Tíminn - 25.04.1931, Qupperneq 2

104
TlMINN
Kjarni málsins
Félag ungra Framsóknarmanna
heldur fund í Sambandshúsinu mánudag' 27. þ. m. kl. 8V2 síðdegis.
Eysteinn Jónsson skattstjóri hefur umræður um þingrofið og'
kosningarnar.
Þeir, aem æskja inngöngu í félagið á þessum fundi, eru beðnir
að gefa sig fram á skrifstofu Tímans :i kvöld eða á mánudag.
Félagsstjórnin.
Seint á þinginu í vetur kom í
lj ós; að tveir flokkai', sem jafnan
hafa borizt á banaspjótum, höfðu
gert með sér leynisamning um að
gjöra algjörða byltingu á kjör-
dæmaskipun landsins, og taka af
sveitum landsins, eftir því sem
blað annars flokksins hefir lýst
yfir, hérumbil 10 þingsæti.
Um nokkur undanfarin ár hefir
Framsóknarflokkurinn beitt sér
fyrir því að jafna metin í þjóð-
lífinu, koma á margvíslegum
framförum við atvinnurekstur í
sveitinni, að sveitimar stæði yfir-
leitt jafnt að vígi við þéttbýlið í
allri atvinnubaráttunni. Þetta
stai’f Framsóknarflokksins hefir
borið mikinn árangur, hvort
heldur sem litið er á samgöngur,
húsabætur, ræktun, verzlun,
skóla- og menningartæki eða að-
gang að veltufé.
Engum getur komið á óvart þó
að þeim þingflokki, sem með mik-
illi giftu hafði tekizt að þoka á-
fram svo að um munaði málstað
byggðanna, þætti bylting þessi ó-
fýsilegur atburður. Því lakari
var málstaður íhaldsmanna í
þessu efni, þar sem þeir höfðu
jafnan fram að þessu reynt að
telja bændum trú um að íhaldið
væri sveitunum velviljað og að
kjördæmaskipunin væri í þeirra
augum gott og heilbrigt fyrir-
komulag. En nú bætti íhaldið
gráu ofan á svart með því að
ætla að svíkjast að kjósendum.
Nú í vetur átti að heimila að
brjóta niður hin sérstöku kjör-
dæmi. Á næsta þingi átti svo að
framkvæma byltinguna.
Framsóknarflokkurinn vissi að
það átti að taka helminginn af
fulltrúavaldi byggðanna, og að
þetta átti að framkvæma með
undirhyggju og lævísi.
Landsstjómin hafði eitt ráð og
ekki nema eitt, til að vara alþjóð
manna við þessu leynda samsæri.
Þetta ún-æði var að leggja til að
Alþingi yrði rofið þegar í stað.
Þá féllu umboð þingmanna niður.
Samsærið gegn kj ördæmaskipun-
inni varð opinbert. Og byltingar-
mennimir, socialistar íhald
urðu að vinna tvennar kosningar
áður en þeir gátu náð valdinu af
hinum gömlu kjördæmum. En ef
þing hefði ekki verið rofið, var
aðeins um einar kosningar að
ræða, þær í vor, og lítill tími frá
þinglokum til kosninga, sem al-
menningur gæti notið til að átta
sig á málinu.
Þingið er rofið vegna kjör-
dæmamálsins. Kjósendur fá vald-
ið í sínar hendur. Ef þeir vilja
bræða heila landsfjórðunga í
sama kjördæmi, þá geta þeir eng-
an ásakað á eftir. Þá hafa bænd-
ur landsins afhent sitt foma
pólitíska vald til keppinauta
sinna í þj óðfélaginu. En ef al-
menningur vill vemda hin fomu
kjördæmi, þá fellir hann nú í vor
þá frambjóðendur, sem standa að
byltingarstefnunni í þessu máli.
Ihaldsmönnum kom þingrofið
illa. Þeir óttast dóm kjósenda. Og
þeir hafa á margan hátt sýnt, að
þeim lízt ekki á þann dóm. Þeir
hafa látið Einar Amórsson gera
sig að glóp framan í löndum sín-
um og þeim þjóðum, er til Is-
lands þekkja, með því að halda
því fram, að þingrof sé ekki lög-
legt. Enginn erlendur eða inn-
lendur fræðimaður hefir tekið
undir mál hans. Og að lokum
varð Mbl. að hverfa frá öllum
stóryrðum sínum, og lýsa yfir að
úr því þingið hefði verið rofið,
þá væru umboðin fallin niður, og
öll málfærsla E. A. og blaðsins
orðin markleysa ein.
