Tíminn - 09.05.1931, Blaðsíða 3
TÍMINN
129
Fatnaður
ogvefnaðarvörur
er fjölbreytt og' ódýrt í SOFFÍUBÚÐ. — Sérstaklega er mælt með:
FYRIR DÖMÚR: Kasmirsjöl, tvöföíd, frá 51,50 til 94 krónur, einföld
frá 28,50. Tvílit sjöl, mjög smekkleg, bezta tegundin á 69.50. Peysu-
fatakápur, bezta snið, frá 45,50 stykkið. Peysufatasilki frá 15,75 til
21.50 meterinn. Peysufata-alklæði, 4 tegundir, frá 8,50 til 16,50 met-
erinn. Silkisvuntuefni og Slifsi, afar fjölbr. úrval. Upphluts-bolsilki
og skyrtuefni í ýmsum litum. Sumarkápur — Sumarkjólar — Charmeu-
kjólar — Leðurkápur — Gúmmíkápui- — Ryk- og Regnkápur. Ullar-
tauskjólar, ýmsir litir, frá 11,75 stykkið. Silkinærfatnaður, 25 teg-
undir, sérstaklega ódýrt. Sokkar, ullar, ísgarns og silki, allir litir.
Korselett, Lífstykki, Millipils, Nærbolir, Jer'sybuxur.
FYRIR KARLMENN: Reiðbuxur, Reiðjakkar, Sportsokkar, Karl-
mannaalklæðnaðir, bæði blá Cheviotföt, frá 58 kr. og mislitir alklæðn-
aðir frá 85 kr. Höfðuföt, Nærfatnaður, Manchettskyrtur, Hálstau og
Sokkar, Ryk- og Regnfrakkar frá 36.00 til 132 kr. Unglinga- og
drengjaföt og frakkar.
Álnavara, hverju nafni sem nefnist, hvort heldur er til fatnaðar eða
heimilisþarfa.
Biðjið kunningja yðar í Reykjavík að velja fyrir yður vörur i Soffíu-
búð, og fá þær sendar gegn póstkröfu, eða gefið yður túna til að
!,ima sjálf í miðbæinn, því mesta úrvalið og bezta verðið er alltaf í
SOFFÍUBIJÐ
S. JÓHANNESDÓTTIR.
REYKJAVÍK og ÍSAFIRÐI.
sókn er Páll Zophoniasson fram-
kvæmdi, virðist einsætt, að leigj-
endur í Reykjavík, greiði nú um
2 miljónir króna á ári í aukaskatt
fyrir háa húsaleigu, og að leigan
mætti sem því svaraði, án þess
að húseigendum væri íþyngt
ósanngjarnlega.
I öðru lagi þarf að halda áfram
með hugmyndina um skipulags-
bundna bústaði handa efnaminna
fólki við sjóinn, hliðstætt Bygg-
ingar- og landnámssjóði fyrir
sveitimar.
I þriðja lagi þarf að lækka hið
óeðlilega háa verð á allri nauð-
synjavöru. Algeng matvara er oft
til muna dýrari í búðum í Reykja-
vík, en út um land í kaupfélögun-
um. Húsa- og lóðaleigan hér á
mikinn þátt í því. Móti þessari
dýrtíð í verzlunannálunum dugir
ekkert nema öflugur samvinnu-
félagsskapur. Af hálfu samvinnu-
manna er nú hafinn undirbúning-
ur í því skyni og fyrir haustið
verður byrjað á aðgerðum, sem
tryggir áreiðanlegu fólki sann-
virðisverzlun, líka í Reykjavík.
og út á landi, þar sem erfiðast
er um fiskkaup, þessar aðgjörðir
sýna, að samvinnumennirnir skilja
dýrtíðarmál Reykjavíkur og
kunna tök á því að koma á nýju
og betra skipulagi.
Fjórði stóri og óeðlilega hái
liðurinn í dýrtíðinni hér er verðið
á fatnaði, einkum saumalaun. Nú
hafa samvinnumenn keypt hina
góðu klæðaverksmiðju Gefjunni.
Og að tilhlutun Sambandsins
verður sett á stofn verkstæði á
nokkrum stöðum í landinu til að
sauma eftir máli karlmannafatn-
að úr innlendri framleiðslu. Það
er fyrirfram vitað, að þessi að-
gerð mun læklta útgjöld þessi til
fata, sem skifta við þess-
ar saumastofur, álíka mikið og
Þórsfiskurinn hefir breytt fisk-
verðinu í Reykjavík.
