Tíminn - 02.05.1931, Blaðsíða 3

TÍMINN
113
15 krónur
Járntunnur sem hingað til hafa kostað 35 krónur selj-
um við nú á 15 krónur hér á staðnum. Þær eru galvanhúð-
aðar utan og innan og rúma 400 lítra.
Þá seljum við einnig tómar trétunnur undan víni á 10
kr og jafnvel minna ef margar eru keyptar í senn.
Flutningskostnaður með skipum er 2 kr. á tunnu.
r
Afengisverzlun ríkisins
Reykjavík
Með atbeina þessa pólitíska
kaupamanns virtist bandamönn-
um takast hvorttveggja:
1. Að tryggja sér meirihluta,
til þess að geta komið fram of-
beldismálum gegn stjóminni.
2. Að tryggja sér minnihluta,
til þess að geta flúið frá orðum
sínum, gerðum sínum og allri
minkun með einskonar afsökun
límda á bakið.
Og afsökunin var Gunnar á
Selalæk.
Hefir margur maður orðið um-
talaður fyrir minna en það, að
gera tvo stjómmálaflokka í land-
inu að undri.
Furðulegar mótsagnir.
I framangreindum yfirlýsing-
um, símskeytum og bréfaskrift-
um uppreistarforsprakkanna
kennir margra og sundurleitra
grasa. Þykir hlýða að gefa nú að
lokum stutt yfirlit um allar þær
furðulegu mótsagnir, sem þar
koma fram. Má af því yfirliti
marka tvennt: Málstað banda-
manna og giftusemi og vitsmuni
þeirra, sem fyrir stóðu uppþct-
inu og þóttust vera sérstaklega
til þess kjörnir að taka við stjórn
landsins nú þegar:
1. Einar Amórsson prófessor
heldu r því fram í grein sinni í
Mbl. 16. apríl, að samþykkt fjár-
laga samkv. 18. gr. stjómar-
skrárinnar sé ófrávíkjanlegt skil-
yrði fyrir því, að þingrof samkv.
20. gr. megi fara fram.
1 svari sínu við fyrirspurn
Tímans, sem birtist í Mbl. 18.
apríl, játar hann, að ef fjárlög
nái ekki samþykki, þá geti full-
næging þessa (áður ófrávíkjan-
lega) ákvæðis 18. gr. ekki verið
skilyrði fyrir þingrofi.
2. Jón Baldvinsson og Jón
Þorláksson lýsa því yfir við for-
sætisráðherra þann 15. apríl, að
þeir væru við því búnir að benda
á mann, sem gæti myndað stjórn
með löglegum þingmeirihluta að
baki sér.
í símskeyti Jafnaðarmanna til
konungs 16. apríl, er lögð á-
herzla á það, að „þingmeirihluti“
sé við því búinn, að benda nú
þegar í stað á þingræðislega leið
til myndunar nýs ráðuneytis.
I símskeyti íhaldsmanna til
konungs sama dag er lögð á-
herzla á þessa sömu staðhæfingu
fyrir konungi.
En í lokaþætti uppreistarinnar
lýsir Jón Þorláksson því yfir, að
bandamenn gætu ekki haldið á-
fram þingstörfum vegna þess að
þá brysti löglegan þingmeirihluta
þegar Gunnar Sigurðsson hafði
neitað að taka þátt í þingfund-
um!
Voru foringjamir að gabba
ráðaneyti Tryggva Þórhallssonar
og konunginn? Eða voru þeir að
tala óráð og ganga í svefni alla
uppreistarvikuna ?
3. Þann 21. apríl rita forsprakk-
ar Alþýðuflokksins samherjum
sínum bréf*), þar sem þeir bjóð-
ast til að mæta á þingfundum,
hafa þingrof Tryggva Þórhalls-
sonar og konungs að engu og
halda áfram störfum þingsins.
Skora þeir á samherjana til
þingsetu og til þess að gera
,.nauðsynlegar“ ráðstafanir vegna
neitunar konungs og fyrst og
fremst að stofna lýðveldi.