Annað atferli íhaldsmanna
sýndi málstað þeirra. Þeir æstu
götulýð bæjarins til að fara kvöld
oftir kvöld með ópi og illum lát>
um um bæinn, fylkja liði hjá
heimili forsætisráðherra eða hjá
sendiherra Dana og leika þar
byltingarskríl. Ef hér hefði verið
góðui1 málstaður, myndu for-
göngumennimir hafa treyst á
rök og skynsamlegan málaflutn-
ing. En hér var öðru nær. I stað
laga og réttar vildu forgöngu-
menn íhaldsins láta líta svo út,
sem skrílræði ætti að ríkja á Is-
landi.
íhaldsmenn vissu, að það
myndi komast upp, að þeir sátu
á svikráðum við kjördæmaskipun
landsins, og að þingrofið var
vörn fyrir hið gamla þjóðskipu-
lag. En þeir vissu, að þetta var
vatn á myllu Framsóknar. Þess
vegna reyndu þeir að þyrla upp
ryki um það að stjómin hefði
leyst upp þingið, til að fá að Mfa
nokkrum vikum lengur.
En þessari blekking hafa líka
verið gerð góð skil. Forsætisráð-
herra hafði lýst því yfir, er hann
las upp boðskapinn um þingrofið,
að stjórnin myndi skoða sig sem
bráðabirgðarstjóm þar til þing
gæti komið saman. En til að sýna
að stjóminni gekk til þingrofsins
áhugi fyrir því að verja kjör-
dæmaskipunina, en ekki löngun
ráðherranna til að framlengja líf
sitt í stjómarráðinu um nokkrar
vikur, þá ákváðu tveir af ráð-
hermnum að segja af sér, og að
í þeirra stað kæmi maður, sem
annars ekki beitti sér í stjórn-
málaátökunum. Með þessu hafði
stjórnin brotið fyrsta varnagla
byltingamannanna og um leið af-
sannað allar árásir andstæðing-
anna um að þingrofið væri fram-
kvæmt til að skapa mönnum þeim
sem þá voru í stjórn, sérstaka
valdaaðstöðu.
Þannig liggur fyrir kjami þing-
rofsins. Það er nú sannað að full
ástæða var til þingrofs, þar sem
annars myndi hafa verið svikizt
að þjóðinni með stórfelldar bylt-
ingaaðgjörðir. Það er sannað, að
þingrofið var í einu löglegt og
nauðsynlegt til að verja rétt
borgaranna í landinu. Það er
sannað að stjómin sýndi í öllu
málinu varfæmi og gætni, og af-
vopnaði andstæðinga sína með
því að framkvæma þingrofið til
almenningsheilla, en sýna um
leið, að ekkert var gjört fyrir
hina venjulegu flokkshagsmuni.
Á hinn bóginn hefir íhaldið kom-
ið fram eins og siðlaus flokkur.
Lögskýrandi flokksins hefir gjört
sig að undri með lögvillum sín-
um, sem flokkurinn kastaði í
ruslakörfuna. Þingmenn flokks-
ins hafa látizt vera þingmenn
eftir að umboð þeirra voru falhn
niður, og loks skriðið bak við
Gunnar á Selalæk, til að reyna að
dylja vesöld sína. Skríll flokks-
ins hefir sýnt hvað hann á að
þakka handleiðslu lærifeðra
sinna, hinna nýríku. Og blöð
flokksins hafa ekki frekar en
endranær, brugðizt skyldu sinni,
að vera sönn fyrirmynd af því
lægsta og siðlausasta, sem ís-
lenzka þjóðin á til.
Þetta er kjami málsins. Með
kosningunum í vor segir þjóðin
álit sitt um framkomu byltingar-
manna og málstað þeirra.
J. J.
----o----
EFTIRKÖSTIN.
Stundin ljúfa Mðin er
en Mður seint úr minni;
kaupa-Héðinn klórar sér
kominn úr flatsænginni.
----o-----
íhaldið
í vandræðum
með „8tjórnarskrárbrotið“.
Frá foimanni Stúdentafélags
Reykjavíkur hefir Tímanum bor-
izt eftirfarandi
„Lelðrétting.
