fulltrú-
ar ibænda og verkamanna unnið
saman á ýmsan hátt í landsmál-
um, að fjölbreyttum umbótum í
atvinnulífi og menningu fyriir
fólkið sjálft og þess hagsmuni.
Réttarfarið hefir breyzt. AUir
hafa verið jafnir fyrir lögunum.
Fjársvikamenn hafa verið dregn-
ir fyrir lög og dóm, í fyrsta
sinni eftir að veldi braskaranna
hafði byrjað. Ef bankar voru é
góðri leið með að tapa nokkrum
hundruðum þúsunda á óráðvendni
vinmargra svikara, þá voru slík
mái nú útkljáð að lögum, alveg
eins og ef umkomulaus smæUngi
ætti í hlut. 1 stuttu máli: Þjóð-
félagið var að skiftast í tvennar
herbúðir eftir hagsmunum. I
annan stað hinn fámenni hópur
einkum í Reykjavík, sem eyddi fé
þjóðarinnar í iðjuleysi við lágar
nautnir. Á hinn bóginn var fólk-
ið sjálft. Bændafólkið í sveitinni,
og iðjumenn kaupstaða og kaup-
túna. Því meir sem fólkið rétti
við, því meira sem það hafði af
þjóðarauðnum til umbóta á heimr
ilum sínum og vegna barna
sinna, því ininna varð úr að spUa
hjá hinum iðjulausa eyðslulýð
Reykjavíkur og kaupstaðanna.
Nú voru góð ráð dýr. Þess-
vegna var feitu agni beitt á öng-
ulinn. Forráðamenn hins iðju-
lausa eyðslulýðs boða einum for-
kólfi verkamanna og sjómanna, að
ef hann gæti leitt flokk alþýðunn-
ar inn í náið samstarf með íhalds^
mönnum, þá væri hægt að fjölga
þingmönnum verkamanna eftir
tvö ár. Það mætti taka af bænd-
um landsins 10 þingsæti til sam-
eiginlegra skipta. En sjómennirn-
ir og verkamennirnir í Reykjavík
kunnu illa bandalaginu við erf-
ingja Thors Jensens. Hinir fá-
tæku stritandi menn vissu, að
þaðan hafði sjaldan andað hlýju.
Verkamennirnir gáfu leiðtogum
sínum skarpa áminningu. Hvort
þeir læra af þeirri áminningu
sker reynslan úr.
Þegar kominn væri framkvæmd
samningurinn um að eyðileggja 10
sveitakjördæmi, leit út fyrir að
eyðslulýður Reykjavíkur sæti
fastur í sessi og gæti framvegis
leikið sér með veltufé bankanna
ig innbyrt gróðann af iðju þjóð-
arinnar. Allt sýndist brosa við
„erfingjunum". Stjórnarskráin
átti að fara í gegn nú í vetur.
Kjördæmabyltingin að vetri.
Aldrei framar átti Rangárváua-
sýsla, Skagafjörður, Dalasýsla,
Mýrar, Borgarfjörður eða Gull-
bringusýsla að hafa sinn eiginn
þingfulltrúa. Nöfn héraðanna áttu
að þurkast út og áhrif þeirra líka.
Og strengurinn var svo lævíslega
snúinn, að hálsi þjóðarinnar, að
engin lífsbjörg sýndist hugsanleg.
En þá kom þingrofið. Umboð
kjósenda féllu til kjósenda. Nú
þarf tvennar kosningar, og
margra ára samstarf milli „erf-
ingja" Thors Jensens 0£ leiðtoga
sósíalista til að þurka úr Dala-
sýslu, Borgarfjörð, Rangárvelli og
Skagafjörð. Og eftir athurði síð-
ustu daga sýnist fremur ólíklegt,
að sú samvinna náist fyrst um
sinn. Þingrofið hefir ekki einung-
is bjargað hinu forna þjóðlega
skipulagi Islendinga. Það hefir
Hka lamað svo, að lengi munu
sjást merki, hin spilltu öfl þjóð-
félagsins, sem voru farin að gera
sér vonir um að geta beygt borg-
ara landsing undir ok þeirrar van-
menningar, sem nýríkt fólk »kap.-
ar. J. J.