Nú gilda um samband íslands
og Danmerkur sérstök lög sett og
samþykkt af báðum aðilum með
ákveðnum uppsagnarfresti og eru
í lögunum sérstök ákvæði um,
hversu skuli haga skilnaði ríkj-
anna, þegar þar að kemur.
Nú þykjast nokkrir umboðs-
*) Áður hafði allt samningamakk
bandamanna fai-ið fram með leynd.
Nú, er ósigurinn blasti við, mun for-
ingjunum hafa þótt ráðlegra að
skjalfesta það sem á milli fór. Með
„tilboðinu" um lýðveldi er snara
lögð fyrir „sjálfstæðið" og þótti Al-
þýðuforingjunum árangurinn góður,
sbr. Alþ.bl. Brigzla nú hvorir öðrum
um svik við sjálfstæði landsins!
J. p.
lausir menn geta með samþykki
22 manna hóps af fyrverandi
þingmömium fellt úr gildi sam-
bandslögin og stofnað lýðveldi án
frekari vafninga. Það eitt skilyrði
virtist þeim nauðsynlegt að höfða-
tala þessara pólitisku skopleikara
næði 22 eða 23! — Úr þessu
mætti fara að vænta kynlegra
samþykkta í félagi Heimdellinga
og öðrum slíkum uppeldisstofn-
unum bandamanna.
4. Sama dag, þaxm 21. apríl,
lýsir Jón Þorláksson yfir því af
svölum Alþingishússins, að flokk-
ur íhaldsmanna hefði verið reiðu-
búinn að taka boði jafnaðar-
manna um að setja þing með
þeim og hafa þingrofið að engu,
ef hægt hefði verið að halda uppi
„löglegum*' þingfundtnn, en til
þess bristi fylgi Gunnars á Sela-
læk.
Tveimur dögmn síðar, þaxm 23.
agríí birtist í Mbl. svargrein til
Alþbl. er nefnist „Þingræðisbrot-
ið og Alþbl.“. Það segir svo:
Eftir að úrslitasvar konungs
var komið, þar sem haldið vai*
fast við þinginiið, var ekki til
neins fyrir þingmeirahlutann, að
setjast á þingbekkina og halda
áfram þingstörfum. Með svari
konungs var það öllum ljóst, að
Alþingi var leyst upp — það var
ekki lengur til*).
Tveimur dögum eftir að Jón
Þorláksson lýsir yfir því af svöl-
um Alþingisliússins fyrir þúsund-
mn manna, að hann sé við því
búinn að hafa þingrofið að engu,
staðhæfir aðalmálgagn hans að
öllum — og væntanlega einnig
honum — hafi þá þegar verið það
ljóst, að Alþingi var ekki lengur
til!
Var Jón Þorláksson að tala óráð
á baráttulokin, eða brast „heQa-
vél“ hans gangfimi, til þess að
varna því í tíma, að málgagn
hans vitnaði svo greipilega gegn
honum?
5. í símskeytum sínum til kon-
ungs og í loka-yfirlýsingum sín-
um lýstu þeir Jón Baldvinsson og
Jón Þorl .yfir því fyrir hönd
bandamanna að þeir væru við því
búnir að halda áfram þingstörf-
um og þóttust hafa ráð á „lög-
legum“ þingmeirahluta. I lokin
kom það í ljós, að þetta höfðu
verið ómerkar staðhæfingar.
„Þingmeirihlutinn“ svonefndi
hafði aldrei verið til, eins og sýnt
er hér að framan.
Út af þessum yfirlýsingum rísa
eftirfarandi spumingar:
Hvenxig ihugsuðu þessir menn
sér að halda „löglegt“ þing í
trássi við ríkisstjórixina og kon-
ung?
Hver átti að staðfesta lög frá
slíku þingi?
Hvaða banki myndi hafa tekið
gilda 7 miljóna ríkisábyrgðina
samþykkta af slíku þingi?