í 30. tölublaði Tímans er skýrt frá
fundi, er haldinn var í Stúdentafé-
lagi Reykjavíkur síðastliðinn sunnu-
dag. Er þess getið að eftirtektarvert
sé það, að 1 tillögum þeim, er sam-
þykktar voru á fundinum sé hvergi
minnst á stjórnarskrái’brot.
Astæðan til þessa var sú, að ekki
var álitið rétt að Stúdentafélag
Reykjavíkur færi að kveða upp úr
um þetta atriði, þar sem aðeins lítill
hluti félagsmanna eru lögfræðingar.
Samþykktir lögfræðilegs efnis áttu
því naumast rétt á sér. Hitt atriðið,
hvort um þingræðisbrot heíði verið
að ræða, var annars eðlis. Úr því
gátu allir skorið, enda lýstu fundar-
menn áliti sínu eins greinilega og
unnt var.
Framangreind leiðrétting óskast
birt í næsta tölublaði „Tímans11.
Reykjavík 24. apríl 1031.
F. h. Stúdentafélags Reykjavíkur.
Einar B. Guðmundsson,
p. t. formaður."
Framanritaða „leiðréttingu“
birtir Tíminn með ánægju. Er
gott að fá það einkennilega fyrir-
brigði, sem skýrt var frá hér í
blaðinu í sambandi við umrædd-
an fund (þ. e. að í tillögunum
var hvergi minnst á stjómar-
skrárbrot) staðfest af formanni
félagsins. En undarlegt: mætti
það virðast, ef forvígismenn í-
haldsins álíta flokksmenn sína,
sem stúdentsmenntun hafa, mið-
ur dómbæra um stjómarskrána
en mannsöfnuð þann, sem greitt
hefir atkvæði með götusamþykkt-
unum hér í bænum og samskonar
yfirlýsingum í kauptúnum úti um
land. Ástæðan var líka öll önnur,
nl. sú, að Einar Arnórsson var
orðinn sér til opinberrai- minnk-
unar, innan lands og utan, fyrh'
„lögskýringu“ sína og, að lög-
fræðingarnir í félaginu, þar á
meðal formaður sjálfur, sem
flutti tillöguna, vildu ekki leggja
álit sitt í hættu fyrir flokkinn.
— Tíminn vill ennfremur nota
tækifærið til þess, að undirstrika
fyrri staðhæfingu um, að blaðið
telur að Stúdentafélag- Reykja-
víkur hafi nú lengi undanfarið
starfað- sem pólitískt flokksfélag-
íhaldsmanna. Nægir í því sam-
bandi að benda á það, að síðustu
tvö árin og raunar lengur, hefir
stjórn félagsins verið skipuð í-
haldsmönnum eingöngu, enn-
fremur að frjálslyndir stúdentar
hafa séð sig knúða til að stofna
annað félag og loks hina eftir-
minnilegu tillögu fundarstjórans
á sunnudaginn var um að birta
fundarályktanirnar aðeins í Vísi
og Morgunblaðinu!
Væri félaginu stjómað ópóli-
tískt, væri t. d. annað óhugsanda
en að Tímanum, víðlesnasta blaði
landsins, hefðu verið sendar til-
lögurnar til birtingar.
-----0-----
Félag ungra Framsóknarmanna
heldur fund í Sambandshúsinu á
mánudagskvöld, sbr. auglýsingu á
öðrum stað í blaðinu.
Dómur er fyrir nokkru fallinn i
meiðyrðamáli, sem Lárus .fónsson
yfirlæknir á Kleppi höfðaði gegn rit-
stjórum Morgunblaðsins. Voru uni-
mæli blaðsins um Lárus dæmd dauð
og ómerk, og ritstjórarnir dæmdir til
að greiða málskostnað og sekt eða
sæta einföldu fangelsi ella.
Látinn er fyrir nokkru hér í Læn-
um sr. Kjartan Helgason fyrv. pró-
fastur í Hruna, hálfsjötugur að aidri,
Sr. Kjartan var kunnur fyrir gáfur
og lærdóm, m. a. prýðilega að sér 1
fommálum, og ástsæll af sóknarbórn-
um og samstarfsmönnum.
Árásirnar
á vitavörð Reykjanessvitans.
Ég hefi öðruhverju í vetur verið
að rekast á greinar i blöðunum, er
snerta vitavörðinn á Reykjonesi og
starfsemi hans. Höfundar þessara
greina hafa eklii látið nafns síns get-
ið, en kallað sig ýmist „sjómaður",
„gamall sjómaður" eða þá bara alls
ekki neitt, ef mig minnir rétt.