;--VAr»^M;b.rf-^7r,V»Æl^rfíráiva>---u a^jgjSS^&i^S^S^teÍfií
32. blað.
lilmlil jtliriliiilrillinlir
í meðferí heimílda
Svar til Einars Arnórssonar
Þann mÍMkiliúng
hafa sumir stjórnarandstæð-
ingar reynt að breiða út meðal
almennings, að vegna þingrofsins
séu engin fjárlög til fyrir arið
1931. Þeta er alveg rangt. Fjár-
lögin 1931 voru samþykkt á þing-
inu 1930. Það eru fjárlögin fyrir
1932, sem ennþá eru ósamþykkt
og liggja fyrir þinginu, sem k«m-
ur saman eftir kosningar.
Skjaldarmerki íhaldsins.
Greinagóður maður sagði «ftir
lestur Mbl. í dag:
íhaldið á skjaldarmerki með
áletranir á béðum hliðum. öðru
megin er skráð: Atkvæðafölsun-
in í Hnífsdal, vaxtataka Jóhann-
esar bæjarfógeta, sjóðþurðin í
Barðastrandarsýslu, Kleppsmalið,
Flygenrings-fiskurinn 0. fl.
Hinumegin:
„Gjör rétt,
Þol eigi 6rétt!"
Reyndur lögf ræðingur, sem
tvisvar áður hefir ritað um þing-
rofið hér í blaðinu, hefir beðið
fyrir eftirfaranda svar til E. A.:
Einar prófsssor Arnórss^n hefir
í Morgunblaðinu í dag (18. apríl)
gert tilraun til að hrekja ályktan-
ir mínar um þingrof og þingsht,
er birtar voru í Tímanum í gær.
Skiptir hann grein sinni í tvent.
Ræðst annarsvegar á skoðun K
Berlin í stjórnlagafræði hans, er
vitnað er til í grein minni og hins-
vegar á það, er hann nefnir álit
mitt frá eigin brjósti.
K. Berlín hefir nú þegar látið í
ljós álit sitt um núverandi þingrof
og talið það ekki vwa stjórnar-
skrárbrot, og er það í fullu sam-
ræmi við túlkun mína á f yrri kenn-
ingum hans og feilur þar með um
sjálft sig sú aðdróttun hr. E. A.,
að eg hafi slitið ummæU Berlins út
úr samhengi, enda finnur hann
þeim orðum engan stað. — Hér er
eigi staður til að færa fram varnir
fyrir Knud Berlin, enda munu lög-
fræðingar og aðrir, er til þekkja,
vita, að hann er maður til að
standa f yrir sínu máli gagnvart hr
E. A., en það skal tekið fram hér,
að hann hefir hlotið doktorgnafn-
bót sína fyrir ritgjörð um þingrof
(Oplösningsret overfor lovgivende
Forsamlinger).
E. A. segir að kenning K. Ber-
lins sé gagnstæð lagækyringar-
reglum og heilbrigðri skynsemi.
Hyggst hann að sanna þessa stað-
hæfingu sína á þann hátt, að hann
kveður Berlin segja í stjðrnlaga-
f ræði sinni, að það leiði af ákvæði
19. gr. grvl., að hinu nýkjörna
þingi (eftir þingrof) verði ekki
slitið — og þvi heldur ekki rofið
með þeirri verkun, aS umboðin
l'alli þegar möm1) — fyrr en f jar
lög sé afgreidd. Kveður E.A. B«r-
lin sjálfan þannig hverfa fré
lögskýringu sinni.
Þessi tUvitnun E. A. er gjör-
samlega röng. Hann tíJfærir hér
orð eftir BerUn, sem *kki standa
í bók hans og rangfærir þar með
lögskýring hans.
K. Berlin segir aðeins á þeim
stað, er E. A. vitnar tU: „Men
paa den anden Side maa det fölge
af Grl. § 19, at den nyvalgte el-
ler ef ter Udsætteisen paany sam-
mentrædende Rigsdag da heUer
ikke vil kunne sluttes1) för lovlig
Hjemmel for Skatternes Opkræv-
ning er tilvejebragt".
