Tíminn - 22.04.1931, Qupperneq 1

^jaiorert
og afgrci&slumaöur C ím a n s et
Hannoeig þorsteins’öóttir,
Cojfjarijötu ö a. Seyfjamf.
^fgtei&ðCa
Clmans er i Cccffargötu 6 a.
©pin öaijlega' fl. 9—6
Stmi 2353
XT. 6q;.

Reykjavík, 22. aBrfl 1931.
W

32. blaS.
Ohófslvður Revkjavíkur
og þingrofið
í sveitinni 0g við sjóinn á Is-
landi býr fólk, sem stritar dag
eftir dag og ár eftir ár. Vinna
þessara manna er uppspretta allr-
ar velmegunar í landinu. Án þess-
arar vinnu væri Island óbyggi-
legt. En um leið og vinna fólks-
ins er móðir alls lífs og allrar
menningar í landinu, þá hefir erf-
iðið um leið göfgað kynþáttinn.
Bóndinn, sem i’æstir fram landið,
sléttar það, ræktar það, húsar bæ
sinn, leysir vandræði hvers
manns, sem að garði ber og elur
upp mörg böm við eljusemi og
ráðdeild er sannarlega landstólpi.
Og sjómaðurinn, sem hættir lífi
sínu á öllum tímum árs til að
skapa mestu útflutningsverðmæti
þjóðarinnar er annar af tveim
stólpum þjóðfélagsins. Þegar
Reykjavík hafði 25 þús. íbúa,
sagði erlendur gestur er hinga3
kom, að sér þætti furðanlegt að
vinna 1000 sjómanna skyldi geta
borið uppi heilan bæ, með fjórða
hluta þjóðarinnar.
En á síðustu árum hefir hlað-
ist ofan á þessar tvær stéttir hin
iðjulausa eyðslustétt, þar sem
sumir af „erfingjum“ Thors Jon-
sens eru fremstir í flokki, bæöi
með eyðslu, yfirlæti og löngun til
að ráða í landinu eingöngu af til-
gangslausu monti, biönduðu
þröngri eigingimi. ólafur Thors
hefir setið nokkur ár á þingi, haft
yfirráð á blöðum og ítök í stór-
um þingflokki. Thor Thors bróðir
lians er búinn að láta á sér bera
í íhaldsflokknum í nokkur ár. Og
ekkert liggur eftir þessa bræður,
engin nýjung, engin heilbrigð
hugsun, um almenningsheill En að
sama skapi, sem þeir hafa verið
innantómir, og raunverulega þýð-
ingarlausir fyrir þjóðlífið, því
meira hafa þeir látið á sér bera.
Á Þingvöllum í vor á Alþingis-
hátíðinni var Ólafur Thors eini
þekkti maðurinn, sem setti blatt
á hátíðina með því að vera drukk-
inn að flangsa í búð kjósenda
sinna, öllum til ömunar, þar til
loks að honum var bannað að
látast vera að halda ræður í
veizlutjaldi þeirra. Ekki gekk
Thor Thors betur. Hann átti sem
formaður Studentafélagsins að
taka á móti erlendum stúdentum
á Þingvöllum, og hafði landið veitt
til 10 þús. krónur. En er til kom>
var allt í ólestri er gestirnir komu
Thor Thors kunni ekki gerðum
sveitamannanna, þeirra sem hann
vill ræna pólitíku valdi. Hann var
að skemta sér niður í bæ, þegar
gestirnir voru að hreiðra um sig
í tjöldum á Þingvöllum, og vant-
aði helminginn af því sem þeir
töldu sig þurfa til að stofna ekki
lífi og heilsu í hættu. Síðar á
samkomunni gerði Thor sig beran
að hinni vesölustu framkomu
gagnvart færeyskum stúdentum.
Þeim var boðið, en svo bannað
að koma fram eins og boðið heim-
ilaði. Thor Thors taldi að Færey-
ingar væru minnimáíttar. Aðrir
áttu meira undir sér. Þess vegna
mátti sýna Færeyinguim kulda og
ókurteisi, á kostnað íslemzka rík-
isins. g K
Á undanföirnum árum hefir and-
staðan magnast milli 20—30
heimila í Rvík, sem hafa lifað
eyðslulífi á háu stigi, með sí-
feldri vínnautn, iðjuleysi og- óhófi
í daglegum venjum, og á hinn
bóginn fólksins, sem ræktar land-
ið og dregur auðinn úr sjónum.