Þannig mætti lengi spyrja, því
af svo furðulegri breytni for-
sprakkanna rísa ískyggilegar ráð-
gátur um gáfnafar og andlega
heilbrigði þeixra manna, sem
höfðu forustuna í pólitísku upp-
þoti bandamanxxa dagana 14. til
21. apríl 1931.
Greinarlok.
Nú hefir hér að framan verið
gefið yfirlit um sögu þingrofsins
í samfelldri heild. Hafa atburðir
verið raktir í röð eftir því, sem
þeir hafa komið á daginn og
meginatriði tengd með saman-
burði og nauðsynlegum skýring-
um. Verður nú hér látið staðar
numið og lesendumir látnir um
það, að skapa sér heildarskoðun
um þessi tíðindi.
Á það skal þó að lokum bent,
að menn þeir, sem hafa hagað
sér svo furðulega eins og atburð-
ir þessir votta, þykjast nú vera
til þess kjömir, að fara með
æðstu ráð í þjóðfélaginu. Þeir
óska nú eftir því, að þjóðin veiti
þeim slíkt umboð þaim 12. júní
næstkomandi.
*) Leturbr. mín. J. þ.
Þann dag verður úr því skorið,
hvorum þjóðin trúir betur: Þeirri j
stjórn og þeim þingflokki, sem !
áfrýjaði þegar í stað undir úr- |
skurð kjósendanna þeim djúp- j
tæku deilumálum, sem upp voru
risin á Alþingi — eða þeim
mönnum sem hugðust að setja
þing í trássi við ríkisstjóm og
konung og í fullri andstöðu við
stjórnarskrá landsins, — sem
hugðust að rjúfa sambandslögin
með götusamþykkt nokkurra
manna, — sem stóðu fyrir ó-
spektum á götum Reykjavíkur
kvöld eftir kvöld, — sem æstu
lýðinn til þess að gera hróp að
stjóm landsins, konungi og sendi-
manni erlends ríkis og sem í
stuttu máli sagt töluðu staðleys-
ur og breyttu eins og óvitar í
öllum athöfnum sínum byltinga-
vikuna 14. til 21. apríl 1931.
Þjóðin úrskurðar!
----o----
Jii 11 llL !3? |
um Borgarfjörð og Húnaþing.
Fétur Magnússon alþm. er í
kosningaleiðangri um Húnaþing
og Skagafjörð. Mun fullráðið, að
hann verði í kjöri í Vestur-Húna-
vatnssýslu af hálíu íhaldsmanna,
með því að f lokkurinn þykist
víst ekki geta verið þekktur fyr-
ir að haía Levy í framboði eins
og síoast, en Jóni Þorlákssyni,
sem ýmsir hafa til nefnt, eru of
minnisstæðar kosningabylturnar
frá fyrri ái-um til þess, að hann
þori að ixætta sér í kjördæmi,
þar sem Framsóknarflokknum er
sigurinn vis. í för með P. M. eru
þrír stjómarandstæðingar, þeir
Pétur Ottesen, Héðinn V7aldi-
maisson og Jón á Reynistað.
Áður en þeir félagai fóru
norður, boðaði P. M. rundi á
Akranesi og í Borgarnesi. Var
fundur á Akranesi sunnud. 26.
f. m. og í Borgarnesi daginn
eftir.
Á Akranesi mættu aí háiíu
Franxsóknarflokksins Þórir Stein-
þórsson bóndi á Litlu-Strönd í
Mývatnssveit, sem verður frani-
bjóðandi íloklvsins í kosningun-
um, ennfremur Eysteinn Jónsson
skattstjóri og Gísh Guðmundsson
ritstjóri.
Af hálfu kommúnista var
mættur Gísh lndriðason í Rvík.
Ræðutíma var skipt jafnt milli
flokkaima. Fundinn munu hafa
sótt um 300 manns þegar flest
var. Stóð hann nál. 8 klukku-
stmxdum.
Mjög voru þeir félagar, Héðinn
og íhaldsmennirnir, samrýmdir í
umræðunum, og deildu hvorir-
tveggja fast á Framsóknarflokk-
inn. Þó var Pétur Magnússon
tiltölulega gæfur á þessum fundi.