Þegar Magnús heitinn Krist-
jánson skipaði Helga P. Briem
skattstjóra í Reykjavík í stað
Einars Arnórssonar gerbreyttust
útsvörin í Reykjavík, á þann
hátt að þau urðu léttari á hin-
um efnaminni stéttum, en þyngri
á eyðslustéttinni. Helga tókst að
koma miklu áleiðis í þessu efni,
jafnvel meðan íhaldið var í meira-
hluta í skattanefnd, af því að rök
hans voru svo sterk móti því
ranglæti, sem framið var gegn
hinum vinnandi stéttum með út-
svarsálagningu, að íhaldið lét
undan síga. Og' þegar íhaldið var
komið í minna hluta í nefndinni,
þá viðurkenndi það með þögn-
inni að grundvöllur þess hefði
verið gersamlega rangrn-. En all-
ur almenningur í bænum hefir
nú í undanfarin ár staðið í skjóli
við þessa réttarbót Framsóknar
í framkvæmd útsvarsálagningar-
innar. Umbót Helga Briem og
Eysteins Jónssonar var fyrsta á-
takið sem Framsóknarflokkurinn
gerði til að lækna hina óeðlilegu
dýrtíð í höfuðstaðnum.
Hinir flokkarnir, íhaldið og
socialistar, hafa sýnt lítinn skiln-
ing á þessu máli. 1 blöðum þeirra
hefir dýrtíðannál bæjarins yfir-
leitt ekki verið til umræðu á al-
mennum grundvelli. Sennilega er
enginn maður til meðal leiðtoga
þessara tveggja flokka, sem skil-
ur að dýrtíðin í Rvík er að merg-
sjúga hinar vinnandi stéttir, og
á góðri leið með að eyðileggja
fjármálasjálfstæði landsins. Það
má eftir eðli málsins afsaka Mbl—
menn fyrir ást þeirra á dýrtíð-
inni, því að kjarni flokks þeirra,
hin iðjulausa eyðslustétt speku-
lantanna, er kjarni í íhalds-
flokknum. En leiðtogar verka-
manna ættu að skilja þessa hættu.
Eyðslustéttin getur látið sína
leiðtoga flýja land frá skuldun-
um, þegar allt er komið í óefni.
En hinar vinnandi stéttir flýja
ekki. Þær verða með þungum
gjöldum að endurgreiða hin
miklu eyðslulán hinnar iðjulausu
stéttar. Leiðtogar socialista hafa
einblínt á kauphækkun og ekki
séð neina sáluhjálp í öðru. Hinu
hafa þeir gleymt að ef lóðir, hús,
matvara, fatnaður og útsvör
hækka meira en sem svarar kaup-
hækkuninni, þá versnar afkoma
verkamanna. Undantekning í
þessu efni er þó ísafjörður, þai'
sem leiðtogar verkamanna hafa
látið „verkin tala“, og í raun og
veru sýnt hvað vel hæfir verka-
mannaleiðtogar geta gert fyrir
almenning. Hvorki íhald eða soci-
i listar í Reykjavík sýna lit á hvað
þá heldur meira, að vinna móti
dýrtíð þeirri, sem er að sliga hin-
ar vinnandi stéttir í landinu.
Framsóknarflokkurixm verður að
taka forustuna í þessum efnum.
Hann hefir skilið þetta vandamál
á undan liinum flokkunum. Haim'
hefir sýnt viðleitni að lækna
þetta mein. Öll von um að geta
læknað dýrtíð Reykjavíkur er
bundin við að Framsóknai’flokk-
urinn hafi aðstöðu til að beita
sér verulega í dýrtíðarmálunum.
Framsóknarflokkurinn heíir stýrt
umbótabaráttu síðustu ára. Bygð-
ir landsins bera þess merki í
hverju héraði. Almenningur í
kauptúnum landsins hefir fengið
óvænta hjálp í atvinnuleit sinni,
og ef sjómenn og verkamenn
skilja sinn vitjunartíma, getur
skipulagið á síldarmálunum, og
hinn byrjandi útflutningur á
kældum fiski, fyrir forgöngu
samvinnufélaga, orðið til að gera
heimih sjómanna og verkamanna
að mestu óháð valdi spekulant-
anna.