Eyðslulýðurinn hefir smátt og
smátt komizt að þeirri niður-
stöðu, að þeir sem vixma að fram-
leiðslunni séu eiginlega ekki
mannlegar verur, heldur vinnu-
dýr, líkt og Mbl. lýsti bændum á
páskadaginn: Magrir, skuldugir,
hungraðir, óhreinir með mosann
úr heyinu ætíð í ógreiddu skegg-
inu. Ef „erfingjamir" hefðu bætt
við lýsingu á sjómönnunum á
skipum þeirra 1 sömu tóntegund,
myndi slorið á höndum og vinnu-
fötum hafa komið inn í páska-
messu Mbl.
Eyðslufólkið hefir komizt að
raun um, að menn með mosa í
skeggi og slor á vinnufötum eigi
að afla fjár handa hinum iðju-
lausu. Fyrir það fé eigi að byggja
fáránleg skrauthýsi í bæjunum
og sumarskála til laxveiða í sveit-
inni. 1 þessum húsum eigi að
eyða þjóðarauðnum í peninga-
frekum nautnum. Þessir menn
vilja láta hlutafélög sín eiga skip-
in, bryggjur, fiskhús og fiskreiti.
Sömu hlutafélögin eiga að eign-
ast jarðimar í sveitinni, þar sem
mest er hægt að græða, og reka
þar búskapinn með leigðu sískift-
andi vinnuafli. Ef hlutafélögin
græða, er hægt að eyða miklu. Ef
þau tapa, fara þau á höfuðið.
Bankamir tapa, og hækka vext-
ina á þeim, sem ailtaf borga
víxla sína. Ný hlutafélög mynd-
ast. Ný lán eru tekin. Ný eyðsla
byrjar. í þessum undarlega heimi
sýnist sá fátæki alltaf vera
dæmdur til að líða fyrir hinn
lata, drambláta, iðjulausa og
eyðslusama.
1 undanfarin 4 ár hafa fulltrú-
ar bænda og verkamanna unnið
saman á ýmsan hátt í landsmál-
um, að fjölbreyttum umbótum í
atvinnulífi og menningu fyrir
fólkið sjálft og þess hagsmuni.
Réttarfarið hefir breyzt. Allir
hafa verið jafnir fyrir lögunum.
Fjársvikamenn hafa verið dregn-
ir fyrir lög og dóm, í fyrsta
sinni eftir að veldi braskaranna
hafði byrjað. Ef bahkar voru 6
góðri leið með að tapa nokkrum
hundruðum þúsunda á óráðvendni
vinmargra svikara, þá voru slík
mál nú útkljáð að lögum, alveg
eins og ef umkomulaus smælingi
ætti í hlut. í stuttu máli: Þjóð-
félag-ið var að skiftast í tvennar
herbúðir eftir hagsmunum. 1
annan stað hinn fámenni hópur
einkum í Reykjavík, sem eyddi fé
þjóðarinnar í iðjuleysi við lágar
nautnir. Á hinn bóginn var fólk-
ið sjálft. Bændafólkið í sveitinni,
og iðjumenn kaupstaða og kaup-
túna. Því meir sem fólldð rétti
við, því meira sem það hafði af
þjóðarauðnum til umbóta á heim-
ilum sínum og vegna baraa
sinna, því minna varð úr að spila
hjá hinum iðjulausa eyðslulýð
Reykjavíkur og kaupstaðanna.
Nú voru góð ráð dýr. Þess-
vegna var feitu agni beitt á öng-
ulinn. F ori’áðamenn hins iðju-
lausa eyðslulýðs boða einum for-
kólfijverkamanna og sjómanna, að
ef hann gæti leitt flokk alþýðunn-
ar inn í náið samstarf með íhalds-
mönnum, þá væri hægt að fjölga
þingmönnum verkamanna eftir
tvö ár. Það mætti taka af bænd-
um landsins 10 þingsæti til sam-
eiginlegra skipta. En sjómennim-
ir og verkamennirnir í Reykjavík
kunnu illa bandalaginu við erf-
ingja Thors Jensens. Hínir fá-
tæku stritandi menn vissu, að
þaðan hafði sjaldan andað hlýju.
Verkamennimir gáfu leiðtogum
sínum skarpa áminningu. Hvort
þeir læra af þeirri áminningu
sker reynslan úr.
Þegar kominn væri framkvæmd
samningurinn um að eyðileggja 10
sveitakjördæmi, leit út fyrir að
eyðslulýður Reykjavíkur sæti
fastur í sessi og gæti framvegis
leikið sér með veltufé bankanna
ig innbyrt gróðann af iðju þjóð-
arinnar. Allt sýndist brosa við
„eifingjunum". Stjómarskráin
átti að fara í gegn nú í vetur.
Kjördæmabyltingin að vetri.
