Tíminn - 25.04.1931, Blaðsíða 3
TlMINN
105
Á vfðavangi.
Bílar stjómarinnar og Mbl.
Mbl. ásakar núverandi stjóm
fyrir að hafa keypt bíla til að
spara landinu fé við ferðir manna
í opinberri þjónustu. Stjómin
hefir tvo mannflutningsbíla til al-
mennra afnota, fyrir stjórn lands-
ins, gesti landsins, fyrir opinbera
starfsmenn, landlækni, biskup,
starfsmenn Búnaðarfélagsins,
yfirmenn varðskipanna, Háskól-
ann o. s. frv. Ef þetta er óþörf
ráðstöfun, hlýtur að vera óþarfi
fyrir vegamálastjóra að hafa bíl
fyrir sig einan, Gísla símstjóra
handa sér og póstmeistara hinn
þriðja. Geta mætti þess, að „erf-
ingjar“ Thors Jensens munu hafa
4—5 skemmtivagna handa sér
einum. Og hver smáspekulant í
Mbl.-herbúðunum reynir að hafa
einkabíl. En landið allt má ekki
hafa tvo bíla, að skoðun Mbl.,
vegna fjölmargra starfsmanna
sinna og vinnubragða þeirra.
F.
Dýrtíðin í Reykjavík.
Bæði íhaldsmenn og sósíalistar
eru hræddir við vaxanda fylgi
Framsóknarmanna hér í bænum.
Margir Reykvíkingar láta sér
nægja hvað þingáhrif snertir að
hafa 22 þingmenn búsetta í bæn-
um, með þeim beinu og óbeinu
áhrifum sem það hefir. Þessir
Reykvíkingar líta á hvað flokk-
amir hafa gert fyrir almenning.
Þeir vita að stjómin hefir látið
rannsaka húsaleiguokrið hér í
bænum, og lét flytja um það
frv., sem gerði ráð fyrir að leiga
gæti lækkað um V3 hér í bæn-
um, með því að meta húsaleig-
una eftir fasteignamati. Þá var
það að tilhlutun Tr. Þ. forsætis-
ráðhera að lán hefir fengist í
verkamannabústaði. Þá er það að
tilhlutun stjórnarinnar að stærsta
neyzluvara bæjarbúa hefir lækk-
að um helming eða meira, vegna
fisksölu frá varðskipinu Þór. Að
lokum er það vitað, að verzlun-
arokrið í bænum verður aldrei
lagað nema með samvinnuféiags-
skap, en hvorki með þeim 600
einkaverzlunum sem nú eru hér
eða með bæjar- eða ríkisverzlun
socialista. Undirbúningur er haf-
inn í þessu verzlunarmáli bæjar-
ins af Framsóknarmönnum og
munu varla líða margir mánuðir
áður en skilamenn bæjarins eiga
kost á að verða þátttakendur í
samvinnuverzlun.
Kjörorð Framsóknarmanna er:
Niður með dýrtíðina. Kjörorð
Mbhmanna er að auka dýrtíðina,
skuldirnar og eyðsluna. Ef þeir
ráða fer bærinn og landið á eftir
St. Th. og Sæmundi í Stykkis-
hólmi. Bæjarbúi.
Skrílræði.
Leiðtogar íhaldsins, Jón Þorl.,
Ól. Thors, Sig. Eggerz og Jakob
Möller, notuðu fyrstu vikuna eftir
þingrofið til að gera tilraun með
Reykjavík sem skrílbæ. Tæplega
er hægt að hugsa sér meiri mun
á tveimur hátíðum heldur en
hinni virðulegu alþingishátíð, þar
sem Framsóknarmenn höfðu að-
alforustu með svo mikilli giftu,
að hún varð þjóðinni til sóma í
hvívetna, og svo á hinn bóginn
trúiofunargildi íhaldsmanna og
sumra af leiðtogum socialista.
Daginn sem þingið var rofið,
sagði einn af nánustu aðstand-
endum Mbl. á þingi við Fram-
sóknarþingmann búsettan í bæn-
um, að hann vildi ráðleggja hon-
um að flytja konu og börn úr
bænum. Leiðtogar íhaldsins efndu
orð sín, og söfnuðu liði sínu til
ærsla og óláta, á götum bæjar-
ins, við hús forsætisráðherra og
hjá fulltrúa erlendrar þjóðar, og
hrópuðu þar níð og ókvæðisorð
í myrkrinu kvöld eftir kvöld. Að
lokum var skríll íhaldsins orðinn
svo viltur, að hann snerist móti
sínum eigin leiðtogum, og þegar
Jón Þorl. kom út á svalir þing-
hússins með lokakvörtun sína
um að hann gæti hvorki haldið
áfram þingi né sett konginh af,
sökum þess að Gunnar á Selalæk
vildi ekki leyfa það, þá snerust
götudrengir Jóns á móti honum,
kölluðu upp til hans smekkyrði
eins og „níðingur“, „þú ert svín“,
„þú ert svikari“ o. fl. af því
tægi. IJm einn af lagsbræðrum
Jóns, sem talaði þá af svölunum
bað skríll íhaldsins, að hann
kæmi straks niður, svo að hann
yrði þar færður úr fötum í á-
kveðnum hegningartilgangi.