Og nú byrjar hið nýja starf,
baráttan við dýrtíðina í Reykja-
vík. Það hlýtur að verða einvígi
milh Framsóknannanna og hinna
iðjulausu og eyðslusömu í Reyk-
javík. Nú sem stendur eru leið-
togar verkamanna í Reykjavík í
málefnabandalagi við eyðslu-
klæmar. En verkamennirnir
sjálfir hafa óbeit á þessu banda-
lagi, og að líkindum gefa þeir
leiðtogum sínum þá ráðningu, að
Ólafur Thors og Héðinn Valdi-
marsson hætti áður langt um
líður að vera í einum flokki, þar
sem verkamenn eru sérstök deild.
Málin horfa þessvegna þannig
við nú, að baráttan er að réttu
lagi milli kjarnans í Mbl.flokkn-
um í Reykjavík, hinna eyðslu-
sömu og iðjulausu, við alla, sem
vinna í sveita síns andlitis, bæði
í Reykjavík og annarsstaðar á
landinu. Verkefni næstu ára er
að dugnaðarmenn landsins taki
höndum saman, lækki dýrtíðina,
kreppi að eyðslustéttinni og kenni
henni að fara að vinna gagnleg
störf og gera jörðina og gæði
hennar sér undirgefin, í stað þess
að lifa á eyðslulánum, sem ófædd-
ar kynslóðir verða að borga.
----o---
Heil sýsla
getur ekki komið að einum
þhigmaimi?
Hannes Jónsson kaupfélagsstj.
á Hvammstanga sagði á fundi
þar nýlega, við þá fóstbræður
Héðinn og Pétur Magnússon, að
eftir hinni nýju kjördæmaskipun
þeirra, þar sem Strandasýsla,
Húnaþing, Skagafjörður, Akur-
eyri, Eyjafjörður og Suður-Þing-
eyjarsýsla ætti að vera eitt kjör-
dæmi, væri ekki unnt fyrir Vest-
ur-Húnavatnssýslu að koma ein-
um fulltrúa að, þó að allir inenn
í sýslunni veittu honum fylgi,
ef hann væri ekki kosinn í öðrum
kjördæmum.
Mikil er trú íhaldsins. Það
býðm- fram í Vestur-Húnavatns-
sýslu mann úr Reykjavík, Pétur
Magnússon. Iiann er með öllu ó-
kunnur í héraðinu. Hann hefir
engin afskipti haft af málum
þess og engan áhuga sýnt um
neina þá hluti, sem sérstaklega
koma við Vestur-Húnvetningum.
Eftir samningana við sósíalista á
Vestur-Húnavatnssýsla að hætta
að hafa þingmann 1932. Pétur á
þessvegna að vera fulltrúi hér-
aðsins eitt einasta ár. En á þessu
ári á hann að gera aðeins eitt
verk fyrir héraðið. Að eyðileggja
líf þess kjördæmis sem hann er
fulltrúi fyrir. Ihaldið sendir
þennan ókunna mann til Vestur-
Húnvetninga í þessu eina skyni.
Og það biður meirililuta bænd-
anna í sýslunni að kjósa Pétur,
lofa honum að vera síðasti þing-
maður Vestur-Húnvetninga.
Hann á að starfa fyrir héraðið
eitt ár — aðeins eitt ár. En það
ár á að vera örlagaríkt, bæði fyr-
ir héraðið og bygðir landsins yf-
irleitt.
A víðavaiigí.
Leynisaniningarnir játaðir.