Gjörði hann að umtalsefni get-
sakir Mbl. um það, að stjórnin
hefði rofið þingið th þess að
taka sér einræðisvald eða til að
leyna skjölum í stjórnarráðinu
og kvaðst hvorugu trúa. En ýmsa
íhaldsmenn, sem heima eiga á
Akranesi, setti rauða, er þeir
heyrðu sanxherja sinn bera til
baka slúðursögur Mbl. á svo eft-
irminnilegan hátt.
Pétur Ottesen var sjálfum sér
hkur á fundi þessum og hélt
uppteknum hætti með hvalablást-
ur í ræðustólnum. Á Alþingi er
almennt hlegið að Pétri þegar
ofsinn hleypur í hann og penna-
sköftin hrjóta um endilangt sal-
argólf. En íhaldsmenn á Akra-
nesi hafa sennilega gleggra auga
fyrir alvöru lífsins en því bros-
lega í tilverunni. I 15 ár hafa
þeir staðið í þeirri trú, að Otte-
sen sé gáfaður maður, vel mann-
aður og ötull til franxkvæmda
fyrir hérað sitt!
Síðara hluta fundarins, eftir að
sjómenn voru famir á sjó, var
íhaldið sýnilega í meirahluta. Þó
fengu Fi’amsóknarmtmnirnir á-
gætt hljóð. Ræður Þóris Stein-
þórssonar vöktu mikla eftirtekt,
enda er maðurinn glæsilega máli
farinn og drengilegur með af-
brigðum, svo sem .þeir frændur
yfirleitt.
Á fundinum í Borgarnesi mættu
af hálfu Framsóknarmanna
Bjarni Ásgeirsson fyrv. alþm.,
Hannes Jónsson dýralæknir og
Gísli Guðmundsson ritstjóri. Af
hálfu bandamannanna töluðu
Pétur Magnússon, Héðinn Valdi-
nxarsson, Pétur Ottesen og Torfi
Hjartarson frambjóðandi íhalds-
manna í Mýrasýslu, ennfremur
fulltrúi konxmúnista. Stóð fund-
urinn frá kl. 6 sd. til kl. 2 um
nóttina með s tuttu hléi um
kvöldið.
Mættir voru kjósendur úr hér-
aðinu báðu megin Hvítár og
munu sumir hafa orðið frá að
hverfa sökum húsþrengsla. Sam-
úð fundarmanna var eindregtð
með Framsókanrflokknum og
hrakfarir íhaldsmannanna áber-
andi. Pétur Magnússon var á
þessum fundi stórum vanstilltari
en á Akranesi, og þótti áheyr-
endum orðbragð hans kátlegt og
óvenjulegt. Fann hann þegar,
meðan á framsöguræðunni stóð,
rnegna andúð hjá áheyrendum,
og þegar að því kom að hrósa
lögspeki Einars Amórssonar kom
upp nokkur kurr í öðrum enda
salsins. Varð Pétri þá skapfátt í
ræðustólnum og kallaði upp með
nxiklum þjósti: „Svei aftan —
þið sem íussið að því sem ég er
að segja". Ráku þá flestir upp
stór augu en Pétur varð undir-
leitur.
Óvægilegasta útreið fengu þeir
Pétrarnir hjá Hannesi dýralækni.
Fékk P. M. engu orði upp komið j
því til andsvara öðru en því, að I
Hannes væri búinn að sýna á-
heyrendum, hvernig „vitlaus
maður hegðaði sér“. Var það
bent af tali manna eftir fundinn
að virðing P. M. hafði lítt auk-
izt við slíkan munnsöfnuð.
Ræður Torfa Hjartarsonar í
vöktu litla athygli og var fáu J
svarað. Lét fundarstjóri, Jósef á j
Svarfhóli, hann hafa 10 mínútur j
fram yfir venjulegan ræðutíma
og varði þá ráðstöfun með því,
að i-æðutíminn skipti engu máli
því að „þetta væri tómt snakk“!