Þingvallahátíðin sýnir þann
blæ sem Framsókn vill setja á
þjóðlífið. „Skrílvika“ íhaldsins í
Reykjavík sýnir hvernig um-
horfs verður þegar hinir nýríku
ráða leiðsögu. K.
Um hvað er spurt?
íhaldið er fáort nú síðustu dag-
ana um samningana, sem komnir
voru á milli þess og jafnaðar-
manna, um samsteypu kj ördæm-
anna.
Jafnaðarmenn hafa aftur ekki
dregið dulur á, að það hafi verið
þeirra aðaltakmark með samvinnu
við Ólaf og Jón.
Sveitakjördæmin áttu að hverfa.
Landslistar með tómum Reykvík-
ingum áttu að koma í staðinn.
Slíkir frambjóðendur þekktu
mátulega mikið til sveitanna til
þess hægt væri að hundsa allar
kx'öfur þeirra, og nógu vel þarfir
Reykjavíkur til þess að hægt
væri að koma þeim fram.
En rétt' þegar þetta átti að
komast fram, kom babb í bátinn.
Ráðaneytið vildi vita hvort
kjósendur hefðu kosið þá til
þessa, þingmennina, er kosningu
náði við síðustu kosningar, og
skaut því til kjósenda kvað þeim
sýndist um málið.
Stjórnin, sem rauf þingið, spyr
nú kjósendur í Skagafirði, hvort
þeir vilji hætta að hafa sérstaka
þingmenn, en kjósa á lista með
öllum öðrum landsmönnum eins
og jafnaðarmenn heimtuðu, eða á
lista með öllum Norðlendingum
eins og íhaldmenn voru búnir að
bjóða til samkomulags.
Hún spyr Barðstrendinga hins
sama. Vilja þeir sleppa sínum
þingmanni og kjósa með öllum
Vestfirðingum eða öllum lands-
möimum um þá mexm, sem
broddunum í Reykjavík þóknast
að setja á listana.
Hún spyr Rangvelliixga. Vilja
þeir kjósa sína þingmenn eins og
þeir hafa gert, eða vilja þeir láta
búa þeim sameiginlega lista með
öðrum í Sunnlendingafjórðungi,
eða landsheildinni allri.
Margir liggja stjóminni á hálsi
fyrir að vera að spyrja kjósendur
um þetta. Það átti að komast
fram án þess að þeir væru spui*ð-
ir. En hvað finnst kjósendum
sjálfum? Átti ekki að spyrja þá?
Ilöfðu þeir ekki úrskurðarvaldið ?
Er ekki lýði’æðið hjá þeim? Og
voi*u það ekki þingmennirnir, sem
komu sér saman um breytinguna,
sem voi’U að brjóta rétt kjósenda?
Kjósandi.
Fimmta landvætturin.
Svo segir í fomum skræðum,
að Haraldur konungur blátöxm
ætlaði sér að ná yfirráðum yfir
íslandi og sendi hann í þeim er-
indum finn einn fjölkunnugan til
landsins. För finnurinn í hvals-
líki. En landvættimar vörðu hon-
um landgöngu, ein í fjórðungi
hverjum, og varð finnurinn fi*á að
hverfa. Til minningar um þennan
atbui*ð hafa myndir af hinum
fjórum landvættum verið teknar
upp í skjaldarmerki Islands.
Hugkvæmir menn hafa nú
stungið upp á því, að mynd Gunn-
ars frá Selalæk verði eftir næstu
kosningar upp tekin í skjaldar-
merkið, meðal hinna fjögra land-
vætta, og verði þannig á verðug-
an hátt rninnst þess manns, sem
á tímum neyðarinnar hefir haldið
örlagaþráðum þjóðariimar í hendi
sér, sem sjá má í þeirri blessuðu
bók, Morgunblaðinu, um ókomnar
aldir! Gestumblindi.