Á íslenzku: „En hjnsvegar hlýt
ur það að leiða af 19. gr. grvl.,
| að hinu nykjörna, eða eftlr freat-
1 un, hinu nýsamankomna ríkis-
þingi verður ekM sUtið1) fyrr en
| lögleg heunild tíl innheimtu skatt
anna er fyrir hendi".
Orðunum í tilvitnun E. A. „og
því heldur ekki rofiB mefi þeirri
vei-kun, að uiuboðin fallt þegar
niður1) bætir E. A. því frá eigin
brjósti inn í tiilvitnunina frá. K.
BerUn og ranghverfir þar með
orðum hans og niðurstöðu. Allar
boUaieggingar hr. E. A, tíðar í
x) Leturbreytuig vaín.
grein hans um þetta atriði, aru
því gersamlega marklausar og út
í blainn. Skal hér nú tekið upjp
hið rétta álit K. Berlin:
Á dönsku:
Da Grl. § 22 ikke saaiedes som
Forfatningsloven af 2. Oktober
1855, § 34 og Grl. 18. Nov. 1868
§30 sætter nogen Grænse for An-
tallet af Oplösninger i Löbet af et
vist Tidsrum1), maa Oplösningen,
om nödvendigt kunne ske mer«
end én Gang indenfor det i Grl.
§ 19 angivne Tidsrum. Og Hen-
synet til, at Rigsdagen faar sin
fulde Arbejdstid ubeskaaret, maa
da ske Fyldest og kan ogsaa ske
Fyldest derved, at Rigsdagen,hvis
lovlig FinansbevUling ikke endnu
var tilvejebragt för den sidste
Oplösning, efter denne ikke kan
sluttes', för FinansbevUlingen er
i Orden. En anden Sag er det
naturligvis, at en ny Oplösning
af et Ting, efter at det kort for-
inden har været oplöst, som Regel
vil være et groft Misbrug af den
kongelige Oplösningsret, og dett»
særlig naar det sker, inden Fin-
aneloven er tilvejebragt".
Á islenzku:
Þar eð 22. gr. grvl. ekki setur
nein takmörk fyrir því, hversu
mðrgum sinnum rjufa megi rik-
isþingið1) á ákveðnu tímabUi ein*
og gert er í stjórnskipunarlögun-
um frá 2. okt. 1855, 34. gr. og
grvl. 18. nóv. 1863, 30. gr., hlýtur
að mega rjúfa þingið, ef nauðsyn
krefur, oftar en einu sinni á tíma-
bili því, er ræðir um í 19. gr.
grvl. En taka verður tiUit tU
þess, að ríkisþingið fái fuUan og
óskertan vinnutíma, og það má
gera 4 þann hátt, að ríkisþmginu,
ef lögleg fjárlög höfðu ekki verið
samþykkt fyrir síðasta þingrof,
verði ekki sUtið1) eftir það, fyrr
en fjárlögin eru afgreidd. Það
er hinsvegar auðvitað annað
raál, að nýtt þingrof skömmu eft-
ir að þingið hafði verið rofið, mun
venjulegast vera stórfelld mii-,
notkun á heimUd konungs tíl að
rjúfa þing og það einkum, þegar
slíkt er gert áður en fjárlög «ru
samþykkt".
Einhverjum mundi þykja ótirú-
legt, að prófessor E. A. hefði ofi-
inberað „vísindamennsku" sína á
þann hátt, sem hann hefir hér
gert. En framangreindar tUvitn-
anir sýna svart á hvítu, að haun
hefir umsnúið heimild þeirri, er
hann fór með.
1 síðari hluta greinar sinnar
snýr hr. E. A. sér að því, er hann
kaUar vörn mína frá eigin
brjósti. Gengur hann þar fynt
og fremst alveg framhjá þvf, er
var aðalatriði í þeim hluta grein-
ar minnar, en það var að lögjöfn-
un (analogia) væri óheimU frá
18. gr. stj.skr. tíl hinnar 20, þar
eö hér væri um tvö hugtök að
ræða og að sömu astæður að
lögum (ratio juris) væri ekM
fyrir hendi. Það væri einkennUeg
iögskýring, þegar um 2 hugtök