Allar hafa þessar greinar átt sam-
merkt í því að vera samdar og hugs-
aðar af lítilii greind og þekkingu,
og eru einna líkastar smá-æfingum,
til að búa sig undir að skrifa stjórn-
málagreinar fyrir Morgunblaðið og
verða með tímanum eftirtektarverð-
ur „pólitíkus" í borgaralegri merk-
ingu.
þessum háttvirtu höfundum er lít-
ill heiður skilinn fyrir sina vandlæt-
ingastarfsemi, því ég veit t.kki bet-
ur en að allt það sem þeir liafa sagt
sé á litlum eða engum rökum byggt
og eingöngu gert til að upphefja
íyrvei'andi vitavörð Reykjanessvit-
ans, Ólaf Sveinsson, á kostnað nú-
verandi vitavarðar, Jóns Guðmunds-
sonar.
Iiöfundur þessarar greinar dvaldi
á Reykjanesi í 5 mánuði á þessu ári
eða frá 1. október til 28. febrúar, og
get ég óhikað borið um það, að
vitavörðurinn bar mikla umliyggju
íyrir starfi sinu og hélt öllu í stakri
röð og reglu. það væri vel farið ef
allir starfsmenn ríkisins hefðu jafn
ríka ábyrgðartilfinningu gagnvart
starfi sínu og hann.
Ég sé i Alþbl. 18. þ. m. 7 spurn-
mgar, sem einhver sjómaður leggur
fyrir vitamálastjóra og ríkisstjórn-
ina. það er nú auðvitað ekki mitt að
svara þessum spurningum, þar sem
ég er livorki vitamálastjóri eða ríkis-
stjórn, en sökum þess að þar er farið
með tiihæfulausar getsakir i garð
manns, sem gætii' mjög vel stöðu
sinnar, þá iangar mig til að gefa
háttvirtum sjómanni upplýsingar við
þeim spurningum, er ég sé mér fært
að svara.
Fyrsta spurning sjómannsins er
hvort það sé satt, að vitavöröurinn
sé bilaður á sjón. Ég liygg að liann
haíi alveg óbilaða sjón, að minnsta
kosti varð ég aldrei annars var þann
tíma sem ég var með honum.
Um aðra spurningu sjómannsins
um húsverk og barnapössun vita-
vai’ðarins ,er það að segja, að það
hlýtur að vera öllum mönnum leyfi-
legt að hjálpa konu sinni og hlynna
að börnum sínum, ef sá hinn sami
vanrækir ekki sín skyldustörf þess-
vegna, og veit ég að slíkt kom
aldrei fyrir i vetur hjá vitaverðinum.
Ilvað viðvíkur þriðju spurningunni
þá er það að segja, að fyrstu 2 mán-
uðina sem ég dvaldi þar syðra vökt-
um við alltaf til skiptis á nóttunni.
En sökum þess að vitamálastjóri
bannaði að hafa upphitun í varð-
klefanum, var ákveðið að leggja
jarðsíma eða kapal úr vitanum og
heim í húsið, var svo bjalla liöfð í
sambandi og hringdi hún straks ef
ólag komst á vitann. Um allt þetta
getur herra sjómaður fengið að vita
hjá landssímastjóra, þegar hann ósk-
ar. þessum útbúnaði var þó aldrei
treyst nema þegar mikið frost var,
enda hefði vitamálastjóri mælt svo
fyrir, að við þyrftum ekki að sitja
uppi í vita þegar frost var mikið og
jafn kalt í varðklefanum sem úti
væri.
í kafaldi og hríð vorum við alltaf
á varðbergi að ekki festi snjó á rúð-
um vitans. Ég get varla leynt því að
mér finnst hálf kyndugt, eftir að
vera búinn að gegna þessu starfi í
5 mánuði og hafa staðið i hríðum
og byljum úti á pallinum hjá ljós-
kerinu til að halda rúðunum hrein-
um, þá heyri ég þessa bjánalegu
spurningu: er honum (vitaverðinum)
leyft að láta vitann vera gæzlulaus-
an hvernig sem veður er? þarf aldrei
að líta eftir rúðum vitans nú orðið?
Mér er óskiljanlegt hvaðan sjómað-
urinn hefir heimildir til að tala svo
heimskulega.