íhaldsmönnum hefir orðið felmt
við, er upp komust leynisamn-
ingar þeirra við sósíalista, við-
víkjandi kjördæmaskipun lands-
ins og vefst þeim nú tunga um
tönn á kosningafundum, þegar
minnst er á svikráð þeirra við
bændastéttina. Einkum má slík
framkoma teljast hastarleg og ó-
drengileg gagnvart þeim sveita-
kjördæmum, sem hingað til hafa
verið svo óheppin að senda í-
haldsmenn á þing, svo sem
Skagafj örður, Rangárvallasýsla,
Dalasýsla, Borgarfjarðai’sýsla og
Snæfellsnes. Ihaldið ætlai' nú að
launa íbúum þessara héraða lið-
veizluna með því að taka af þeim
að meira eða minna leyti þann
rétt, sem flokkurinn var feginn
að nota sér, meðan hann treysti
eklri á Reykj avíkurvaldið ein-
göngu. Nauðugir viljugir hafa
ræðumenn íhaldsins nú verið
knúðir til þess hver af öðrum,
að játa leynisamninginn. Pétur
Magnússon lýsti yfh’ því, sem
„sinni skoðun“ á fundum í Borg-
arfirði og á Norðurlandi, að
landinu ætti að skipta í nokkur
stór kjördæmi með hlutfallskosn-
ingu. Á fundi á Ægissíðu síðastl.
miðvikudag játaði Magnús Guð-
mundsson, að þessi úrlausn kjör-
dæmamálsins hefði vakað fyrir
flokknum, er hann studdi stjórn-
arskrárnýmælið um, að kjör-
dæmaskipuninni mætti breyta
með einföldum lögum. Samskon-
ar yfirlýsingu og þó öllu ákveðn-
ari gaf Ólafur Thors á fundi á
Stórólfshvoli sama dag, er Guð-
mundui’ bóndi á Stóra-Hofi beindi
til hans fyrirspurn um þetta efni.
Einna vandræðalegust var vörn
Jóns Þorlákssonar í útvarpsum-
ræðunum síðastl. mánudag. Ját-
aði J. Þ. að hann og flokkur hans
vildi láta tölu atkvæða ráða þing-
mannafjölda, án þess þó að taka
þingmenn af sveitunum og flytja
til Rvíkur (!) En þetta tvennt
g-etur auðvitað ekki samrýmst.
Annaðhvort verður höfðatalan að
ráða — og þá fjölgar fulltrúum
Rvíkur en byggðir landsins missa
vald sitt að sama skapi — eða
núverandi kjördæmaskipun verð-
ur haldið í aðaldráttum — og þá
ræður atkvæðatalan ekki. — Af
vitnisburði þessara manna, til
viðbótar því, sem áður er fram-
komið, eru sönnuð áform flokksins
um að flytja þungamiðju hins
pólitíska valds úr sveitunum til
Reykjavíkur.
Úrelt ásökun.
Við kosningarnar 1927 voru
bornar fram á hendur íhalds-
stjórninni þungar ásakanir um
óheppilega fjármálastjórn. Fjár-
málastjóm íhaldsmanna varð að-
alfótakefli þeirra við kosningarn-
ar. Þá voru þó ekki öll kurl til
grafar komin. Þjóðin vissi þá
miklu minna en nú um hina
gengdarlausu eyðslu íhaldsmanna
á veltufé bankanna og töpin
miklu — 33 miljónir — voru þá
ekki á almenningsvitorði. Á þing-
inu 1927 útvegaði íhaldsstjómin
sér heimild til að taka 9 milj. kr.
lán í Ameríku handa Islands-
banka, en að nafninu til átti
Landsbankinn að taka lánið.
Kosningamar 1927 hindruðu, að
lánsheimildin væri notuð nema
að litlu leyti. En þegar stjómar-
skiptin urðu, var 1 miljón komin
inn í íslandsbanka, og stóð þar
inni þegar bankinn varð gjald-
þrota í ársbyrjun 1930. Þjóðin
var óánægð með íhaldsstjórnina,
af því áð hún hafði eytt of fjár,
án þess að lífsskilyrði almenn-
ings hefðu batnað hlutfallslega.
Þessvegna urðu ásakanirnar um
fjármálastjórnina svo biturt vopn
í höndum Framsóknarmanna
1927. Nú virðist íhaldið ímynda
sér, að ásakanir um slæma fjár-
málastjóm eigi jafnt við í öllum
kosningum. En munurinn er sá,
að nú heíir fénu ekki verið eytt
að þarflausu. Nú hafa lífsskil-
yrði þjóðarinnar batnað hlut-
falislega við notkun fjánnun-
anna. Kjósendur landsins vita að
síðastliðið kjörtímabil hafa verið
lagðir vegir fyrir hátt á 5. milj.
og brýi' og símar fyrir meira en
3 miljónir, hálfri annari miljón
varið til jai’ðabótastyrkja, pen-
ingar lagðir í hafnargerðir, vitá,
jarðyrkjuvélar, mjúlkui’bú o. s.