Aldrei framar átti Rangárvalla-
sýsla, Skagafjörður, Dalasýsla,
Mýrar, Borgarfjörður eða Gull-
bringusýsla að hafa sinn eiginn
þingíulltrúa. Nöfn héraðanna áttu
að þurkast út og áhrif þeirra líka.
Og sti'engurinn var svo lævíslega
snúinn, að hálsi þjóðarinnar, að
engin lífsbjörg sýndist hugsanleg.
En þá kom þingrofið. Umboð
kjósenda féllu til kjósenda. Nú
þarf tvennar kosningar, og
margra ára samstarf milli „erf-
ingja“ Thors Jensens og leiðtoga
sósíalista til að þurka úr Dala-
sýslu, Borgarfjörð, Rangái'velli og
Skagafjörð. Og eftir atburði síð-
ustu daga sýnist fremur ólíklegt,
að sú samvinna náist fyrst um
sinn. Þingrofið hefir ekki einung-
is bjargað hinu foma þjóðlega
skip.ulagi íslendinga. Það hefir
líka lamað svo, að lengi munu
sjást merki, hin spilltu öfl þjóð-
félagsins, sem voru farin að gera
sér vonir um að geta beygt borg-
ara landsing undir ok þeirrar van-
menningar, sem nýríkt fólk gkap-
ar. J. J.
----«----
Þann misskilning
hafa sumir stjómarandatæð-
ingar reynt að breiða út meðál
almennings, að vegna þingrofsins
séu engin fjárlög til fyrir árið
1931. Þeta er alveg rangt. Fjár-
lögin 1931 vom samþykkt á þing-
inu 1930. Það eru fjárlögin fyrir
1932, sem ennþá eru ósamþykkt
og liggja fyrir þinginu, sem kem-
ur saman eftir kosningar.
Skjaldarmerki fhaldsins.
Greinagóður maður sagði eftir
lestur Mbl. í dag:
íhaldið á skjaldarmerld með
áletranir á bóðum hliðum. öðra
megin er skráð: Atkvæðafölsun-
in í Hnífsdal, vaxtataka Jóhann-
esar bæjarfógeta, sjóðþurðin í
Barðastrandarsýslu, Kleppsmálið,
Flygenrings-fiskurinn 0. fl.
Hinumegin:
„Gjör rétt,
Þol eigi órétt!“
..—»■ -
Rflvtidil „sljíiÉMlriðlilslDS"
| f meðferð heimllda
I -
Svar tfl Elnars Arnórssonar
Reyndur lögfræðingur, sem
tvisvar áður hefir ritað um þing-
rofið hér í blaðinu, hefir beðið
fyrir eftirfaranda svar til E. A.:
Einar prófessor Arnórsson hefir
í Morgunblaðinu í dag (18. apríl)
gert tilraun til að hrekja ályktan-
ir mínar um þingrof og þingslit,
er birtar voru í Tímanum í gær.
Skiptir hann grein sinni í tvent.
Ræðst annarsvegar á skoðun K
Berlin í stjórnlagafræði hans, er
vitnað er til í grein minni og hins-
vegar á það, er hann nefnir álit
mitt frá eigin brjósti.
K. Berlín hefir nú þegar látið í
ljós álít sitt um núverandi þingrof
og talið það ékki vera stjómar-
skrárbrot, og er það í fullu sam-
ræmi við túlkun mína á fyrri kenn-
ingum hans og fellur þar með um
sjálft sig sú aðdróttun hr. E. A„
að eg hafi slitið ummeeli Berlins út
úr samhengi, enda finnur hann
þeim orðum engan stað. — Hér er
eigi staður til að færa fram varnir
fyrir Knud Berlin, enda munu lög-
fræðingar og aðrir, er til þekkja,
vita, að hann er maður til að
standa fyrir sínu máli gagnvart hr
E. A., en það skal tekið fram hér,
að hann hefir hlotið doktorsnafn-
bót sína fyrir ritgjörð um þingrof
(Oplösningsret overfor lovgivende
Forsamlinger).
E, A. segir að kenning K. Ber-
lins sé gagnstæð lagaekýringar-
reglum og heilbrigðri skynsemi.
Hyggst hann að sanna þessa stað-
hæfingu sína á þann hátt, að hann
kveður Berlin segja í stjómlaga-
fræði simii, að það leiði af ákvæði
19. gr. grvl., að hinu nýkjöma
þingi (eftir þingrof) verði ekki
slitið — og þvl heldur ekki rofið
með þeim verkun, að umboðin
falli þegar niðui'1) — fyrr en fjár
lög sé afgreidd. Kveður E.A. Ber-
lin sjálfan þannig hverfa frá
lögskýringu sinni.