I fjórðu spurningu sinni minnist
sjómaðurinn á það hve hættulegt það
geti orðið að láta vitavörðinn vera
einan á þessum afskekkta og hættu-
lega stað, og nefnir hann sem dæmi
upp á þann voða sem að honum geti
steðjað, jarðskjálftana. Að sjálfsögðu
geta komið jarðskjálítar á Reykja-
nesi eins og þeir hafa komið þar áð-
ur, en hitt tel ég jafnvel meiri hættu
ef óvandaðir menn halda áfram
þeim upptekna hætti að bera Iiann
allskonar óhróðri og telja öðrum
trú um að hann gæti ekki stöðu
sinnar sem skyldi. En sökum fjar-
stöðu sinnar á vitavörðurinn ekki
hægt með að svara fyrir sig og
hrekja rógburðinn.
1 finnntu spurningu sinni vill sjó-
maðurinn fá að vita hvort það sé
forsvaranlegt að vitavörðurinn fari í
burtu frá vitanum og skilji hann
eftir í gæzlu ómyndugs unglings. því
er þar til að svara að á þeim tíma
sem ég var hjá honum, fór hann að-
eins tvisvar til Reykjavíkur og var
þrjá daga í hvort skipti, getur það
naumast taiist mikið aí heimilisföð-
ur, sem sækir nauðsynjar sínar til
borgarinnar.
Ég hlýt auðvitað að viðurkenna að
ég er ekki nema 20 ára gamali, en
það er lítil sönnun fyrir því, að ég
hefði gætt vitans betur þó ég hefði
verið einu ári eldri.
Hvað viðvíkur sjöttu og sjöundu
spurningunum þá ætla ég ekki að
leggja þar orð í belg, en samt held
ég að fyrverandi vitavörður, Ólafur
Sveinsson, hafi á ýmsum sviðum
hagað sér ósæmilegar en núverandi
vitavörður. Um það skal ég ekki
deila við sjómanninn liver hafi verið
burtrekstrarsök Ói. Sveinssonar, en
ég held það sæmra fyrir menn yfir-
leitt að skemta sér ekki við að bera
út óhróðurssögur um menn, sem
gæta vel stöðu sinnar, jafnvel þó
eigi við meiri örðugleika aö etja á
sínu eigin heimili en margur annar.
það er því tillaga mín í þessu máli
að allir „sjómenn" og „gamlir sjó-
menn“ og aðrir nafnlausir greinar-
höfundar hætti þeim ijóta ósið að
rógbera vitavörðinn á Reykjanesi,
þvi sennilega getur hann orðið þeim
öllum til fyrirmyndar í trúrri þjón-
ustu við ábyrgðarmikið starf.
ASalsteinn Kristmuudsson.
-----O-----
Tiðaríarið (vikuna 19.—25. apríl).
jiessa viku, sem nú er að líða, hefir
verið því nær óslitin vorbiiða um
allt land. þó hefir kólnað allmikið
á Norður og Austurlandi í vikulokin
með lítilsháttar snjóhreytingi og
dumbungsveðri. En lítið hefir það
náð til innsveitanna. Framan af vik-
unni var loftþrýstingin mest um
austanvert Atlanzhafið, en lægri yfir
Gramlandi og myndaðist við það
sunnanátt hér á landi og um allt
miðbik Atlanzhafsins. í \ikulokin
hefir lægðarsvæðið frá Grænlandi
færst suðaustur eftir, fyrir sunnan
ísland, og er nú komið til Bretlands-
eyja. Er áttin því orðin austlæg og
norðaustlæg hér um slóðir, en hefir
lítið kólnað sunnanlands. — Jörð er
nú alauð orðin um allt suður- og
vesturland. Á Norður- og Austurlandi
er hinsvegar föl á jörðu eða flekk-
ótt af snjó. Á Hraunum í Fljótum
er snjódýptin 15 cm. eða meira. — 1
Reykjavík varð hlýjast 12 st. en
kaldast 2 st. Úrkoman, yfir vikuna
samtals 5 mm.
Á pórshöfn í Norður-þingeyjarsýslu
ætlaði Jón Björnsson kaupmaður að
láta samþykkja „mótmæli“ gcgn
þingrofinu. En til þess fékkst enginn
maður nema fundarboðandi einn, og
„mótmælin" þar með úr sögunni,
samkv. simfregn frá Kópaskeri.
Verkamannafélagið á Sandi hefir
sent stjóm Alþýðuflokksins mótmæli
gegn framkomu flokksins í þingrofs-
málinu.