frv., alþýðuskólar fyrir 400
manns reistir í sveitum landsins,
svo að fátt eitt sé taiið. Þess-
vegna geiga vopn íhaldsmanna nú
í baráttunni. Ásökunin um slæma
fjármálastjóm á ekki við nú, því
að þjóðin hefir sjálf fyrir aug-
unum verðmætin, sem hún hefir
fengið fyrir peningana. Jón Þor-
láksson stjórnaði eftir sinni eigin
kenningu, sem fram kom í Lög-
réttugreininni frægu 1908. Þar
hélt iiann því fram, að íhalds-
flokkar kærðu sig ekki mn að
leggja vegi, brýr og síma eða
gjöra aðrar umbætur til almenn-
ingsheilla. „Þeir hugsa mest um
sinn eigin hag“, sagði J. Þ. Fram-
sóknarflokkurinn hefir stjórnað
með hag þjóðariimar fyrir aug-
um, og notað peningana til að
bæta landið í stað þess að veita
þeim gegnum bankana til eyðslu-
stéttarinnar í Rvík.
Ú t vaipsumi’æður
um stjómmái fóru fram 4., 5.
og 6. þ. m. og hófust kl. 8 e. h.
alla dagana. Ræðutíma var skipt
jafn milli ilokka þeirra, sem full-
trúa eiga á þingi. Ræðutími hvers
flokks var 35 mín. í fyrstu um-
ferð 15 mín. í annari og 5 mín. í
þriðju. Á mánudagskvöld töluðu:
fyrstur Jón Baldvinsson af hálfu
jafnaðai’manna, þá Tryggvi Þór-
hallsson forsætisráðherra af liálfu
Framsóknarflokksins og loks Jón
Þorláksson af hálfu íhaldsmanna.
Á þriðjudagskvöld töluðu: Ey-
steiim Jónsson skattstjóri (og síð-
ar um kvöldið Jónas Jónsson
alþm.) af hálfu Framsóknar-
flokksins, Ólafur Thors af hálfu
íhaldsmanna og Stefán Jóh.
Stefánsson af hálfu jafnaðar-
manna. Á miðvikudagskvöld töl-
uðu Magnús Jónsson og Sig. Egg-
erz fyrir íhaldsfokkinn, Ólafur
Friðriksson fyrir jafnaðarmemi
og Jónas Jónsson fyrir Fram-
sóknarflokkinn. — Kommúnistar
fengu 25 mín. ræðutíma síðasta
kvöldið, og talaði Brynjólfur
Bjarnason kennari fyrir þeirra
hönd.
Ofaníát emt!
Mbl. og fleiri íhaldsblöð hafa
margendurtekið þau ósannindi, að
í Tímanum hafi staðið, að af
nýja láninu færi „hver einasti
eyrir til landbúnaðar“. Fyrir
nokkrum vikum skoraði ritstjóri
Tímans á Mbl. að birta þessi til-
færðu ummæli úr Tímanum, ef til
væru. Síðai’ ítrekaði ritstj. Tím-
ans þessa áskorun persónulega á
fundi á Akranesi, þar sem Sig-
urður hinn vestfirski var nær-
staddur. En eins og við var að
búast hefir Mbl. ekki getað fund-
ið þessi ummæli í Tímanum, en
tilfærir í þeirra stað kafla úr
grein, þar sem talað er um, að
lánið eigi að fara til ýmiskonar
framkvæmda, þ. á. m. jarðræktar,
húsabóta og bústofnsaukningar
(gegnum Búnaðarbankann). Mbl.
ritstjóramir, sem hvað eftir ann-
að voru búnir að birta hina til-
búnu setningu um „hvern einasta
eyri til landbúnaðarins" innan til-
I vitnunarmerkja eru nú ennþá
einu sinni orðnir sér til minnk-
unar fyrir óráðvendni frammi
fyrir þjóðinni.
Hjónabönd. Nýlega hafa verið gefin
saman hér í bænum ungfrú Hlíf
Böðvai-sdóttir og Guðmundur Gísla-
son kennari, bæði til heimilis á
I.augarvatni, ennfremur ungfrú Guð-
björg Sveinbjarnardóttir og Arnþór
þorsteinsson framkæmdastjóri í Rvík.