Síðasti þáttur
skrípaleiksins
Dögum sarnan héldu forsprakk-
ar stjórnarandstöðuflokkanna við
æsingunum í höfuðstaðnum, með
því að telja fólki trú um, að þeir
nxyndu geta fengið konung til að
trúa því, að hann hefði framið
stjói*narskrái*brot með því að
veita samþykki til þingrofsins. Al-
menningi var talin trú um, að
þeir ofstopafullu flokksforingjax*,
sem ekki vildu beygja sig fyrir
algengustu þingræðisreglum,
myndu fá aðstoð konungsvaldsins
til þess að koma fram ofbeldis-
verkinu mikla, gjöi’byltingu í
kjördæmaskipun landsins, áður en
þjóðin fengi tíma til að átta sig
á því, sem var að gjörast.
Dögum saman var beðið eftir
hinu langþráða skeyti fi'á kon-
ungi, sem almenningi var sagt,
að ætti að lyfta Ólafi Thors,
Héðni Valdemarssyni og Jóni Þor-
lákssyni upp í ráðherrastólana.
Til bænda:
Látið ekki drag'ast að panta sláttuvólar og aðrar hey-
vinnuvélar. Valið er vandalaust því vór seljum bæði
Herkúles og Deering*vélar
sem hafa reynst hver annari betur.
Samband isl. samvinnufél.
Þi’iðjudaginn 21. þ. m. kom
loksins hið endanlega svarskeyti
konungs til stjórnarandstöðu-
flokkanna, svohljóðanda:
„Urn leið og ég legg áherzlu á það,
að Alþingi samkvæmt eindregirmi til-
lögu alls í’áðuneytisins og á ábyrgð
þess var rofið 13. apríl þe3sa árs „nú
þegar“, skal yður hér með tjáð, að
ég hefi ekki getað fallizt á skilning
andstöðuflokkanna á ákvæðum
stjórnarskrárinnar um þetta atriði.
Christian R“.
Þegar skeytið vai* komið og
ekki var lengur hægt að afsaka
sig með því, að beðið væri eftir
svari konungs, áttu forsprakkar
æsingaxma einskis annars kost en
að binda þá þegar enda á skrípa-
leikinn, þannig að þeim sjálfum
yrði til svo lítillar vansæmdar sem
unnt var.
Snemma um kvöldið komu svo
bandamennirnir saman í Alþingis-
húsinu, og að þeim fundi loknum
fór útför „byltingarinnar" fram á
svölum þinghússins.
Á fundi þessum hafði báðum
flokkum heppnast að finna af-
sakanir til bi’áðabirgða.
Afsökun jafnaðannanna var sú,
að þeir yrðu að beygja sig í mál-
inu, af því að ómögulegt væri að
fá íhaldsflokkinn til að vera með
í því að setja konunginn af og
stofna lýðveldi!
Afsökun íhaldsmanna var aftur
á móti sú, að þeim væri ómögu-
legt að halda þingfundum áfram,
af því að Gunnar frá Selalæk
fengist ekki til að taka þátt í
þingstörfunum!
Fox’ingjai’nii*, Jón Baldvinsson
og Jón Þoi’láksson, gáfu þessar
yfii’lýsingar fyrir hönd flokkanna.
Slíkur Pílatusai*-handaþvottur_
vakti eins og við mátti búast eigi
litla ólcyrrð meðal áheyrendanna.
Einkum kom gi*emja manna bei*-
lega í ljós, þegai’ J. Þ. kom að
hinni dæmalausu skýringu sinni
um afstöðu Gunnars frá Selalæk.
Þegar „foringjamir“ höfðu lok-
ið máli sínu, komu þeir fram á
svalirnar hver af öðrum, Harald-
ur Guðmundsson, Héðixm Valde-
marsson, Jakob Möller og ólafur
Fi*iðx*iksson og þvoðu hendur sín-
ar. iSagði Héðinn að nú væri full-
séð, að „ekkert þing yrði haldið
fyr en eftir kosningar". Stóð ræða
hans aðeins 3—4 mínútur. Þeir
Jakob Möller og Ólafur Friðriks-
son fengu lítið hljóð hjá áheyr-
endum, og köfnuðu ræður þeirra
að mestu í ópum og háværum at-
hugasemdum neðan af götunni.
En aðalinntakið í ræðum þeirra
var á þá leið, að stjómar-
andstöðuflokkurinn ætlaði í kosn-
ingum að berjast til hins ítrasta
gegn „bændavaldinu“, sem þeir
nefndu svo, og sjá svo um, að
skattamir sem Reykvíkingar
greiddu rynnu ekki til vega, síma
og landbúnaðarframkvæmda í
sveitunum.
Eftir því, sem á leið gjörðust
háværari athugasemdir áheyr-
enda. Heimtuðu margir, að Gunn-
ar á Selalæk og ólafur Thors
kæmu fram á svalimar. En af
Gunnai’i fréttist það eitt, að hann
hefði borgið sér út um bakdyr
þinghússins, en Ólafur lét ekki
sjá sig!