Er Jósef þó sanntrúaður íhalds-
maður. Eftir fundinn urðu ýmsir
til þess að óska Bjama til ham-
ingju með andstæðinginn,
enda mun kosningin Framsókn-
arflokknum auðunnin. Var ræð-
um Bjama vel tekið með afbrigð-
um.
Á báðum þessum fundum fékk
Héðinn Valdimarsson daufar und-
irtektir, og urðu íhaldsmenn helzt
til þess að gjöra róm að máli
hans. 1 Borgarnesi klöppuðu fyr-
rr honum nokkrar hálfvaxnar
stúlkur úr félagi „ungra íhalds-
manna“, sem ekki þekktu ræðu-
mennina, en héldu, að Héðinn
væri íhaldsmaður!
Á Hvammstanga var fundur á
miðvikudag og á Blönduósi á
föstudag. Þar mættu af hálfu
Framsóknarflokksins Jón Jónsson
alþm. í Stóradal og frambjóð-
endur flokksins i Húnavatns-
sýslu, þeir Hannes Jónsson á
Hvammar
nýjasta og ef til vill besta ljóða-
bók skáldsina Einars Benedikts-
sonai fæst hjá öllum bóksölum og
kostar í bandi kr. 7,50, heft 5,50.
Hvammstanga o g Guðmundur
Ólafsson í Ási. Eftir fréttum að
dæma, hafa möguleikar P. M. til
að ná kosningu í V.-Hún. lítið
vaxið á Hvammstanga, en um
Ottesen fór eins og við mátti bú-
ast í fjarlægu héraði, að för
hans myndi verða meir til gam-
ans en alvöru.
Á öllum fundunum hafa þing-
rofið og fjármálin verið aðal
umræðuefnin, samhliða breyting-
um á kjördæmaskipuninni. Hefir
Iléðinn á hverjum fundi tekið
um það það hátíðleg loforð af
bandamönnunx sínum, að þeir
nxuni á næsta þingi fylgja fram
þeim breytingum á stjómar-
skránni, sem með þarf til að
eyðileggja núverandi kjördæma-
skipun og færa meginþunga hina
pólitíska valds úr sveitunum til
kaupstaðanna. Þórarinn á Hjalta-
bakka, sem sumir héldu, að
myndi, af hagsýnisástæðum, tala
varlega um kjördæmaskiunina,
tók í því máli eindregið í streng-
j inn með samherjum sínum Pétr-
j unum og Héðni.
! Hvaðanæfa að, þar sem fundir
að bandalag íhaldsins og jafnað-
armanna gegn sveitunum veki
megnasta óhug, og að bændur,
sem áður hafa stutt íhaldsflokk-
inn, láti svo um mælt, að nú
muni þeir greiða frambjóðendum
Framsóknarflokksins atkvæði, nái
Fi’amsóknarflokkurinn ekki meira
hluta, sé úti um áhrif sveita-
fólksins á löggjöf þjóðarinnar
héðan í frá. Óttast bændur að
vonum, að fyrsta verk banda-
mannanna, eftir að nýja kjör-
dæmaskipunin yrði gengin í
gíldi, myndi verða að afnema
jarðræktarlögin, sem bröskurun-
um í Reykjavík hefir staðið
stuggur af um langt skeið, þó
ekkihafi þeir látið á því bera af
ótta við að missa kjörfylgi í
sveitunum.
Á morgun er fundur á Sauð-
árkróki og á þriðjudag á Hofsósi.
----o-----
Fundur á Skeggjastöðum.
Sama daginn sem fundurinn
stóð á Akranesi var einnig fund-
ur á Skeggjastöðum í Flóa. Þann
fund boðuðu þingmenn Árnes-
inga. Fylgi Framsóknaiflokksins
var þar yfirgnæfanda. Á þessum
fundi var mættur Eiríkur Ein-
arsson fyrv. útibússtjóri og lýsti
framboði sínu. Ræðu þessa gamla
Framsóknarmanns, sem nú er
genginn á hönd íhaldinu, var
af fundarmönnum tekið með
nístandi þögn.