Þessi tilvitnun E. A. er gjör-
samlega röng. Hann tilfærir hér
orð eftir Berlin, sem ekki standa
í bók hans og rangfærir þar með
lögskýring hans.
K. Berlin segir aðeins á þeim
stað, er E. A. vitnar til: „Men
paa den anden Side maa det fölge
af Grl. § 19, at den nyvalgte el-
ler efter Udsættelsen paany sam-
mentrædende Rigedag da heller
ikke vil kunne sluttes1) för lovlig
Hjemmel for Skatternes Opkræv-
ning er tilvejebragt“.
Á íslenzku: „En hinsvegar hlýt
; ur það að leiða af 19. gr. grvl.,
; að hinu nýkjöma, eða eftír frest-
| un, hinu nýsamankomna ríkis-
þingi verður ekki slitið1) fyrr en
I lögleg heimild til innheimtu skatt
Ianna er fyrir hendi“.
Orðunum í tilvitnun E. A. „og
því heldur ekki rofifi mefi þeirri
verkun, að umboðin falli þegar
niður1) bætir E. A. því frá eigin
brjósti ixm í tilvitnunina frá K.
Berlin og ranghverfir þar með
orðum hans og niðurstöðu. Allar
bollaleggingar hr. E. A, síðar í
x) Leturbreyting mín.
grein hans um þetta atriði, «ra
því gersamlega marklausar og út
í bláinn. Skal hér nú telcið upp
hið rétta álit K. Berlin:
Á dönsku:
Da Grl. § 22 ikke saaledes som
Forfatningsloven af 2. Oktober
1855, § 34 og Grl. 18. Nov. 1868
§30 sættetr nogen Gx’ænse for An-
tallet af Oplösninger i Löbet af et
vist Tidsrum1), maa Oplösningen,
om nödvendigt kunne ske mere
end én Gang indenfor det i Grl.
§ 19 angivne Tidsram. Og Hen-
synet til, at Rigsdagen faar sin
fulde Ai-bejdstid ubeskaaret, maa
da ske Fyldest og kan ogsaa ske
Fyldest derved, at Rigsdagen,hvis
lovlig Finansbevilling ikke endnu
var tilvejebragt för den sidste
Oplösning, efter denne ikke kan
sluttes, för Finansbevillingen ei'
i Orden. En anden Sag er det
naturligvis, at en ny Oplösning
af et Ting, efter at det kort for-
inden har væi'et oplöst, som Regel
vil væi'e et groft Misbrag af den
kongelige Oplösningsret, og dett«
særlig naar det sker, inden Fin-
ansloven er tilvejebragt".
Á íslenzku:
Þar eð 22. gr. grvl. ekki setur
nein takmörk fyrir því, hversu
möi-gurn sinnum rjúfa megi rík-
isþingið1) á ákveðnu tímabili ein*
og gert er í stjómskipunai'lögun-
um frá 2. okt. 1855, 34. gr. og
grvl. 18. nóv. 1863, 30. gr., hlýtur
að mega rjúfa þingið, ef nauðsyn
krefui’, oftar en einu sinni á tíma-
bili því, er ræðir um í 19. gr.
grvl. En ,taka verður tillit til
þess, að ríkisþingið fái fullan og
óskex’tan vinnutíma, og það má
gera á þann hátt, að ríkisþinginu,
ef lögleg fjárlög höfðu ekki verið
samþykkt fyrir síðasta þingrof,
verði ekki slitið1) eftir það, fyrr
en fjárlögin eru afgreidd. 3>að
er hinsvegar auðvitað annað
mál, að nýtt þingrof skömmu eft-
ir að þingið hafði verið rofið, mun
venjulegast vera stórfelld mis-,
notkun á heimild konungs til að
rjúfa þing og það einkum, þegar
slíkt er gert áður en fjárlög eru
samþykkt".
Einhverjum mundi Þykja ótrú-
legt, að prófessor E. A. hefði op-
inberað „vísindamennsku“ sína á
þann hátt, sem hann hefir hér
gert. En framangxeindar tilvitn-
anir sýna svart á hvítu, að hann
hefir umsnúið heimild þeirri, er
hann fór með.
I síðari hluta greinar sixmar
snýr hr. E. A. sér að þvi, er hann
kallar vöm mína frá eigin
brjósti. Gengur hann þar fyrat
og fremst alveg framhjá því, er
var aðalatriði í þeim hluta grein-
ar minnar, en það var að lögjöfn-
un (analogia) væri óheimil frá
18. gr. stj.ski’. til hinnar 20, þar
eð hér væri um tvö hugtök að
ræða og að sömu ástæður að
lögum (ratio juris) væri ekki
fyrir hendi. Það væri einkeimileg
lögskýring, þegar um 2 hugtök