Þannig lauk síðasta degi „bylt-
ingai-irmar“, með hæfilegri niður-
lægingu í hlutfalli við upphafið.
-----o---
Pyrirspurn
til formanns Stúdentafélags
Reykjavíkur.
Þér hafið í „leiðréttingu" yðar
hér í blaðinu í dag látið svo um
mælt, að á fundi í Stúdentafélagi
Reykjavíkur hafi „samþykktir
lögfræðilegs efnis naconast átt
rétt á sér ... þar sem aðeins lítill
hluti félagsmanna eru lögfræðing-
ar“.
Eins og þér sjáið í Mbl. í dag
hefir íhaldsflokkurinn allur (17
þingmenn) undirritað yfirlýsingu
þess efnis, að þingrof ríkisstjóm-
arinnar sé stjómarskrárbi’ot.
Nú mun mega fullyrða, að af
meðlimum Stúdentafél. Reykjavík-
ur sé meira en þiáðjungur lög-
fi’æðingar eða lögfræðinemar.
Hinsvegar eru ekki nema fjórir
af 17 þingmönnum íhaldsflokks-
ins löglæi’ðir meim.
Af því að þér eruð sjálfur lög-
fræðingur og hafið gjört þetta
atriði opinberlega að umtalsefni,
leyfir Tíminn sér að beina þeirri
fyrirspurn til yðar, hvort þér
getið ekki fallizt á, að „samþykkt-
ir lögfræðilegs efnis“ eins og sú
sem hér ræðir um eigi „naumast
rétt á sér“ í þingflokki íhalds-
manna, sem svona er skipaður.
Væntanlegt svar yðar við fyr-
irspurn þessari verður með
ánægju birt í blaðinu.
——o——
Víðavangshlaupið fór, að venju,
fram á sumardaginn fyrsta. Keppend-
ur voru 29, frá fjórum íþróttafélögum.
Af þeim náðu 27 marki. Fyrstur að
marki varð Oddgeir Sveinssen (K.
R.), og rann hann skeiðið á 13 rnín.
44,2 sek. Nœstur var Jóhann Óiafs-
son (Ármann); 13 mín. 14,4 sek.
þríðji var Jóhann Jóhannesson og
íjórði Magnús Guðbjörnsson. Knatt
spyrnufélag Reykjavíkur vann hlaup-
ið og verklaunabikarinn í þriðja
sinn.
ALFA-lAyAL
Mjólkursigti
Og
sigtisbotnar
(vattbotnar)
eru ómissandi til þess að fram
leiða hreina og heilnæma mjólk.
Samband isl. samvinnufélaga
I Tímanum
koma auglýsiugar fyrir
augu fleiri manna, en í
nokkru öðru blaði landsins
Sfefnt til stórræða
Afreksverk „sjáifstæðismanna*.
Eins og kunnugt er héldu
Fi*amsóknai*menn fund í Kaup-
þingssalnum s. 1. laugardags-
kvöld. Þegar leið að þeim tíma að
fundamienn færu að koma, söfn-
uðu „sj álf stæðishet j umar" liði
og munu hafa ætlað að verja
dymar. Úr því varð þó ekkert er
til kom. En allmikinn viðbúnað
höfðu þeir haft og viðað að sér
beinum, sem þeir höfðu lagt á
tröppurnar. Skildu menn, sem að
komu, ekki þennan vopnaburð
þeirra gerla, en það var mælt að
þeir „bæru beinin“ á tröppunum
— og þykir það góður fyrirboði
þess er koma skal. —
Annað stói*ræði þeirra sömu
manna mun í minnum haft.
Þegar Jón Þorláksson var búinn
að flytja eina af „tilkynningum“
sínum til „alls fólksins“ af svölum
Alþingishúsinu á mánud. stefndu
foringjarnir liði sínu suður
Tjamargötu að bústað forsætis-
ráðherra. Þar var staddur af til-
viljun Ásgeir Ásgei rsson fyrv.
forseti sameinaðs þings. Þegar
þeir sáu það, snei*u þeir liðinu
suður í Laufás til þess að hrópa
forseta niður, mun hafa þótt það
vænlegt er enginn karlmaður var
heima. I Laufási æptu þeri svo
yfir bömum Ásgeirs og vinnu-
kona, brutu eina kjallararúðu og
„fói*u hermannlega“. Að því loknu
héldu menn heim tóku á sig náð-
ir og bundu sár sín.
Mbl., sem auðvitað heldur mjög
á lofti hreystiverkum sinna
manna, ætti að skýra rækilega
frá þessari eftirminnilegu Laufás-
för. N.